Oskarżeni (postępowanie karne)

Czechia

Content provided by:
Czechia

A) Gdzie odbędzie się postępowanie sądowe?

W zależności od wagi przestępstwa postępowanie sądowe prowadzi albo sąd powiatowy, albo sąd regionalny, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa lub jeżeli przestępstwo popełniono za granicą, postępowanie prowadzi sąd, w którego okręgu oskarżony mieszka, pracuje lub przebywa; jeżeli tych miejsc nie można ustalić lub znajdują się one poza terytorium Republiki Czeskiej, postępowanie prowadzi sąd, w którego okręgu ujawniono przestępstwo (stwierdzono jego popełnienie).

B) Czy zarzuty mogą ulec zmianie? Jeśli tak, jakie mam prawo do informacji w tym zakresie?

Wyłącznym celem postępowania sądowego jest ustalenie, jaki czyn zarzuca się oskarżonemu. Po wniesieniu aktu oskarżenia prokurator nie może go zmienić; może go jedynie wycofać.

Jeżeli wyniki postępowania sądowego wskazują na istotną zmianę okoliczności danej sprawy, jeżeli w celu wyjaśnienia sprawy niezbędne jest dalsze dochodzenie/śledztwo lub jeżeli okaże się, że oskarżony popełnił inny czyn noszący znamiona przestępstwa, a prokurator zwraca się o zwrot sprawy z uwagi na konieczność przeprowadzenia wspólnej rozprawy, sąd ponownie kieruje sprawę do etapu postępowania przygotowawczego. Prokurator sporządza wówczas nowy akt oskarżenia odzwierciedlający zmiany, które nastąpiły. Odpis nowego opisu aktu oskarżenia zawsze doręcza się oskarżonemu i jego obrońcy najpóźniej wraz z doręczeniem wezwania do stawienia się przed sądem lub powiadomieniem o takim wezwaniu. Oskarżonemu doręcza się odpis opisu aktu oskarżenia wraz z pouczeniem przewodniczącego składu orzekającego o prawie oskarżonego do zgłaszania uwag na temat okoliczności faktycznych wskazanych w tym akcie, w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, w szczególności uwag w następujących kwestiach:

  • czy oskarżony uważa się za niewinnego czy winnego popełnienia czynu lub czynów wymienionych w akcie i na jakiej podstawie;
  • czy oskarżony chce zawrzeć z prokuratorem ugodę w przedmiocie winy i kary, czy też chce przyznać się do winy w postępowaniu sądowym;
  • czy zgadza się z opisem czynu i jego kwalifikacją prawną oraz z proponowaną karą lub proponowanym środkiem zabezpieczającym oraz
  • które okoliczności faktyczne uważa za bezsporne.

Przewodniczący składu orzekającego poucza oskarżonego również o skutkach złożenia takich oświadczeń oraz o tym, że jego obrońca także może składać w jego imieniu oświadczenia dotyczące zarzutów, z wyjątkiem przyznania się do winy.

Przewodniczący wzywa także oskarżonego do zgłaszania sądowi w odpowiednim czasie wniosków o przeprowadzenie dalszych dowodów na rozprawie oraz do wskazywania okoliczności, które mają być wyjaśnione za pomocą tych dowodów.

Sąd nie jest jednak związany kwalifikacją prawną czynu wskazaną w akcie oskarżenia i może zakwalifikować czyn jako inne przestępstwo (mniej lub bardziej poważne) lub może dojść do wniosku, że czyn nie stanowi przestępstwa, lecz wykroczenie. Jeśli sąd uzna, że czyn nosi znamiona przestępstwa zagrożonego karą surowszą niż przestępstwo wskazane w akcie oskarżenia, informuje oskarżonego o tej zmianie i zapewnia mu możliwość ustosunkowania się do niej w ramach obrony oraz wystarczającą ilość czasu na zmianę linii obrony.

C) Jakie mam prawa w trakcie rozprawy?

Oskarżony ma prawo do:

  • bycia informowanym przez organy ścigania o przysługujących mu prawach oraz do korzystania z tych praw w pełnym zakresie;
  • przyznania się do winy lub złożenia wniosku o zawarcie ugody w przedmiocie winy i kary przed przeprowadzeniem postępowania dowodowego;
  • ustosunkowywania się do stawianych mu zarzutów;
  • odmowy składania wyjaśnień;
  • uzyskiwania wglądu do akt, sporządzania z nich wyciągów i notatek oraz sporządzania kopii całości lub części akt na własny koszt;
  • uczestnictwa w rozpoznaniu sprawy podczas rozprawy głównej oraz podczas posiedzeń jawnych;
  • wygłoszenia mowy końcowej podczas rozprawy oraz posiedzenia jawnego w postępowaniu apelacyjnym;
  • ostatniego słowa na rozprawie;
  • przedstawiania okoliczności faktycznych i dowodów na swoją obronę;
  • zgłaszania uwag na temat każdego przeprowadzanego dowodu oraz zastrzeżeń co do sposobu jego przeprowadzania;
  • zadawania pytań osobom przesłuchiwanym;
  • składania wniosków (dotyczących postępowania dowodowego oraz sposobu wyrokowania);
  • wnoszenia środków zaskarżenia, zarówno zwyczajnych (tj. zażaleń, apelacji, sprzeciwów), jak i nadzwyczajnych (skarg o wznowienie postępowania, skarg rewizyjnych), lub sugerowania, że należy wnieść skargę na naruszenie prawa;
  • wyboru obrońcy (jeśli oskarżony sam nie wybierze obrońcy, może to zrobić za niego inna osoba, np. członek rodziny) oraz zwracania się do obrońcy o poradę także w toku czynności prowadzonych przez sam organ ścigania;
  • konsultowania się z obrońcą bez obecności osób trzecich;
  • wystąpienia o przeprowadzenie przesłuchania w obecności swojego obrońcy i zwrócenia się o umożliwienie obrońcy uczestnictwa w każdej czynności w postępowaniu karnym;
  • jeżeli oskarżony oświadczy, że nie posługuje się biegle językiem czeskim – posługiwania się w kontaktach z organami ścigania swoim językiem ojczystym lub innym znanym mu językiem.

(i) Czy muszę się stawić w sądzie? W jakiej sytuacji mogę być nieobecny na rozprawie?

Rozprawa główna może się odbyć pod nieobecność oskarżonego wyłącznie wówczas, gdy sąd uzna, że sprawę można rozpoznać w sposób rzetelny, a cele postępowania karnego zostaną osiągnięte pomimo nieobecności oskarżonego, gdy

  • oskarżonemu należycie doręczono akt oskarżenia i wezwano go na rozprawę w sposób prawidłowy i terminowy oraz gdy
  • organ ścigania przesłuchał oskarżonego w związku z zarzucanym mu czynem, dochodzenie/śledztwo wszczęto zgodnie z przepisami, a oskarżonego pouczono o możliwości wglądu do akt i składania wniosków o uzupełnienie postępowania przygotowawczego.

Wezwanie do stawienia się przed sądem musi zawierać pouczenie o skutkach niestawiennictwa na rozprawie.

Rozprawa może się zatem odbyć pod nieobecność oskarżonego, chyba że

  • oskarżony jest tymczasowo aresztowany;
  • oskarżony odbywa karę pozbawienia wolności;
  • sprawa dotyczy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności powyżej pięciu lat.

Nawet w takich sprawach oskarżony nie musi jednak być obecny na rozprawie, jeśli wyraźnie zwróci się do sądu o przeprowadzenie rozprawy zaocznie, chyba że sąd uzna osobistą obecność oskarżonego za niezbędną.

W przypadkach obrony obligatoryjnej rozprawa nie może się odbyć pod nieobecność obrońcy oskarżonego.

(ii) Czy przysługuje mi prawo dostępu do usług tłumacza ustnego i do tłumaczeń pisemnych dokumentów? W jakim zakresie?

Jeżeli oskarżony oświadczy, że nie zna biegle języka czeskiego, w kontaktach z organami ścigania może posługiwać się swoim językiem ojczystym lub językiem, którego znajomość deklaruje.

Jeżeli zajdzie zatem potrzeba przełożenia treści dokumentu, wyjaśnień lub innej czynności procesowej lub jeżeli oskarżony oświadczy, że nie zna biegle języka czeskiego, na potrzeby tłumaczenia czynności dokonywanych w toku postępowania karnego powołuje się tłumacza ustnego. Na wniosek oskarżonego powołany tłumacz może także tłumaczyć konsultację oskarżonego z obrońcą, jeśli konsultacja ta jest bezpośrednio związana z czynnościami procesowymi; tłumacz ustny może także tłumaczyć wszelkie konsultacje w toku czynności procesowych.

W takim przypadku organ ścigania zapewnia oskarżonemu pisemne tłumaczenie dokumentów określonych w przepisach (np. nakazu tymczasowego aresztowania, wyroku, wyroku nakazowego, orzeczenia w przedmiocie apelacji itp.); oskarżony może zrzec się tego prawa do tłumaczenia.

Oskarżony ma prawo zwrócić się do sądu o dodatkowe tłumaczenie pisemne lub ustne wszelkich innych dokumentów, które są istotne dla wykonywania przysługującego mu prawa do obrony.

(iii) Czy mam prawo do obrońcy?

  • Oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo do obrońcy. Jeżeli oskarżony sam nie wybierze obrońcy, może to zrobić za niego członek rodziny lub oskarżony może bronić się samodzielnie. W niektórych przypadkach oskarżony musi jednak mieć obrońcę (jest to tak zwana „obrona obligatoryjna”); jeżeli w takim przypadku oskarżony sam nie wybierze obrońcy w określonym terminie, obrońcę wyznacza mu sędzia. W postępowaniu sądowym oskarżony musi mieć obrońcę aż do chwili uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie:
    • jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, odbywa karę pozbawienia wolności lub orzeczono wobec niego środek zapobiegawczy związany z pozbawieniem wolności lub jest objęty obserwacją w placówce medycznej;
    • jeżeli oskarżony ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych (np. z powodu zaburzeń psychicznych);
    • w postępowaniach prowadzonych przeciwko zbiegłemu oskarżonemu (jeśli oskarżony zbiegł i postępowanie jest prowadzone pod jego nieobecność);
    • jeżeli postępowanie dotyczy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności, której maksymalny wymiar przekracza pięć lat;
    • jeżeli sąd uzna to za niezbędne, ponieważ po zbadaniu obecnej sytuacji oskarżonego powziął wątpliwość co do jego zdolności do skutecznego prowadzenia własnej obrony;
    • jeżeli oskarżony jest młodocianym przestępcą (w wieku od 15 do 18 lat);
    • w trakcie rozprawy – jeżeli oskarżony jest zatrzymany;
    • w postępowaniach dotyczących zastosowania lub zmiany warunków zatrzymania prewencyjnego bądź zastosowania lub zmiany warunków przymusowego leczenia, z wyjątkiem przymusowego leczenia alkoholizmu.
  • Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu egzekucyjnym, w którym sąd orzeka na posiedzeniu jawnym, jeżeli:
    • oskarżony ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych;
    • oskarżony jest tymczasowo aresztowany;
    • zachodzą wątpliwości co do tego, czy oskarżony jest w stanie skutecznie prowadzić własną obronę.
  • W postępowaniach dotyczących nadzwyczajnych środków zaskarżenia (skarg na naruszenie prawa, skarg rewizyjnych, skarg o wznowienie postępowania) oskarżony musi mieć obrońcę:
    • jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, odbywa karę pozbawienia wolności lub orzeczono wobec niego środek zapobiegawczy związany z pozbawieniem wolności lub jest objęty obserwacją w placówce medycznej;
    • jeżeli oskarżony ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych;
    • jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności, której maksymalny wymiar przekracza pięć lat;
    • jeżeli zachodzą wątpliwości co do tego, czy oskarżony jest w stanie skutecznie prowadzić własną obronę.
  • Oskarżony może zrzec się prawa do obrońcy w postępowaniu dotyczącym przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności, której maksymalny wymiar przekracza pięć lat, chyba że przestępstwo jest zagrożone karą szczególną (karą dożywotniego pozbawienia wolności lub karą pozbawienia wolności w wymiarze od 20 do 30 lat). Oskarżony może zrzec się prawa do obrońcy także wówczas, gdy jest zatrzymany i ma się odbyć rozprawa główna.

(iv) Jakie inne prawa procesowe powinienem znać (np. przedstawienie podejrzanych przed sądem)?

Przez cały czas trwania rozprawy wszyscy obecni pozostają na swoich miejscach. Zadawanie pytań i składanie oświadczeń jest możliwe wyłącznie za zgodą przewodniczącego składu orzekającego (sędziego orzekającego w składzie jednoosobowym); jeśli oskarżony zwraca się do sędziego, musi wstać, nawet podczas najkrótszych wypowiedzi (przewodniczący może jednak zezwolić osobom, których wiek lub stan zdrowia tego wymaga, na pozostanie w pozycji siedzącej zarówno w trakcie wygłaszania mów, jak i składania wyjaśnień). Przewodniczący składu orzekającego (sędzia orzekający w składzie jednoosobowym) wzywa wszystkie obecne osoby do wysłuchania sentencji wyroku w pozycji stojącej. W języku czeskim zarówno do personelu sądowego, jak i innych osób obecnych należy zwracać się poprzez dodanie pane/paní/slečno („panie/pani/panno”) przed funkcją danej osoby lub jej rolą procesową (np. pane předsedopane přísedícípane doktorepaní státní zástupkyněpane znalčepane svědku itp. przy zwracaniu się odpowiednio do przewodniczącego składu orzekającego, ławnika, obrońcy, adwokata/lekarza, prokuratora, biegłego, świadka). W sali rozpraw nie wolno zabierać głosu bez zgody przewodniczącego składu orzekającego (sędziego orzekającego w składzie jednoosobowym), jak również jeść, pić ani palić papierosów, także podczas przerwy. Osoby obecne w sali rozpraw muszą powstrzymać się od wszelkich zachowań, które mogłyby zakłócić przebieg rozprawy lub naruszyć powagę sądu, w tym wyrażania zadowolenia lub niezadowolenia z przebiegu rozprawy, zeznań świadków, ogłoszonych orzeczeń itp. Należy także wyłączyć wszystkie urządzenia (zwłaszcza telefony komórkowe), które mogłyby zakłócić przebieg rozprawy lub naruszyć powagę sądu.

Transmisja obrazów lub dźwięków oraz nagrywanie obrazu podczas rozprawy są dozwolone wyłącznie za uprzednią zgodą przewodniczącego składu orzekającego (sędziego orzekającego w składzie jednoosobowym). Nagrywanie dźwięku jest możliwe po poinformowaniu przewodniczącego składu orzekającego (sędziego orzekającego w składzie jednoosobowym); jeżeli sposób nagrywania dźwięku mógłby zakłócić przebieg rozprawy lub naruszyć powagę sądu, przewodniczący składu orzekającego (sędzia orzekający w składzie jednoosobowym) może go zakazać.

Na salę rozpraw nie wolno wnosić broni.

D) Kary, które sąd może orzec:

  • areszt domowy;
  • praca na cele społeczne;
  • przepadek mienia;
  • grzywna;
  • przepadek przedmiotu;
  • zakaz prowadzenia określonej działalności;
  • zakaz trzymania i hodowli zwierząt;
  • nakaz opuszczenia miejsca zamieszkania;
  • zakaz uczestnictwa w wydarzeniach sportowych i kulturalnych oraz innych wydarzeniach społecznych;
  • utrata tytułów honorowych lub nagród;
  • utrata stopnia wojskowego;
  • wydalenie.

Środkami zabezpieczającymi są środki o charakterze prewencyjnym, które w przeciwieństwie do kar mogą być orzekane także za czyny popełnione przez osoby nieponoszące odpowiedzialności karnej z powodu niepoczytalności lub nieletniości, a które w innym przypadku byłyby karalne. Środki zabezpieczające mogą być orzekane samodzielnie albo razem z karą, pod warunkiem spełnienia wszystkich przesłanek określonych przez prawo. Środki zabezpieczające obejmują:

  • przymusowe leczenie;
  • zatrzymanie prewencyjne;
  • konfiskatę rzeczy;
  • konfiskatę części majątku;
  • edukację wychowawczo-resocjalizacyjną nieletnich.
Ostatnia aktualizacja: 21/03/2023

Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.