Prawa podstawowe w Unii Europejskiej

Instrumenty prawne

Prawa podstawowe są chronione w Unii Europejskiej na:

• szczeblu krajowym – w ramach systemów konstytucyjnych państw członkowskich;
• szczeblu Unii Europejskiej – za pomocą Karty praw podstawowych Unii Europejskiej .

W karcie:

• zawarto – w jednym tekście – wszystkie prawa (osobiste, obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne) przysługujące jednostkom w obrębie Unii Europejskiej;
• skodyfikowano je jako szereg praw podstawowych;
• zawarto bardziej współczesne prawa, takie jak prawo do ochrony danych osobowych i prawo do dobrej administracji.

Aby uzyskać więcej informacji szczegółowych, należy skorzystać z aplikacji dotyczącej karty.

Zob. także strategię Komisji dotyczącą wykonywania karty.

Karta nie przyznaje instytucjom unijnym (Komisji Europejskiej) ogólnego uprawnienia do podejmowania działań w sprawach dotyczących praw podstawowych w państwach Unii Europejskiej.

Komisja może podjąć działania jedynie wówczas, gdy chodzi o prawo Unii Europejskiej, na przykład gdy środek krajowy wdraża prawo unijne w sposób niezgodny z kartą.

Organy

Następujące podmioty mogą potencjalnie udzielić pomocy jednostkom w sprawach, w których doszło do domniemanego naruszenia praw podstawowych.

1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Postępowanie można wszcząć, jeżeli skarżący uważa, że unijny akt prawny narusza prawa podstawowe (osoby fizycznej lub organizacji). W pewnych okolicznościach Trybunał Sprawiedliwości może uchylić taki akt prawny.

Do Trybunału Sprawiedliwości nie można bezpośrednio zaskarżyć innej osoby fizycznej bądź organizacji czy też rządu.

2. Europejski Trybunał Praw Człowieka (Rada Europy)

Do Trybunału Praw Człowieka można wnieść sprawę, jeżeli skarżący uważa, że państwo UE naruszyło prawo podstawowe chronione przez europejską konwencję praw człowieka

Przesłanki dopuszczalności skargi

Trybunał dokonuje wykładni konwencji https://www.coe.int/en/web/human-rights-convention/– niebędącej instrumentem unijnym, ale wiążącej wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej.

3. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej

Agencja Praw Podstawowych udziela pomocy i udostępnia wiedzę fachową w zakresie praw podstawowych instytucjom unijnym i rządom państw członkowskich UE wówczas, gdy stosują one prawo unijne.

Zbiera i publikuje dane dotyczące przestrzegania tych praw we wszystkich państwach UE – w zakresie prawa Unii Europejskiej.