Na tej stronie przedstawiono informacje na temat systemu prawnego na Łotwie.
Wyszukaj informacje według regionu
Na Łotwie obowiązuje system prawa kontynentalnego. Jego najważniejszym źródłem jest prawo pisane – łotewskie akty normatywne.
Akty normatywne (ārējie normatīvie akti) regulują stosunki między organami publicznoprawnymi, osobami fizycznymi i innymi podmiotami prawnymi.
Rodzaje aktów normatywnych według hierarchii norm prawnych:
Przepisy prawa Unii Europejskiej są stosowane zgodnie z ich pozycją w hierarchii norm prawnych. Stosując prawo Unii Europejskiej, organy i sądy muszą również brać pod uwagę orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Przepisy prawa międzynarodowego, niezależnie od ich źródła, są stosowane zgodnie z ich pozycją w hierarchii norm prawnych. Jeżeli istnieje sprzeczność pomiędzy normą prawa międzynarodowego a normą prawa łotewskiego, które zajmują tę samą pozycję w hierarchii norm prawnych, należy zastosować normę prawa międzynarodowego.
Wiążące akty prawa miejscowego wiążą wszystkie osoby fizyczne i prawne w określonym okręgu administracyjnym.
Akty normatywne powszechnie obowiązujące oraz inne akty prawne publikuje się w dzienniku urzędowym (Latvijas Vēstnesis). Opublikowane w dzienniku urzędowym akty zawierają autentyczną treść norm prawnych oraz są prawnie wiążące. Nie można się powoływać na nieznajomość aktów prawnych lub urzędowych ogłoszeń opublikowanych w dzienniku urzędowym.
Podmiotami uprawnionymi do wydawania aktów prawnych są:
Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące (iekšējie normatīvie akti) są aktami prawnymi wydawanymi przez podmioty prawa publicznego w celu określenia zasad ich wewnętrznego funkcjonowania lub funkcjonowania podlegających im jednostek bądź też w celu objaśnienia procedur używanych w trakcie stosowania przez te podmioty aktów normatywnych powszechnie obowiązujących. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące nie wiążą osób fizycznych. Jeżeli instytucja wydaje decyzję dotyczącą osoby fizycznej, nie może tego uczynić na podstawie takiego aktu.
Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące dzielą się na:
Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące, niezależnie od rodzaju, zajmują tę samą pozycję w hierarchii norm prawnych. Jeżeli zachodzi kolizja norm zawartych w aktach normatywnych wewnętrznie obowiązujących, stosuje się przepisy aktu wydanego przez organ lub urzędnika zajmujących wyższą pozycję w hierarchii.
Jeżeli urzędnik uzna, że zachodzi kolizja między aktami normatywnymi wewnętrznie obowiązującymi wydanymi przez organy lub urzędników zajmujących tę samą pozycję w hierarchii, stosuje:Podmiotami uprawnionymi do wydawania aktów normatywnych wewnętrznie obowiązujących są:
Źródła prawa można podzielić na następujące kategorie:
Wyroki Trybunału Konstytucyjnego (Satversmes tiesa) są wiążące dla wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej, instytucji i urzędników, w tym także dla sądów, jak również osób fizycznych i prawnych. Norma prawna, którą Trybunał Konstytucyjny uzna za niezgodną z normą stojącą wyżej w hierarchii norm prawnych, przestaje obowiązywać z dniem opublikowania wyroku trybunału, o ile trybunał nie postanowi inaczej.
Jeżeli Trybunał Konstytucyjny stwierdzi, że umowa międzynarodowa podpisana lub zawarta przez Łotwę jest niezgodna z konstytucją, Rada Ministrów jest zobowiązana do bezzwłocznej zmiany postanowień tej umowy, zawieszenia jej stosowania bądź odstąpienia od przystąpienia do niej.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (kończący postępowanie sądowe w sprawie) zawierający wykładnię przepisu prawnego jest wiążący dla wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej, instytucji i urzędników, w tym dla sądów, jak również osób fizycznych i prawnych.
Uprawnienia ustawodawcze przysługują łotewskiemu parlamentowi oraz narodowi łotewskiemu, który korzysta z prawa do udziału w referendum.
Rada Ministrów może wydawać akty normatywne w postaci rozporządzeń (noteikumi) w następujących sytuacjach:
Bank Łotwy, Komisja Rynku Finansowego i Kapitałowego oraz Komisja Przedsiębiorstw Użyteczności Publicznej mogą przyjmować akty prawne (rozporządzenia – noteikumi) wyłącznie na podstawie delegacji ustawowej i w zakresie swojej właściwości.
Organy samorządowe mogą przyjmować akty normatywne (wiążące akty prawa miejscowego) na podstawie delegacji ustawowej lub delegacji przyznanej rozporządzeniem Rady Ministrów.
W tej części przedstawiono w zarysie proces legislacyjny.
Projekty ustaw mogą zostać przedłożone łotewskiemu parlamentowi przez prezydenta, Radę Ministrów bądź komisje parlamentarne, co najmniej pięciu posłów do parlamentu lub, zgodnie z procedurami konstytucyjnymi i w przypadkach przewidzianych w konstytucji, przez jedną dziesiątą ogółu wyborców.
Projekty ustaw są rozpatrywane w trzech czytaniach. Dwa czytania odbywają się w przypadku projektów ustaw uznawanych za pilne: projektu ustawy budżetowej, poprawek do ustawy budżetowej oraz projektów ustaw w sprawie ratyfikacji umów międzynarodowych.
Projekt ustawy uznaje się za przyjęty i za obowiązujący, jeżeli został on rozpatrzony w trzech czytaniach lub w dwóch czytaniach w przypadkach opisanych powyżej oraz jeżeli po poddaniu pod głosowanie jego całości uzyskał bezwzględną większość głosów obecnych posłów do parlamentu.
Prezydium parlamentu (Prezidijs) przedstawia prezydentowi wszystkie przyjęte projekty z wnioskiem o ich promulgację.
Prezydent ogłasza ustawy przyjęte przez parlament nie wcześniej niż dziesiątego dnia i nie później niż dwudziestego pierwszego dnia po ich uchwaleniu. Ustawa wchodzi w życie czternaście dni po jej ogłoszeniu (publikacji) w łotewskim dzienniku urzędowym (Latvijas Vēstnesis), chyba że w ustawie przewidziano inny termin.
Prezydent ma prawo zażądać ponownego rozpatrzenia ustawy oraz wstrzymać jej ogłoszenie na okres maksymalnie dwóch miesięcy.
Prezydent może zażądać powtórnego rozpatrzenia ustawy z własnej inicjatywy, przy czym wstrzymać ogłoszenie ustawy może wyłącznie na wniosek co najmniej jednej trzeciej wszystkich posłów do parlamentu. Prezydent lub jedna trzecia wszystkich posłów do parlamentu może skorzystać z tego prawa w terminie dziesięciu dni od uchwalenia ustawy przez parlament.
Ustawa wstrzymana zgodnie z tymi zasadami zostaje poddana pod głosowanie w referendum krajowym, jeżeli co najmniej jedna dziesiąta ogółu wyborców złożyła podpis pod takim wnioskiem. Jeżeli jednak w terminie dwóch miesięcy, na które wstrzymano ogłoszenie ustawy, taki wniosek nie wpłynie, ustawa zostaje ogłoszona. Referendum się nie odbywa, jeżeli w parlamencie odbędzie się jeszcze jedno głosowanie, przy czym co najmniej trzy czwarte wszystkich posłów do parlamentu zagłosuje za przyjęciem ustawy.
Ustawa przyjęta przez parlament, której ogłoszenie zostało wstrzymane przez prezydenta, może zostać uchylona w referendum krajowym, jeżeli liczba osób, które wezmą udział w referendum, będzie stanowić co najmniej połowę liczby wyborców, którzy wzięli udział w ostatnich wyborach parlamentarnych, i jeżeli większość z nich zagłosuje za uchyleniem ustawy.
Jednak nie wszystkie ustawy mogą zostać poddane pod głosowanie w referendum krajowym. Do tej grupy należą ustawa budżetowa i ustawy w sprawie kredytów, podatków, ceł, taryf kolejowych, służby wojskowej, ogłoszenia i rozpoczęcia wojny, zawarcia pokoju, ogłoszenia stanu wyjątkowego i jego zakończenia, mobilizacji i demobilizacji oraz umowy z państwami obcymi.
Ustawa wchodzi w życie czternastego dnia po jej ogłoszeniu w łotewskim dzienniku urzędowym, chyba że w ustawie przewidziano inny termin. Vacatio legis biegnie od dnia następującego po dniu opublikowania ustawy.
Projekty rozporządzeń opracowane przez ministerstwa, kancelarię premiera lub organ administracji publicznej podlegający premierowi są przedkładane Radzie Ministrów przez członka Rady Ministrów.
Projekt rozporządzenia sporządzony przez kierownika innego organu administracji rządowej lub samorządowej, organizację pozarządową lub partnera społecznego może zostać przedłożony komitetowi Rady Ministrów lub bezpośrednio Radzie Ministrów za pośrednictwem członka Rady Ministrów odpowiedzialnego politycznie za dany obszar, sektor lub podsektor.
Projekty rozporządzeń przedłożone Radzie Ministrów są na wcześniejszym etapie przedstawiane i rozpatrywane na szczeblu sekretarzy stanu. Następnie zostają one rozesłane do konsultacji międzyresortowych do odpowiednich ministerstw w celu zatwierdzenia, a także – w stosownych przypadkach – do innych odpowiednich organów. Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Finansów opiniują wszystkie projekty. W okresie konsultacji przedstawiciele organizacji pozarządowych mogą również przedstawić swoje uwagi na temat projektu.
Projekty rozporządzeń, które zostały uzgodnione, są rozpatrywane na posiedzeniu Rady Ministrów, podczas gdy te projekty, które nie zostały uzgodnione, są omawiane na posiedzeniu sekretarzy stanu lub komitetu Rady Ministrów. Następnie projekty, które uzgodniono na takim posiedzeniu, są przekazywane do rozpatrzenia przez Radę Ministrów. Jeżeli projekt rozporządzenia został zatwierdzony na posiedzeniu Rady Ministrów, uznaje się, że został on przyjęty; od tej chwili uznaje się go za rozporządzenie Rady Ministrów.
Rozporządzenia Rady Ministrów są ogłaszane w łotewskim dzienniku urzędowym.
Rozporządzenie Rady Ministrów wchodzi w życie w dniu następującym po jego ogłoszeniu w dzienniku urzędowym, chyba że jego treść stanowi inaczej.
Rozporządzenia Rady Ministrów tracą moc w następujących okolicznościach:
Przepisy dotyczące promulgacji, wejścia w życie i uchylania rozporządzeń Banku Łotwy, Komisji Rynku Finansowego i Kapitałowego oraz Komisji Przedsiębiorstw Użyteczności Publicznej są analogiczne do przepisów dotyczących promulgacji, wejścia w życie i uchylania rozporządzeń Rady Ministrów.
Projekty wiążących aktów prawa miejscowego mogą być przedkładane radzie samorządowej przez jej przewodniczącego, komisje rady, radnych samorządowych, osobę wnoszącą o przeprowadzenie nadzwyczajnego posiedzenia oraz przez kierującego administracją samorządową.
Projekt wiążącego aktu prawa miejscowego uznaje się za przyjęty, a akt staje się obowiązujący, jeżeli zagłosowała za nim co najmniej połowa radnych obecnych podczas głosowania, o ile ustawa nie stanowi inaczej.
Rada przekazuje akt i jego uzasadnienie Ministerstwu Ochrony Środowiska i Rozwoju Regionalnego w formie papierowej i elektronicznej w terminie trzech dni od dnia podpisania. Ministerstwo ocenia jego legalność w terminie miesiąca od daty jego otrzymania, a następnie przekazuje swoją opinię radzie.
Jeżeli ministerstwo nie wyraziło żadnych zastrzeżeń co do legalności aktu lub nie przesłało radzie opinii w wyznaczonym terminie, rada ogłasza przyjęcie wiążącego aktu prawa miejscowego.
Jeżeli w opinii ministerstwa podniesiono zastrzeżenie, że akty te są niezgodne z prawem w całości lub części, rada wprowadza do nich poprawki według zaleceń zawartych w opinii i wydaje w ten sposób zmieniony akt. Jeżeli rada nie zgadza się z opinią w całości lub w części, przedstawia swoje uzasadnienie w decyzji i wydaje dany akt. Akty są przesyłane Ministerstwu Ochrony Środowiska i Rozwoju Regionalnego w formie pisemnej i elektronicznej w terminie trzech dni od dnia, w którym zostały podpisane.
Rada miejska (Republikas pilsētas dome) publikuje wiążące akty prawa miejscowego wraz z uzasadnieniem w dzienniku urzędowym (Latvijas Vēstnesis). Rada samorządowa (novada dome) publikuje wiążące akty prawa miejscowego wraz z uzasadnieniem w dzienniku urzędowym (od dnia 6 listopada 2015 r.) lub w dzienniku lokalnym bądź w dowolnym bezpłatnym biuletynie.
Uchwalając wiążące akty prawa miejscowego, rada samorządowa wskazuje, gdzie zostaną one opublikowane, a decyzję w tej sprawie publikuje w dzienniku urzędowym. Rada samorządowa może zmienić sposób ogłoszenia wiążących aktów prawa miejscowego nie częściej niż raz do roku. Po wejściu w życie wiążące akty prawa miejscowego są publikowane na stronie internetowej samorządu terytorialnego. Ponadto wiążące akty prawa miejscowego uchwalone przez radę samorządową są dostępne w gmachu danej rady samorządowej oraz w urzędach administracji samorządowej.
Wiążące akty prawa miejscowego wchodzą w życie w dniu następującym po dniu ich ogłoszenia w odpowiednim oficjalnym dzienniku promulgacyjnym, chyba że wskazują one inną datę wejścia w życie.
Wiążące akty prawa miejscowego tracą moc w następujących sytuacjach:
„Latvijas Vēstnesis” jest łotewskim dziennikiem urzędowym. Ogłoszenie informacji w tym dzienniku stanowi promulgację.
Od 1 lipca 2012 r. dziennik urzędowy „Latvijas Vēstnesis” jest publikowany oficjalnie w elektronicznym formacie na stronie internetowej https://www.vestnesis.lv/. Z informacji opublikowanych na stronie internetowej https://www.vestnesis.lv/ przed tą datą można było korzystać wyłącznie do celów informacyjnych. Do tamtej pory promulgacji dokonywano w papierowej wersji dziennika urzędowego.
Ujednolicone wersje ustaw, rozporządzeń Rady Ministrów i innych aktów normatywnych są dostępne na łotewskiej stronie internetowej http://www.likumi.lv/. Wszystkie ujednolicone wersje aktów normatywnych są publikowane wyłącznie do celów informacyjnych. Stroną internetową zarządza wydawca publikatorów VSIA Latvijas Vēstnesis.
Elektroniczny dziennik urzędowy „Latvijas Vēstnesis” jest publikowany przez tego samego wydawcę, który wydawał ukazującą się wcześniej papierową wersję dziennika urzędowego pod tą samą nazwą: VSIA Latvijas Vēstnesis.
Urzędowy publikator działa zgodnie z międzynarodowymi normami ISO 9001:2015 (zarządzanie jakością) oraz ISO 27001:2013 (bezpieczeństwo informacji).
Tak, dostęp do łotewskiego dziennika urzędowego jest nieodpłatny. Elektroniczne archiwum ukazującej się wcześniej papierowej wersji dziennika urzędowego jest również dostępne bezpłatnie. Dostęp do strony internetowej, na której zamieszczono wersje ujednolicone aktów prawnych, jest również bezpłatny.
Parlament Republiki Łotewskiej (Saeima)
Rada Ministrów Republiki Łotewskiej
Komisja Rynku Finansowego i Kapitałowego
Komisja Przedsiębiorstw Użyteczności Publicznej
Dane kontaktowe organów samorządowych
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.