Jakie informacje uzyskam od odpowiedniego organu (np. policji, prokuratury) w okresie między popełnieniem przestępstwa a złożeniem przeze mnie zawiadomienia o tym przestępstwie?

Od momentu pierwszego kontaktu z policją ofiara będzie otrzymywała informacje umożliwiające właściwe wykonywanie przysługujących jej praw. W szczególności ofiara otrzyma informacje o:

• organie, do którego może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa; ofiara otrzyma również jego dane kontaktowe;
• podmiotach, do których może się zwrócić w celu uzyskania specjalistycznej pomocy, oraz o przesłankach nieodpłatnego udzielenia tego rodzaju pomocy; ofiara otrzyma również dane kontaktowe specjalistów udzielających pomocy;
• przesłankach zastosowania środków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa ofierze;
• podmiotach uprawnionych do udzielania informacji o postępach w sprawie dotyczącej ofiary;
• etapach postępowania karnego i roli ofiary na tych etapach;
• organie, od którego może uzyskać bardziej szczegółowe informacje; ofiara otrzyma również dane kontaktowe tego organu;
• przesłankach uzyskania wsparcia finansowego przez ofiarę;
• najbliższych schroniskach, ośrodkach interwencyjnych lub podobnych placówkach, z którymi ofiara może się skontaktować;
• najbliższym zakładzie opieki zdrowotnej, z którym ofiara może się skontaktować;
• sposobie dochodzenia roszczeń w przypadku naruszenia praw przysługujących ofierze przez organ publiczny;
• środkach, o jakie ofiara może się zwrócić w celu ochrony jej interesów, jeżeli zamieszkuje w innym państwie członkowskim UE;
• innych prawach przysługujących ofierze na mocy ustawy o ofiarach przestępstw.

Nie mieszkam w państwie UE, w którym popełniono przestępstwo (w przypadku obywateli UE i obywateli państw trzecich). Jak chronione są moje prawa?

W takiej sytuacji ofierze przysługują te same prawa co obywatelom Republiki Czeskiej i osobom zamieszkującym w Republice Czeskiej. Jeżeli ofiara oświadczy, że nie posługuje się językiem czeskim, zostanie pouczona o przysługujących jej prawach w zrozumiałym dla niej języku lub w języku urzędowym państwa jej obywatelstwa.

Jakie informacje uzyskam, jeżeli złożę zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?

W przypadku złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa na policji organ ten podczas pierwszego kontaktu musi przekazać ofierze wszystkie wskazane powyżej informacje.

W przypadku złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa w prokuraturze ofiara musi zawsze otrzymać informacje o:

• podmiotach, do których może się zwrócić w celu uzyskania specjalistycznej pomocy, oraz przesłankach nieodpłatnego udzielenia tego rodzaju pomocy; ofiara otrzyma również dane kontaktowe specjalistów udzielających pomocy;
• przesłankach zastosowania środków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa ofierze;
• podmiotach uprawnionych do udzielania informacji o postępach w sprawie dotyczącej ofiary.

Czy mam prawo skorzystać z bezpłatnego tłumaczenia pisemnego lub ustnego (na potrzeby kontaktów z policją bądź innymi organami, w trakcie śledztwa/dochodzenia lub w czasie procesu)?

Ofiara niewładająca językiem czeskim może posługiwać się w kontaktach z organami ścigania swoim językiem ojczystym lub językiem, którym włada zgodnie ze złożonym oświadczeniem.

Jeżeli istnieje taka możliwość, na wniosek ofiary otrzyma ona tłumaczenie prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. W zakresie niezbędnym do wykonywania przez ofiarę przysługujących jej praw w postępowaniu może ona również, na uzasadniony wniosek, otrzymać tłumaczenie innych pism procesowych.

W jaki sposób organ zajmujący się sprawą dopilnuje, żebym zrozumiał, co się dzieje oraz by właściwie mnie zrozumiano (jeżeli jestem dzieckiem; jeżeli jestem osobą niepełnosprawną)?

Organy mają obowiązek udzielania ofiarom informacji w sposób zrozumiały, uwzględniając ich wiek, dojrzałość intelektualną i wolicjonalną, umiejętność czytania i pisania oraz stan zdrowia, w tym stan psychiczny. W miarę możliwości przesłuchania dzieci i osób niepełnosprawnych powinny być przeprowadzane przez osoby specjalnie w tym celu przeszkolone.

Usługi wsparcia dla ofiar przestępstw

Kto udziela wsparcia ofiarom przestępstw?

Wsparcia na rzecz ofiar udziela kilka grup podmiotów. Obejmują one państwowe ośrodki prowadzone przez Służby Probacyjne i Mediacyjne, jak również podmioty prywatne akredytowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości do udzielania informacji prawnych lub prowadzenia programów sprawiedliwości naprawczej, a także podmioty upoważnione na mocy ustawy o usługach społecznych do świadczenia usług w zakresie doradztwa psychologicznego i społecznego. Pomocy prawnej na rzecz ofiar udzielają określeni adwokaci (advokáti). Są oni wpisani do prowadzonego przez Ministerstwo Sprawiedliwości rejestru podmiotów świadczących usługi pomocy na rzecz ofiar, który jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem https://www.justice.cz/.

Czy policja skieruje mnie automatycznie do podmiotu udzielającego wsparcia ofiarom przestępstw?

Tak, ofiara zostanie z urzędu poinformowana o usługach wsparcia na rzecz ofiar podczas pierwszego kontaktu z policją. Ofiara otrzyma dane kontaktowe organów udzielających pomocy.

Jak chroni się moją prywatność?

Co do zasady organy ścigania nie mogą publikować informacji, które nie są bezpośrednio związane z działalnością przestępczą. W postępowaniu przygotowawczym nie można ujawniać żadnych informacji, które mogą doprowadzić do ujawnienia tożsamości ofiary. Szczególną ochroną objęta jest prywatność osób poniżej 18. roku życia. Na wniosek ofiary informacje na temat jej życia prywatnego (adresu zamieszkania i adresu do doręczeń, miejsca pracy lub prowadzenia działalności oraz sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej) będą przechowywane w taki sposób, aby były dostępne wyłącznie dla organów ścigania, funkcjonariuszy policji oraz funkcjonariuszy Służb Probacyjnych i Mediacyjnych zaangażowanych w sprawę. Można je udostępnić wyłącznie wówczas, gdy jest to konieczne do osiągnięcia celu postępowania karnego lub do właściwego wykonywania przez osobę, przeciwko której prowadzone jest postępowanie karne, przysługującego jej prawa do obrony.

Czy muszę złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przed uzyskaniem dostępu do wsparcia dla ofiar przestępstw?

Nie, specjalistyczna pomoc jest dostępna przed wszczęciem postępowania karnego. Ofiara może uzyskać specjalistyczną pomoc nawet przed złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, jeżeli jest to konieczne i celowe.

Środki ochrony osobistej – jeśli znajduję się w niebezpieczeństwie

Jakie rodzaje ochrony są dostępne?

Istnieje szereg możliwości ochrony ofiar.

Policja może zapewnić ofierze „ochronę krótkoterminową”, jeżeli może być ona narażona na niebezpieczeństwo doznania uszczerbku na zdrowiu lub na inne poważne niebezpieczeństwo. Tego rodzaju ochrona może obejmować ochronę fizyczną, zmianę miejsca zamieszkania lub działania doradcze i zapobiegawcze. Policja może również nakazać oskarżonemu opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z ofiarą oraz jego sąsiedztwa na okres 10 dni w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia ofiary.

W przypadku zagrożenia bezpieczeństwa ofiary funkcjonariusz policji przeprowadza działania lub stosuje środki w celu zapewnienia ofierze bezpieczeństwa. Na funkcjonariuszach Służby Więziennej, funkcjonariuszach Żandarmerii Wojskowej oraz funkcjonariuszach straży gminnej spoczywa ten sam obowiązek.

W poważniejszych sytuacjach pod pewnymi warunkami ofiara kwalifikuje się do uzyskania szczególnej ochrony udzielanej świadkom i innym osobom, które mogą być narażone na niebezpieczeństwo doznania uszczerbku na zdrowiu lub na inne poważne niebezpieczeństwo w związku z postępowaniem karnym. Tego rodzaju ochrona obejmuje ochronę osobistą, zmianę miejsca zamieszkania i pomoc w integracji społecznej w nowym środowisku, utajnienie prawdziwej tożsamości itd. Jest to bardzo poważny środek, który należy stosować wyłącznie w razie konieczności.

Ochrona zapewniana przez sądy lub prokuraturę przybiera formę środków zapobiegawczych stosowanych w postępowaniu karnym, na przykład nałożenia na oskarżonego zakazu kontaktowania się z ofiarą lub zakazu wstępu do lokalu zajmowanego wspólnie z ofiarą. Podobne środki sąd może orzec również w postępowaniu cywilnym. W przypadku gdy ochrona ofiary lub pokrzywdzonego wymaga tymczasowego aresztowania oskarżonego, można zastosować ten środek zapobiegawczy, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że dokończy popełnianie przestępstwa, oskarżony popełni przestępstwo, które przygotowywał lub którego popełnieniem groził, lub popełni przestępstwo ponownie.

Ponadto ofiara ma prawo do wniesienia o zastosowanie środków w postępowaniu karnym mających na celu uniemożliwienie kontaktu ofiary z domniemanym sprawcą.

Na wniosek ofiara uzyskuje prawo do otrzymania informacji o zwolnieniu lub ucieczce oskarżonego z aresztu śledczego, zakładu karnego lub ośrodka detencyjnego, a także innych tego rodzaju informacji.

Jeżeli ofiara występuje w postępowaniu w charakterze świadka, pod pewnymi warunkami może uzyskać status świadka anonimowego.

Organ sądowy może również wydać europejski nakaz ochrony w celu zapewnienia ochrony ofierze.

Kto może mi zapewnić ochronę?

Ochronę zapewniają organy wskazane powyżej, w szczególności policja i sądy przez wydawane postanowienia.

Czy ktoś dokona oceny mojej sprawy, żeby sprawdzić, czy grozi mi dalsze niebezpieczeństwo ze strony sprawcy?

Sytuację zawsze oceniają organy ścigania. Jeżeli uznają, że ofierze grozi jakiekolwiek niebezpieczeństwo, podejmą konieczne działania.

Czy ktoś dokona oceny mojej sprawy, żeby sprawdzić, czy grozi mi dalsze niebezpieczeństwo ze strony systemu wymiaru sprawiedliwości (w toku dochodzenia/śledztwa lub procesu)?

Organy ścigania muszą zawsze postępować w taki sposób, by zapobiec pogłębieniu krzywdy wyrządzonej ofierze w wyniku przestępstwa lub jej wtórnej wiktymizacji.

Jeżeli organ ścigania naruszył prawa ofiary lub jeżeli ofierze uniemożliwiono pełne wykonywanie przysługujących jej praw, może ona dochodzić swoich roszczeń. Przede wszystkim ofierze przysługuje prawo do wniesienia skargi na czynności policji lub wytoczenia powództwa o odszkodowanie za poniesioną szkodę bądź o odpowiednie zadośćuczynienie za krzywdę wyrządzoną przez organ publiczny w ramach wykonywania przysługujących mu uprawnień.

Jakie środki ochrony są dostępne dla najbardziej bezbronnych ofiar przestępstw?

Ofiary wymagające szczególnego traktowania obejmują dzieci, osoby starsze i osoby niepełnosprawne oraz ofiary określonych przestępstw, takich jak handel ludźmi, ataki terrorystyczne, przestępstwa przeciwko wolności seksualnej naruszające godność ludzką i określone przestępstwa z użyciem przemocy. Ofiary wymagające szczególnego traktowania mogą oczywiście korzystać ze wszystkich możliwości ochrony, o których mowa powyżej, przy czym często się zdarza, że właściwy organ jest co do zasady zobowiązany do uwzględnienia wniosku ofiary wymagającej szczególnego traktowania. Zakres praw przysługujących ofiarom wymagającym szczególnego traktowania jest co do zasady szerszy; zasada ta nie ma jednak zastosowania bezpośrednio do ochrony ofiar, która zależy w większym stopniu od tego, czy ofiara jest narażona na niebezpieczeństwo doznania uszczerbku na zdrowiu lub na inne poważne niebezpieczeństwo.

Jestem małoletni – czy przysługują mi szczególne prawa?

Tak, ofiara małoletnia (poniżej 18. roku życia) jest uznawana za ofiarę wymagającą szczególnego traktowania, dzięki czemu przysługują jej szczególne prawa. Obejmują one prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej w postępowaniu karnym, prawo do przesłuchania w sposób uwzględniający potrzeby ofiary przez przeszkoloną osobę, prawo do ograniczenia liczby powtórnych przesłuchań i prawo do zapobiegania bezpośredniemu kontaktowi wzrokowemu ze sprawcą, jak również prawo do ograniczenia możliwości stosowania wyjątków od niektórych innych praw przysługujących wszystkim ofiarom.

W wyniku przestępstwa zmarł członek mojej rodziny – jakie prawa mi przysługują?

Jeżeli osoba doznała krzywdy w związku ze śmiercią członka rodziny, do której doszło w wyniku przestępstwa, sama jest uznawana za ofiarę i przysługują jej prawa wynikające ze statusu ofiary.

Członek mojej rodziny jest ofiarą przestępstwa – jakie prawa mi przysługują?

Osoba znajdująca się w takiej sytuacji nie jest uznawana za ofiarę. Może jednak uzyskać status zaufanej osoby ofiary, jeżeli zostanie wskazana przez ofiarę. Ofiara ma prawo do obecności zaufanej osoby w toku postępowania karnego oraz podczas składania zeznań. Zaufanej osobie można odmówić uczestnictwa w postępowaniu w takim charakterze wyłącznie w wyjątkowych przypadkach.

Czy mogę uzyskać dostęp do mediacji? Jakie są warunki korzystania z mediacji? Czy będę bezpieczny/bezpieczna podczas mediacji?

Tak. Służby Probacyjne i Mediacyjne, które są jednym z podmiotów świadczących usługi pomocy na rzecz ofiar, świadczą usługi mediacyjne. Mediacja jest nieodpłatna i oparta na zgodzie obu stron, tj. ofiary i sprawcy. Mediację przeprowadza specjalista ds. rozwiązywania konfliktów, który zachowuje przyjazne i wyważone podejście do obu stron oraz pomaga w znalezieniu rozwiązania. Służby Probacyjne i Mediacyjne są państwową jednostką organizacyjną, której zadaniem jest m.in. prowadzenie mediacji w celu skutecznego i korzystnego ze społecznego punktu widzenia rozstrzygania sporów wynikających z popełnionego przestępstwa i która może zapewnić bezpieczeństwo ofierze w toku negocjacji mediacyjnych.

Gdzie mogę znaleźć przepisy, w których określono moje prawa?

Główne przepisy są zawarte w ustawie nr 45/2013 o ofiarach przestępstw. Z treścią dziennika urzędowego można się zapoznać w dni robocze w każdym urzędzie gminy lub kraju (w tym w Urzędzie Miasta w Pradze). Podobnie jak inne przepisy ustawa ta jest również dostępna online, na przykład na portalu administracji publicznej lub na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.