

Fir-Rumanija, minbarra l-qrati ordinarji, hemm sezzjonijiet jew bordijiet speċjalizzati għas-soluzzjoni ta’ tilwim fir-rigward ta’ ċerti materji.
Skont id-dispożizzjonijiet tal-Liġi Nru 304/2004 dwar l-organizzazzjoni tal-ġustizzja, il-Qorti Superjuri tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja (Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie) għandha 4 sezzjonijiet – is-Sezzjoni Ċivili I, is-Sezzjoni Ċivili II, is-Sezzjoni Kriminali, is-Sezzjoni Amministrattiva u s-Sezzjoni għat-Tilwim dwar it-Taxxa – il-Bord ta’ Disa’ Mħallfin u s-Sezzjonijiet Konġunti, kull wieħed minnhom għandu l-ġuriżdizzjoni proprja tiegħu. Il-qrati tal-appell, it-tribunali jew, kif ikun xieraq, il-qrati distrettwali għandhom sezzjonijiet jew bordijiet speċjalizzati għal kawżi ċivili, kawżi kriminali, kawżi li jinvolvu t-tfal u kwistjonijiet tal-familja, kawżi li jinvolvu tilwim amministrattiv u dwar it-taxxa, kawżi relatati ma’ tilwim industrijali u s-sigurtà soċjali, il-kumpaniji, ir-Reġistru tal-Kummerċ, l-insolvenza, il-kompetizzjoni inġusta, kawżi marittimi u tax-xmajjar. Jistgħu jiġu stabbiliti tribunali speċjalizzati sabiex jiddeċiedu dwar il-kwistjonijiet ta’ hawn fuq, kif ikun xieraq.
Il-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili jistabbilixxi l-proċedura normali għall-kawżi ċivili. Id-dispożizzjonijiet tiegħu japplikaw ukoll għal kwistjonijiet oħra, sakemm il-liġijiet li jirregolawhom ma jipprovdux mod ieħor.
L-Artikoli 94 sa 97 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili jirregolaw il-ġuriżdizzjoni relatata mas-suġġett għall-qrati ċivili.
Bħala qrati tal-prim’istanza, il-qrati distrettwali jisimgħu l-kawżi li ġejjin li jinvolvu rikorsi li (ma jistgħux) jitkejlu f’termini ta’ flus:
Il-qrati distrettwali jisimgħu l-appelli kontra d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet pubbliċi b’ġuriżdizzjoni u korpi oħra b’ġuriżdizzjoni. Il-qrati distrettwali jisimgħu wkoll kwalunkwe rikors ieħor li bil-liġi jaqa’ taħt il-ġuriżdizzjoni tagħhom.
It-tribunali jisimgħu:
Il-qrati tal-appell jisimgħu:
Il-Qorti Superjuri tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja tisma’:
Is-sistema ġudizzjarja ċivili Rumena tiddistingwi bejn qrati inferjuri u qrati superjuri, bil-ġuriżdizzjoni relatata mas-suġġett tiġi stabbilita bejn il-qrati differenti skont kriterji funzjonali (it-tip ta’ dmir) u proċedurali (il-valur, is-suġġett jew in-natura tat-tilwima).
Il-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili ġab bidliet f’termini ta’ ġuriżdizzjoni u t-tribunali saru qrati b’ġuriżdizzjoni sħiħa sabiex jisimgħu s-sustanza tal-każijiet fil-prim’istanza. Il-ġuriżdizzjoni tal-qrati distrettwali tinkludi s-smigħ ta’ talbiet żgħar u/jew anqas kumplessi, li huma frekwenti ħafna fil-prattika.
Il-qrati tal-appell għandhom ġuriżdizzjoni sabiex jisimgħu prinċipalment appelli, filwaqt li l-Qorti Superjuri tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja hija l-qorti ta’ ġudikatura ordinarja li tassigura l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni uniformi tal-liġi fil-livell nazzjonali.
Ir-regoli dwar il-ġuriżdizzjoni territorjali tas-sistema ġudizzjarja ċivili Rumena huma stabbiliti fl-Artikolu 107 u s-segwenti tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili.
Skont ir-regola ġenerali, ir-rikors jiġi ppreżentat fil-qorti fejn il-konvenut ikollu d-domiċilju tiegħu jew l-uffiċċju tiegħu.
Hemm regoli speċifiċi dwar il-ġuriżdizzjoni territorjali, bħal:
Il-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili Rumen jipprovdi regoli ta’ ġuriżdizzjoni alternattiva (l-Artikoli minn 113 sa 115). Għalhekk, il-qrati li ġejjin ukoll għandhom ġuriżdizzjoni territorjali:
Meta, barra mid-domiċilju tiegħu, il-konvenut iwettaq regolarment attivitajiet professjonali/ attivitajiet agrikoli, kummerċjali, industrijali jew attivitajiet simili, ir-rikors jista’ jiġi ppreżentat ukoll fil-qorti fil-post fejn jitwettqu l-attivitajiet fir-rigward tal-obbligi pekunarji li jirriżultaw jew li jkunu jridu jitwettqu f’dak il-post.
Fir-rigward ta’ kwistjonijiet relatati mal-assigurazzjoni, ir-rikors għad-danni jista’ jiġi ppreżentat ukoll fil-qorti fil-post fejn l-assigurat ikollu d-domiċilju jew l-uffiċċju tiegħu, fejn ikunu jinsabu l-assi assigurati jew fejn ikun seħħ ir-riskju assigurat.
L-għażla tal-ġuriżdizzjoni taħt ftehim titqies nulla u bla effett jekk titwettaq qabel ma jinħoloq id-dritt għall-kumpens, filwaqt li, fir-rigward ta’ kwistjonijiet li jirrigwardaw l-assigurazzjoni obbligatorja għar-responsabbiltà ċivili, il-parti terza danneġġjata tista’ tibda proċeduri diretti wkoll quddiem il-qorti fil-post fejn ikollha d-domiċilju/l-uffiċċju tagħha.
Il-qorti fil-post fejn il-persuna protetta jkollha d-domiċilju/ir-residenza tagħha tiddeċiedi dwar il-ġuriżdizzjoni territorjali fir-rigward ta’ rikorsi għall-protezzjoni ta’ persuni fiżiċi, li għalihom, skont il-Kodiċi Ċivili, ikollha l-ġuriżdizzjoni l-qorti tal-kustodja u l-familja. Fil-każ ta’ rikorsi għall-awtorizzazzjoni, mill-qorti tal-kustodja u l-familja, tal-konklużjoni ta’ atti legali (fir-rigward ta’ proprjetà), ikollha l-ġuriżdizzjoni l-qorti fil-post fejn tkun tinsab il-proprjetà. F’dan il-każ, il-qorti tal-kustodja u l-familja li tkun tat is-sentenza tibgħat kopja tas-sentenza lill-qorti tal-kustodja u l-familja fil-post fejn il-persuna protetta jkollha d-domiċilju/ir-residenza tagħha.
Ir-rikors għal divorzju jaqa’ taħt il-ġuriżdizzjoni tal-qorti distrettwali fil-post fejn tkun tinsab l-aħħar dar konġunta tal-konjuġi. Jekk il-konjuġi ma jkollhomx dar konġunta jew jekk l-ebda wieħed minnhom ma jkun għadu jgħix fil-post li l-qorti distrettwali jkollha l-ġuriżdizzjoni tiegħu u fejn tkun tinsab id-dar konġunta, il-qorti distrettwali li jkollha ġuriżdizzjoni tkun dik tal-post fejn tkun tinsab id-dar tal-konvenut. Jekk il-konvenut ma jkunx jgħix fir-Rumanija u l-qrati Rumeni jkollhom ġuriżdizzjoni internazzjonali, ikollha ġuriżdizzjoni l-qorti fil-post fejn tkun tinsab id-dar tar-rikorrent. Jekk la r-rikorrent u lanqas il-konvenut ma jkunu jgħixu fir-Rumanija, il-partijiet jistgħu jaqblu li jippreżentaw ir-rikors għad-divorzju fi kwalunkwe qorti distrettwali fir-Rumanija. Fin-nuqqas ta’ ftehim bħal dan, ir-rikors għad-divorzju għandu jiġi ppreżentat fil-Qorti Distrettwali ta’ Bukarest tal-Ħames Distrett (l-Artikolu 914 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).
Ir-rikorsi għas-soluzzjoni ta’ tilwim industrijali individwali għandhom jiġu ppreżentati fit-tribunal fil-post fejn ikun jinsab id-domiċilju/il-post tax-xogħol tar-rikorrent (l-Artikolu 269 tal-Liġi Nru 53/2003 – Kodiċi Industrijali).
Ir-regoli li jistabbilixxu l-ġuriżdizzjoni territorjali esklużiva huma previsti mill-Artikolu 117 sa 121 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili. Għalhekk:
Il-partijiet jistgħu jaqblu bil-miktub jew, fir-rigward ta’ tilwim li jkun għaddej, permezz ta’ dikjarazzjoni verbali quddiem il-qorti, li l-kawżi relatati ma’ assi u drittijiet oħra li jista’ jkollhom, għandhom jinstemgħu minn qrati oħra għajr dawk li jkollhom il-ġuriżdizzjoni territorjali, sakemm ma jkollhomx ġuriżdizzjoni esklużiva. F’tilwim li jirrigwarda l-protezzjoni tad-drittijiet tal-konsumaturi u każijiet oħra previsti mil-liġi, il-partijiet jistgħu jaqblu dwar l-għażla tal-ġuriżdizzjoni biss wara li jinħoloq id-dritt għall-kumpens, kwalunkwe ftehim kuntrarju huwa null u bla effett (l-Artikolu 126 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).
Jistgħu jiġu ppreżentati rikorsi anċillari, addizzjonali u inċidentali fil-qorti li jkollha ġuriżdizzjoni fuq ir-rikors prinċipali, anki jekk jaqgħu taħt il-ġuriżdizzjoni relatata mas-suġġett jew il-ġuriżdizzjoni territorjali ta’ qorti oħra, ħlief għar-rikorsi li jirrigwardaw l-insolvenza jew l-arranġamenti mal-kredituri. Dawn id-dispożizzjonijiet japplikaw ukoll fejn il-ġuriżdizzjoni fuq ir-rikors prinċipali tkun ġiet stabbilita bil-liġi favur sezzjoni jew bord speċjalizzat. Jekk il-qorti jkollha ġuriżdizzjoni esklużiva fuq waħda mill-partijiet, din il-parti għandu jkollha ġuriżdizzjoni esklużiva fuq il-partijiet kollha (l-Artikolu 123 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili).
Barra minn hekk, skont id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 124 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili, il-qorti li jkollha l-ġuriżdizzjoni biex tiddeċiedi dwar ir-rikors prinċipali għandha tiddeċiedi wkoll dwar id-difiżi u l-eċċezzjonijiet, ħlief għal dawk li jkunu materji preliminari u jaqgħu taħt il-ġuriżdizzjoni esklużiva ta’ qorti oħra, filwaqt li l-inċidenti proċedurali għandhom jinstemgħu mill-qorti li jkunu tqajmu quddiemha.
Il-kwistjoni tan-nuqqas ġenerali ta’ ġuriżdizzjoni tal-qrati tista’ titqajjem mill-partijiet jew mill-imħallef fi kwalunkwe stadju tal-kawża. Il-kwistjoni tan-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni relatat mas-suġġett u n-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni territorjali relatat mal-ordni pubbliku trid titqajjem fl-ewwel seduta ta’ smigħ li l-partijiet ikunu msejħa għaliha quddiem l-ewwel qorti, filwaqt li n-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni relatat mal-ordni privat jista’ jitqajjem biss mill-konvenut permezz tad-difiża jew, jekk id-difiża ma tkunx obbligatorja, mhux aktar tard mill-ewwel seduta ta’ smigħ li l-partijiet ikunu msejħin għaliha quddiem l-ewwel qorti. Jekk in-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni ma jkunx relatat mal-ordni pubbliku, il-parti li tkun ippreżentat ir-rikors f’qorti li ma jkollhiex ġuriżdizzjoni ma tkunx tista’ titlob id-dikjarazzjoni tan-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni (l-Artikolu 130 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili l-Ġdid).
F’tilwim ċivili b’implikazzjonijiet transfruntiera, f’materji li jirrigwardaw drittijiet liberament disponibbli għall-partijiet skont il-liġi Rumena, jekk il-partijiet ikunu qablu b’mod validu li l-qrati Rumeni għandhom il-ġuriżdizzjoni biex jiddeċiedu dwar it-tilwim attwali jew possibbli fir-rigward ta’ dawn id-drittijiet, il-qrati Rumeni għandhom ikunu l-uniċi qrati b’ġuriżdizzjoni biex jiddeċiedu dwar dawn il-materji. Sakemm il-liġi ma tipprovdix mod ieħor, il-qorti Rumena li il-konvenut jissejjaħ quddiemha għandu jkollha l-ġuriżdizzjoni biex tiddeċiedi dwar ir-rikors, jekk il-konvenut jidher quddiem il-qorti u jissottometti difiżi dwar is-sustanza tal-kawża, mingħajr ma jqajjem ukoll eċċezzjoni relatata man-nuqqas ta’ ġuriżdizzjoni sa mhux aktar tard mit-tmiem tal-istadju ta’ inkjesta fil-kawża quddiem l-ewwel qorti. Fiż-żewġ każijiet hawn fuq imsemmija, il-qorti Rumena tista’ tiċħad ir-rikors meta jkun ċar, miċ-ċirkustanzi kollha tal-każ, li t-tilwima ma jkollhiex rabta sinifikanti mar-Rumanija (l-Artikolu 1066 tal-Kodiċi tal-Proċedura Ċivili l-Ġdid).
Ara t-tweġibiet għall-mistoqsijiet 1, 2, 2.1., 2.2., 2.2.2.1., 2.2.2.2.
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali ta’ din il-paġna tinżamm mill-punt ta’ kuntatt tan-NĠE rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. La l-NĠE u lanqas il-Kummissjoni Ewropea ma jaċċettaw ebda responsabbiltà fir-rigward ta' kwalunkwe informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.