Huma biss il-persuni li jgawdu privileġġi u immunitajiet skont il-liġi jew il-liġi internazzjonali li huma esklużi mill-ġuriżdizzjoni tal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi. Għalhekk, il-fatt li inti ċittadin barrani fih innifsu ma jaffettwax l-investigazzjoni.
Sakemm ma jkunx mitlub mill-awtorità tal-infurzar tal-liġi għal kompitu speċifiku fejn il-preżenza tiegħek tkun meħtieġa (b’mod partikolari, sabiex tagħti stqarrija bħala xhud), il-preżenza tiegħek matul l-investigazzjoni ġeneralment ma tkunx meħtieġa sakemm ma tixtieqx tkun preżenti għall-investigazzjoni. Madankollu, jeħtieġlek iżżomm kuntatt mal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi u tindika l-indirizz li fih se tirċievi d-dokumenti.
Madankollu, jekk il-prosekuzzjoni kriminali titressaq għal reat volontarju punibbli bi priġunerija fil-medda superjuri ta’ aktar minn sentejn, jew għal reat imwettaq permezz ta’ negliġenza li jkun punibbli bi priġunerija fil-medda superjuri ta’ aktar minn 3 snin, il-qorti – jew l-imħallef fuq talba tal-prosekutur pubbliku fil-proċess preparatorju – jistgħu jimponu restrizzjoni li tikkonsisti fi projbizzjoni tal-ivvjaġġar barra mill-pajjiż jekk dan ikun meħtieġ sabiex jintlaħaq l-għan tal-proċedimenti kriminali. Ir-restrizzjoni titneħħa mill-president tal-kamra – u mill-prosekutur pubbliku ex officio fil-proċess preparatorju – jekk ir-raġunijiet għall-impożizzjoni tagħha ma jibqgħux japplikaw. Jekk tali restrizzjoni tkun ġiet imposta, għandek id-dritt li titlob li titneħħa fi kwalunkwe ħin. Tali restrizzjoni tista’ tiġi imposta wkoll fuqek bħala sostitut għall-arrest preventiv.
Jekk ma tafx biżżejjed il-lingwa Ċeka, għandek id-dritt li jkollok ċerti dokumenti importanti tradotti (eż. id-digriet sabiex tinbeda prosekuzzjoni kriminali, l-akkuża, is-sentenza) u l-proċedimenti quddiem l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jiġu interpretati fil-lingwa tan-nazzjonalità tiegħek jew f’lingwa oħra li inti tkun taf. Kwalunkwe konsultazzjoni mal-avukat tad-difiża tiegħek matul jew b’rabta diretta mal-proċedimenti kriminali tiġi interpretata wkoll fuq talba tiegħek.
Minflok għall-istadji, għandna nirreferu għat-tipi ta’ investigazzjonijiet, peress li l-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali jiddistingwi bejn il-proċess preparatorju sommarju, l-investigazzjoni standard u l-investigazzjoni estiża.
Madankollu, l-istadju tal-investigazzjoni huwa ppreċedut mill-istadju tal-eżami li huwa mmirat lejn il-verifika u l-identifikazzjoni ta’ jekk reat ikunx twettaq jew le, u lejn l-identifikazzjoni tal-awtur. F’dak l-istadju, il-persuna li kontriha jkunu qed jitmexxew il-proċedimenti kriminali jkun għad ma għandha l-ebda deżinjazzjoni formali, iżda l-persuni interrogati għandhom id-dritt għal għajnuna legali pprovduta minn avukat. Jekk tkun qiegħed tiġi interrogat bħala persuna suspettata f’dak l-istadju (jiġifieri fuq suspett li tkun wettaqt reat), int għandek id-dritt li tibqa’ sieket - dritt li dwaru trid tiġi avżat minn qabel.
Matul l-investigazzjoni, il-persuna li kontriha jkunu qegħdin jitwettqu l-proċedimenti kriminali diġà jkollha status formalizzat u għandha d-dritt li tkun assistita minn avukat tad-difiża. L-għan ta’ dan l-istadju huwa li jinkisbu u jiġu ddokumentati l-provi għall-finijiet tat-tressiq ta’ akkuża u tat-tmexxija ta’ proċedimenti quddiem qorti. Dan jinkludi, pereżempju, it-teħid ta’ stqarrijiet tax-xhieda, l-eżami ta’ oġġett, l-għoti ta’ perizji u atti oħra.
Meta tagħmel dan, l-awtorità tal-pulizija tfittex kemm evidenza inkriminanti kif ukoll dik li tiskaġuna.
Il-proċess preparatorju sommarju jseħħ fil-każ ta’ reati inqas serji (reati li jinstemgħu fil-prim’istanza minn qorti distrettwali, punibbli bi priġunerija fil-medda superjuri ta’ mhux aktar minn ħames snin) huwa rapidu u inqas formali. Proċess bħal dan jista’ jsir sakemm dan ma jkunx prekluż minn xi ostaklu ieħor (eż. ikun hemm raġunijiet għad-detenzjoni), dment li
Il-proċess preparatorju sommarju jibda bin-notifika ta’ suspett matul l-ewwel interrogazzjoni.
Fil-proċess preparatorju sommarju għandek l-istess drittijiet bħal imputat, inkluż id-dritt għal avukat tad-difiża. Id-differenza ewlenija minn investigazzjoni standard fir-rigward tad-drittijiet tiegħek hija li l-proċess preparatorju sommarju ma jinbediex b’digriet formali sabiex tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali (li inti tista’ tikkontesta permezz ta’ lment) u li ma għandekx id-dritt li tispezzjona l-fajl kriminali u li tipproponi provi addizzjonali fi tmiem il-proċess preparatorju sommarju; dan ma jippreġudikax id-dritt tiegħek li tispezzjona l-fajl kriminali (sakemm l-awtorità tal-pulizija ma tiċħadlekx dan id-dritt għal raġunijiet serji) u d-dritt tiegħek li tipproponi provi addizzjonali fi proċedimenti quddiem il-qorti.
Sakemm il-proċess preparatorju sommarju ma jiġix konkluż mod ieħor, dan jintemm b’mozzjoni għal sentenza
(fil-prinċipju, akkuża simplifikata mingħajr raġunament). Il-mozzjoni tiġi ppreżentata lill-qorti mill-prosekutur pubbliku.
Investigazzjoni ta’ dan it-tip tibda bin-notifika tad-digriet sabiex tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali kontrik; għandek id-dritt li tikkontesta d-digriet permezz ta’ lment. Int għandek id-dritt għal avukat tad-difiża fl-investigazzjoni. Għall-kuntrarju tal-proċess preparatorju sommarju, l-investigazzjoni titwettaq fir-rigward ta’ reati aktar serji (madankollu, issir ukoll investigazzjoni standard jekk ikun hemm ostaklu għat-twettiq ta’ proċess preparatorju sommarju jew jekk dak il-proċess ma jkunx tlesta fil-limitu ta’ żmien preskritt), u hija itwal u aktar formali minn proċess preparatorju sommarju. Kif diġà ssemma, inti u l-avukat tad-difiża tiegħek għandkom id-dritt li tispezzjonaw il-fajl kriminali u tissottomettu provi addizzjonali fi tmiem l-investigazzjoni. Sakemm l-investigazzjoni ma tiġix konkluża mod ieħor, din tintemm bil-preżentazzjoni ta’ akkuża; l-akkuża tiġi ppreżentata lill-qorti mill-prosekutur pubbliku. Għall-kuntrarju ta’ mozzjoni għal sentenza, akkuża kriminali tinkludi fiha raġunament.
Issir investigazzjoni estiża fir-rigward tal-aktar reati serji, li jiġu pproċessati quddiem il-qorti reġjonali kompetenti fil-prim’istanza (reati punibbli f’konformità mal-Kodiċi Kriminali bi priġunerija b’medda aktar baxxa ta’ mill-inqas ħames snin jekk ikunu punibbli b’sentenza eċċezzjonali, jew ċerti reati elenkati). Investigazzjoni ta’ dan it-tip hija mistennija li tkun l-itwal u għalhekk jinġabru u jittieħdu l-provi b’mod aktar estensiv milli f’investigazzjoni standard. Dan huwa l-uniku aspett li jiddistingwi l-investigazzjoni estiża mill-investigazzjoni standard. Investigazzjoni estiża tinbeda b’digriet sabiex tinbeda prosekuzzjoni kriminali u tintemm bil-preżentazzjoni ta’ akkuża kriminali sakemm ma jiġix konkluż mod ieħor.
Dan l-istadju tal-proċedimenti kriminali jitwettaq minn awtorità tal-pulizija taħt is-superviżjoni ta’ prosekutur pubbliku, li jista’ jagħti struzzjonijiet vinkolanti lill-awtorità tal-pulizija, jipparteċipa fl-atti mwettqa, jirreferi l-każ lura lill-awtorità tal-pulizija bi struzzjonijiet għal supplimentazzjoni, jikkanċella d-deċiżjonijiet u l-miżuri illegali jew mhux ġustifikati tal-awtorità, eċċ. Għandek id-dritt titlob lill-prosekutur pubbliku jirrieżamina l-passi meħuda mill-awtorità tal-pulizija (sakemm din ma tkunx deċiżjoni li għandek id-dritt li tippreżenta lment kontriha).
Xi atti jistgħu jitwettqu fil-proċess preparatorju biss mill-prosekutur pubbliku (eż. il-waqfien tal-proċess preparatorju) jew soġġetti għall-approvazzjoni minn qabel tal-prosekutur pubbliku (eż. il-qbid ta’ assi sakemm ma jkunx hemm ħtieġa għal azzjoni urġenti). L-aktar interferenzi serji mad-drittijiet u l-libertajiet fundamentali mbagħad jiġu deċiżi minn imħallef (eż. iż-żamma taħt arrest preventiv, il-ħruġ ta’ mandat ta’ arrest, mandat ta’ tiftix u interċettazzjoni).
Jekk int diġà ġejt akkużat u hemm raġunijiet għaż-żamma taħt arrest preventiv sakemm isir il-proċess, l-awtorità tal-pulizija tista’ żżommok detenut. Madankollu, il-pulizija jeħtiġilha tinforma minnufih lill-prosekutur pubbliku dwar id-detenzjoni u tipprovdi lill-prosekutur b’dokumenti bil-miktub meħtieġa minn dan tal-aħħar sabiex jippreżenta, jekk ikun meħtieġ, mozzjoni għal żamma taħt arrest preventiv. Il-mozzjoni trid tiġi ppreżentata sabiex jiġi żgurat li inti tkun tista’ tiġi titressaq quddiem qorti fi żmien 48 siegħa mid-detenzjoni; inkella, trid tinħeles.
Jekk tkun għadek ma ġejtx akkużat iżda tkun suspettat li wettaqt reat, u jekk ikun hemm xi raġuni biex tinżamm taħt arrest preventiv, l-awtorità tal-pulizija tista’ żżommok detenut f’każijiet urġenti, anke jekk il-prosekuzzjoni kriminali tiegħek tkun għadha ma bdietx (eż. jekk ikun impossibbli li tiġi nnotifikat bid-digriet sabiex tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali). L-arrest jeħtieġ il-kunsens minn qabel tal-prosekutur pubbliku f’dawn il-każijiet. Mingħajr dan il-kunsens, id-detenzjoni hija possibbli biss jekk il-kwistjoni tkun urġenti u l-kunsens minn qabel ma jkunx jista’ jinkiseb. Inti tiġi interrogat mill-awtorità tal-pulizija li żammitek detenut. Int għandek id-dritt li titlob li avukat tad-difiża li tagħżel int (jekk disponibbli) ikun preżenti fl-interrogazzjoni tiegħek u għandek id-dritt li tikkonsulta l-avukat mingħajr il-preżenza ta’ terzi. Int għandek id-dritt li l-uffiċċju konsulari tal-pajjiż li inti ċittadin tiegħu jiġi nnotifikat bid-detenzjoni tiegħek.
L-awtorità tal-pulizija teħilsek minnufih jekk is-suspett li inti stajt wettaqt delitt jiġi eliminat. Jekk ma tinħelisx, l-awtorità tal-pulizija tippreżenta verbal dwar l-interrogazzjoni tiegħek lill-prosekutur pubbliku (inkluż id-digriet li tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali u provi ulterjuri), sabiex il-prosekutur pubbliku jkun jista’, jekk ikun meħtieġ, jippreżenta mozzjoni għaż-żamma taħt arrest preventiv. L-awtorità tal-pulizija jeħtiġilha tippreżenta l-mozzjoni sabiex inti tkun tista’ titressaq il-qorti mhux aktar tard minn 48 siegħa wara d-detenzjoni tiegħek; inkella, trid tinħeles.
Jekk ikun hemm raġunijiet sabiex inti tinżamm taħt arrest preventiv u tkun qiegħed tevita l-proċedimenti kriminali, l-imħallef jista’ joħroġ mandat ta’ arrest. Jekk tiġi arrestat mill-pulizija, ikollok drittijiet simili għal dawk li għandhom il-persuni detenuti. L-awtorità tal-pulizija trid tressqek il-qorti fi żmien 24 siegħa mill-arrest. L-imħallef jisimgħek
u jieħu deċiżjoni dwar iż-żamma taħt arrest preventiv; trid tiġi nnotifikat b’dik id-deċiżjoni fi żmien 24 siegħa wara li tkun tressaqt il-qorti. Int għandek id-dritt li l-avukat tad-difiża tiegħek ikun preżenti fis-seduta jekk l-avukat ikun disponibbli fil-limitu ta’ żmien stabbilit għall-qorti sabiex tagħti deċiżjoni.
Qabel ma tiġi interrogat għall-ewwel darba bħala imputat, l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jeħtiġilhom jistabbilixxu l-identità tiegħek, jiċċaraw is-sustanza tal-akkuża u javżawk bid-drittijiet tiegħek u r-riperkussjonijiet kriminali ta’ akkuża falza u malafama. Jekk ikun hemm proċedimenti pendenti għal delitt li fir-rigward tiegħu jista’ jiġi nnegozjat ftehim dwar il-ħtija u l-piena, trid tiġi avżat ukoll bil-fatt li tista’ tinnegozja ftehim dwar il-ħtija u l-piena mal-prosekutur pubbliku fil-proċess preparatorju (il-ftehim huwa soġġett għall-approvazzjoni tal-qorti) u bil-konsegwenzi tan-negozjar ta’ tali ftehim.
Ma tistax titpoġġa taħt pressjoni sabiex tixhed jew b’xi mod tammetti matul l-interrogazzjoni. Matul l-interrogazzjoni, trid tingħata l-opportunità li tikkummenta fid-dettall dwar l-akkuża, b’mod partikolari li tagħti stqarrija koerenti dwar il-fatti li huma s-suġġett tal-akkuża, li tiddikjara kwalunkwe ċirkostanza li ttaffi jew tiċħad l-akkuża, u li toffri provi dwar dawk iċ- ċirkostanzi. Jistgħu jsiru mistoqsijiet sabiex iżżid mal-istqarrija jew sabiex jitneħħew kwalunkwe inkompletezza, ambigwità u kontradizzjoni. Il-mistoqsijiet iridu jsiru b’mod ċar u li jinftiehem, mingħajr ma jippreżentaw ċirkostanzi qarrieqa u foloz, u mingħajr ma jindikaw x’għandha tkun it-tweġiba.
Il-verbal tal-interrogazzjoni jrid jiġi ppreżentat lilek sabiex tkun tista’ taqrah jew, jekk titlob dan, irid jinqaralek (fil-każ ta’ interrogazzjoni permezz ta’ vidjokonferenza, il-verbal jinqaralek). Inti għandek id-dritt li titlob li l-verbal jiġi ssupplimentat jew li jsiru korrezzjonijiet fih skont id-dikjarazzjoni tiegħek.
Tista’ tinżamm taħt arrest biss jekk tkun ġejt akkużat b’delitt. Huwa f’idejn l-imħallef biex jiddeċiedi jekk tinżammx taħt arrest preventiv jew le.
Ir-raġunijiet li abbażi tagħhom tinżamm taħt arrest preventiv huma dawn li ġejjin:
Jekk ma jkun hemm l-ebda raġuni għaż-żamma tiegħek taħt arrest preventiv, il-qorti ma żżommokx taħt arrest preventiv; jekk ir-raġunijiet ma jibqgħux jeżistu, inti tinħeles. Trid tinħeles ukoll malli jiskadi l-perjodu massimu statutorju tal-arrest preventiv. Fil-każ ta’ arrest preventiv sabiex jiġi evitat l-influwenzar potenzjali tax-xhieda, dan il-perjodu huwa ta’ tliet xhur (dan ma japplikax, madankollu, jekk ikun ġie stabbilit li inti diġà ostakolajt il-kjarifika tal-fatti rilevanti għall-proċedimenti kriminali). Skont is-serjetà tad-delitt li bih tkun mixli, it-tul totali tal-arrest preventiv jista’ jkun ta’ bejn sena u erba’ snin. Madankollu, terz biss tal-perjodu msemmi hawn fuq huwa allokat għall-proċess preparatorju u żewġ terzi huma riżervati għal proċedimenti quddiem il-qorti.
Ir-raġunijiet għaż-żamma tiegħek taħt arrest preventiv iridu jiġu rieżaminati minn żmien għal żmien mill-qorti u l-arrest preventiv dejjem irid jiġi estiż mill-qorti wara ċertu perjodu ta’ żmien, jekk ikun meħtieġ. Għandek ukoll id-dritt li titlob il-ħelsien tiegħek mill-arrest preventiv. Iż-żamma taħt arrest preventiv meta l-proċess ikun għadu pendenti tista’ tiġi sostitwita b’miżura mhux konnessa maċ-ċaħda tal-libertà (permezz ta’ priġunerija), eż. billi jiġi ddepożitat ċertu ammont ta’ flus (garanzija għall-ħelsien mill-arrest preventiv), billi tiġi ordnata s-superviżjoni minn uffiċjal tal-probation, billi jiġi impost ir-rekwiżit li tibqa’ f’dar partikolari matul perjodu ta’ żmien stabbilit, eċċ. Għandek id-dritt li titlob lill-qorti tissostitwixxi l-arrest preventiv bi kwalunkwe miżura ta’ din ix-xorta.
Meta teżerċita d-drittijiet tiegħek tad-difiża, għandek id-dritt li:
Jekk tiddikjara li ma tafx biżżejjed il-lingwa Ċeka, inti intitolat tuża fil-komunikazzjoni tiegħek mal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi lsien twelidek jew il-lingwa li tiddikjara li taf sew.
Jekk fil-proċedimenti jkun hemm il-ħtieġa li jiġi interpretat il-kontenut ta’ dokument, ta’ xhieda jew ta’ kwalunkwe att proċedurali ieħor, jew jekk tiddikjara li ma tafx biżżejjed il-lingwa Ċeka, jinħatar interpretu sabiex jinterpreta l-atti mwettqa miegħek fil-proċedimenti kriminali. Fuq talba tiegħek, l-interpretu maħtur jista’ jinterpreta wkoll il-konsultazzjoni tiegħek ma’ avukat tad-difiża jekk il-konsultazzjoni tkun direttament relatata ma’ atti proċedurali; l-interpretu jista’ wkoll jinterpreta kwalunkwe konsultazzjoni matul l-atti proċedurali.
F’każ bħal dan, l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jeħtiġilhom jipprovdu traduzzjoni bil-miktub tad-dokumenti definiti mil-liġi (eż. digriet sabiex tinbeda l-prosekuzzjoni kriminali, digriet ta’ żamma taħt arrest preventiv, digriet sabiex inti tiġi osservat f’istitut mediku, akkuża, ftehim dwar il-ħtija u l-piena u rikors għall-approvazzjoni tagħhom, il-mozzjoni għal sentenza, id-deċiżjoni li twaqqaf il-prosekuzzjoni kriminali b’mod kondizzjonali, eċċ.) sakemm ma tirrinunzjax għal dan id-dritt. Jekk tkun ġejt arrestat jew detenut, inti tirċievi wkoll traduzzjoni bil-miktub tal-avviż dwar id-drittijiet tiegħek. Int għandek id-dritt li titlob lill-awtorità tal-infurzar tal-liġi sabiex tittraduċi jew tinterpreta barra minn hekk kwalunkwe dokument ieħor li huwa rilevanti f’termini tal-eżerċizzju tad-dritt tiegħek tad-difiża.
Fl-istadju tal-eżami, għandek id-dritt tispezzjona l-fajl kriminali jekk dan ikun meħtieġ għall-eżerċizzju tad-drittijiet tiegħek; dan huwa soġġett biss għall-approvazzjoni mill-awtorità tal-pulizija.
Jekk tkun akkużat li wettaqt reat, għandek id-dritt tispezzjona l-fajl kriminali, tieħu estratti u noti mill-fajl, u tagħmel kopji tal-fajl jew partijiet minnu bi spejjeż tiegħek.
Madankollu, il-prosekutur pubbliku jew l-awtorità tal-pulizija jistgħu, għal raġunijiet importanti, jiċħdu d-dritt tiegħek li tispezzjona l-fajls u drittijiet oħra msemmija hawn fuq assoċjati magħhom fil-proċess preparatorju. Ma tistax tiġi miċħud dawn id-drittijiet ladarba tkun ġejt infurmat bil-possibbiltà li tispezzjona l-fajls, u meta tinnegozja ftehim dwar il-ħtija u l-piena. Ma tistax tiġi mċaħħad mill-aċċess għad-digriet sabiex tibda l-prosekuzzjoni kriminali u għandek id-dritt li tiffamiljarizza ruħek mal-partijiet tal-fajl rilevanti għad-deċiżjoni dwar iż-żamma taħt arrest preventiv.
Jekk int akkużat li wettaqt reat, int għandek id-dritt għal avukat tad-difiża. Jekk ma tagħżilx avukat tad-difiża inti stess, membru tal-familja jista’ jagħżel avukat għalik jew tista’ tiddefendi ruħek waħdek. F’ċerti każijiet, madankollu, jeħtieġlek ikollok avukat tad-difiża (dan huwa magħruf bħala “difiża obbligatorja”); f’każ bħal dan, l-imħallef jassenjalek avukat tad-difiża sakemm ma tagħżilx wieħed tiegħek f’limitu ta’ żmien speċifikat. Diġà jrid ikollok avukat tad-difiża fil-proċess preparatorju fil-każijiet li ġejjin:
Fi proċedimenti li jikkonċernaw reat punibbli bi priġunerija fil-medda superjuri ta’ aktar minn ħames snin, tista’ tirrinunzja d-dritt għal avukat tad-difiża sakemm id-delitt ma jkunx punibbli b’sentenza eċċezzjonali (sentenza tal-ħajja jew priġunerija ta’ aktar minn 20 sena u sa 30 sena).
Jekk int ġejt detenut jew miżmum taħt arrest preventiv, int għandek id-dritt li l-uffiċċju konsulari tal-pajjiż li tiegħu int ċittadin, kif ukoll membru tal-familja jew kwalunkwe persuna fiżika oħra magħżula minnek, jiġu infurmati dwar is-sitwazzjoni. Int għandek id-dritt li tikkomunika mal-uffiċċju konsulari tiegħek; jekk ma għandekx biżżejjed flus, int tkun tista’ tagħmel dan mingħajr ħlas. Jeħtieġlek tiġi avżat kif xieraq.
Bħala parti mill-istadju tal-eżami - jiġifieri qabel il-bidu tal-prosekuzzjoni kriminali (investigazzjoni) - għandek id-dritt għal għajnuna legali pprovduta minn avukat matul l-interrogazzjoni tiegħek (għoti ta’ spjegazzjoni).
Jekk inti tkun ġejt akkużat b’reat, int jkollok id-dritt għal avukat tad-difiża, li jeħtieġlu jipprovdilek l-għajnuna legali meħtieġa. Int għandek id-dritt li tagħżel avukat tad-difiża; jekk ma tagħżilx wieħed, int tiġi assenjat wieħed jekk id-difiża tkun “obbligatorja”. Jekk ma jkollokx biżżejjed flus biex tħallas it-tariffi tal-avukat tad-difiża, tista’ titlob lill-imħallef sabiex joħroġ deċiżjoni li inti intitolat għal avukat tad-difiża mingħajr ħlas jew b’tariffa mnaqqsa.
Il-prinċipju tal-preżunzjoni tal-innoċenza japplika f’erba’ livelli bażiċi fil-proċedimenti kriminali:
Ma intix obbligat tixhed fil-proċedimenti kriminali u ma tistax tiġi imġiegħel b’xi mod jew ieħor tixhed jew tammetti. Lanqas ma għandek l-obbligu li tipproduċi xi provi kontrik. L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi ma jistgħux jimmultawk jekk tirrifjuta li tgħaddilhom dokument inkriminanti jew evidenza oħra.
L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jridu jiċċaraw kemm iċ-ċirkostanzi inkriminanti kif ukoll dawk li jiskaġunaw bl-istess livell ta’ dettall. Il-prosekutur pubbliku jrid jipprova l-ħtija tiegħek quddiem il-qorti. M’intix meħtieġ tagħti prova tal-innoċenza tiegħek. Madankollu, dan ma jipprekludikx milli teżerċita d-dritt tiegħek li tippreżenta l-fatti u tressaq il-provi sabiex tiddefendi ruħek.
Jekk tkun wettaqt reat li għandu l-elementi ta’ delitt u inti tkun wild minuri taħt l-età ta’ 15-il sena, int ma tkunx kriminalment responsabbli għar-reat, u l-miżuri mmirati lejn ir-riabilitazzjoni tiegħek jistgħu jiġu imposti biss fi proċedimenti ċivili minn qorti speċjalizzata tal-minorenni. F’dawn il-proċedimenti, irid ikollok avukat imħallas mill-Istat ħlief jekk, għal raġunijiet speċjali, l-Istat jiddeċiedi li int jew il-familja tiegħek għandkom tikkontribwixxu għat-tariffi tal-avukat.
Bħala regola, l-Att dwar il-Ġustizzja tal-Minorenni japplika bħala liġi speċjali (lex specialis) jekk int tkun wettaqt delitt bħala delinkwent minorenni (bejn 15 u 18-il sena). Meta jinvestigaw u jisimgħu reati li tkun wettaqt, l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jridu jqisu l-età, is-saħħa, u l-maturità mentali u morali tiegħek, sabiex jikkompromettu l-iżvilupp futur tiegħek mill-inqas possibbli. Il-liġi tipproteġi d-data personali tiegħek u l-privatezza tiegħek, il-pubbliku huwa eskluż mis-seduta tal-qorti jekk ma tixtieqx li l-pubbliku jkun preżenti, u s-sentenza tiġi ppubblikata mingħajr ma tindika ismek u informazzjoni oħra li twassal għall-identifikazzjoni tiegħek (eż. l-indirizz tar-residenza). Int għandek id-dritt għal avukat tad-difiża li jibda mill-ewwel att meħud kontrik fil-proċedimenti kriminali (jiġifieri sa mill-istadju tal-eżami). Il-gwardjan naturali tiegħek (tipikament il-ġenituri tiegħek) jew il-gwardjan legali, l-awtorità kompetenti tal-protezzjoni soċjali u legali tat-tfal, u s-Servizz ta’ Probation u Medjazzjoni jiġu informati mingħajr dewmien dwar il-bidu tal-prosekuzzjoni kriminali kontrik, dwar id-detenzjoni, l-arrest jew iż-żamma tiegħek taħt arrest preventiv. L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jikkooperaw mal-awtorità tal-protezzjoni soċjali u legali tat-tfal, mas-Servizz tal-Probation u tal-Medjazzjoni, u mal-assoċjazzjonijiet u l-istituzzjonijiet involuti fil-protezzjoni tat-tfal.
Jekk il-qorti – u l-prosekutur pubbliku fil-proċess preparatorju – iqisu li huwa meħtieġ (b’mod partikolari, minħabba li għandhom dubji dwar il-kapaċità tiegħek li tiddefendi lilek innifsek kif suppost minħabba l-kundizzjoni fiżika jew mentali attwali tiegħek), huma jassenjawlek avukat tad-difiża mill-bidu tal-prosekuzzjoni kriminali.
Jekk inti nieqes mis-smigħ jew nieqes mid-dawl u mis-smigħ, il-mod ta’ komunikazzjoni huwa rregolat mill-Att Nru 155/1998 dwar is-sistemi ta’ komunikazzjoni għall-persuni neqsin mis-smigħ u mid-dawl. Fi proċedimenti kriminali, għandek id-dritt għal servizzi li jipprovdu interpretazzjoni bis-sistema ta’ komunikazzjoni li tagħżel int.
Jekk il-kapaċità legali tiegħek tkun ġiet ristretta, tiġi rrappreżentat fil-proċedimenti kriminali minn gwardjan, tipikament membru tal-familja, sakemm l-interessi tiegħu/tagħha ma jkunux f’kunflitt mal-interessi tiegħek.
Il-kwistjonijiet kriminali jridu jinstemgħu mill-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi malajr, mingħajr dewmien bla bżonn; kwistjonijiet ta’ arrest preventiv u kwistjonijiet fejn tkun inqabdet proprjetà jinstemgħu bl-akbar urġenza jekk dan ikun meħtieġ fid-dawl tal-valur u n-natura tal-proprjetà maqbuda.
Fir-rigward tal-istadju tal-eżami (qabel il-prosekuzzjoni kriminali), l-awtorità tal-pulizija jeħtiġilha ttemm il-fażi
Il-prosekutur pubbliku jista’ jestendi wkoll l-iskadenza ripetutament fuq talba ġustifikata.
Il-proċess preparatorju sommarju irid jiġi konkluż fi żmien ġimagħtejn mid-data meta l-awtorità tal-pulizija tkun infurmatek bl-att li inti tkun issuspettat li wettaqt u bid-delitt speċifiku li l-att jitqies li jikkostitwixxi. Jekk il-proċess preparatorju sommarju ma jiġix konkluż sal-iskadenza stabbilita, il-prosekutur pubbliku jista’ jestendi l-iskadenza b’mhux aktar minn 10 ijiem jew b’mhux aktar minn 30 jum jekk ikun qed jiġi nnegozjat ftehim dwar il-ħtija u l-piena.
L-awtorità tal-pulizija jeħtiġilha tikkonkludi investigazzjoni standard fi żmien
Il-prosekutur pubbliku jista’ jestendi wkoll l-iskadenza ripetutament fuq talba ġustifikata. Il-prosekutur pubbliku mbagħad irid iwettaq rieżami tal-każ bħala parti mis-superviżjoni mill-inqas darba fix-xahar.
L-investigazzjoni estiża trid tiġi konkluża fi żmien 6 xhur mill-bidu tal-prosekuzzjoni kriminali. Il-prosekutur pubbliku jista’ jestendi wkoll l-iskadenza ripetutament fuq talba ġustifikata. Il-prosekutur pubbliku mbagħad irid iwettaq rieżami tal-każ bħala parti mis-superviżjoni mill-inqas darba fix-xahar.
Fir-rigward ta’ ċerti atti, il-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali jistabbilixxi skadenzi legali speċifiċi ulterjuri (il-qorti jeħtiġilha tiddeċiedi dwar iż-żamma taħt arrest sakemm issir il-proċess fi żmien 48 siegħa mid-detenzjoni tiegħek jew 24 siegħa mill-arrest tiegħek, it-tul massimu ta’ żamma taħt arrest preventiv, il-limitu ta’ żmien għar-reviżjoni obbligatorja tal-ġustifikazzjoni taż-żamma taħt arrest preventiv, eċċ.).
Il-proċess preparatorju huwa l-ewwel stadju tal-proċess kriminali. L-għan ta’ dan l-istadju huwa li jiġi stabbilit jekk is-suspett li tista’ tkun wettaqt reat huwiex ġustifikat sa punt li jagħmilha possibbli li tiġi ppreżentata akkuża quddiem il-qorti. F’dan l-istadju, iridu jinstabu u jinkisbu provi inkriminanti, kif ukoll provi oħra li jirribattu l-ħtija tiegħek.
L-objettiv tal-proċess preparatorju huwa speċjalment sabiex:
Jekk ikun hemm waħda mir-raġunijiet għaż-żamma taħt arrest preventiv, l-imħallef li jiddeċiedi dwar l-arrest preventiv jista’ joqgħod lura milli jżommok taħt arrest preventiv jew jista’ jeħilsek jekk l-imħallef jadotta waħda mill-miżuri ta’ sostituzzjoni li ġejjin:
Fir-rigward tas-sostituzzjoni taż-żamma taħt arrest preventiv b’waħda minn dawn il-miżuri, l-awtorità li tiddeċiedi dwar l-arrest preventiv tista’ tiddeċiedi li twettaq kontroll elettroniku dwar it-twettiq tad-dmirijiet imposti fir-rigward ta’ din il-miżura bl-użu ta’ brazzuletta ta’ sorveljanza elettronika mal-għaksa jekk inti twiegħed li tipprovdi l-assistenza meħtieġa. L-awtorità li tiddeċiedi dwar iż-żamma taħt arrest preventiv tista’ timponi wkoll restrizzjonijiet li jipprekluduk milli tivvjaġġa barra mill-pajjiż.
Jekk inti ċittadin ta’ jew għandek xi relazzjoni oħra ma’ wieħed mill-Istati Membri tal-UE, għandek id-dritt (f’konformità mad-Deċiżjoni Qafas tal-Kunsill 2009/829/ĠAI tat- 23 ta’ Ottubru 2009 dwar l-applikazzjoni bejn l-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea tal-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku għal deċiżjonijiet dwar miżuri ta’ superviżjoni bħala alternattiva għal detenzjoni proviżorja, li ġiet trasposta bl-Att Nru 104/2013 dwar il-kooperazzjoni ġudizzjarja internazzjonali f’materji kriminali) li titlob li titħalla tikkonforma mal-miżura li tissostitwixxi żamma taħt arrest preventiv fil-pajjiż ta’ residenza abitwali tiegħek jew f’xi Stat Membru ieħor speċifikat minnha (soġġett għall-ftehim ta’ dan tal-aħħar). Irid ikun possibbli li tiġi ssorveljata l-konformità ma’ tali miżuri ta’ sostituzzjoni jew li tiġi żgurata s-superviżjoni b’xi mod ieħor fl-Istat Membru kkonċernat. Jekk tonqos milli tikkonforma mal-miżura ta’ sostituzzjoni imposta, int tiġi ttrasferit lura lejn iċ-Ċekja.
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali hija ġestita mill-Istat Membru rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. Il-Kummissjoni Ewropea ma taċċettax responsabbilta jew kwalunkwe tip ta' tort fir-rigward ta' kull informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.
Skont is-serjetà tad-delitt, il-proċedimenti ġudizzjarji jsiru jew f’qorti distrettwali jew f’qorti reġjonali li fiċ-ċirkwit tagħha jkun twettaq id-delitt. Jekk il-post tad-delitt ma jkunx jista’ jiġi ddeterminat jew jekk id-delitt ikun twettaq barra mill-pajjiż, il-proċedimenti jsiru fil-qorti li fiċ-ċirkwit tagħha inti tgħix, taħdem jew toqgħod; jekk dawn il-postijiet ma jkunux jistgħu jiġu ddeterminati jew ikunu barra mit-territorju tar-Repubblika Ċeka, il-proċedimenti jitmexxew mill-qorti li fiċ-ċirkwit tagħha l-att ġie żvelat (ġie aċċertat).
L-uniku għan tal-proċess huwa li jiddeċiedi liema att jew għemil jifforma s-suġġett tal-akkuża. Ladarba l-akkuża tkun ġiet ippreżentata, il-prosekutur pubbliku ma jistax jibdilha; tista’ biss tiġi rtirata.
Jekk ir-riżultati tal-proċess jindikaw bidla sostanzjali fiċ-ċirkostanzi tal-każ jew jekk tkun meħtieġa investigazzjoni ulterjuri sabiex jiġi ċċarat il-każ, jew jekk jirriżulta li inti wettaqt att jew għemil ieħor li jikkostitwixxi delitt u l-prosekutur pubbliku jitlob li l-każ jiġi rrinvjat lura minħabba l-ħtieġa għal seduta konġunta, il-qorti tirrinvija l-każ lura għall-proċess preparatorju. Il-prosekutur pubbliku mbagħad jippreżenta akkuża ġdida, li tirrifletti l-bidliet li seħħew. Kopja ġdida tal-akkuża dejjem tiġi nnotifikata lilek u lill-avukat tad-difiża tiegħek, mhux aktar tard mit-taħrika jew min-notifika tagħha. Int tiġi nnotifikat b’kopja tal-akkuża flimkien ma’ parir tal-president tal-kamra dwar id-dritt tiegħek li tikkummenta dwar il-fatti stabbiliti fl-akkuża fit-terminu stabbilit mill-president, b’mod partikolari dwar:
Il-president tal-kamra jinfurmak ukoll dwar il-konsegwenzi ta’ tali dikjarazzjonijiet kif ukoll dwar il-fatt li l-avukat tad-difiża tiegħek jista’ jipprovdi wkoll dikjarazzjonijiet dwar l-akkuża f’ismek, ħlief għal konfessjoni jew ammissjoni ta’ ħtija.
Il-president jistiednek ukoll tinforma lill-qorti fi żmien xieraq bit-talbiet għal ġbir ta’ provi ulterjuri fil-proċess, u tindika ċ-ċirkostanzi li għandhom jiġu ċċarati permezz ta’ dawk il-provi.
Madankollu, il-qorti ma hijiex marbuta bil-klassifikazzjoni legali tal-att jew għemil kif indikati fl-akkuża u tista’ tikklassifika l-att bħala xi delitt ieħor (inqas jew aktar serju), jew tista’ tikkonkludi li l-att ma jikkostitwix delitt, iżda reat minuri. Jekk il-qorti tqis li l-att huwa reat punibbli b’mod aktar sever minn dak li għalih ġiet ippreżentata l-akkuża, hija trid tinformak bil-bidla u tiżgura li jkollok l-opportunità li twieġeb għall-bidla biex tiddefendi ruħek u li jkollok biżżejjed żmien sabiex tibdel id-difiża tiegħek.
Għandek id-dritt li:
Il-proċess innifsu jista’ jseħħ biss fl-assenza tiegħek jekk il-qorti tqis li l-kawża tista’ tiġi deċiża b’mod affidabbli u li l-iskop tal-proċedimenti kriminali jista’ jinkiseb anke fl-assenza tiegħek, u
It-taħrika jrid ikun fiha avviż dwar il-konsegwenzi tan-nuqqas ta’ attendenza għall-proċess.
Għalhekk, il-proċess jista’ jsir fl-assenza tiegħek, iżda mhux jekk
Madankollu, anke f’każijiet bħal dawn ma għandekx għalfejn tkun preżenti fil-proċess jekk inti titlob b’mod espliċitu lill-qorti sabiex twettaq il-proċess fl-assenza tiegħek, sakemm il-preżenza personali tiegħek ma titqiesx neċessarja mill-qorti.
F’każijiet ta’ difiża obbligatorja, il-proċess ma jistax isir mingħajr il-preżenza tal-avukat tad-difiża tiegħek.
Jekk tiddikjara li ma tafx il-lingwa Ċeka, inti intitolat tuża fil-komunikazzjoni tiegħek mal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi lsien twelidek jew il-lingwa li qed tiddikjara li taf sew.
Jekk imbagħad ikun hemm il-ħtieġa li jiġi interpretat il-kontenut ta’ dokument, ta’ xhieda jew ta’ kwalunkwe att proċedurali ieħor, jew jekk tiddikjara li ma tafx sew il-lingwa Ċeka, jinħatar interpretu sabiex jinterpreta l-atti tal-proċedimenti kriminali. Fuq talba tiegħek, l-interpretu maħtur jista’ jinterpreta wkoll il-konsultazzjoni tiegħek ma’ avukat tad-difiża jekk il-konsultazzjoni tkun direttament relatata ma’ atti proċedurali; l-interpretu jista’ wkoll jinterpreta kwalunkwe konsultazzjoni matul l-atti proċedurali.
F’każ bħal dan, l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi jeħtiġilhom jipprovdu traduzzjoni bil-miktub tad-dokumenti definiti fil-liġi (eż. digriet għaż-żamma taħt arrest preventiv, sentenza, digriet penali, deċiżjoni dwar appell, eċċ.); tista’ tirrinunzja dan id-dritt għat-traduzzjoni.
Int għandek id-dritt li titlob lill-qorti tittraduċi jew tinterpreta barra minn hekk kwalunkwe dokument ieħor li huwa rilevanti f’termini tal-eżerċizzju tad-dritt tiegħek ta’ difiża.
Kulħadd ipoġġi f’postu matul il-proċess. Il-mistoqsijiet u d-dikjarazzjonijiet jistgħu jsiru biss bil-kunsens tal-president tal-kamra (l-imħallef uniku); trid tqum bilwieqfa meta tindirizza lill-imħallef, anke fl-iqsar diskors (madankollu, il-president jista’ jippermetti lil ċerti persuni biex jibqgħu bilqiegħda minħabba l-età jew is-saħħa tagħhom kemm meta jitkellmu kif ukoll meta jixhdu). Il-president tal-kamra (l-imħallef uniku) jistieden lil kulħadd preżenti sabiex jisma’ d-dispożittiv tas-sentenza waqt li kulħadd ikun bilwieqfa. Biċ-Ċek, kemm il-persuni ġudizzjarji kif ukoll persuni oħra preżenti għandhom jindirizzaw lil xulxin billi jżidu pane/paní/slečno (“Sinjur/Sinjura/Sinjorina”) qabel il-funzjoni jew il-pożizzjoni tal-persuna indirizzata fil-proċess (eż. pane předsedo, pane přísedící, pane doktore, paní státní zástupkyně, pane znalče, pane svědku, eċċ. meta jindirizzaw lill-president tal-kamra, lill-imħallef onorarju, lill-avukat tad-difiża, lil avukat/tabib, lill-prosekutur pubbliku, lill-espert, lix-xhud, rispettivament). Ma huwiex permess li wieħed jitkellem fl-awla mingħajr il-kunsens tal-president tal-kamra (l-imħallef uniku) jew li wieħed jiekol, jixrob jew ipejjep, inkluż matul waqfa. Il-persuni preżenti fl-awla tal-qorti jridu joqogħdu lura minn kwalunkwe ħaġa li tista’ tfixkel l-andament jew id-dinjità tas-seduta tal-qorti, inklużi espressjonijiet ta’ kuntentizza jew skuntentizza dwar l-andament tas-seduta, l-istqarrijiet tax-xhieda, id-deċiżjonijiet mogħtija, eċċ. Kull apparat (speċjalment il-mowbajls) għandhom jintfew ukoll jekk ikunu jistgħu jfixklu l-andament u d-dinjità tas-seduta.
Jistgħu jsiru trażmissjonijiet bl-immaġni jew bil-ħoss u jistgħu jsiru reġistrazzjonijiet viżwali matul seduta tal-qorti biss bil-kunsens minn qabel tal-president tal-kamra (l-imħallef uniku). Ir-reġistrazzjonijiet tal-awdjo jistgħu jsiru bl-għarfien tal-president tal-kamra jew tal-imħallef uniku; meta l-mod kif isiru jista’ jfixkel l-andament jew id-dinjità tas-seduta, il-president tal-kamra jew l-imħallef uniku jistgħu jipprojbixxu r-reġistrazzjoni.
L-armi ma humiex permessi fil-kamra tal-qorti.
Il-miżuri preventivi huma miżuri ta’ natura preventiva u, għall-kuntrarju tal-pieni, jistgħu jiġu imposti wkoll eż. għal atti li kieku jkunu punibbli fil-każ ta’ persuni li ma jkunux kriminalment responsabbli minħabba ġenn jew età żgħira. Il-miżuri preventivi jistgħu jiġu imposti jew separatament jew flimkien ma’ piena, soġġett għall-issodisfar tal-kundizzjonijiet kollha stabbiliti mil-liġi. Il-miżuri protettivi jinkludu:
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali hija ġestita mill-Istat Membru rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. Il-Kummissjoni Ewropea ma taċċettax responsabbilta jew kwalunkwe tip ta' tort fir-rigward ta' kull informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.
Iva, tista’ tikkontesta deċiżjoni tal-qorti tal-prim’istanza permezz ta’ appell; l-appell għandu effett sospensiv. Jista’ jiġi ppreżentat appell kontra sentenza li permezz tagħha l-qorti tkun approvat ftehim dwar il-ħtija u l-piena biss jekk tali sentenza tkun inkonsistenti mal-ftehim ippreżentat mill-prosekutur pubbliku lill-qorti għall-approvazzjoni.
Fl-appell tiegħek tista’ tinvoka li t-taqsimiet tad-dispożittiv li jaffettwawk direttament huma skorretti sakemm dan ma jkunx jikkonċerna sentenza dwar il-ħtija sal-punt li l-qorti tkun aċċettat l-ammissjoni tiegħek ta’ ħtija. Għandu jiġi ppreżentat appell quddiem il-qorti li tkun tat is-sentenza kkontestata fi żmien 8 ijiem min-notifika ta’ kopja tas-sentenza.
Fil-proċedimenti kriminali tista’ tagħmel użu minn rimedji ordinarji (appelli, ilmenti, dikjarazzjonijiet ta’ oppożizzjoni) u rimedji straordinarji (rikorsi għal appell fuq punt ta’ liġi, rikorsi għal reviżjoni) u tista’ tipproponi wkoll li jiġi ppreżentat ilment dwar ksur tal-liġi.
Ilment iservi bħala rimedju kontra digriet tal-qorti (riżoluzzjoni) u jrid jiġi ppreżentat lill-awtorità li tkun ħarġet id-digriet (riżoluzzjoni) ikkontestat fi żmien 3 ijiem min-notifika ta’ dan tal-aħħar. Id-digrieti (riżoluzzjonijiet) maħruġa mill-qorti (u mill-prosekutur pubbliku) jistgħu jiġu kkontestati permezz ta’ lment biss f’każijiet preskritti mil-liġi. Digriet (riżoluzzjoni) jista’ jiġi kkontestat fuq il-bażi ta’ żball fi kwalunkwe waħda mit-taqsimiet tad-dispożittiv tagħha jew ksur ta’ dispożizzjoni li tirregola l-proċedimenti ta’ qabel id-digriet (riżoluzzjoni) jekk il-ksur seta’ wassal għal żball fi kwalunkwe waħda mit-taqsimiet tad-dispożittiv tagħha. Ilment għandu effett sospensiv biss jekk dan ikun stabbilit b’mod espliċitu mil-liġi.
Inti tista’ tippreżenta dikjarazzjoni ta’ oppożizzjoni kontra digriet penali lill-qorti li tkun ħarġitu sa 8 ijiem wara li jkun ġie nnotifikat id-digriet. Jekk tkun ġiet ippreżentata dikjarazzjoni ta’ oppożizzjoni kontra digriet penali fit-terminu stabbilit, id-digriet penali jiġi kkanċellat awtomatikament u l-imħallef uniku jordna proċess fil-kawża.
Rikors għal appell fuq punt ta’ liġi (biċ-Ċek : dovolání) jista’ jiġi ppreżentat biss kontra sentenza finali in rem ta’ qorti tas-sekond’istanza f’każijiet fejn dan ikun permess mil-liġi. Tista’ tippreżenta rikors għal appell fuq punt ta’ liġi fuq il-bażi li ċerta taqsima tad-dispożittiv tad-deċiżjoni tal-qorti li taffettwak direttament tkun skorretta, iżda biss jekk tkun preżenti waħda mir-raġunijiet stabbiliti mil-liġi għall-appell fuq punt ta’ liġi. Dejjem trid tippreżenta tali rikors permezz ta’ avukat tad-difiża – l-avukat tiegħek. Ir-rikors irid jiġi ppreżentat quddiem il-qorti tal-prim’istanza li tkun ħadet id-deċiżjoni in rem, fi żmien xahrejn min-notifika tad-deċiżjoni kkontestata mir-rikors. Rikors għal appell fuq punt ta’ liġi ma għandha l-ebda effett ta’ sospensjoni sakemm il-Qorti Suprema ma tiddeċidix mod ieħor.
Int intitolat ukoll li tippreżenta rikors għal reviżjoni. B’mod ġenerali, ir-reviżjoni tal-proċedimenti li jkunu ntemmu b’sentenza finali jew b’digriet penali tkun permessa jekk jitfaċċaw fatti jew provi li qabel ma kinux magħrufa mill-qorti u dawk il-fatti jew il-provi – waħedhom jew flimkien mal-fatti u l-provi diġà magħrufa – ikunu jistgħu jiġġustifikaw deċiżjoni differenti dwar il-ħtija, jew il-piena imposta oriġinarjament tkun ovvjament sproporzjonata man-natura u s-serjetà tar-reat jew maċ-ċirkostanzi personali, familjari jew finanzjarji tiegħek u ċirkostanzi oħrajn, jew jekk it-tip ta’ piena ma jkunx adattat għall-iskop tal-piena. Rikors għal reviżjoni tal-proċedimenti li tkun intemmet b’sentenza finali jew b’digriet penali jinstema’ u jiġi deċiż mill-qorti li tkun iddeċidiet dwar il-kawża fil-prim’istanza. Il-liġi ma tistabbilixxi l-ebda limitu ta’ żmien għall-preżentazzjoni ta’ rikors għal reviżjoni favur tiegħek.
Barra minn hekk, tista’ tipproponi li jiġi ppreżentat ilment dwar il-ksur tal-liġi; madankollu, dan ir-rimedju straordinarju huwa disponibbli biss għall-Ministru tal-Ġustizzja u huwa f’idejn il-Ministru biex jiddeċiedi jekk tali lment għandux jiġi ppreżentat jew le. Ilment dwar ksur tal-liġi jista’ jiġi ppreżentat kontra kwalunkwe deċiżjoni finali tal-qorti (minbarra d-deċiżjonijiet tal-Qorti Suprema) jew kwalunkwe deċiżjoni maħruġa mill-prosekutur pubbliku jekk id-deċiżjoni tkun kisret il-liġi jew tkun saret abbażi ta’ proċedura vvizzjata minn difett. Il-liġi ma tistabbilixxi l-ebda limitu ta’ żmien għall-preżentazzjoni ta’ tali lment.
Il-proċedura ta’ eżekuzzjoni tibda ladarba l-kundanna għal delitt tidħol fis-seħħ legalment; f’dan l-istadju, is-sentenza jew il-miżura preventiva tiġi eżegwita u jitwettqu l-atti relatati.
Jekk inti tkun ġejt ikkundannat għal delitt b’sentenza finali, ma tistax terġa’ tiġi mixli bl-istess reat (lanqas fi Stat Membru ieħor) sakemm ma tkunx permessa reviżjoni.
Il-kundanna tiġi rreġistrata fir-reġistru kriminali u tidher fi kwalunkwe estratt mir-reġistru kriminali sakemm tiġi skontata l-kundanna. Dan jista’ jaffettwa l-kapaċità tiegħek li ssegwi professjoni partikolari, li tikseb ċertu permess jew liċenzja, jew li tingħata permess li jkollok arma, eċċ.
Ladarba l-kundanna tiegħek tkun ġiet skontata, int titqies daqslikieku qatt ma tkun ġejt ikkundannat. Madankollu, l-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi u xi awtoritajiet oħra għandhom aċċess għal dak li huwa magħruf bħala “kopja” tar-reġistru kriminali; il-kundanna tiegħek tiġi rreġistrata fil-kopja anke wara li tkun ġiet skontata.
Ladarba s-sentenza ta’ kundanna ssir finali, issir entrata fir-reġistru kriminali fejn jinżammu rekords ta’ kundanni u ta’ fatti oħra rilevanti għall-proċedimenti kriminali. Din l-informazzjoni tinżamm għal 100 snin mid-data tat-twelid tiegħek, irrispettivament minn jekk taqbilx ma’ dan jew le. Jekk il-kundanna tiegħek tkun ġiet skontata, l-informazzjoni ma tibqax tidher fl-estratt tiegħek mir-reġistru kriminali iżda tkompli tidher f’kopja tar-reġistru kriminali kif deskritt hawn fuq. Kundanna tista’ tiġi skontata fil-limiti ta’ żmien stabbiliti mill-Kodiċi Kriminali, skont is-serjetà tal-kundanna. Dawn il-limiti ta’ żmien ivarjaw minn sena sa 15-il sena mid-data meta tiġi nnotifikata s-sentenza tiegħek; għal xi sentenzi, int titqies li ma ġejtx kkundannat ladarba tkun skontajthom.
Jekk inti ċittadin ta’ Stat Membru ieħor tal-UE, l-informazzjoni dwar il-kundanna tiegħek tkun disponibbli għall-awtorità kompetenti tal-Istat Membru tal-UE li tiegħu inti ċittadin.
Ladarba sentenza ta’ kundanna tkun saret finali, il-president tal-kamra jordna li tiġi eżegwita.
Jekk tkun ġejt ikkundannat b’forza legali għal sentenza ta’ priġunerija mhux ikkundizzjonata, il-president jibgħat digriet ta’ eżekuzzjoni tas-sentenza lill-ħabs rilevanti u, jekk ma tkunx ġejt detenut, inti tintalab li tiġi l-ħabs fil-limitu ta’ żmien stabbilit. Jekk tipprova taħrab min-notifika tas-sentenza tiegħek, il-Pulizija Ċeka tista’ tittrasportak lejn il-ħabs.
Jekk jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet statutorji, il-qorti tista’ tiddeċiedi li tipposponi n-notifika tas-sentenza tiegħek, tibdel il-mod li bih tiġi nnotifikata, tissospendi n-notifika tas-sentenza tiegħek, tiddeċiedi dwar il-parole tiegħek, eċċ. Il-qorti tista’ wkoll tirrinunzja għas-sentenza ta’ priġunerija jew għall-parti li jifdal minnha jekk ikollok tiġi estradit lejn pajjiż barrani jew imneħħi (imkeċċi).
Proċedura simili mbagħad tapplika jekk ikun ġie impost fuqek trattament mediku ordnat mill-qorti jew detenzjoni preventiva sigura, jiġifieri ladarba d-deċiżjoni li taħtha għandu jitwettaq it-trattament mediku ordnat mill-qorti jew detenzjoni preventiva sigura tkun saret eżegwibbli, il-president tal-kamra jibgħat digriet ta’ eżekuzzjoni rigward id-deċiżjoni lill-istituzzjoni medika rilevanti jew lill-istitut ta’ detenzjoni preventiva sigura rilevanti fejn il-miżura preventiva għandha tiġi eżegwita, u jitolbok tirrapporta lil dak l-istitut/istituzzjoni. Jekk tipprova tevita l-miżura preventiva, il-Pulizija Ċeka tista’ tittrasportak lejn l-istituzzjoni rilevanti.
Jekk il-kundizzjonijiet statutorji jew il-kundizzjonijiet stabbiliti fi trattat internazzjonali jiġu ssodisfati, tista’ tiġi ttrasferit lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħek jew lejn Stat ieħor biex tiskonta sentenza ta’ priġunerija mhux kondizzjonali jew miżura preventiva jekk titlob dan u l-Istat ikkonċernat jaqbel. Tista’ tiġi imposta wkoll sentenza alternattiva f’sentenza ta’ kundanna. Kwalunkwe piena li ma tinvolvix priġunerija immedjata tista’ titqies bħala sentenza alternattiva. Tista’ titqiegħed ukoll taħt is-superviżjoni ta’ uffiċjal tal-probation għall-fini ta’ monitoraġġ tat-twettiq tal-obbligi imposti fuqek u li jgħinek tirritorna lejn il-komunità u tgħix ħajja ordnata. Jekk tkun ġiet imposta superviżjoni fuqek, inti jeħtieġlek:
Jekk ikun ġie impost fuqek obbligu raġonevoli sabiex tgħaddi minn programm xieraq ta’ taħriġ soċjali u ta’ edukazzjoni mill-ġdid jew li tgħaddi minn programmi xierqa ta’ konsulenza psikoloġika bħala riżultat ta’ deċiżjoni tal-qorti, tista’ tiġi inkluż fi programm ta’ probation u ta’ risoċjalizzazzjoni. Tista’ tiġi inkluż ukoll f’tali programm jekk tissodisfa l-kriterji ta’ inklużjoni stabbiliti mill-fornitur tal-programm, mingħajr ebda obbligu impost mill-qorti sabiex tgħaddi mill-programm; f’każ bħal dan, jista’ jsir ftehim dwar il-parteċipazzjoni fil-programm mal-uffiċjal tal-probation skont it-termini ta’ superviżjoni u l-ftehim jista’ jiġi inkluż fil-pjan ta’ probation superviżorja. Jekk il-programm jiġi implimentat bħala parti mis-sentenza ta’ priġunerija, il-parteċipazzjoni tiegħek fil-programm tista’ tiġi miftiehma ma’ speċjalist li jaħdem mas-Servizz tal-Ħabsijiet Ċek.
Tista’ tiskonta wkoll xi wħud minn dawk is-sentenzi alternattivi f’pajjiżek jew fi Stat ieħor li għandek rabtiet miegħu, sakemm jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet statutorji u l-kundizzjonijiet stabbiliti minn trattat internazzjonali u l-eżekuzzjoni ta’ dawn is-sentenzi tista’ tiġi ssorveljata jew b’mod ieħor ivverifikata. Il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din l-opzjoni jvarja skont jekk il-pajjiż ikkonċernat huwiex Stat Membru tal-UE jew Stat li ma huwiex Stat Membru tal-UE (l-opzjonijiet ikunu aktar limitati f’dan l-aħħar każ).
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali hija ġestita mill-Istat Membru rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. Il-Kummissjoni Ewropea ma taċċettax responsabbilta jew kwalunkwe tip ta' tort fir-rigward ta' kull informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.