Dochodzenie odszkodowania od sprawcy czynu

W jaki sposób mogę dochodzić odszkodowania lub naprawienia szkody w inny sposób od sprawcy czynu i do kogo należy skierować pozew?

Na etapie wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie karnej – podczas składania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa we właściwej prokuraturze lub na policji – ofiara oświadcza, że zamierza przystąpić do postępowania karnego w charakterze powoda cywilnego (παράσταση πολιτικής); oświadczenie to należy zawrzeć w tekście samego zawiadomienia. Ofiara może również złożyć takie oświadczenie w toku postępowania przygotowawczego, składając osobne pismo/oświadczenie (δικόγραφο) na policji, w prokuraturze lub przed organami śledczymi; oświadczenie takie można również złożyć bezpośrednio przed sądem, o ile sąd nie rozpoczął postępowania dowodowego (art. 63, 82 i 83 kodeksu postępowania karnego).

Na jakim etapie postępowania karnego powinienem wnieść pozew?

A) Na etapie postępowania przygotowawczego – w sposób opisany powyżej (art. 83 kodeksu postępowania karnego).

B) Przed sądem – w drodze zwykłego oświadczenia ustnego składanego przed rozpoczęciem postępowania dowodowego, bez konieczności składania oświadczenia na piśmie w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli ofiara ubiega się o zadośćuczynienie za ból i cierpienie oraz krzywdę wyrządzoną popełnionym na szkodę ofiary przestępstwem, lub poprzez doręczenie zawiadomienia oskarżonemu w terminie co najmniej pięciu dni przed terminem rozprawy, jeżeli ofiara ubiega się o odszkodowanie za szkodę majątkową (art. 66, 67 i 83 kodeksu postępowania karnego).

O co mogę wnosić w pozwie i w jaki sposób mam przedstawić swoje roszczenie (wskazać łączną kwotę lub określić poszczególne szkody, utracone zyski i korzyści)?

Co do zasady w oświadczeniu o przystąpieniu do postępowania karnego w charakterze powoda cywilnego należy zawrzeć podsumowanie sprawy, wskazać przesłanki, które – zdaniem ofiary – uprawniają ją do przystąpienia do postępowania, oraz wskazać pełnomocnika do doręczeń w okręgu sądu, jeżeli ofiara nie zamieszkuje w tym okręgu.

Jeżeli oświadczenie o przystąpieniu do postępowania karnego w charakterze powoda cywilnego dotyczy roszczenia o zadośćuczynienie za ból i cierpienie oraz krzywdę, forma pisemna nie jest wymagana. W tym przypadku powód cywilny wnosi zazwyczaj o symboliczną kwotę, a nie o całą kwotę będącą przedmiotem roszczenia. Jeżeli sąd uzna oskarżonego za winnego, zasądzi zadośćuczynienie w tej symbolicznej wysokości. Aby uzyskać pozostałą kwotę zadośćuczynienia, należy wytoczyć osobne powództwo przed sąd orzekający w sprawach cywilnych. Jeżeli roszczenie dotyczy naprawienia szkody majątkowej wyrządzonej przestępstwem, w terminie najpóźniej pięciu dni przed rozpoczęciem rozprawy oskarżonemu należy doręczyć zawiadomienie, w którym wskazane zostaną poszczególne elementy roszczenia.

Czy istnieje specjalny formularz pozwu dla takich roszczeń?

Nie istnieje specjalny formularz. Pozew musi zawierać wszystkie elementy wskazane powyżej. Jak wspomniano powyżej, szczególną procedurę w toku postępowania przygotowawczego należy zastosować jedynie wówczas, gdy ofiara wnosi do sądu orzekającego w sprawach karnych o nakazanie naprawienia szkody majątkowej – wówczas należy doręczyć oskarżonemu zawiadomienie w terminie 5 dni przed rozprawą.

Jakie dowody należy przedstawić na potwierdzenie roszczenia?

Przed rozprawą ofiara musi przedstawić wszelkie dokumenty na potwierdzenie zasadności roszczenia, tj. orzeczenia lekarskie, oświadczenia, zeznania świadków i wszelkie inne dowody.

Czy muszę uiścić opłaty sądowe lub inne należności z tytułu wniesienia pozwu?

Należy uiścić opłatę za wniesienie pozwu adhezyjnego w wysokości 40 euro (art. 63 kodeksu postępowania karnego w brzmieniu obowiązującym).

Czy mogę uzyskać pomoc prawną przed postępowaniem lub w jego toku? Czy mogę ją otrzymać, jeżeli nie mieszkam w państwie, w którym prowadzone jest postępowanie?

W przepisach (art. 41 i nast. ustawy nr 4689/2020) przewidziano, że pomoc prawna przysługuje osobom o niskich dochodach, które są obywatelami państwa członkowskiego UE, obywatelami państw trzecich lub bezpaństwowcami, jeżeli zgodnie z prawem zamieszkują lub mają miejsce zwykłego pobytu w Unii Europejskiej. W sprawach cywilnych i gospodarczych obywatelami o niskich dochodach są osoby, których roczny dochód na gospodarstwo domowe nie przekracza dwóch trzecich minimalnego rocznego dochodu na osobę określonego w obowiązujących przepisach. W przypadku sporu rodzinnego nie uwzględnia się dochodów strony przeciwnej. Ofiary przestępstw, o których mowa w art. 41 ust. 3 ustawy nr 4689/2020, są również uprawnione do korzystania z pomocy prawnej we wszelkich sprawach karnych lub cywilnych.

W jakiej sytuacji sąd karny oddali lub odrzuci mój pozew przeciwko sprawcy czynu?

Jeżeli sąd karny postanowi z dowolnych przyczyn umorzyć postępowanie karne lub uzna, że sprawca nie podlega odpowiedzialności karnej, odmówi przyjęcia powództwa adhezyjnego do rozpoznania. Sąd odmówi przyjęcia powództwa adhezyjnego do rozpoznania również wówczas, gdy nie zostało ono wytoczone zgodnie z prawem w sposób opisany powyżej lub z powodu braku podstawy prawnej, bądź też oddali powództwo z uwagi na jego bezzasadność, np. gdy powód cywilny nie ucierpiał bezpośrednio wskutek przestępstwa lub nie posiada interesu prawnego w sprawie.

Czy mogę zaskarżyć to orzeczenie lub dochodzić innych sposobów naprawienia szkody?

Jeżeli sąd rejonowy w sprawach karnych, sąd pierwszej instancji orzekający w składzie jednoosobowym, sąd pierwszej instancji orzekający w składzie trzyosobowym lub sąd apelacyjny wyda wyrok uniewinniający domniemanego sprawcę występku (πλημμέλημα) i zobowiąże ofiarę do wypłaty odszkodowania i zwrotu kosztów, ofiara może wnieść zwyczajny środek zaskarżenia (έφεση) od tego wyroku, jednak może zaskarżyć wyłącznie część dotyczącą odszkodowania i kosztów (art. 486 ust. 1 lit. b) kodeksu postępowania karnego). Zwyczajny środek zaskarżenia można wnieść również w przypadku wyroku skazującego oskarżonego, jeżeli w wyroku tym nie uwzględniono roszczenia ofiary w oparciu o przesłankę braku podstawy prawnej lub jeżeli zasądzono na rzecz ofiary odszkodowanie lub zobowiązano sprawcę do naprawy wyrządzonej szkody, przy czym wysokość żądanej kwoty przekraczała 100 euro, jeżeli środek zaskarżenia dotyczy wyroku sądu rejonowego w sprawach karnych, 250 euro, jeżeli dotyczy wyroku sądu pierwszej instancji orzekającego w składzie jednoosobowym lub sądu ds. nieletnich orzekającego w składzie jednoosobowym, bądź 500 euro, jeżeli dotyczy wyroku sądu pierwszej instancji orzekającego w składzie trzyosobowym lub sądu ds. nieletnich orzekającego w składzie trzyosobowym. Można również wnieść skargę kasacyjną (αναίρεση) od wyroku skazującego oskarżonego w zakresie, w jakim sąd nie uwzględnił roszczenia w oparciu o przesłankę braku podstawy prawnej (art. 505 kodeksu postępowania karnego), lub od wyroku uniewinniającego, jeżeli sąd zobowiązał ofiarę do wypłaty odszkodowania i pokrycia kosztów (art. 506 kodeksu postępowania karnego).

Jeżeli zostanie mi przyznane odszkodowanie, w jaki sposób mogę zapewnić wykonanie wyroku sądowego wobec sprawcy czynu i jaką pomoc w tym zakresie mogę uzyskać?

Zasądzenie odszkodowania przez sąd orzekający w sprawach karnych jest zasadniczo równoznaczne z uwzględnieniem powództwa adhezyjnego. Wypłata odszkodowania jest zatem egzekwowana zgodnie z procedurą wykonywania orzeczeń w sprawach cywilnych (αναγκαστικής εκτέλεσης).