Ποιας χώρας το δικαστήριο είναι αρμόδιο;

1 Πρέπει να απευθυνθώ στα τακτικά πολιτικά δικαστήρια ή σε κάποιο ειδικό δικαστήριο (για παράδειγμα εργατοδικείο);

H Ρουμανία εκτός από τακτικά δικαστήρια διαθέτει ειδικά τμήματα ή συνθέσεις επίλυσης των διαφορών σε συγκεκριμένες υποθέσεις.

Δυνάμει των διατάξεων του νόμου αριθ. 304/2004 για την οργανωτική διάρθρωση της δικαιοσύνης, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο (Înalta Curte de Casaţie şi Justiţie) διαθέτει 4 τμήματα –πολιτικό τμήμα I, πολιτικό τμήμα II, ποινικό τμήμα και τμήμα διοικητικών υποθέσεων και φορολογικών διαφορών–, την εννεαμελή σύνθεση και τα κοινά τμήματα, καθένα με τη δική του αρμοδιότητα. Τα εφετεία, τα πρωτοδικεία ή, όταν κρίνεται σκόπιμο, τα ειρηνοδικεία, διαθέτουν ειδικά τμήματα ή συνθέσεις για την εκδίκαση αστικών και ποινικών υποθέσεων, υποθέσεων που αφορούν παιδιά και οικογενειακών υποθέσεων, υποθέσεων που αφορούν διοικητικές και φορολογικές διαφορές, εργατικές διαφορές και την κοινωνική ασφάλιση, τις εταιρείες, το εμπορικό μητρώο, την αφερεγγυότητα, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, ναυτικές και ποτάμιες υποθέσεις. Όταν κρίνεται σκόπιμο, ενδέχεται να συστήνονται ειδικά δικαστήρια με αποφασιστική αρμοδιότητα επί των ανωτέρω υποθέσεων.

2 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα τακτικά πολιτικά δικαστήρια (δηλαδή αυτά τα δικαστήρια είναι αρμόδια για τις εν λόγω υποθέσεις), πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

Η συνήθης διαδικασία των αστικών υποθέσεων ορίζεται στον κώδικα πολιτικής δικονομίας. Οι διατάξεις του εφαρμόζονται και σε άλλες υποθέσεις, στο μέτρο που δεν προβλέπεται διαφορετικά από τη νομοθεσία που τις διέπει.

Τα άρθρα 94 έως 97 του κώδικα πολιτικής δικονομίας διέπουν την καθ’ ύλην αρμοδιότητα των πολιτικών δικαστηρίων.

Ως πρωτοβάθμια δικαστήρια, τα ειρηνοδικεία εκδικάζουν τις εξής υποθέσεις που αφορούν αγωγές το αντικείμενο των οποίων (δεν) είναι αποτιμητό σε χρήμα:

• αγωγές που δυνάμει του αστικού κώδικα, εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου επιμέλειας και οικογενειακών υποθέσεων
• αγωγές που σχετίζονται με ληξιαρχικές καταχωρίσεις
• αγωγές που αφορούν τη διαχείριση πολυώροφων κτιρίων/διαμερισμάτων/χώρων αποκλειστικής συγκυριότητας και τις έννομες σχέσεις μεταξύ των ενώσεων ιδιοκτητών κατοικιών και άλλων φυσικών ή νομικών προσώπων
• αγωγές έξωσης
• αγωγές που αφορούν μεσοτοιχίες και τάφρους, την απόσταση μεταξύ κτισμάτων και καλλιεργειών, δουλείες διόδου, βάρη και άλλους περιορισμούς των δικαιωμάτων κυριότητας
• αγωγές που αφορούν μεταβολές ορίων και τη χάραξη ορίων
• αγωγές προστασίας αποκτημάτων
• αγωγές που αφορούν υποχρεώσεις πράξεις ή παράλειψης, η αξία του αντικειμένου των οποίων δεν μπορούν να αποτιμηθεί σε χρήμα
• αγωγές που αφορούν τη δικαστική διανομή, ανεξάρτητα από τη σχετική αξία
• άλλες αγωγές με αντικείμενο αποτιμητό σε χρήμα, ύψους έως 200 000 RON, ανεξάρτητα από την ικανότητα των διαδίκων

Τα ειρηνοδικεία εκδικάζουν προσφυγές κατά των αποφάσεων των αρμόδιων δημόσιων αρχών και άλλων αρμόδιων οργάνων. Τα ειρηνοδικεία εκδικάζουν επίσης κάθε άλλη αγωγή που εμπίπτει στην αρμοδιότητά τους βάσει νόμου.

Τα πρωτοδικεία εκδικάζουν:

• ως πρωτοβάθμια δικαστήρια, όλες τις αγωγές που βάσει νόμου δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου
• ως εφετεία, τις εφέσεις κατά των δικαστικών αποφάσεων που έχουν εκδοθεί στον πρώτο βαθμό
• ως ακυρωτικά δικαστήρια, τις υποθέσεις που ρητά ορίζει ο νόμος
• κάθε άλλη αγωγή που βάσει νόμου εμπίπτει στην αρμοδιότητά τους.

Τα εφετεία εκδικάζουν:

• ως πρωτοβάθμια δικαστήρια, αγωγές που αφορούν διοικητικές και φορολογικές διαφορές
• ως εφετεία, τις εφέσεις κατά πρωτοβάθμιων αποφάσεων των πρωτοδικείων
• ως ακυρωτικά δικαστήρια, τις υποθέσεις που ρητά ορίζει ο νόμος
• κάθε άλλη αγωγή που βάσει νόμου εμπίπτει στην αρμοδιότητά τους.

Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο εκδικάζει:

• αναιρέσεις κατά των εφετειακών και άλλων αποφάσεων, στις υποθέσεις που ορίζει ο νόμος
• αναιρέσεις υπέρ του νόμου
• αγωγές που αφορούν πρότερη απόφαση με αντικείμενο την αποσαφήνιση συγκεκριμένων νομικών ζητημάτων
• κάθε άλλη αίτηση που βάσει νόμου εμπίπτει στην αρμοδιότητά του.

2.1 Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ κατωτέρων και ανωτέρων τακτικών πολιτικών δικαστηρίων (για παράδειγμα τα πρωτοδικεία ως κατώτερα δικαστήρια και τα περιφερειακά δικαστήρια ως ανώτερα δικαστήρια) και αν ναι, ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου;

Το σύστημα απονομής δικαιοσύνης της Ρουμανίας στις αστικές υποθέσεις διακρίνει σε δικαστήρια κατώτερης και ανώτερης βαθμίδας, ενώ η καθ’ ύλην αρμοδιότητα μεταξύ των δικαστηρίων διαφορετικών βαθμίδων θεμελιώνεται σύμφωνα με λειτουργικά (είδος αρμοδιότητας) και δικονομικά κριτήρια (αξία, αντικείμενο ή φύση της διαφοράς).

Ο κώδικας πολιτικής δικονομίας επέφερε τροποποιήσεις στην αρμοδιότητα και τα πρωτοδικεία έχουν καταστεί πλήρως αρμόδια να εκδικάζουν την ουσία των υποθέσεων στον πρώτο βαθμό. Τα πρωτοδικεία είναι επίσης αρμόδια να εκδικάζουν αγωγές με μικρή αξία αντικειμένου και/ή λιγότερο σύνθετες αγωγές, που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες στην πράξη.

Τα εφετεία είναι αρμόδια κυρίως για την εκδίκαση εφέσεων, ενώ το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είναι το τακτικό ακυρωτικό δικαστήριο που διασφαλίζει την ομοιόμορφη ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου σε εθνικό επίπεδο.

2.2 Κατά τόπον αρμοδιότητα (είναι αρμόδιο για την υπόθεση μου το δικαστήριο της πόλης Α ή το δικαστήριο της πόλης Β;)

2.2.1 Ο βασικός κανόνας της κατά τόπον αρμοδιότητας

Οι κανόνες της κατά τόπον αρμοδιότητας στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης της Ρουμανίας στις αστικές υποθέσεις καθιερώνονται στο άρθρο 107 και επόμενα του κώδικα πολιτικής δικονομίας.

Ο γενικός κανόνας είναι ότι η αγωγή κατατίθεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας ή έδρας του εναγομένου.

2.2.2 Εξαιρέσεις στον βασικό κανόνα

Ειδικοί κανόνες διέπουν την κατά τόπον αρμοδιότητα, όπως:

• εάν είναι άγνωστη η κατοικία/έδρα του εναγομένου, η αγωγή κατατίθεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας/έδρας της εκπροσώπησης του εναγομένου και εάν και αυτή είναι άγνωστη, στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας/έδρας/διαμονής/έδρας της εκπροσώπησης του ενάγοντα
• η αγωγή κατά νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου μπορεί επίσης να κατατεθεί στο δικαστήριο του τόπου μιας εκ των εγκαταστάσεών του που δεν έχει νομική προσωπικότητα
• η αγωγή κατά ένωσης, εταιρίας ή άλλης οντότητας χωρίς νομική προσωπικότητα μπορεί να κατατεθεί στο αρμόδιο δικαστήριο του προσώπου που, κατόπιν συμφωνίας των μελών του, είναι επιφορτισμένο με τη διαχείριση ή τη διοίκησή της ελλείψει τέτοιου προσώπου, η αγωγή μπορεί να κατατεθεί στο αρμόδιο δικαστήριο οποιουδήποτε μέλους της επίδικης οντότητας
• οι αγωγές κατά του δημοσίου, των κεντρικών ή τοπικών αρχών και θεσμών και άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου μπορεί να κατατεθούν στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας/έδρας του ενάγοντα ή του τόπου της έδρας του εναγομένου.

2.2.2.1 Πότε μπορώ να επιλέξω ανάμεσα στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα) και κάποιο άλλο δικαστήριο;

Ο κώδικας πολιτικής δικονομίας της Ρουμανίας θεσπίζει κανόνες συντρέχουσας αρμοδιότητας (άρθρα 113 έως 115). Συνεπώς, τα εξής δικαστήρια είναι επίσης κατά τόπον αρμόδια:

• το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ενάγοντα (αγωγές αναγνώρισης συγγένειας)
• το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ενάγοντα-δικαιούχου (υποχρέωση διατροφής)
• το δικαστήριο του τόπου εκτέλεσης της συμβατικής ενοχής, όπως αυτή ορίζεται συμβατικά
• το δικαστήριο του τόπου του ακινήτου (μισθώσεις, κτηματογράφηση/αιτιολόγηση/διόρθωση)
• το δικαστήριο του τόπου αναχώρησης/άφιξης (συμβάσεις μεταφοράς)
• το δικαστήριο του τόπου πληρωμής (συναλλαγματικές, επιταγές, γραμμάτια σε διαταγή ή άλλοι πιστωτικοί τίτλοι)
• το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του καταναλωτή (αποζημίωση καταναλωτών για συμβάσεις που έχουν καταρτιστεί με επαγγελματίες)
• το δικαστήριο του τόπου τέλεσης της αδικοπραξίας ή επέλευσης της ζημίας, για αγωγές που αφορούν υποχρεώσεις που απορρέουν από μια τέτοια πράξη.

Όταν ο εναγόμενος διεξάγει σε τακτική βάση επαγγελματικές, γεωργικές, εμπορικές, βιομηχανικές ή παρόμοιες δραστηριότητες εκτός του τόπου κατοικίας του, η αγωγή μπορεί επίσης να κατατεθεί στο δικαστήριο του τόπου διεξαγωγής των δραστηριοτήτων εφόσον αφορά τις χρηματικές υποχρεώσεις που εγείρονται ή πρόκειται να εκτελεστούν στον εν λόγω τόπο.

Σε ασφαλιστικές υποθέσεις, η αγωγή αποζημίωσης μπορεί επίσης να κατατεθεί στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας ή έδρας του ασφαλισμένου, του τόπου στον οποίο βρίσκονται τα ασφαλισμένα περιουσιακά στοιχεία ή του τόπου επέλευσης του ασφαλιστικού κινδύνου.

Η παρέκταση της αρμοδιότητας με συμφωνία θεωρείται άκυρη και ανίσχυρη εάν συνήφθη πριν από την έγερση του δικαιώματος αποζημίωσης, ενώ, σε υποθέσεις υποχρεωτικής ασφάλισης αστικής ευθύνης, ο τρίτος που έχει υποστεί τη ζημία μπορεί να κινήσει απευθείας διαδικασία και ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου κατοικίας/έδρας του.

Το δικαστήριο του τόπου κατοικίας/διαμονής του προστατευόμενου προσώπου αποφαίνεται για την κατά τόπον αρμοδιότητα σε αγωγές προστασίας των φυσικών προσώπων, για τις οποίες, δυνάμει του αστικού κώδικα, αρμόδιο είναι το δικαστήριο επιμέλειας και το οικογενειακό δικαστήριο. Στην περίπτωση αγωγών έγκρισης, από το δικαστήριο επιμέλειας και οικογενειακών υποθέσεων, της κατάρτισης νομικών πράξεων (αναφορικά με ακίνητο), αρμόδιο είναι επίσης το δικαστήριο του τόπου του ακινήτου. Σε αυτή την περίπτωση, το δικαστήριο επιμέλειας και οικογενειακών υποθέσεων που εξέδωσε την απόφαση επιδίδει αντίγραφο της απόφασης στο δικαστήριο επιμέλειας και οικογενειακών υποθέσεων του τόπου κατοικίας/διαμονής του προστατευόμενου προσώπου.

Η αγωγή διαζυγίου εμπίπτει στην αρμοδιότητα του ειρηνοδικείου της τελευταίας κοινής εστίας των συζύγων. Εάν οι σύζυγοι δεν έχουν κοινή εστία ή κανείς από τους δύο δεν διαμένει πλέον στην περιφέρεια του ειρηνοδικείου στην οποία βρίσκεται η κοινή εστία, αρμόδιο είναι το ειρηνοδικείο του τόπου κατοικίας του εναγομένου. Εάν ο εναγόμενος δεν διαμένει στη Ρουμανία και τα δικαστήρια της Ρουμανίας έχουν διεθνή αρμοδιότητα, αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ενάγοντα. Εάν ούτε ο ενάγων ούτε ο εναγόμενος διαμένουν στη Ρουμανία, οι διάδικοι μπορεί να συμφωνήσουν να καταθέσουν την αγωγή διαζυγίου σε οποιοδήποτε ειρηνοδικείο της Ρουμανίας. Ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, η αγωγή διαζυγίου κατατίθεται στο Ειρηνοδικείο Βουκουρεστίου της 5ης Περιφέρειας (άρθρο 914 του κώδικα πολιτικής δικονομίας).

Οι αγωγές επίλυσης των ατομικών εργατικών διαφορών κατατίθενται στο πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας/άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας του ενάγοντα (άρθρο 269 του νόμου αριθ. 53/2003 – εργατικός κώδικας).

2.2.2.2 Σε ποιες περιπτώσεις υποχρεούμαι να επιλέξω δικαστήριο άλλο από αυτό της κατοικίας του εναγομένου (το δικαστήριο του βασικού κανόνα);

Οι κανόνες της αποκλειστικής κατά τόπον αρμοδιότητας ορίζονται στα άρθρα 117 έως 121 του κώδικα πολιτικής δικονομίας. Ως εκ τούτου:

• αγωγές που αφορούν δικαιώματα σε ακίνητη περιουσία κατατίθενται μόνον στο δικαστήριο του τόπου του ακινήτου. Εάν το ακίνητο βρίσκεται στις δικαιοδοτικές περιφέρειες περισσότερων δικαστηρίων, η αγωγή κατατίθεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας/διαμονής του εναγομένου, εφόσον αυτή βρίσκεται σε οποιαδήποτε από τις εν λόγω δικαιοδοτικές περιφέρειες ή, αν όχι, σε οποιοδήποτε δικαστήριο του τόπου του ακινήτου. Οι διατάξεις ισχύουν επίσης για αγωγές προστασίας αποκτημάτων, καθορισμού ορίων, περιορισμού των δικαιωμάτων σε ακίνητη περιουσία και αγωγές δικαστικής διανομής ακινήτου, όταν η μη διαιρεμένη συνιδιοκτησία δεν απορρέει από διαδοχή
• σε κληρονομικές υποθέσεις, έως τη διανομή της μη διαιρεμένης συνιδιοκτησίας, το δικαστήριο του τόπου της πιο πρόσφατης κατοικίας ή διαμονής του θανόντος έχει αποκλειστική αρμοδιότητα σε αγωγές που αφορούν:
  • την εγκυρότητα ή την εκτέλεση των πράξεων διάθεσης με διαθήκη
  • κληρονομία, τις επιβαρύνσεις της και τις επιβαρύνσεις που αφορούν τις δυνητικές αξιώσεις μεταξύ κληρονόμων
  • αγωγές κληροδόχων/πιστωτών του θανόντος έναντι οποιουδήποτε κληρονόμου/εκτελεστή της διαθήκης
• σε αγωγές που αφορούν εταιρίες, έως την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκκαθάρισης/ διαγραφής από το μητρώο, αποκλειστικά αρμόδιο είναι το δικαστήριο του τόπου της έδρας της εταιρίας
• το πρωτοδικείο της έδρας του οφειλέτη είναι αποκλειστικά αρμόδιο σε αγωγές που ασκούνται λόγω αφερεγγυότητας/συμφωνιών πιστωτών
• αγωγές που καταθέτει επαγγελματίας κατά καταναλωτή μπορούν να κατατεθούν μόνον στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του καταναλωτή.

2.2.2.3 Μπορούν οι διάδικοι να αναθέσουν αρμοδιότητα σε δικαστήριο που άλλως δεν θα είχε αρμοδιότητα;

Οι διάδικοι μπορεί να συμφωνήσουν εγγράφως ή, σε εκκρεμείς διαφορές, με προφορική δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου, ότι οι υποθέσεις που αφορούν περιουσιακά στοιχεία και άλλα δικαιώματα μπορεί επίσης να εκδικαστούν από άλλα δικαστήρια από αυτά που θα ήταν κατά τόπον αρμόδια, εκτός αν τα τελευταία έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα. Σε διαφορές που αφορούν την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών και σε άλλες υποθέσεις που ορίζει ο νόμος, οι διάδικοι μπορεί να συμφωνήσουν την παρέκταση της αρμοδιότητας μόνον μετά την έγερση του δικαιώματος αποζημίωσης, ενώ κάθε αντίθετη συμφωνία θεωρείται άκυρη και ανίσχυρη (άρθρο 126 του κώδικα πολιτικής δικονομίας).

Επικουρικές, σωρευτικές και παρεμπίπτουσες αγωγές κατατίθενται στο δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της κύριας αγωγής, ακόμη κι αν εμπίπτουν στην καθ’ ύλην ή κατά τόπον αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου, εκτός από αγωγές λόγω αφερεγγυότητας ή συμφωνιών πιστωτών. Οι εν λόγω διατάξεις ισχύουν επίσης όταν η αρμοδιότητα εκδίκασης της κύριας αίτησης έχει ανατεθεί σε ειδικό τμήμα ή σύνθεση. Εάν το δικαστήριο είναι αποκλειστικά αρμόδιο για έναν διάδικο, το εν λόγω δικαστήριο είναι αποκλειστικά αρμόδιο για όλους τους διαδίκους (άρθρο 123 του κώδικα πολιτικής δικονομίας).

Επιπλέον, δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 124 του κώδικα πολιτικής δικονομίας, το δικαστήριο που είναι αρμόδιο να αποφασίσει για την κύρια αγωγή αποφασίζει επίσης για τις αντικρούσεις και τις αιτήσεις εξαίρεσης, εκτός από τα προδικαστικά ζητήματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα άλλου δικαστηρίου, ενώ τα δικονομικά ζητήματα εκδικάζονται από το δικαστήριο ενώπιον του οποίου προβλήθηκαν.

Το ζήτημα της γενικής έλλειψης αρμοδιότητας του δικαστηρίου μπορεί να προβληθεί από τους διαδίκους ή τον δικαστή σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας. Το ζήτημα της καθ’ ύλην και της κατά τόπον αναρμοδιότητας που άπτεται της δημόσιας τάξης πρέπει να εγείρεται στην πρώτη συζήτηση στην οποία κλητεύτηκαν νόμιμα οι διάδικοι στο πρώτο δικαστήριο, ενώ η αναρμοδιότητα που άπτεται του ιδιωτικού δικαίου μπορεί να προβληθεί από τον εναγόμενο μόνον κατά την αντίκρουση ή εάν η αντίκρουση δεν είναι υποχρεωτική, το αργότερο κατά την πρώτη συζήτηση στην οποία κλητεύτηκαν οι διάδικοι στο πρώτο δικαστήριο. Εάν η αναρμοδιότητα δεν άπτεται της δημόσιας τάξης, ο διάδικος που κατέθεσε την αγωγή στο αναρμόδιο δικαστήριο δεν θα είναι σε θέση να ζητήσει την κήρυξη της αναρμοδιότητας (άρθρο 130 του νέου κώδικα πολιτικής δικονομίας).

Στις αστικές διαφορές με διασυνοριακή διάσταση, στις υποθέσεις που αφορούν τα δικαιώματα που απονέμονται ελεύθερα στους διαδίκους βάσει του δικαίου της Ρουμανίας, εφόσον υφίσταται έγκυρη συμφωνία των διαδίκων ότι τα δικαστήρια της Ρουμανίας είναι αρμόδια να αποφασίζουν για τις υφιστάμενες ή δυνητικές διαφορές αναφορικά με τα εν λόγω δικαιώματα, τα δικαστήρια της Ρουμανίας είναι τα μόνα αρμόδια δικαστήρια να αποφασίζουν επί των εν λόγω υποθέσεων. Εκτός αν άλλως ορίζει ο νόμος, το δικαστήριο της Ρουμανίας στο οποίο κλητεύτηκε ο εναγόμενος είναι αρμόδιο να αποφανθεί επί της αγωγής, εάν ο εναγόμενος παραστεί ενώπιον του δικαστηρίου και καταθέσει αντίκρουση ως προς την ουσία της υπόθεσης χωρίς να προβάλει ένσταση αναρμοδιότητας, το αργότερο στο τέλος της διερεύνησης της υπόθεσης ενώπιον του πρώτου δικαστηρίου. Στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις, το δικαστήριο της Ρουμανίας μπορεί να απορρίψει την αγωγή εάν είναι σαφές από όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης ότι η διαφορά δεν συνδέεται ουσιωδώς με τη Ρουμανία (άρθρο 1066 του νέου κώδικα πολιτικής δικονομίας).

3 Όταν έχουν αρμοδιότητα τα ειδικά δικαστήρια, πώς μπορώ να βρω σε ποιο πρέπει να απευθυνθώ;

Βλέπε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις 1, 2, 2.1., 2.2., 2.2.2.1., 2.2.2.2.