Źródła prawa:

Prawo austriackie jest głównie prawem pisanym. Prawo zwyczajowe odgrywa bardzo ograniczoną rolę. Orzeczenia sądów najwyższej instancji zapewniają cenne wytyczne dotyczące stosowania prawa i mają duże znaczenie, niemniej jednak prawo sędziowskie (precedensy) nie jest formalnie uznawane za źródło prawa.

Austriacka konstytucja stanowi, że powszechnie uznawane zasady prawa międzynarodowego stanowią część austriackiego prawa federalnego, i przewiduje włączenie umów międzynarodowych do austriackiego systemu prawnego w drodze przyjęcia szczególnej ustawy przekształcającej lub bez takiej ustawy. Hierarchia postanowień umów w ramach krajowego systemu prawnego zależy od ich treści.

Aby niższa izba parlamentu (Nationalrat) zatwierdziła umowy międzynarodowe, które zmieniają lub uzupełniają konstytucję, wymagane jest uzyskanie w głosowaniu kwalifikowanej większości głosów przewidzianej dla federalnych ustaw konstytucyjnych. Do umów, które zmieniają lub uzupełniają ustawy, stosuje się te same wymogi dotyczące kworum, jak w przypadku ustaw.

Co do zasady, prezydent federalny zawiera umowy międzynarodowe na wniosek rządu federalnego lub upoważnionego przez rząd ministra federalnego. Zawarcie umowy dotyczącej kwestii politycznych lub umowy, która zmienia lub uzupełnia ustawodawstwo, wymaga uprzedniej zgody niższej izby parlamentu. Prezydent federalny może upoważnić rząd federalny lub właściwych członków rządu federalnego do zawarcia pewnych kategorii umów międzynarodowych, które nie dotyczą kwestii politycznych lub nie zmieniają lub nie uzupełniają ustawodawstwa.

Na podstawie austriackiej konstytucji federalnej w każdym z dziewięciu krajów związkowych (Bundesländer) obowiązuje własne prawo konstytucyjne danego kraju związkowego, obok federalnego prawa konstytucyjnego. Prawo konstytucyjne kraju związkowego nie może być niezgodne z federalnym prawem konstytucyjnym, a zatem jest mu podporządkowane. Tego rodzaju porządek pierwszeństwa pomiędzy federalnymi przepisami prawnymi a przepisami krajów związkowych nie jest jednak zasadą. Od 1988 r. kraje związkowe mogą zawierać umowy międzynarodowe w sprawach należących do ich właściwości. W sprawach zagranicznych pierwszeństwo należy jednak do rządu federalnego.

Rodzaje aktów prawnych – hierarchia źródeł prawa

Federalne ustawodawstwo konstytucyjne jest przyjmowane większością dwóch trzecich głosów oddanych w niższej izbie parlamentu w obecności co najmniej połowy posłów. Musi być ono wyraźnie oznaczone jako „ustawa konstytucyjna” lub „przepisy konstytucyjne”.

Aby przyjąć ustawy federalne, wymagana jest obecność przynajmniej jednej trzeciej członków niższej izby parlamentu i absolutna większość oddanych głosów.

1. Naczelne zasady konstytucji federalnej

Do najważniejszych zasad austriackiego porządku prawnego należą następujące naczelne zasady austriackiej konstytucji federalnej:

• zasada państwa demokratycznego,
• zasada rozdziału władz,
• zasada rządów prawa,
• zasada republikańskiej formy państwa,
• zasada państwa federalnego, i
• zasada państwa liberalnego.

Wszystkie naczelne zasady łącznie składają się na podstawowy porządek konstytucyjny (verfassungsrechtliche Grundordnung).

Mają one ogromne znaczenie konstytucyjne . Jakakolwiek znacząca zmiana konstytucji federalnej musi zostać zatwierdzona w drodze referendum stanowiącego część procesu ustawodawczego. Jeżeli odstępuje się od którejś z naczelnych zasad lub też zależność pomiędzy zasadami ulegnie istotnej zmianie, uznaje się, że konstytucja została zmieniona w znaczący sposób.

2. Pierwotne i wtórne prawo unijne

Przystąpienie Austrii do Unii Europejskiej w dniu 1 stycznia 1995 r. wymagało zasadniczej zmiany austriackiej konstytucji federalnej. Od czasu przystąpienia porządek prawny w Austrii określa nie tylko austriackie prawo konstytucyjne, ale również prawo Unii Europejskiej (dualizm konstytucyjny). Przeważa pogląd, że pomimo nadrzędności prawa unijnego nad prawem krajowym, jak również nad zwykłym federalnym prawem konstytucyjnym, naczelne zasady konstytucji federalnej zachowują nadrzędność.

3. „Zwykłe” federalne prawo konstytucyjne

Prawo konstytucyjne ustanawia reguły działalności o charakterze politycznym, ponieważ określa ono szczegółowo:

• proces ustawodawczy,
• status najwyższych organów w państwie,
• stosunek między rządem federalnym i krajami związkowymi w procesie tworzenia prawa i jego stosowania, oraz
• kontrolę działalności rządu przez sądy.

4. Ustawodawstwo federalne

Podstawowa zasada rządów prawa określona w konstytucji stanowi, że organy administracji publicznej i organy sądowe są związane ustawą. Konstytucja federalna dzieli uprawnienia ustawodawcze pomiędzy rząd federalny i kraje związkowe.

5. Rozporządzenia

Rozporządzenia (Verordnungen) to przepisy prawne o charakterze abstrakcyjnym i powszechnym, wydawane przez organy administracji. Konstytucja przyznaje ogólne upoważnienie, do wydawania rozporządzeń wykonawczych w celu wykonania przepisów aktów o bardziej ogólnym charakterze – zazwyczaj na szczeblu ustawowym. Rozporządzenia zmieniające lub uzupełniające ustawę wymagają wyraźnej delegacji konstytucyjnej.

6. Decyzje

Decyzje (Bescheide) są głównie aktami wydawanymi przez administrację, zawierającymi rozstrzygnięcie konkretnej sytuacji prawnej, które są skierowane jedynie do określonych adresatów.

Ramy instytucjonalne

Władza ustawodawcza

Konstytucja federalna dzieli władzę między rząd federalny i kraje związkowe, oraz różne organy biorące udział w procesie ustawodawczym.

Ustawy federalne są uchwalane przez obie izby parlamentu: izbę niższą (Nationalrat) i izbę wyższą (Bundesrat). 183 członków niższej izby parlamentu jest wybieranych bezpośrednio przez obywateli. Izba wyższa jest wybierana przez rady krajów związkowych (Landtage). Co do zasady izba wyższa ma kompetencje jedynie do zgłoszenia zawieszającego zastrzeżenia co do ustawy.

Ustawy krajów związkowych są przyjmowane przez rady krajów związkowych.

Proces ustawodawczy

W izbie niższej inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

• samym członkom izby niższej;
• rządowi federalnemu;
• izbie wyższej parlamentu.

Izba niższa jest zobowiązana do rozpatrzenia inicjatywy obywatelskiej, gdy podpisało się pod nią 100 000 wyborców lub jedna szósta wyborców w trzech krajach związkowych.

W praktyce większość ustaw jest stanowiona przez rząd federalny. Ustawy rządu federalnego muszą być zatwierdzone przez rząd federalny (na posiedzeniu) jednogłośnie. Właściwy minister sporządza projekt takiej ustawy, lecz zanim zostanie on zatwierdzony przez rząd, odbywają się konsultacje w trakcie których kraje związkowe i inne grupy interesów mogą zgłaszać uwagi.

Po przyjęciu ustawy w izbie niższej wymagana jest zgoda izby wyższej. (Ustawy federalne dotyczące finansów nie muszą być przedkładane w izbie wyższej. Następnie kanclerz przedkłada ustawę prezydentowi w celu poświadczenia (Beurkundung).

Izba niższa może podjąć decyzję, że w sprawie danej ustawy odbędzie się referendum. O potrzebie przeprowadzenia referendum może również zadecydować większość członków izby niższej. Ustawa, nad którą odbyła się już debata w izbie niższej, musi zostać zatwierdzona w drodze referendum, zanim zostanie poświadczona. Referendum jest również wymagane w przypadku kompleksowej zmiany konstytucji.

Prezydent poświadcza, że ustawa została przyjęta zgodnie z konstytucją poprzez jej podpisanie. Poświadczenie musi uzyskać kontrasygnatę kanclerza.

Z chwilą uzyskania kontrasygnaty kanclerza, ustawy federalne są ogłaszane w Bundesgesetzblatt (federalnym dzienniku ustaw). O ile ustawa federalna nie stanowi inaczej (działanie z mocą wsteczną lub określone vacatio legis), ustawa wchodzi w życie z końcem dnia, w którym ją opublikowano i dokonano dystrybucji wydania Bundesgesetzblatt, w której została ogłoszona.

Ustawę można uchylić albo w sposób wyraźny albo w drodze przyjęcia nowej ustawy, której treść nie jest spójna z wcześniejszymi przepisami (lex posterior derogat legi priori). Prawo o większym stopniu szczegółowości należy stosować przed prawem bardziej ogólnym (lex specialis derogat legi generali). Można również z góry określić okres obowiązywania aktu prawnego.

Prawnicze bazy danych

System informacji prawnej Republiki Austrii (Rechtsinformationssystem des Bundes — RIS) koordynowany i obsługiwany przez biuro kanclerza federalnego udostępnia online ustawodawstwo austriackie.

Czy dostęp do bazy danych jest bezpłatny?

Dostęp do systemu informacji prawnej Republiki Austrii (RIS) jest bezpłatny.

Krótki opis treści

Baza danych RIS zawiera informacje na następujące tematy:

• Prawo federalne

1. prawo federalne
2. urzędowa wersja Bundesgesetzblatt (federalny dziennik ustaw) od 2004 r.
3. Bundesgesetzblatt (federalny dziennik ustaw) z okresu 1945 – 2003
4. dzienniki ustaw z okresu 1848–1940
5. dzienniki ustaw z okresu 1780-1848
6. niemieckie dzienniki ustaw z okresu 1938–1945
7. projekty ustaw
8. projekty rządowe

• Prawo krajów związkowych

1. prawo krajów związkowych
2. bieżące dzienniki ustaw krajów związkowych z wyjątkiem Dolnej Austrii i Wiednia

• Prawo gminne: jedynie wybrane dokumenty z Karyntii, Dolnej Austrii, Salzburga, Styrii i Wiednia
• Orzecznictwo

1. Trybunał Konstytucyjny (Verfassungsgerichtshof)
2. Trybunał Administracyjny (Verwaltungsgerichtshof)
3. wykaz aktów prawnych (Normenliste) sporządzony przez Trybunał Administracyjny
4. Orzecznictwo Sądu Najwyższego (Oberster Gerichtshof), sądów apelacyjnych (Oberlandsgerichte) i innych sądów
5. niezależne trybunały administracyjne (Unabhängige Verwaltungssenate)
6. Niezależny Trybunał Obrachunkowy (Unabhängiger Finanzsenat)
7. Trybunał ds. Azylu (Asylgerichtshof)
8. Niezależny Federalny Senat w sprawach Azylu (Unabhängiger Bundesasylsenat)
9. Trybunał ds. Ochrony Środowiska (Umweltsenat)
10. Federalna Rada ds. Komunikacji (Bundeskommunikationssenat)
11. Organ ds. Kontroli Zamówień (Vergabekontrollbehörden)
12. Trybunał Odwoławczy (Berufungskommission) oraz Najwyższa Komisja Dyscyplinarna (Disziplinaroberkommission)
13. Komisja ds. Ochrony Danych (Datenschutzkommission)
14. Trybunał Nadzorczy ds. Reprezentacji Pracowniczej (Personalvertretungs‑Aufsichtskommission)
15. Komisje ds. równego traktowania (Gleichbehandlungskommissionen)

• Ogólne okólniki (Erlasse)

1. Okólniki wydawane przez ministrów federalnych
2. Okólniki wydawane przez federalnego ministra sprawiedliwości

Niektóre ustawy austriackie są również dostępne w języku angielskim.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej austriackiego systemu informacji prawnej.

Powiązane linki

Porządek prawny – Austria