Jak doprowadzić do wykonania orzeczenia

1 Co oznacza wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych?

Egzekucja to ostatni etap w sądowym postępowaniu procesowym. Jej istotą jest możliwość żądania przez wierzyciela, który uzyskał korzystny wyrok, aby właściwy organ egzekucyjny, w ramach swoich kompetencji, podjął wszelkie dostępne prawnie kroki w celu zaspokojenia roszczenia.

Prawo do prowadzenia egzekucji opiera się na istnieniu nadającą się do egzekucji wierzytelność, która nie została dobrowolnie zaspokojona, oraz na mechanizmie umożliwiającym egzekucję tej wierzytelności.

Środki egzekucyjne obejmują:

• zajęcie rzeczy ruchomej;
• zajęcie nieruchomości;
• inwentaryzację i oszacowanie majątku;
• spieniężenie nieruchomości na licytacji publicznej;
• zajęcie rachunku bankowego dłużnika;
• zajęcie pojazdu;
• przywrócenie władztwa;
• konfiskatę majątku ruchomego;
• egzekucję z praw udziałowych w spółce;
• egzekucję obowiązku wydania dziecka;
• egzekucję z majątku małżeńskiego.

2 Jakie organy są właściwe w zakresie wykonywania orzeczeń?

W Bułgarii występują dwa rodzaje organów egzekucyjnych (komorników):

1. Komornicy państwowi

2. Komornicy prywatni.

Status komorników prywatnych reguluje ustawa o prywatnej egzekucji sądowej (Zakon za chastnoto sadebno izpalnenie (ZChSI)). Zgodnie z art. 2 tej ustawy komornik prywatny to funkcjonariusz, któremu państwo powierzyło prowadzenie egzekucji wierzytelności prywatnych.

3 Jakie warunki muszą być spełnione, aby można było wydać tytuł wykonawczy?

3.1 Postępowanie

Art. 404 kodeksu postępowania cywilnego (Grazhdanski protsesualen kodeks (GPK)) stanowi, że postępowanie egzekucyjne można wszcząć na podstawie:

1. - prawomocnego wyroku lub zarządzenia; wyroku sądu odwoławczego; zarządzenia egzekucyjnego; ugody sądowej; nadającego się do egzekucji wyroku lub zarządzenia lub zarządzenia, któremu nadano tymczasową lub natychmiastową klauzulę wykonalności; oraz wyroku sądu arbitrażowego i ugody zatwierdzonej przez taki sąd;

2. - wyroku, aktu i ugody sądowej wydanej przez sąd innego państwa, jeżeli podlegają one wykonaniu bez konieczności prowadzenia dalszego postępowania;

3. - wyroku, aktu i ugody sądowej wydanej przez sąd innego państwa oraz wyroku i ugody wydanej i zatwierdzonej przez sąd arbitrażowy innego państwa, jeżeli nadano im klauzulę wykonalności w Bułgarii.

Zgodnie z art. 405 GPK tytuł wykonawczy wydaje się na pisemny wniosek, bez konieczności doręczenia jego kopii dłużnikowi.

W myśl art. 405 ust. 2 GPK następujące sądy są właściwe do rozpoznawania tych wniosków:

• w przypadkach, o których mowa w art. 404 ust. 1 GPK sąd pierwszej instancji, przed którym toczyło się postępowanie i który wydał zarządzenie egzekucyjne oraz, jeżeli akt posiada klauzulę natychmiastowej wykonalności, sąd, który wydał wyrok lub zarządzenie egzekucyjne;
• w przypadkach, o których mowa w art. 404 ust. 2 i 3 GPK sąd właściwy w sprawie udzielenia egzekucji;
• w odniesieniu do wyroków wydanych przez krajowe sądy arbitrażowe oraz ugód zatwierdzonych przez te sądy w postępowaniu arbitrażowym jest to sąd dla miasta Sofii (Sofiyski Gradski Sad).

Rozstrzygnięcie w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia wniosku o nadanie tytułu wykonawczego może być zaskarżone w terminie dwóch tygodni (art. 407 GPK).

Prawo bułgarskie dopuszcza możliwość wniesienia o nadanie tytułu wykonawczego przez stronę niebędącą adwokatem, w tym przez stronę, która dochodzi egzekucji lub jej przedstawiciela (którym może być adwokat). Aby uzyskać tytuł wykonawczy, nie jest konieczne spełnienie określonych wymogów formalnych.

Koszty egzekucyjne określa taryfikator opłat i kosztów zawarty w ustawie o prywatnej egzekucji sądowej (Dziennik Urzędowy nr 35/2006).

3.2 Główne warunki

Aby uruchomić postępowanie egzekucyjne, strona zainteresowana musi złożyć stosowny wniosek do komornika państwowego albo prywatnego, załączając tytuł wykonawczy lub inny akt, na podstawie którego można prowadzić egzekucję. We wniosku należy wskazać preferowany sposób prowadzenia egzekucji, który może podlegać zmianom w toku postępowania (art. 426 GPK).

Właściwość komorników reguluje art. 427 GPK.

Do komornika należy wezwanie dłużnika na piśmie, aby ten uregulował należność dobrowolnie, na co dłużnik ma dwa tygodnie od dnia otrzymania wezwania. Wezwanie zawiera pouczenie, zgodnie z którym nieuregulowanie tej należności będzie rodziło konsekwencje w postaci wszczęcia egzekucji. W wezwaniu należy również wskazać, jakiego rodzaju środki egzekucji zostały zastosowane. Do wezwania załącza się kopię tytułu wykonawczego. Wzywając dłużnika do uregulowania należności, komornik winien również wskazać datę sporządzenia inwentaryzacji majątku oraz, jeżeli egzekucja dotyczy majątku nieruchomego, przesłać zawiadomienie o zajęciu do rejestru nieruchomości.

Komornik protokołuje wszystkie swoje czynności w ramach prowadzonej egzekucji.

Jeżeli w toku egzekucji sposób prowadzenia egzekucji zmienił się, komornik ma obowiązek poinformować o tym dłużnika na piśmie (art. 428 GPK).

Jeżeli chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego dłużnik nie ma stałego ani aktualnego adresu, sędzia okręgowy, działając na podstawie wniosku wierzyciela, wyznacza temu dłużnikowi kuratora ad hoc (art. 430 GPK).

4 Przedmiot i charakter środków egzekucyjnych

4.1 Jakie składniki majątku mogą podlegać egzekucji?

Egzekucję można prowadzić do następujących przedmiotów majątkowych dłużnika:

• rzeczy ruchome;
• wynagrodzenie;
• dochody z nieruchomości, w tym czynsz z najmu itd.
• środki na rachunkach bankowych;
• nieruchomości;
• akcje i obligacje wyemitowane przez podmioty gospodarcze;
• przedmioty ruchomego i nieruchomego majątku, w tym przedmioty majątku małżeńskiego.

Zgodnie z art. 442 GPK wierzyciel może dochodzić egzekucji względem każdego przedmiotu i każdej wierzytelności dłużnika.

Art. 444 GPK stanowi, że niedopuszczalne jest prowadzenie egzekucji względem:

• przedmiotów codziennego należących do dłużnika i jego rodziny, zgodnie z wykazem przyjętym przez radę ministrów (Ministerski savet);
• żywności niezbędnej do wyżywienia dłużnika i jego rodziny przez okres jednego miesiąca lub, w przypadku rolników, do czasu kolejnych żniw lub tym podobnych zbiorów innych produktów rolnych;
• zapasów paliwa niezbędnego do ogrzewania, gotowania i dostarczania światła przez okres trzech miesięcy;
• maszyn i wyposażenia niezbędnego dłużnikowi do dalszego wykonywania rzemiosła lub działalności zawodowej;
• części gruntów stanowiących własność dłużnika (do 0,5 ha w przypadku upraw winorośli i innych gruntów uprawnych oraz do 3 ha gruntów ogólnego przeznaczenia, wraz z maszynami i narzędziami, zapasami nawozów, środkami ochrony roślin i nasionami przeznaczonymi do zasiewu na okres jednego roku);
• w przypadku hodowców zwierząt gospodarskich obejmuje to bydło wykorzystywane do pracy, w szczególności dwie sztuki bydła pociągowego, krowę, po pięć sztuk owiec i kóz, dziesięć ulów i tyleż sztuk drobiu domowego, wraz z paszami niezbędnymi do ich nakarmienia aż do czasu kolejnych żniw lub wypasu;
• mieszkania należącego do dłużnika, jeżeli dłużnik i członkowie jego rodziny nie mają innego mieszkania, niezależnie od tego, czy dłużnik tam zamieszkuje. Jeżeli powierzchnia tego mieszkania przewyższa potrzeby mieszkaniowe dłużnika i jego rodziny, zgodnie ze specjalnym rozporządzeniem rady ministrów, spienięża się udział w tym mieszkaniu, o ile spełnione są warunki określone w art. 39 ust. 2 ustawy o własności (Zakon za sobstvenostta);
• inne przedmioty i wierzytelności zgodnie z prawem wyłączone spod egzekucji.

4.2 Jakie skutki mają środki egzekucyjne?

Wzywając dłużnika do uregulowania należności, komornik winien również wskazać datę inwentaryzacji majątku oraz, jeżeli egzekucja dotyczy majątku nieruchomego, przesłać zawiadomienie o zajęciu do rejestru nieruchomości.

Zajęcie majątku ruchomego lub wierzytelności wymaga inwentaryzacji.

Zajęcie i konfiskata wywołują następujące skutki względem dłużnika:

Od chwili zastosowania tych środków dłużnik nie może rozporządzać swoim majątkiem (ruchomym lub nieruchomym) ani wierzytelnościami, ani, pod rygorem wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego, zmieniać, pogarszać lub niszczyć składników tego majątku. Skutki te następują od dnia doręczenia wezwania do dobrowolnego uregulowania należności.

Zajęcie i konfiskata wywołują następujące skutki względem wierzyciela:

Zgodnie z art. 452 ust. 1 GPK wszelkie rozporządzenia zajętym majątkiem ruchomym lub wierzytelnościami są bezskuteczne wobec wierzyciela oraz któregokolwiek z wierzycieli solidarnych, chyba że nabywca może powołać się na art. 78 ustawy o własności. Przepis ten stanowi, że kto zgodnie z prawem nabył rzecz ruchomą lub papiery wartościowe na okaziciela, nawet jeżeli nie wiedział, że nabywa je od osoby innej niż właściciel, nabywa ich własność, chyba że przeniesienie własności rzeczy ruchomej wymaga formy aktu notarialnego lub poświadczenia przez notariusza podpisów stron danej umowy. Ta sama zasada obowiązuje w odniesieniu do nabywania innych praw rzeczowych związanych z rzeczami ruchomymi.

W przypadku egzekucji z nieruchomości, nieważne są tylko te czynności rozporządzające, które nastąpiły po dacie dokonania wpisu zajęcia na zabezpieczenie (art. 452 ust. 2 GPK).

4.3 Jak długo obowiązują takie środki?

Ustawa nie określa ograniczeń czasowych dla ważności tych środków. Mają one na celu zaspokojenie roszczeń wierzyciela, zatem mogą być one podejmowane aż do zakończenia postępowania egzekucyjnego.

5 Czy istnieje możliwość odwołania od takiego środka?

W rozdziałach I i II działu 39 GPK uregulowano dostępne w postępowaniu egzekucyjnym środki ochrony prawnej.

Przeciw egzekucyjne środki odwoławcze, w tym te przeciwko poszczególnym czynnościom egzekucyjnym mogą wnosić następujące podmioty:

• Wierzyciel może wnosić przeciwko odmowie dokonania przez komornika określonej czynności egzekucyjnej oraz przeciwko postanowieniu zawieszającym lub kończącym postępowanie egzekucyjne.
• Dłużnik może wnosić przeciwko zarządzeniu o nałożeniu nań grzywny komorniczej oraz czynności zmierzającej do jej wyegzekwowania z majątku ruchomego, który dłużnik uznaje za niepodlegający egzekucji a także przeciwko konfiskacie majątku ruchomego lub pozbawieniu dłużnika władztwa nad nieruchomością, o którym dłużnik nie został prawidłowo powiadomiony, jak również przeciwko zarządzeniom dotyczącym pokrycia kosztów.
• Osoby trzecie (niebędące stronami w postępowaniu egzekucyjnym) mogą wnosić przeciwko czynnościom komornika tylko wówczas, gdy egzekucja kierowana jest do przedmiotów znajdujących się w ich posiadaniu w dacie zajęcia, konfiskaty lub przymusowego wydania.
• Osoba trzecia może wnosić przeciwko przywróceniu posiadania nieruchomości tylko wówczas, gdy była ona w posiadaniu tej nieruchomości przed datą powstania dochodzonej egzekucyjnie wierzytelności (art. 435 GPK).
• Jeżeli miała miejsce licytacja publiczna, przeciwko przybiciu może wnosić strona, która nie później niż ostatniego dnia licytacji wpłaciła wadium, wierzyciel, który w ramach licytacji złożył ofertę, nie będąc obowiązanym do wniesienia wadium, lub dłużnik, na podstawie zarzutu, że licytacja odbyła się niezgodnie z prawem lub że przybicie nastąpiło nie na rzecz oferenta, który złożył najwyższą ofertę.

Zgodnie z art. 436 GPK środki odwoławcze wnosi się w terminie jednego tygodnia od daty przeprowadzenia kwestionowanej czynności, o ile strona była obecna w czasie jej przeprowadzania lub została wezwana do udziału w tej czynności, a we wszystkich pozostałych przypadkach, w terminie jednego tygodnia od daty powiadomienia o przeprowadzeniu czynności. Środki odwoławcze wnosi się za pośrednictwem komornika do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia egzekucji. Po wniesieniu środka odwoławczego komornik obowiązany jest wskazać podstawy przeprowadzenia kwestionowanej czynności.

Środki odwoławcze, o których mowa, sąd rozpatruje na posiedzeniu zamkniętym. Nie dotyczy to środków odwoławczych pochodzących od osób trzecich, które sąd z udziałem wszystkich wezwanych stron postępowania egzekucyjnego rozpoznaje jawnie. Środek odwoławczy sąd rozpoznaje w terminie jednego miesiąca.

Wniesienie środka odwoławczego nie ma skutku zawieszającego, jednakże sąd może postanowić o zawieszeniu postępowania aż do chwili rozpoznania podstaw odwołania. Jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało zawieszone, niezwłocznie informuje się o tym komornika (art. 438 GPK).

6 Czy istnieją ograniczenia dotyczące wykonywania orzeczeń, w szczególności odnoszące się do ochrony dłużnika lub terminów?

W art. 432 GPK wymienia się zdarzenia, których wystąpienie może, w przypadku stosownego wniosku wierzyciela, spowodować uchylenie, zgodnie z przepisami prawa, postępowania przez sąd.