Rechten van slachtoffers – per land

Hoe geef ik een misdrijf aan?

• Een aangifte wordt ingediend wanneer een persoon die kennis heeft van een openlijk strafbaar feit, het openbaar ministerie of een CID-functionaris daarvan op de hoogte stelt. Aangifte doen van een misdrijf is optioneel, maar is verplicht in een aantal uitdrukkelijk in de wet bepaalde gevallen. De aangifte bevat de belangrijkste gegevens over het incident, de datum waarop u kennis kreeg van het misdrijf en de reeds bekende bewijselementen. Daarnaast bevat de aangifte waar mogelijk de persoonsgegevens, de woonplaats en andere informatie die kan helpen om de verdachte van het misdrijf te identificeren, alsook uw persoonsgegevens als benadeelde partij en de gegevens van anderen die mogelijk relevante informatie kunnen verschaffen om de toedracht te helpen vaststellen. Ook als er geen bruikbare informatie wordt verschaft die kan helpen om de verdachte van het misdrijf te identificeren, kan strafvervolging worden ingesteld. U kunt namelijk ook aangifte tegen onbekenden doen. Deze aangifte moet door de politieautoriteiten bij het desbetreffende openbaar ministerie worden ingediend, samen met informatie over eventuele onderzoeksmaatregelen om de daders van het misdrijf te identificeren.
• Een klacht is een verklaring waarmee het slachtoffer van een misdrijf (of diens wettelijke vertegenwoordiger) de wens te kennen geeft dat de dader wordt vervolgd en heeft betrekking op niet openlijk strafbare feiten. In de verklaring moet het gepleegde feit worden beschreven en moet duidelijk worden aangegeven dat de indiener van de klacht de aanklacht wil doorzetten en de schuldige wil straffen. U kunt een eerder ingediende klacht intrekken, behalve in geval van seksueel geweld of seksuele handelingen met een minderjarige. Om de klacht te laten vallen, moet de intrekking worden aanvaard door de persoon tegen wie de klacht is gericht. Als deze persoon onschuldig is, kan hij echter desgewenst met een proces aantonen dat hij niets met het misdrijf te maken heeft.
• Met een verzoekschrift wordt om tussenkomst van wetshandhavingsautoriteiten verzocht bij geschillen tussen particulieren. Het verzoekschrift wordt ingediend door één of beide betrokken partijen. Naar aanleiding van een verzoek om tussenkomst van de overheid nodigt de wetshandhavingsfunctionaris de partijen uit voor een gesprek in een poging om tot verzoening te komen en een aangifte op te stellen. Als wordt vastgesteld dat een misdrijf is gepleegd, moet de wetshandhavingsfunctionaris de justitiële autoriteiten op de hoogte stellen wanneer er sprake is van een openlijk strafbaar feit. Als het om een misdrijf gaat dat vervolgbaar is door middel van een klacht, kan hij op verzoek het geschil voorlopig schikken. Dit doet geen afbreuk aan uw recht om daarna alsnog een klacht in te dienen.

Aangiften, klachten en verzoekschriften moeten worden ingediend bij de bureaus van een afdeling van de wetshandhavingsautoriteiten (provinciale hoofdbureaus van politie, lokale politiebureaus en bureaus van de militaire politie (Carabinieri)). Een aangifte of een verzoekschrift kan ook bij de openbare aanklager worden ingediend.

Hoe kom ik er achter wat de stand van zaken is?

Nadat u aangifte hebt gedaan, krijgt u informatie over de instanties waarmee u contact kunt opnemen als u informatie wenst over de zaak, uw rol in het onderzoek en het proces, uw recht om te worden geïnformeerd over de datum en locatie van het proces en over de tenlastelegging en, als u zich als civiele partij in de procedure voegt, over uw recht om een kennisgeving van de uitspraak te ontvangen, ook als samenvatting. Daarnaast kunt u op de hoogte worden gehouden van de stand van de procedure en de gegevens in het Officiële register van aangiften van misdrijven. U wordt geïnformeerd over een eventueel verzoek om de zaak te sluiten en over de procedure voor het aantekenen van bezwaar tegen schending van uw rechten. U kunt de zaak schikken door de klacht in te trekken wanneer dat mogelijk is of via bemiddeling (artikel 90 bis van het Wetboek van Strafvordering (Codice di procedura penale of c.p.p.)).

Kom ik in aanmerking voor rechtsbijstand (tijdens het onderzoek of tijdens het proces)? Onder welke voorwaarden?

Na het eerste contact met de vervolgende instanties krijgt u, in een taal die u begrijpt, informatie over uw recht op gratis juridisch advies en rechtsbijstand (artikel 90 bis). U kunt een aanvraag voor gratis rechtsbijstand indienen op grond van de bepalingen in de Wet inzake rechtsbijstand voor minvermogenden (artikel 98 c.p.p.). Mogelijk hebt u ook toegang tot gratis rechtsbijstand, op voorwaarde dat uw inkomen de wettelijke grens niet overschrijdt. Om voor gratis rechtsbijstand in aanmerking te komen, moet u de desbetreffende aanvraag onmiddellijk na het doen van aangifte indienen bij de rechtbank van eerste aanleg. Na afronding van de eerste fase van de procedure, die de raadsman mag bijwonen, en in elk geval vóór de uitnodiging voor het verhoor, of uiterlijk tegelijk met de kennisgeving van afsluiting van het vooronderzoek, stelt het openbaar ministerie de aan een onderzoek onderworpen persoon er schriftelijk van in kennis dat hij door de rechtbank een raadsman toegewezen heeft gekregen. Gebeurt dat niet, dan zijn alle nadien verrichte handelingen nietig (artikel 369 bis c.p.p.).

Deze kennisgeving moet de volgende gegevens bevatten:

a) de informatie dat bijstand van een raadsman in een strafprocedure verplicht is en informatie over de wettelijke rechten van een persoon tegen wie een onderzoek loopt;

b) de naam van de door de rechtbank toegewezen raadsman en zijn adres en telefoonnummer;

c) informatie over het recht van de verdachte om zijn eigen raadsman aan te wijzen en de mededeling dat als hij dit niet doet, hij tijdens het onderzoek wordt vertegenwoordigd door de toegewezen raadsman;

d) de vermelding dat hij zijn door de rechtbank toegewezen raadsman moet betalen als hij niet voldoet aan de voorwaarden voor gratis rechtsbijstand en de waarschuwing dat als hij insolvent wordt verklaard, een executieprocedure wordt ingeleid;

d bis) informatie over het recht op een tolk en op vertaling van belangrijke stukken;

e) informatie over de voorwaarden om in aanmerking te komen voor gratis rechtsbijstand.

Gratis rechtsbijstand is gebaseerd op het in artikel 24 van de Italiaanse grondwet verankerde recht op verdediging, op basis waarvan iedereen recht heeft op bijstand in elke fase en op elk niveau van het rechtsstelsel. Personen met financiële problemen komen op grond daarvan niet alleen in aanmerking voor gratis bijstand van een advocaat en van specialisten, waaronder technisch adviseurs, maar hoeven ook geen gerechtskosten te betalen. Gratis rechtsbijstand is beschikbaar voor strafzaken en civiele zaken die met strafzaken verband houden, voor aanvullende maatregelen zoals strafrechtelijke handhaving, beveiligings-, preventie- en toezichtsprocedures, en voor civiele zaken die voortvloeien uit strafzaken.

Niet alleen Italiaanse burgers, maar ook vreemdelingen hebben toegang tot gratis rechtsbijstand. Dit geldt ook voor vreemdelingen tegen wie een administratieve uitzettingsprocedure loopt en vreemdelingen die niet in Italië woonachtig zijn of die stateloos zijn en in Italië wonen.

Alle partijen in de procedure kunnen een verzoek om gratis rechtsbijstand indienen. Als u slachtoffer bent van bepaalde seksuele misdrijven, zijn de wettelijke inkomensgrenzen niet van toepassing.

De staat biedt ook bescherming aan minderjarigen, die recht hebben op gratis rechtsbijstand. Dit geldt ook voor personen tegen wie een vooronderzoek loopt als zij zijn aangehouden, in hechtenis zijn genomen of aan maatregelen van voorlopige hechtenis zijn onderworpen.

Om voor gratis rechtsbijstand in aanmerking te komen, mag uw inkomen niet hoger zijn dan het wettelijk vastgestelde maximum. Dit komt overeen met 11 369,24 EUR, rekening houdend met een verhoging van 1 032,90 EUR voor elke persoon die bij u inwoont.

Kan ik aanspraak maken op onkostenvergoeding (voor deelname aan het onderzoek/het proces)? Onder welke voorwaarden?

Gratis rechtsbijstand, gebaseerd op het in artikel 24 van de Italiaanse grondwet verankerde recht op verdediging, biedt iedereen die voldoet aan de vereisten (beperkte financiële middelen) de mogelijkheid zich in elke fase en op elk niveau van het rechtsstelsel kosteloos te laten bijstaan door een advocaat en specialisten, waaronder technisch adviseurs. Ook geldt een vrijstelling van het betalen van gerechtskosten.

Kan ik beroep instellen als mijn zaak wordt afgesloten voordat er een proces plaatsvindt?

Als u oppositie instelt tegen een verzoek om de zaak te sluiten, vraagt u om voortzetting van het vooronderzoek. U moet het onderwerp van het verdere onderzoek en de bijbehorende bewijzen vermelden. Doet u dat niet, dan wordt de oppositie niet-ontvankelijk verklaard. Als uw oppositie niet-ontvankelijk is en de aangifte van het misdrijf ongegrond is, zal de rechter bij gemotiveerde beschikking sluiting van de zaak gelasten en de stukken terugsturen naar het openbaar ministerie. Als het verzoek niet wordt ingewilligd, zal de rechter een datum voor een zitting in de raadkamer vaststellen voor u en voor de persoon tegen wie een onderzoek loopt. Het openbaar ministerie wordt daarvan op de hoogte gesteld. De rechter zal ook de procureur-generaal bij het Hof van Beroep (Corte di Appello) laten weten dat de zitting is gepland. Na de zitting zal de rechter als hij verder onderzoek nodig acht, dit aangeven door middel van een opdracht aan het openbaar ministerie en een vaste termijn voor de afronding van dit onderzoek vaststellen. Als de rechter het verzoek om sluiting van de zaak niet inwilligt, geeft hij het openbaar ministerie opdracht om binnen tien dagen een tenlastelegging te formuleren. Binnen twee dagen nadat de tenlastelegging is bekendgemaakt, stelt de rechter in een beschikking een datum voor de inleidende hoorzitting vast.

Als u slachtoffer van een geweldsmisdrijf tegen personen bent, hebt u bovendien altijd het recht in kennis te worden gesteld van een verzoek om de zaak te sluiten, ook als u niet uitdrukkelijk verzoekt om te worden geïnformeerd. Na ontvangst van deze kennisgeving hebt u twintig dagen de tijd om de stukken in te zien en een gemotiveerde aanvraag tot voortzetting van het vooronderzoek in te dienen (artikel 408, lid 3 bis, c.p.p.).

Kan ik betrokken worden bij het proces?

Als slachtoffer van het misdrijf kunt u een raadsman aanwijzen om uw rechten uit te oefenen. Om ervan verzekerd te zijn dat u de mededelingen ontvangt waarop u volgens de wet recht hebt en om specifieke rechten uit te oefenen, moet u een domicilieadres kiezen en opgeven. U moet ook alle wijzigingen meedelen die zich tijdens de strafprocedure in dit adres voordoen. Als u een raadsman hebt aangewezen, hoeft u deze informatie niet te verschaffen aangezien alle kennisgevingen aan hem worden toegezonden.

U hebt het recht processtukken in te dienen en bewijzen aan te dragen, zowel tijdens de onderzoeksfase als tijdens het proces (artikel 90 bis c.p.p.). Ook kunt u de gegevens in het Officiële register van aangiften van misdrijven controleren (artikel 335 c.p.p.). U moet worden geïnformeerd wanneer expertises, die niet kunnen worden herhaald, zijn afgerond (artikel 360 c.p.p.). U kunt ook bij het openbaar ministerie een verzoek indienen om in de voorbereidende zitting bewijs te vergaren. U kunt vragen om in kennis te worden gesteld van elk verzoek om het onderzoek op te schorten of de zaak te sluiten, zowel bij het doen van aangifte als in een later stadium. Wilt u worden geïnformeerd over een verzoek om het onderzoek op te schorten (artikel 406 c.p.p.) en over een verzoek om de zaak te sluiten (artikel 408 c.p.p.), dan moet u dat expliciet aangeven. Wanneer een proces plaatsvindt, hebt u het recht te worden geïnformeerd over de plaats, datum en tijd van de eerste zitting. Van latere zittingen wordt u niet in kennis gesteld en moet u de data zelf opvragen bij het gerecht van eerste aanleg. U bent niet verplicht de zittingen bij te wonen, behalve wanneer u uw getuigenis aflegt. Nadat het onderzoek is afgesloten, hebt u het recht alle stukken in te zien die op de zaak betrekking hebben en daar kopieën van te maken. Terwijl het onderzoek nog loopt, is dat in de regel niet toegestaan. Het openbaar ministerie kan daar echter toch toestemming geven als er specifieke belangen in het geding zijn.

Wanneer een strafproces plaatsvindt en u door het gepleegde misdrijf bent getroffen, kunt u verzoeken om schadevergoeding en om aan het proces deel te nemen door u als civiele partij in de procedure te voegen.

Wat is mijn officiële rol binnen het rechtsstelsel? Heb ik bijvoorbeeld de hoedanigheid van slachtoffer, getuige, burgerlijke partij of particuliere aanklager, of kan ik daarvoor kiezen?

Het slachtoffer heeft als door het misdrijf getroffen persoon alle hierboven genoemde rechten. Daarnaast kunt u als getuige in het proces worden gehoord en, als u recht hebt op vergoeding van de door het misdrijf veroorzaakte schade, een civiele vordering in het strafproces instellen door u als civiele partij in de procedure te voegen.

Wat zijn mijn rechten en plichten in deze hoedanigheden?

Zonder afbreuk te doen aan wat hierboven is vermeld over uw rechten en belangen als benadeelde partij, zijn de volgende regels van toepassing wanneer u ook als getuige optreedt:

als getuige moet u voor de rechter verschijnen en de door hem gegeven instructies over de procedurele vereisten opvolgen en moet u de aan u gestelde vragen naar waarheid beantwoorden. U bent niet verplicht informatie te verschaffen die tot strafrechtelijke vervolging tegen u kan leiden. Mocht zich op de dag van de zitting een probleem voordoen waardoor u niet aanwezig kunt zijn, dan moet u dit tijdig kenbaar maken en daarbij de reden voor uw afwezigheid vermelden. Als de rechter uw afwezigheid gerechtvaardigd acht, zal hij u oproepen voor een latere zitting. Wanneer u meerdere keren wordt opgeroepen en niet verschijnt en als u daarvoor geen geldige reden opgeeft, kunt u onder dwang worden opgehaald en worden verplicht een boete te betalen aan het Bureau voor boeten (cassa delle ammende) en de door uw afwezigheid ontstane kosten te vergoeden in de zin van artikel 133 c.p.p. U bent verplicht de aan u gestelde vragen naar waarheid te beantwoorden. Volgens artikel 372 c.p.p. kunnen getuigen die weigeren vragen te beantwoorden, valse verklaringen afleggen of niet vertellen wat ze weten, worden gestraft. Als u niet wilt getuigen of niet wilt meewerken als getuige, kunt u tot een gevangenisstraf worden veroordeeld. Een getuige kan tijdens een zitting niet in hechtenis worden genomen. Als u een valse verklaring herroept of de waarheid bevestigt voordat uitspraak wordt gedaan, kunt u niet in staat van beschuldiging worden gesteld. Er wordt geen straf opgelegd als u een valse getuigenis aflegt om uzelf of een naast familielid te behoeden voor een strafrechtelijke veroordeling (artikel 384 c.p.p.).

Kan ik tijdens het proces een verklaring afleggen of getuigen? Onder welke voorwaarden?

Als slachtoffer van het misdrijf kunt u ook als getuige verschijnen. Uw verklaringen kunnen als bewijs worden gebruikt om de verdachte te veroordelen als zij bij toetsing zowel objectieve als subjectieve geloofwaardigheid bezitten. De rechter is vrij in het beoordelen van uw getuigenis en uw verklaring alleen kan zelfs de basis vormen voor de veroordeling van de verdachte. U moet de waarheid vertellen, maar u bent niet verplicht uzelf te beschuldigen (zwijgrecht). Naaste familieleden van de verdachte zijn niet verplicht als getuige te verschijnen, tenzij zij zelf aangifte doen of een klacht indienen of wanneer zijzelf of een naast familielid het slachtoffer zijn van het misdrijf waarvoor vervolging plaatsvindt. U kunt ook weigeren vragen te beantwoorden als u daarmee uw beroepsgeheim schendt. Als u tijdens het vooronderzoek verklaringen aflegt, komt u mogelijk in aanmerking voor beschermende maatregelen.

Welke informatie ontvang ik tijdens het proces?

(Zie hierboven.)

Heb ik toegang tot de procesdossiers?

Het openbaar ministerie maakt in het register dat het daartoe bijhoudt, onmiddellijk melding van elk misdrijf waarvan het in kennis is gesteld of waarvan het op eigen initiatief kennis heeft genomen. Tegelijkertijd, of zodra deze bekend is, wordt de naam van de verdachte van het misdrijf vermeld. Als zich in de loop van het vooronderzoek een wijziging in de juridische kwalificatie van het incident voordoet of als bepaalde details anders blijken te zijn, zal het openbaar ministerie de gegevens bijwerken. De gegevens worden op verzoek meegedeeld aan de verdachte van het misdrijf, aan u als slachtoffer en aan de respectieve raadslieden. Wanneer een verzoek om informatie over de gegevens in het Officiële register van aangiften van misdrijven wordt gedaan, zal het secretariaat van het openbaar ministerie de gevraagde informatie verschaffen als deze gegevens zijn opgenomen en er geen redenen zijn om de informatie niet te verstrekken. Anders zal het openbaar ministerie verklaren dat er geen gegevens zijn waarover informatie kan worden verschaft. Als er specifieke vereisten zijn die relevant zijn voor het onderzoek, kan het openbaar ministerie bij zijn beslissing om het verzoek al dan niet in te willigen bij gemotiveerde beschikking gelasten dat de gegevens geheim blijven gedurende een periode van maximaal drie maanden, die niet kan worden verlengd (artikel 335 c.p.p.).

Wanneer de zaak misbruik van gezinsleden en partners of stalking betreft, zal het openbaar ministerie als het niet om sluiting van de procedure vraagt ook uw wettelijke vertegenwoordiger of, als u geen wettelijke vertegenwoordiger hebt, uzelf ervan in kennis stellen dat het vooronderzoek is afgerond (artikel 415 bis c.p.p.).