Biznes a prawa człowieka

1. Z jakiej ochrony sądowej korzystam w tym kraju jako ofiara naruszeń praw człowieka w kontekście biznesu? Czy ta ochrona obejmuje odszkodowanie?

Każda ofiara naruszeń praw człowieka, niezależnie od tego, czy doszło do nich w kontekście biznesu czy w innym kontekście, ma prawo do wniesienia sprawy do sądu w celu dochodzenia zadośćuczynienia i odszkodowania.

2. Czy w tym kraju istnieją specjalne przepisy dotyczące rażących przypadków łamania praw człowieka? Czy przepisy te mają zastosowanie do przestępstw przeciwko środowisku lub poważnych przypadków wyzysku pracowników?

Nie obowiązują żadne przepisy szczególne dotyczące rażących przypadków łamania praw człowieka. Wszystkie sprawy dotyczące naruszeń praw człowieka są rozpoznawane w takim samym trybie.

3. Jestem ofiarą naruszenia praw człowieka wynikającego z działalności europejskiej korporacji transnarodowej, które miało miejsce poza Unią Europejską. Czy mam dostęp do wymiaru sprawiedliwości w tym kraju, jeżeli nie jestem obywatelem UE i nie mieszkam w UE? Na jakich warunkach mogę wysuwać roszczenia w związku z naruszeniem moich praw? Gdzie mogę znaleźć dodatkowe informacje?

Na Malcie obowiązuje zasada terytorialności prawa. W celu ustalenia prawa państwa sądu orzekającego należy odnieść się do prawa prywatnego międzynarodowego, pod warunkiem że strony nie są związane umową uniemożliwiającą dokonanie wyboru prawa właściwego.

4. Czy rzecznicy praw człowieka, organy ds. równości lub krajowe instytucje praw człowieka pomagają ofiarom naruszeń praw człowieka dokonywanych przez europejskie korporacje transnarodowe poza Unią Europejską? Czy organy te mogą zbadać moją sprawę, jeżeli nie jestem obywatelem UE i nie mieszkam w UE? Czy w tym kraju są inne służby (takie jak inspektorat ochrony środowiska lub inspekcja pracy), które mogą zbadać moją sprawę? Gdzie mogę znaleźć informacje o moich prawach?

Zgodnie z art. 64A konstytucji oraz z przepisami ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich zadaniem Rzecznika Praw Obywatelskich Malty jest „badanie działań podejmowanych przez rząd lub w jego imieniu lub przez inne przewidziane prawem organy, podmioty lub osoby (w tym organy, podmioty lub urzędy ustanowione na mocy konstytucji) w ramach sprawowania powierzonych im funkcji administracyjnych”.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich zakres kompetencji rzecznika ogranicza się do rozpoznawania wniosków dotyczących:

„a) rządu, w tym wszelkich organów administracji rządowej lub innych organów rządowych, ministrów lub sekretarzy parlamentarnych, urzędników służby cywilnej oraz członków lub pracowników wymienionych podmiotów;

b) wszelkich organów ustawowych i wszelkich organizacji lub innych podmiotów, w których dowolny z wymienionych podmiotów – samodzielnie lub wspólnie z innymi podmiotami – posiada udziały kontrolujące lub nad którymi sprawuje faktyczną kontrolę, w tym wszelkich dyrektorów, członków, kierowników lub innych pracowników takiego organu lub jego podmiotu kontrolującego (zwanych dalej łącznie „organizacją”) oraz

c) organów samorządowych i wszelkich ich komisji, burmistrzów, członków rady miasta i pracowników wszystkich organów samorządowych”.

Rzecznik Praw Obywatelskich nie ma szczególnych ani formalnych uprawnień do badania spraw dotyczących naruszenia lub groźby naruszenia praw podstawowych, udzielania pomocy w dochodzeniu praw ani promowania lub ochrony praw podstawowych obywateli.

Zakres kompetencji rzecznika określony w art. 22 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich jest jednak na tyle szeroki, że umożliwia mu angażowanie się bez ograniczeń na rzecz praw człowieka za pomocą takich działań jak:

• rozpoznawanie wniosków dotyczących praw człowieka;
• zwracanie uwagi organów władzy publicznej na zagrożenia dla praw obywatelskich;
• w przypadku naruszenia – przyczynianie się do naprawy sytuacji przez wydawanie zaleceń służących sprawiedliwemu i skutecznemu rozwiązaniu problemu w celu uniknięcia postępowania sądowego.

Z wnioskiem do rzecznika może zwrócić się każdy, kto uważa się za ofiarę naruszenia, niezależnie od narodowości czy pochodzenia, pod warunkiem że posiada osobisty interes związany z przedmiotem wniosku. O pomoc do rzecznika może się zwrócić zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna.

Organy lub instytucje objęte zakresem właściwości Rzecznika Praw Obywatelskich mają obowiązek przestrzegania i zapewnienia poszanowania praw człowieka. W związku z tym mimo że mandat rzecznika ogranicza się do organów publicznych, może on rozpatrywać sprawy, w których ofiara naruszenia praw człowieka w kontekście biznesu utrzymuje, że do naruszenia jej praw doszło wskutek niezapewnienia jej należnej ochrony przez organ publiczny lub instytucję publiczną.

Rzecznik może badać dowolne sprawy, nawet jeżeli osoba składająca wniosek nie jest obywatelem Unii lub nie zamieszkuje na terytorium Unii, pod warunkiem że przedmiot wniosku należy do właściwości rzecznika. Ponadto jeżeli przedmiot wniosku należy do właściwości rzecznika lub innego organu lokalnego lub regulacyjnego, wszystkim ofiarom przysługuje ochrona prawna.

Właściwość rzecznika nie jest zatem uzależniona od przedmiotu sprawy ani od tego, czy poszkodowany mieszka na Malcie, lecz od domniemanego zaniechania po stronie organu należącego do właściwości rzecznika.

Jeżeli chodzi o inne służby publiczne (np. w obszarze zatrudnienia lub środowiska), na Malcie funkcjonują następujące instytucje: Departament Stosunków Przemysłowych i Pracy (Dipartament għar-Relazzjonijiet Industrijali u tal-Impjieg), Urząd ds. Środowiska i Zasobów (Awtorita' dwar l-Ambjent u Rizorsi), Rzecznik Finansowy oraz Krajowa Komisja ds. Promowania Równości (Kummissjoni Nazzjonali għall-Promozzjoni tal-Ugwaljanza). Krajowa Komisja ds. Promowania Równości, jako krajowy organ ds. równości, może jednak badać wyłącznie przypadki dyskryminacji i molestowania seksualnego, do których doszło na Malcie.

5. Czy w tym kraju nakłada się na europejskie korporacje transnarodowe obowiązek ustanowienia mechanizmów rozpatrywania skarg lub zapewnienia usług mediacji w sprawach naruszeń wynikających z ich działalności gospodarczej? Czy obowiązek ten ma również zastosowanie do naruszeń, które miały miejsce poza Unią Europejską? Kto odpowiada za monitorowanie takich działań w tym kraju? Czy są dostępne oficjalne raporty zawierające informacje o funkcjonowaniu tego systemu?

Malta nie nakłada na europejskie korporacje transnarodowe obowiązku ustanowienia mechanizmów rozpatrywania skarg lub zapewnienia usług mediacji w sprawach naruszeń wynikających z działalności gospodarczej? Na Malcie mediację stosuje się w sprawach rozpoznawanych przez Wydział Rodzinny Sądu Cywilnego (Il-Qorti Ċivili (Sezzjoni tal-Familja)) lub Izbę ds. Regulacji Czynszów (Bord li Jirregola l-Kera).

6. Czy mam szczególne prawa, jeżeli jestem bezbronną ofiarą i chcę dochodzić roszczeń z tytułu naruszeń praw człowieka w kontekście biznesu? Czy przysługuje mi prawo pomocy, a jeżeli tak, to na jakich warunkach? Jakie koszty zostaną pokryte w ramach prawa pomocy? Czy prawo pomocy przysługuje mi na takich samych warunkach, jeżeli nie jestem obywatelem UE i nie mieszkam w UE?

Ofiarom przestępstw, o których mowa w rozdziale 539 art. 2 Zbioru praw Malty (ustawa o ofiarach przestępstw), oraz ofiarom przemocy w rodzinie, o których mowa w rozdziale 581 Zbioru praw Malty (ustawa o przemocy ze względu na płeć), przysługuje pomoc prawna. Po wydaniu przez sąd postanowienia o przyznaniu pomocy prawnej ofiara kwalifikuje się do uzyskania porady prawnej i reprezentacji w sądzie. Pomoc prawna obejmuje koszty sądowe i honorarium adwokata. Do uzyskania pomocy prawnej kwalifikuje się również ofiara niebędąca obywatelem Unii, lecz posiadająca specjalny status na Malcie. Pomoc prawną i reprezentację w sądzie na Malcie może także uzyskać ofiara będąca obywatelem Unii, lecz zamieszkująca poza terytorium Unii.