Insolvency proceedings differ according to their objectives:

Companies

• If the company can be saved or the business is viable – its debts may be restructured (usually in agreement with creditors). This is to safeguard the firm and preserve jobs.
• If the business cannot be saved, the company must be wound up (it 'goes bankrupt').

Entrepreneurs

• Can usually apply for a procedure involving an ordered repayment plan for their debts and a debt-discharge following a reasonable period of time (3 years, usually). This ensures they are not personally bankrupted and can launch further ventures in future.

In all cases, as soon as the proceedings are formally opened, creditors can no longer take individual action to reclaim their debts. This is to ensure all creditors are on an equal footing and protect the debtor's assets.

To be paid, creditors must prove their claims, either to the court or to the body (generally an administrator or liquidator) responsible for reorganising or liquidating the debtor's assets. In specific circumstances, this can be done by the debtor themself.

Cross-border insolvency (EU rules)

Insolvency cases involving companies or entrepreneurs with activities, assets or affairs in several countries can be resolved under EU law – specifically Regulation 2015/848 (see here for a summary of how it works).

Forms referred to in Regulation 2015/848

• Notice of insolvency proceedings  (288 KB) 
• Lodgement of claims  (294 KB) 
• Objection with regard to group coordination proceedings  (265 Kb) 

National procedures

Please select the relevant country's flag to obtain detailed national information.

Related link

Bankruptcy and insolvency registers

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

W Bułgarii nie przyjęto odrębnej ustawy regulującej postępowanie upadłościowe. Przepisy ogólne regulujące kwestie związane z upadłością zostały ustanowione w rozdziale ustawy o obrocie handlowym poświęconym upadłości, zaś upadłość banków i zakładów ubezpieczeń regulują przepisy szczególne zawarte w ustawie o upadłości banków i w kodeksie ubezpieczeń.

Postępowanie upadłościowe wszczyna się wobec niewypłacalnych przedsiębiorców. Postępowanie upadłościowe wszczyna się również wobec nadmiernie zadłużonych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych lub spółek komandytowo-akcyjnych.

Postępowanie upadłościowe może również zostać wszczęte wobec osoby ukrywającej działalność gospodarczą za pośrednictwem niewypłacalnego dłużnika. Przyjmuje się, że z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego wobec spółki handlowej jednocześnie wszczyna się postępowanie upadłościowe wobec jej wspólnika ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność.

Postępowanie upadłościowe wszczyna się również wobec osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które zmarły lub zostały wykreślone z rejestru działalności gospodarczej, jeżeli w chwili śmierci lub wykreślenia z rejestru były one niewypłacalne. Postępowanie upadłościowe wszczyna się również wobec wspólnika ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność, nawet jeżeli taki wspólnik zmarł lub został wykreślony z rejestru działalności gospodarczej. Wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego można złożyć w terminie roku od dnia śmierci dłużnika lub od dnia wykreślenia dłużnika z rejestru działalności gospodarczej.

Postępowanie upadłościowe wszczyna się również wobec niewypłacalnych spółek w likwidacji. Postępowanie upadłościowe wobec banków i zakładów ubezpieczeń regulują przepisy i procedury ustanowione w odrębnej ustawie.

Kwestie związane z niewypłacalnością przedsiębiorcy będącego podmiotem publicznym korzystającym z monopolu państwowego lub przedsiębiorstwa ustanowionego na mocy ustawy szczególnej regulują odrębne przepisy. Wobec przedsiębiorcy będącego podmiotem publicznym korzystającym z monopolu państwowego ani przedsiębiorcy ustanowionego na mocy ustawy szczególnej nie można wszcząć postępowania upadłościowego.

W bułgarskim prawie krajowym nie ustanowiono żadnych przepisów regulujących kwestie związane z prowadzeniem postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych innych niż osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

Bułgarski sąd może wszcząć wtórne postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorcy, w przypadku którego sąd zagraniczny ogłosił upadłość, jeżeli posiada on znaczny majątek w Bułgarii.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Wszczęcie postępowania upadłościowego wobec dowolnego przedsiębiorcy wymaga spełnienia następujących warunków:

1) Dłużnik musi być przedsiębiorcą.

Postępowanie upadłościowe może zostać wszczęte nie tylko wobec przedsiębiorcy, ale również wobec osoby ukrywającej działalność gospodarczą za pośrednictwem niewypłacalnego dłużnika, wobec wspólnika ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność, nawet jeżeli wspólnik ten zmarł lub został wykreślony z rejestru działalności gospodarczej, a także wobec osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, która zmarła lub została wykreślona z rejestru działalności gospodarczej.

Zgodnie z przepisami art. 612 ustawy o obrocie handlowym postępowania upadłościowego nie można wszcząć wobec podmiotu publicznego korzystającego z monopolu państwowego lub ustanowionego na mocy ustawy szczególnej.

2) Wniosek musi zostać złożony przez jedną z osób, o których mowa w art. 625 i art. 742 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym, mianowicie: dłużnika, likwidatora lub wierzyciela dłużnika w przypadku transakcji handlowej, Krajowy Urząd Skarbowy (w przypadku zadłużenia z tytułu zobowiązań publicznoprawnych wobec Skarbu Państwa lub gmin z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej przez dłużnika lub w przypadku zadłużenia z tytułu prywatnoprawnych wierzytelności państwa), Agencję Wykonawczą Generalnego Inspektoratu Pracy (w przypadku gdy zobowiązania do zapłaty wynagrodzeń co najmniej jednej trzeciej pracowników stały się wymagalne i pozostają niewypełnione przez ponad dwa miesiące) lub przez członka organu zarządzającego spółki (w przypadku nadmiernego zadłużenia).

Dłużnik, który stał się niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony, musi w ciągu 30 dni wystąpić z wnioskiem o udzielenie zgody na wszczęcie postępowania upadłościowego. W przypadku osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą wniosek może złożyć sam dłużnik lub jego następca prawny. Jeżeli dłużnik jest spółką handlową, wniosek składa organ zarządzający, wspólnik ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność, przedstawiciel spółki lub wyznaczony przez sąd likwidator. W takim przypadku do wniosku należy załączyć następujące dokumenty:

• kopię ostatniego rocznego sprawozdania finansowego poświadczonego przez biegłego rewidenta oraz kopię bilansu według stanu na dzień złożenia wniosku, jeżeli przedsiębiorca jest prawnie zobowiązany do przedstawiania sprawozdań finansowych i bilansów;
• zestawienie i opis aktywów i pasywów według stanu na dzień złożenia wniosku;
• wykaz wierzycieli wraz z ich danymi adresowymi i informacjami o rodzaju i kwocie ich wierzytelności oraz o sposobie zabezpieczenia tych wierzytelności;
• wykaz składników majątku osobistego i wspólnego osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą i wspólników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność;
• dowody potwierdzające, że Krajowy Urząd Skarbowy został powiadomiony o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• wyraźnie udzielone pełnomocnictwo, jeżeli wniosek składa pełnomocnik.

Jeżeli wniosek składa wierzyciel lub Agencja Wykonawcza Generalnego Inspektoratu Pracy, wszystkie dostępne dowody na poparcie roszczenia wierzyciela i domniemanej niewypłacalności dłużnika muszą zostać załączone do wniosku. Dodatkowo wierzyciel musi załączyć potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej i dowody potwierdzające, że Krajowy Urząd Skarbowy został powiadomiony o wszczęciu postępowania upadłościowego.

3) Warunki wymagalności wierzytelności:

• zobowiązanie pieniężne dłużnika dotyczące transakcji handlowej lub wynikające z takiej transakcji, uwzględniając kwestie związane z prawidłowością, zrealizowaniem, niezrealizowaniem, zakończeniem, unieważnieniem i anulowaniem tej transakcji lub uchyleniem jej skutków;
• zobowiązanie publicznoprawne wobec państwa lub gmin z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej przez dłużnika;
• lub zadłużenia z tytułu prywatnoprawnych wierzytelności państwa;
• zobowiązania do zapłaty wynagrodzeń co najmniej jednej trzeciej pracowników, które pozostają niewypełnione przez ponad dwa miesiące.

„Transakcja handlowa” oznacza transakcję zawartą przez przedsiębiorcę w związku z prowadzoną przez niego działalnością, uwzględniając transakcje wymienione w art. 1 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym (zakup towarów lub innych produktów w celu ich odsprzedaży w ich formie oryginalnej albo w formie przetworzonej lub gotowej; sprzedaż towarów wyprodukowanych we własnym zakresie; zakup papierów wartościowych w celu ich odsprzedaży; przedstawicielstwo handlowe i usługi brokerskie; transakcje prowizyjne, spedycyjne i transportowe; transakcje ubezpieczeniowe; transakcje bankowe i walutowe; transakcje związane z wekslami własnymi, wekslami trasowanymi i czekami; operacje magazynowe; operacje związane z udzielaniem licencji; kontrolę produktów; operacje związane z własnością intelektualną; usługi hotelarskie, turystyczne, reklamowe, informacyjne, produkcje sceniczne i rozrywkowe oraz inne usługi; zakup, budowę lub wyposażenie nieruchomości na potrzeby sprzedaży lub najmu), niezależnie od funkcji osób realizujących te transakcje. W przypadku wątpliwości uznaje się, że transakcja przeprowadzona przez przedsiębiorcę jest powiązana z jego działalnością.

Poszczególne rodzaje zobowiązań publicznoprawnych wobec państwa i gmin są określone w art. 162 ust. 2 kodeksu procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych. Są one następujące:

• podatki, w tym akcyza i cła, obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne i inne składki, które należy odprowadzać do budżetu państwa;
• inne zobowiązania, których podstawę i wysokość regulują obowiązujące przepisy;
• opłaty skarbowe i gminne ustanowione na mocy ustawy;
• wydatki na ubezpieczenie społeczne ponoszone w sposób niezgodny z wymogami ustanowionymi na mocy ustawy;
• równowartość finansowa mienia zajętego na rzecz państwa, grzywny i kary pieniężne oraz gotówka skonfiskowana i zajęta na rzecz państwa;
• długi powstałe w rezultacie zasądzenia wypłaty środków pieniężnych na rzecz Skarbu Państwa lub gmin na mocy prawomocnych postanowień, wyroków i nakazów sądów, jak również decyzji Komisji Europejskiej nakazujących odzyskanie pomocy państwa przyznanej niezgodnie z prawem;
• długi powstałe w wyniku wydania postanowień o nałożeniu kary (наказателни постановления);
• kwoty nienależnie pobrane lub nienależnie wypłacone, jak również kwoty uzyskane lub wykorzystane niezgodnie z prawem w ramach projektów współfinansowanych z przedakcesyjnych instrumentów finansowych, programów operacyjnych, funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej, Europejskiego Funduszu Rolnego, Europejskiego Funduszu Rybackiego, instrumentu finansowego Schengen i instrumentu przejściowego, uwzględniając powiązane współfinansowanie krajowe, podlegające odzyskaniu na podstawie decyzji administracyjnej, a także grzywny i inne kary pieniężne przewidziane w prawie krajowym i prawie Unii Europejskiej;
• odsetki od powyższych wierzytelności.

Wierzytelności publiczne obejmują wierzytelności, które muszą zostać wpłacone do budżetu Unii Europejskiej na mocy decyzji Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Banku Centralnego nakładających zobowiązania pieniężne podlegające wykonaniu na mocy art. 256 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz wierzytelności państw członkowskich Unii Europejskiej podlegające egzekucji na podstawie prawomocnych decyzji o konfiskacie lub zajęciu środków pieniężnych lub ekwiwalentu pieniężnego skonfiskowanego lub zajętego mienia, a także decyzji o wykonaniu kar pieniężnych nałożonych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, jeżeli są one uznawane i podlegają wykonaniu w Bułgarii.

Niezależnie od tego, czy dana wierzytelność powstała w wyniku transakcji handlowej, czy też na mocy przepisów prawa publicznego, należy ustalić prawidłowość i istnienie transakcji w dniu wydania przez sąd postanowienia w przedmiocie wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

4) Postępowania upadłościowe wszczyna się wobec niewypłacalnych przedsiębiorców. Postępowanie upadłościowe wszczyna się również wobec nadmiernie zadłużonych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych lub spółek komandytowo-akcyjnych. Niewypłacalność i nadmierne zadłużenie to obiektywne okoliczności faktyczne, których definicję prawną zawiera ustawa o obrocie handlowym.

Przedsiębiorca jest niewypłacalny, jeżeli nie jest w stanie spłacić:

• spoczywającego na nim wymagalnego zobowiązania pieniężnego dotyczącego transakcji handlowej lub wynikającego z takiej transakcji, uwzględniając kwestie związane z prawidłowością, zrealizowaniem, niezrealizowaniem, zakończeniem, unieważnieniem i anulowaniem tej transakcji lub uchyleniem jej skutków;
• zobowiązania publicznoprawnego wobec państwa i gmin z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę;
• zobowiązania w postaci prywatnoprawnych wierzytelności państwa
• zobowiązania do zapłaty wynagrodzeń co najmniej jednej trzeciej pracowników, które pozostają niewypełnione przez ponad dwa miesiące.

Przedsiębiorcę uznaje się za niezdolnego do spłaty należnego długu w postaci określonej w pierwszym przypadku, jeżeli przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego przedsiębiorca nie wywiązał się z obowiązku przedłożenia sprawozdań finansowych w ciągu ostatnich trzech lat od daty wpisania go do rejestru działalności gospodarczej.

Dłużnika uznaje się za niewypłacalnego, jeżeli wstrzymał realizowanie płatności. Przyjmuje się, że dłużnik wstrzymał realizowanie płatności, jeżeli całkowicie lub częściowo zaprzestał spłacania zadłużenia wobec określonych wierzycieli. Domniemanie niewypłacalności istnieje również wówczas, gdy w toku postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie prawomocnego postanowienia uzyskanego przez wierzyciela, który złożył wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, dług nie zostanie w całości albo w części spłacony w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania przez dłużnika wezwania lub zawiadomienia dotyczącego dobrowolnej spłaty zadłużenia.

Przedsiębiorstwo uznaje się za nadmiernie zadłużone w przypadku, gdy jego aktywa są niewystarczające do pokrycia spoczywających na nim zobowiązań.

5) Trudności dłużnika nie mają charakteru przejściowego, a sytuacja niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia jest obiektywna i trwała.

W sprawach upadłościowych sądem właściwym jest sąd okręgowy właściwy dla miejsca, w którym przedsiębiorca ma siedzibę w chwili złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego złożony przez dłużnika lub likwidatora jest rozpatrywany przez sąd niezwłocznie na posiedzeniu zamkniętym, a w rejestrze działalności gospodarczej zamieszcza się stosowny wpis. Wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego wniesiony przez wierzyciela jest rozpoznawany na posiedzeniu zamkniętym wyznaczonym najpóźniej w terminie 14 dni od dnia wniesienia wniosku z udziałem wierzyciela i dłużnika wezwanych przez sąd. Sąd zawiesza postępowanie upadłościowe wszczęte na wniosek dłużnika lub likwidatora, jeżeli przed wydaniem orzeczenia w sprawie wierzyciel wystąpi z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego. Do chwili zakończenia pierwszej rozprawy w postępowaniu wszczętym na wniosek wierzyciela pozostali wierzyciele mogą występować w charakterze stron, zgłaszać zastrzeżenia i przedstawiać dowody z dokumentów. W dniu wpłynięcia wniosku sąd opatruje go sygnaturą sprawy i wyznacza termin na jego rozpoznanie. Termin ten nie może przekraczać trzech miesięcy.

Przed rozpoznaniem wniosku sąd upadłościowy może – na wniosek wierzyciela lub z urzędu i jeżeli jest to konieczne do zabezpieczenia majątku dłużnika – nakazać zastosowanie następujących środków zapobiegawczych lub środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego:

• wyznaczenie syndyka tymczasowego;
• zezwolenie na zabezpieczenie w drodze zajęcia rzeczy ruchomej (запор), zajęcia nieruchomości (възбрана) lub innych środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego;
• zawieszenie postępowania egzekucyjnego z majątku dłużnika, z wyjątkiem postępowania egzekucyjnego wszczętego zgodnie z przepisami kodeksu procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych;
• zezwolenie na zastosowanie środków przewidzianych prawem w celu zabezpieczenia dostępnego majątku dłużnika;
• opieczętowanie pomieszczeń, wyposażenia, pojazdów itp., w których przechowywany jest majątek dłużnika, z wyjątkiem pomieszczeń mieszkalnych i innych pomieszczeń niezbędnych do zapewnienia dłużnikowi do prowadzenia działalności lub przechowywania łatwo psujących się towarów.

W przypadku gdy wniosek o nałożenie środków składa wierzyciel, sąd udziela zabezpieczenia, jeżeli wniosek wierzyciela jest poparty przekonującymi dowodami z dokumentów lub jeżeli przedstawiono zabezpieczenie w wyznaczonej przez sąd kwocie w celu zrekompensowania dłużnikowi wszelkich strat, gdyby zostało ustalone, że nie jest on niewypłacalny ani nadmiernie zadłużony. Środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego przynoszą korzyść wszystkim wierzycielom masy upadłości i mogą zostać uchylone przez sąd, jeżeli nie będą już potrzebne do zabezpieczenia masy upadłości i ochrony praw wierzycieli.

Treść postanowienia w tej sprawie przekazuje się stronie, wobec której zastosowano środki, oraz stronie, która wystąpiła o ich zastosowanie. Postanowienie podlega natychmiastowemu wykonaniu i przysługuje na nie zażalenie w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Wniesienie środka zaskarżenia nie wywiera skutku zawieszającego. Środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego uznaje się za uchylone od dnia wydania postanowienia o oddaleniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego obowiązują do dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Po ustaleniu niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia sąd – postanowieniem, o którym mowa w art. 630 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym – orzeka o niewypłacalności lub nadmiernym zadłużeniu dłużnika, wyznacza termin wszczęcia postępowania upadłościowego, wyznacza syndyka tymczasowego, udziela zabezpieczenia w drodze zajęcia rzeczy ruchomej, zajęcia nieruchomości lub innych środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego i wyznacza termin pierwszego zgromadzenia wierzycieli najpóźniej w terminie jednego miesiąca od dnia wydania orzeczenia.

Jeżeli jest oczywiste, że dalsze prowadzenie działalności byłoby szkodliwe dla masy upadłości, na wniosek dłużnika lub syndyka, Krajowego Urzędu Skarbowego lub wierzyciela sąd może – postanowieniem, o którym mowa w art. 630 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym – ogłosić upadłość dłużnika oraz nakazać mu zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej od dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego albo od późniejszej daty przypadającej przed upływem terminu na przedstawienie propozycji planu przywracania rentowności. W przypadku wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego sąd nie może nakazać zaprzestania prowadzenia działalności przez takie przedsiębiorstwo do chwili wyznaczenia nowego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na danym obszarze.

Postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego jest wiążące dla wszystkich stron.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego lub nałożeniu środków zapobiegawczych lub środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego przez sąd dłużnik może nadal prowadzić działalność gospodarczą pod nadzorem syndyka i zawierać nowe umowy wyłącznie po uprzednim uzyskaniu zgody syndyka oraz pod warunkiem że będzie nadal przestrzegał środków nałożonych przez sąd w postanowieniu o wszczęciu postępowania upadłościowego. Sąd może pozbawić dłużnika prawa do zarządzania należącymi do niego składnikami majątku i rozporządzania tymi składnikami majątku, przekazując stosowne uprawnienia w tym zakresie syndykowi, jeżeli stwierdzi, że dłużnik działa ze szkodą dla interesów wierzycieli.

Postanowieniem, o którym mowa w art. 631 ustawy o obrocie handlowym, sąd oddali wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, jeżeli stwierdzi, że trudności dłużnika mają charakter tymczasowy i że posiada on majątek wystarczający do pokrycia swoich zobowiązań bez narażania interesów wierzycieli.

Jeżeli dostępny majątek okaże się niewystarczający do pokrycia początkowych kosztów postępowania upadłościowego oraz jeżeli koszty nie zostały pokryte z góry, sąd wydaje postanowienie o niewypłacalności lub nadmiernym zadłużeniu na mocy art. 632 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym, wszczyna postępowanie upadłościowe, udziela zabezpieczenia w drodze zajęcia rzeczy ruchomej, zajęcia nieruchomości lub innych środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego, nakazuje przedsiębiorstwu zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, ogłasza upadłość dłużnika i zawiesza postępowanie bez wydania nakazu wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru działalności gospodarczej. Zawieszone postępowanie może zostać podjęte na wniosek dłużnika lub wierzyciela w terminie jednego roku od dnia wpisania postanowienia do rejestru działalności gospodarczej. Postępowanie może zostać podjęte, jeżeli wnioskodawca będzie w stanie wykazać, że dysponuje wystarczającymi środkami, lub jeżeli złoży sumę zapewniającą możliwość pokrycia początkowych kosztów do depozytu sądowego. Jeżeli żadna ze stron nie wystąpi o podjęcie postępowania, sąd kończy postępowanie i nakazuje wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru działalności gospodarczej. Taką samą procedurę stosuje się w przypadku, gdy w toku postępowania okaże się, że majątek pozostający do dyspozycji dłużnika jest niewystarczający do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego.

Postanowienia wydane na podstawie art. 630 i 632 ustawy o obrocie handlowym można zaskarżyć w terminie 7 dni od daty ich wpisania do rejestru działalności gospodarczej, natomiast postanowienie, na mocy którego sąd oddalił wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, można zaskarżyć w terminie 7 dni od dnia jego ogłoszenia zgodnie z procedurą przewidzianą w kodeksie postępowania cywilnego. Postanowienie wydane na podstawie art. 630 podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Postępowanie upadłościowe uznaje się za wszczęte od dnia wpisania postanowienia wydanego na podstawie art. 630 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym do rejestru. W przypadku uchylenia postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego z dniem wpisania prawomocnego wyroku do rejestru działalności gospodarczej uchyla się zajęcie rzeczy ruchomej i zajęcie nieruchomości; ponadto przywraca się prawa dłużnika i pozbawia się syndyka przyznanych mu uprawnień.

Sąd zatwierdza lub odrzuca plan przywracania rentowności przedsiębiorstwa w drodze specjalnego postanowienia. Po zatwierdzeniu planu przywracania rentowności sąd kończy postępowanie upadłościowe i ustanawia organ nadzorczy wskazany w planie lub wybrany przez zgromadzenie wierzycieli. Postanowienie podlega zaskarżeniu w terminie 7 dni od dnia jego wpisania do rejestru działalności gospodarczej.

Na mocy postanowienia, o którym mowa w art. 710 ustawy o obrocie handlowym, sąd ogłasza upadłość dłużnika, jeżeli nie zostanie zgłoszony żaden plan przywracania rentowności w odpowiednim terminie ustawowym lub jeżeli zgłoszony plan nie zostanie przyjęty lub zatwierdzony. Tę samą procedurę stosuje się w przypadkach przewidzianych w art. 630 ust. 2, art. 632 ust. 1 i art. 709 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym (podjęcie postępowania w przypadku niewywiązania się przez dłużnika z zobowiązań przewidzianych w planie przywracania rentowności). Na mocy tego samego postanowienia sąd ogłasza upadłość dłużnika, nakazuje niewypłacalnemu przedsiębiorstwu zaprzestanie prowadzenia działalności, udziela zabezpieczenia w drodze zajęcia rzeczy ruchomej (запор) i zajęcia nieruchomości (възбрана) w odniesieniu do składników majątku dłużnika, pozbawia organów zarządzających dłużnika będącego osobą prawną przyznanych im uprawnień, odbiera dłużnikowi prawo do zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości oraz nakazuje spieniężenie masy upadłości i podział uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest wiążące dla wszystkich stron i podlega wpisaniu do rejestru działalności gospodarczej. Postanowienie podlega natychmiastowemu wykonaniu i może zostać zaskarżone w terminie 7 dni od dnia jego wpisania do rejestru.

Od chwili wpisania postanowienia o ogłoszeniu upadłości do rejestru działalności gospodarczej należące do dłużnika nieruchomości, ruchomości i wierzytelności wobec osób trzecich działających w dobrej wierze uznaje się za zajęte. Ogólne zajęcie nieruchomości i statków dłużnika wpisuje się do ksiąg wieczystych lub rejestrów statków na podstawie postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika, które zostało wpisane do rejestru działalności gospodarczej. Od dnia wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika wszystkie jego zobowiązania pieniężne i niepieniężne mogą zostać objęte postępowaniem egzekucyjnym. Wartość rynkową roszczeń niepieniężnych wyrażoną w środkach pieniężnych ustala się według stanu na dzień wydania postanowienia. Zobowiązania niepieniężne przelicza się na środki pieniężne na podstawie ich wartości rynkowej w dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Orzeczenia sądów zagranicznych o ogłoszeniu upadłości są uznawane w Bułgarii zgodnie z zasadą wzajemności, jeżeli zostały wydane przez organ państwa, w którym znajduje się siedziba statutowa dłużnika. Na wniosek dłużnika, syndyka wyznaczonego przez sąd zagraniczny lub wierzyciela bułgarski sąd może wszcząć wtórne postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorcy, w przypadku którego sąd zagraniczny ogłosił upadłość, jeżeli przedsiębiorca ten posiada znaczny majątek w Bułgarii. W takim przypadku wydane postanowienie ma zastosowanie wyłącznie do majątku dłużnika znajdującego się w Bułgarii.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Od dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego majątek dłużnika zostaje włączony do masy upadłości, z której zaspokaja się wierzytelności wszystkich wierzycieli związane z długami o charakterze handlowym i pozahandlowym.

Zgodnie z przepisami prawa krajowego w skład masy upadłości wchodzą:

• składniki majątku będące własnością dłużnika w dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• składniki majątku nabyte przez dłużnika po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• składniki majątku dłużnika będącego osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą obejmujące połowę majątku osobistego, praw rzeczowych oraz zdeponowanych środków pieniężnych, które stanowią majątek wspólny w ramach małżeńskiego ustroju majątkowego;
• składniki majątku dłużnika będącego wspólnikiem ponoszącym nieograniczoną odpowiedzialność obejmujące połowę majątku osobistego dłużnika, praw rzeczowych oraz zdeponowanych środków pieniężnych, które stanowią majątek wspólny w ramach małżeńskiego ustroju majątkowego.

Udział lub wkład, który nie został wpłacony lub wniesiony przez wspólnika ponoszącego ograniczoną odpowiedzialność, zostanie pobrany przez syndyka w celu włączenia do masy upadłości. Do masy upadłości włącza się również wszelkie dodatkowe nowe wierzytelności odzyskane przez dłużnika, zyski ze sprzedaży majątku dłużnika oraz wierzytelności, których wierzyciele się zrzekli.

Jeżeli cena sprzedaży składnika majątku, na którym ustanowiono zastaw lub hipotekę, przekracza kwotę wierzytelności zabezpieczonej powiększoną o narosłe odsetki, kwotę takiej nadwyżki włącza się do masy upadłości. Taka sama zasada ma zastosowanie w odniesieniu do wierzycieli, którym przyznano prawo zatrzymania.

Jeżeli sąd unieważnił transakcję względem wierzycieli masy upadłości, składniki majątku przekazane przez osobę trzecią podlegają zwrotowi, a w przypadku braku możliwości ich włączenia do masy upadłości lub w przypadku istnienia długu pieniężnego daną osobę trzecią uznaje się za wierzyciela w postępowaniu.

Jeżeli zyski ze sprzedaży składników majątku objętych środkami służącymi zabezpieczeniu interesu prawnego nałożonymi przed wszczęciem postępowania upadłościowego w celu zabezpieczenia zobowiązań publicznoprawnych lub zyski ze sprzedaży składników majątku będących przedmiotem toczącego się postępowania egzekucyjnego mającego na celu odzyskanie należności publicznoprawnych przekraczają kwotę należności powiększoną o narosłe odsetki i wydatki poniesione w toku postępowania egzekucyjnego, komornik państwowy przelewa kwotę takiej nadwyżki na rachunek bankowy masy upadłości. Jeżeli komornik państwowy nie sprzeda składników majątku w terminie 6 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego, przekazuje składniki majątku syndykowi, który sprzedaje je w toku postępowania upadłościowego. Jeżeli płatność na rzecz wierzyciela została dokonana w okresie między dniem zawieszenia postępowania egzekucyjnego a dniem wpisania do rejestru postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, wpłaconą kwotę zwraca się do masy upadłości. W przypadku podjęcia działań mających na celu realizację zabezpieczenia na rzecz wierzyciela zabezpieczonego część zysków, która przekracza kwotę zabezpieczenia, włącza się do masy upadłości.

W skład masy upadłości nie wchodzą następujące składniki majątku:

• niepodlegający zajęciu majątek dłużnika i wspólnika ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność;
• środki z tytułu gwarancji finansowych, o których mowa w art. 22h i art. 63a ust. 2 ustawy o podziemnych zasobach naturalnych;
• majątek niezbędny przedsiębiorstwom wodociągowo-kanalizacyjnym do prowadzenia podstawowej działalności do chwili wyznaczenia nowego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na danym obszarze;
• kwot zdeponowanych na rachunku bankowym, o którym mowa w art. 60 ust. 2 ustawy o gospodarowaniu odpadami.

Zgodnie z prawem krajowym (art. 444–447 kodeksu postępowania cywilnego) przedmiotem czynności egzekucyjnych nie mogą być następujące składniki majątku osobistego dłużnika będącego osobą fizyczną:

• przedmioty codziennego użytku, z których korzystają dłużnik i członkowie jego rodziny, figurujące na liście przyjętej przez Radę Ministrów;
• żywność niezbędna do wyżywienia dłużnika i członków jego rodziny przez okres jednego miesiąca lub – w przypadku producentów rolnych – do czasu kolejnych zbiorów lub ich równowartość w innych produktach rolnych;
• zapas opału niezbędnego do ogrzewania, gotowania i oświetlenia przez trzy miesiące;
• maszyny, narzędzia, urządzenia i książki uznane za kluczowe składniki majątku osobistego dłużnika, które zapewniają dłużnikowi możliwość dalszego prowadzenia działalności w charakterze osoby wykonującej wolny zawód lub rzemieślnika;
• grunty należące do dłużnika będącego producentem rolnym, w szczególności: ogrody i winnice o powierzchni do 0,5 ha lub pola o powierzchni do 3 ha razem z niezbędnymi maszynami rolniczymi, narzędziami oraz zapasami nawozów, środków ochrony roślin i nasion przeznaczonych do zasiewu na okres jednego roku;
• zespół zwierząt pociągowych, krowa i pięć małych zwierząt gospodarskich, dziesięć uli i dziesięć sztuk ptactwa domowego oraz pasza potrzebna do ich wykarmienia do kolejnych zbiorów lub do chwili, w której można będzie je wypasać;
• lokal mieszkalny będący własnością dłużnika, jeżeli dłużnik i członkowie jego rodziny zamieszkujący w tym samym lokalu nie posiadają innego miejsca zamieszkania, niezależnie od tego, czy dłużnik zamieszkuje w tym lokalu. Jeżeli zajmowany przez dłużnika i jego rodzinę lokal mieszkalny wykracza poza ich potrzeby mieszkaniowe, zgodnie z rozporządzeniem specjalnym przyjętym przez Radę Ministrów część tego lokalu zostaje sprzedana, pod warunkiem że spełnione są warunki przewidziane w art. 39 ust. 2 ustawy o własności;
• inne przedmioty i wierzytelności wyłączone z egzekucji z mocy prawa.

Powyższe zakazy nie mają zastosowania do dłużników w odniesieniu do majątku, na którym ustanowiono zastaw lub hipotekę, gdy powód jest jednocześnie wierzycielem z tytułu zastawu lub tej hipoteki. Jeżeli chodzi o grunty i mieszkanie dłużnika, powyższe zakazy nie mają zastosowania w przypadku:

• dłużników z tytułu świadczeń alimentacyjnych, odszkodowań za czyny niedozwolone oraz zobowiązań finansowych;
• dłużników w innych przypadkach wyraźnie wskazanych w prawie.

Jeżeli przedmiotem egzekucji jest pensja dłużnika lub inne pobierane przez niego wynagrodzenie za pracę lub wypłacana mu emerytura, której wysokość przekracza wysokość płacy minimalnej, można potrącić:

1. jeżeli miesięczne wynagrodzenie pobierane przez osobę, której nakazano zapłatę wspomnianych wyżej kosztów, przekracza wysokość płacy minimalnej, ale nie przekracza jej dwukrotności – jedną trzecią, jeśli osoba ta nie ma dzieci, albo jedną czwartą, jeśli osoba ta ma dzieci na utrzymaniu;
2. jeżeli miesięczne wynagrodzenie pobierane przez osobę, której nakazano zapłatę wspomnianych wyżej kosztów, przekracza dwukrotność płacy minimalnej, ale nie przekracza jej czterokrotności – połowę, jeśli osoba ta nie ma dzieci, albo jedną trzecią, jeśli osoba ta ma dzieci na utrzymaniu;
3. jeżeli miesięczne wynagrodzenie pobierane przez osobę, której nakazano zapłatę wspomnianych wyżej kosztów, przekracza czterokrotność płacy minimalnej – kwotę pozostałą po odjęciu dwukrotności płacy minimalnej, jeśli osoba ta nie ma dzieci, albo kwotę pozostałą po odjęciu dwuipółkrotności płacy minimalnej, jeśli osoba ta ma dzieci na utrzymaniu.

W takich przypadkach kwotę miesięcznej pensji lub wynagrodzenia oblicza się po potrąceniu podatku i obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne. Wspomniane ograniczenia nie mają jednak zastosowania w przypadku wierzytelności z tytułu świadczeń alimentacyjnych. Kwota zasądzonych świadczeń alimentacyjnych podlega egzekucji w całości, przy czym inne zaległe zobowiązania dłużnika alimentacyjnego potrąca się z pozostałej części jego całkowitego dochodu uzyskiwanego w postaci pensji lub innego wynagrodzenia za pracę bądź emerytury. Nie dopuszcza się możliwości przeprowadzania egzekucji ze świadczeń alimentacyjnych. Egzekucję ze stypendiów naukowych można przeprowadzić wyłącznie w odniesieniu do wierzytelności z tytułu świadczeń alimentacyjnych.

Zrzeczenie się przez dłużnika będącego osobą fizyczną z ochrony w zakresie jego majątku osobistego, pensji lub innego rodzaju wynagrodzenia za pracę bądź emerytury jest nieważne.

W art. 22h i art. 63a ust. 2 ustawy o podziemnych zasobach naturalnych ustanowiono wymogi dotyczące gwarancji finansowych, jakie operator, posiadacz zezwolenia lub koncesjonariusz musi przekazać Ministrowi Energii przed rozpoczęciem działalności określonej w koncesji, w szczególności: nieodwołalną gwarancję bankową wystawioną na rzecz Ministra Energii; rachunek powierniczy otwarty w banku wskazanym przez operatora i zaakceptowanym przez Ministra Energii; polisę ubezpieczeniową, w której jako beneficjenta wskazano Ministra Energii; akredytywę dokumentową, której środki mogą zostać wykorzystane wyłącznie na prowadzenie określonej działalności, lub inną gwarancję ustawową za zgodą Ministra Energii.

W art. 60 ust. 2 ustawy o gospodarowaniu odpadami ustanowiono wymogi dotyczące zabezpieczenia, które należy wnieść, aby pokryć przyszłe koszty likwidacji składowiska odpadów oraz koszty dalszych działań związanych z utrzymaniem obszaru dawnego składowiska odpadów w odpowiednim stanie – zabezpieczenie to może mieć następującą formę: opłat miesięcznych wnoszonych na rachunek powierniczy Regionalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska i Zasobów Wodnych (RIOSV) właściwego dla miejsca, w którym znajduje się dane składowisko odpadów; opłat miesięcznych wnoszonych na rachunek specjalny zablokowany do chwili zakończenia i zatwierdzenia wszystkich działań związanych z likwidacją składowiska odpadów oraz działaniami związanymi z utrzymaniem obszaru dawnego składowiska odpadów w odpowiednim stanie, z zastrzeżeniem uzyskania wyraźnej zgody na wykorzystanie funduszy zdeponowanych na tym rachunku, lub gwarancji bankowej wystawionej na rzecz RIOSV właściwego dla miejsca, w którym znajduje się dane składowisko odpadów.

Na ostatnim zgromadzeniu wierzycieli przyjmuje się uchwałę dotyczącą niezbywalnych składników majątku osobistego wchodzących w skład masy upadłości – zgromadzenie może zdecydować, że dłużnikowi należy zwrócić składniki majątku osobistego o znikomej wartości lub wierzytelności, których odzyskanie byłoby zbyt trudne.

Po całkowitej spłacie całości zadłużenia pozostałą część masy upadłości zwraca się dłużnikowi.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Dłużnik i syndyk mają następujące prawa w postępowaniu upadłościowym:

• prawo do wniesienia sprzeciwu przeciwko treści bilansu i sprawozdania sporządzonego przez likwidatora, jeżeli postępowanie zostało wszczęte wobec spółki w likwidacji. Sąd rozstrzyga w przedmiocie sprzeciwu w terminie 14 dni, wydając postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie;
• prawo do zwrócenia się do sądu o ogłoszenie niewypłacalności dłużnika oraz o nakazanie mu zaprzestania prowadzenia działalności handlowej od dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego albo od późniejszej daty, która musi jednak przypadać przed upływem terminu na zaproponowanie planu przywracania rentowności, nawet jeżeli oczywiste jest, że kontynuacja działalności byłaby szkodliwa dla masy upadłości;
• prawo do wniesienia do sądu o zezwolenie na zastosowanie przewidzianych prawem środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego w celu zabezpieczenia dostępnego majątku dłużnika;
• prawo do zaproponowania planu przywracania rentowności;
• prawo do wniesienia do sądu o zwołanie zgromadzenia wierzycieli.

Działania dłużnika i syndyka są udokumentowane w rejestrze publicznym, który może być prowadzony w formie elektronicznej i jest dostępny w rejestrze sądu upadłościowego.

Dłużnik, jego pełnomocnik i syndyk nie mogą brać udziału – bezpośrednio ani za pośrednictwem przedstawiciela lub innego podmiotu powiązanego – w składaniu ofert ani uczestniczyć w charakterze nabywców w sprzedaży majątku osobistego lub praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości podczas aukcji. W przypadku nabycia prawa własności przez nieuprawnionego oferenta sprzedaż jest nieważna, a środki pieniężne wpłacone przez nabywcę zostają zatrzymane i wykorzystane w celu zaspokojenia wierzytelności wierzycieli.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego lub nałożeniu środków zapobiegawczych lub środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego przez sąd dłużnik może nadal prowadzić działalność gospodarczą pod nadzorem syndyka i zawierać nowe umowy wyłącznie po uprzednim uzyskaniu zgody syndyka oraz pod warunkiem, że będzie nadal przestrzegał środków nałożonych przez sąd na mocy postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Sąd może pozbawić dłużnika prawa do zarządzania należącymi do niego składnikami majątku i rozporządzania tymi składnikami majątku, przekazując stosowne uprawnienia w tym zakresie syndykowi, jeżeli stwierdzi, że dłużnik działa ze szkodą dla interesów wierzycieli.

Dłużnik

Dłużnik, który stał się niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony, musi w ciągu 30 dni wnieść do sądu o udzielenie zgody na wszczęcie postępowania upadłościowego. Wniosek składa dłużnik, spadkobierca dłużnika, organ zarządzający lub pełnomocnik bądź likwidator spółki handlowej, lub wspólnik ponoszący nieograniczoną odpowiedzialność. W przypadku składania wniosku przez pełnomocnika wymagane jest wyraźnie udzielone pełnomocnictwo. We wniosku dłużnik może zaproponować plan przywracania rentowności i wskazać osobę – spełniającą wymogi dotyczące syndyków – która może zostać powołana na syndyka tymczasowego, jeżeli sąd postanowi o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Dłużnik – działając osobiście lub za pośrednictwem upoważnionego pełnomocnika – może dokonywać wszelkich koniecznych czynności procesowych w postępowaniu upadłościowym oraz w postępowaniu z powództwa o wydanie orzeczenia deklaratywnego i o ustalenie istnienia lub nieistnienia czynności prawnej, z wyjątkiem czynności wchodzących w zakres wyłącznej kompetencji syndyka.

Pod pewnymi warunkami dłużnik i członkowie jego rodziny są uprawnieni do otrzymania świadczeń alimentacyjnych. Wysokość świadczenia ustala sąd i zalicza się je do kosztów postępowania upadłościowego.

Dłużnik może uczestniczyć w zgromadzeniu wierzycieli, jeżeli uzna to za konieczne.

Na wniosek dłużnika sąd może uchylić uchwałę zgromadzenia wierzycieli, jeżeli jest ona niezgodna z prawem lub w znacznym stopniu szkodzi interesom niektórych wierzycieli.

Dłużnik może wnieść sprzeciw na piśmie, przekazując jego odpis syndykowi, wobec każdej wierzytelności, którą syndyk uznał lub której uznania odmówił, w terminie 7 dni od dnia publikacji listy uznanych i nieuznanych wierzytelności w rejestrze działalności gospodarczej. Dłużnik może wytoczyć powództwo o wydanie deklaratywnego orzeczenia, zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym, w terminie 14 dni od dnia publikacji postanowienia sądu o zatwierdzeniu listy w rejestrze działalności gospodarczej, jeżeli sąd oddali sprzeciw dłużnika wobec wierzytelności uznanej przez wierzyciela lub umieści wierzytelność na liście uznanych wierzytelności.

Dłużnik może wystąpić do sądu o odwołanie wyznaczonego syndyka, jeżeli nie wywiązuje się on z powierzonych obowiązków lub działa w sposób, który szkodzi interesom wierzyciela lub dłużnika.

Dłużnik może zaskarżyć wydany przez sąd nakaz sprzedaży majątku osobistego i praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości.

Dłużnik może wnieść pisemny zarzut wobec planu podziału i zaskarżyć postanowienie o zatwierdzeniu planu.

W celu zapewnienia zabezpieczenia składników majątku i umożliwienia wdrożenia planu dłużnik może wnieść do sądu – w chwili zatwierdzania planu przywracania rentowności w drodze specjalnego postanowienia lub w późniejszym terminie – o wskazanie składników majątku, którymi dłużnik może rozporządzać za uprzednią zgodą organu nadzorczego lub – w braku organu nadzorczego – za uprzednią zgodą sądu lub o zastąpienie jednego członka rady nadzorczej lub ich większej liczby.

Zgodnie z art. 740 ustawy o obrocie handlowym dłużnik może na każdym etapie postępowania zawrzeć ugodę ze wszystkimi wierzycielami, których wierzytelności uznano, w celu zaspokojenia ich roszczeń pieniężnych. W takim przypadku syndyk nie reprezentuje dłużnika jako strony. Jeżeli dłużnik uchybi zobowiązaniom zaciągniętym na mocy takiej ugody, wierzyciele, których wierzytelności stanowią co najmniej 15% wszystkich wierzytelności, mogą wnieść o podjęcie postępowania upadłościowego.

Dłużnik może wnieść o podjęcie postępowania upadłościowego w terminie jednego roku od dnia wpisania postanowienia o zawieszeniu postępowania do rejestru działalności gospodarczej, zaświadczając o istnieniu wystarczających składników majątku lub wpłacając z góry kwotę konieczną do pokrycia początkowych kosztów sądowych.

Dłużnik może wnieść do sądu o podjęcie zawieszonego postępowania w terminie jednego roku od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania, jeżeli w tym okresie kwoty zabezpieczone do celów wierzytelności spornych zostaną zwolnione lub ujawnione zostaną składniki majątku, których istnienie było nieznane sądowi w postępowaniu upadłościowym.

Dłużnik może wnieść do sądu o przywrócenie praw, które sąd może przywrócić, jeżeli dłużnik spłacił w całości wszystkie długi uznane w postępowaniu, w tym naliczone odsetki i poniesione wydatki. Prawa dłużnika są przywracane nawet bez pełnej spłaty wszystkich długów, w przypadku gdy niewypłacalność wynika z pogarszających się warunków ekonomicznych i biznesowych. Prawa wspólników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność podlegają przywróceniu na tych samych warunkach. Postanowienie sądu o przywróceniu praw nie podlega zaskarżeniu. Dłużnik może w terminie 7 dni zaskarżyć postanowienie o oddaleniu lub odrzuceniu wniosku o przywrócenie praw. Prawomocne postanowienie zostaje wpisane do akt niewypłacalnego przedsiębiorcy znajdujących się w rejestrze działalności gospodarczej.

Dłużnik może zaskarżyć sprawozdanie ostateczne syndyka sporządzone przed zakończeniem okresu, na który został wyznaczony, w terminie 7 dni od dnia przedstawienia sprawozdania sądowi. Sąd orzeka w terminie 14 dni, wydając postanowienie, na którego nie przysługuje zażalenie.

Dłużnik może otrzymać pozostałą część masy upadłości, o ile taka istnieje, po całkowitej i ostatecznej spłacie długów.

W przypadku odrzucenia lub oddalenia złożonego przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości w drodze prawomocnego postanowienia dłużnik – niezależnie od tego, czy jest osobą fizyczną, czy prawną – jest uprawniony do odszkodowania, jeżeli wierzyciel działał w złej wierze lub dopuścił się rażącego niedbalstwa. Odszkodowanie jest należne z tytułu wszelkich szkód materialnych i krzywdy, które poniesiono bezpośrednio w wyniku popełnienia czynu niedozwolonego. Jeżeli działania dłużnika przyczyniły się do powstania szkody, odszkodowanie może zostać zmniejszone. Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego został złożony przez kilku wierzycieli, ponoszą oni odpowiedzialność solidarną.

Nie później niż w terminie 14 dni od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego dłużnik musi dostarczyć sądowi i syndykowi:

1. niezbędne informacje na temat działalności przedsiębiorstwa i majątku dłużnika;
2. wykaz płatności gotówkowych lub płatności przelewem bankowym w kwocie przekraczającej 1 200 lewów, których dokonano w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
3. wykaz płatności dokonanych przez dłużnika na rzecz podmiotów powiązanych w ciągu ostatni dwunastu miesięcy przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
4. poświadczone notarialnie oświadczenie zawierające wykaz wszystkich składników majątku osobistego, praw majątkowych i należności, a także imion i nazwisk oraz adresów dłużników.

Dłużnik dostarcza sądowi lub syndykowi informacji dotyczących składników majątku i działalności gospodarczej, w tym wszystkie istotne dokumenty, w terminie 7 dni od dnia, w którym do dłużnika zwrócono się o to na piśmie. Informacje muszą być aktualne na dzień złożenia wniosku. W przeciwnym razie sąd nakłada grzywnę.

Nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania upadłościowego z powodu nieuiszczenia początkowych kosztów postępowania upadłościowego dłużnik musi wypowiedzieć umowy o pracę zawarte z pracownikami i pracodawcami, powiadomić właściwą miejscową dyrekcję Krajowego Urzędu Skarbowego, wydać wymagane dokumenty poświadczające doświadczenie zawodowe i staż pracy do celów ubezpieczenia społecznego tych pracowników, sporządzić dokument referencyjny zawierający wykaz wszystkich osób posiadających wierzytelności zabezpieczone zgodnie z ustawą o wierzytelnościach zabezpieczonych pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy oraz z regulaminem określającym zasady jej stosowania, a także przekazać dokumentację przedsiębiorstwa właściwemu miejscowemu oddziałowi Krajowego Zakładu Ubezpieczeń.

Dłużnik składa co najmniej jedno kwartalne sprawozdanie ze swoich czynności oraz działań podjętych w celu wdrożenia planu przywracania rentowności organowi nadzorczemu wyznaczonemu w planie i zgłasza mu wszelkie okoliczności mające istotny wpływ na przywrócenie rentowności.

Organy zarządzające dłużnika muszą uzyskać wcześniejszą zgodę organów nadzorczych przed podjęciem decyzji dotyczących następujących kwestii:

• restrukturyzacji dłużnika;
• zakończenia działalności lub przejęcia przedsiębiorstw lub ich istotnych części;
• transakcji majątkowych innych niż rutynowe oraz transakcji związanych z zarządzaniem działalnością gospodarczą dłużnika;
• zasadniczej zmiany działalności gospodarczej dłużnika;
• znacznych zmian organizacyjnych;
• nawiązania długoterminowej współpracy kluczowej dla wdrożenia planu przywracania rentowności lub zaniechania takiej współpracy;
• otwarcia lub zamknięcia oddziałów.

Zatwierdzony przez sąd plan przywracania rentowności jest obowiązkowy dla dłużnika, który powinien wdrożyć przewidziane w nim zmiany strukturalne bez zbędnej zwłoki.

Dłużnik musi powstrzymać się od dokonywania czynności i zawierania transakcji wymienionych w art. 645, 646 i 647 ustawy o obrocie handlowym w terminach i na warunkach określonych w tej ustawie, ponieważ w przeciwnym razie takie czynności i transakcje mogą zostać uznane za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości.

Syndyk

Zgodnie z przepisami bułgarskimi syndyk jest osobą fizyczną spełniającą następujące wymogi:

1. nie została skazana po osiągnięciu pełnoletności za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, chyba że nastąpiło całkowite zatarcie skazania;
2. nie jest małżonkiem ani krewnym dłużnika ani wierzyciela w linii prostej; nie jest krewnym dłużnika ani wierzyciela w linii bocznej do szóstego stopnia pokrewieństwa ani powinowatym do trzeciego stopnia powinowactwa;
3. nie jest wierzycielem w postępowaniu upadłościowym;
4. nie jest niewypłacalnym dłużnikiem, wobec którego nie wydano postanowienia o przywróceniu praw;
5. nie utrzymuje z dłużnikiem ani z wierzycielem żadnych stosunków, które mogłyby wzbudzać uzasadnione podejrzenia co do jej bezstronności;
6. posiada dyplom ukończenia studiów wyższych w dziedzinie ekonomii lub prawa oraz co najmniej 3 lata odpowiedniego doświadczenia zawodowego;
7. złożyła egzamin dla osób ubiegających się o licencję syndyka zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi w rozporządzeniu szczególnym oraz została wpisana na listę osób posiadających licencję syndyka, które spełniają kryteria wyznaczenia na syndyka, zatwierdzoną przez Ministra Sprawiedliwości i opublikowaną w dzienniku urzędowym;
8. nie została odwołana z funkcji syndyka z powodu niedopełnienia obowiązków lub dopuszczenia się działań naruszających interesy wierzycieli lub dłużników; nie została wykreślona z rejestru prowadzonego przez Bank Centralny ani odwołana – decyzją Funduszu lub na wniosek Ministra Finansów – z powodu niedopełnienia obowiązku lub dopuszczenia się działania naruszającego interesy wierzycieli;
9. nie zastosowano wobec niej środków przewidzianych w art. 65 ust. 2 pkt 11 ustawy o bankowości ani w art. 103 ust. 2 pkt 16 ustawy o instytucjach kredytowych.

Minister Sprawiedliwości wykreśla syndyka z listy w przypadku stwierdzenia naruszenia uprawnień i obowiązków powierzonych syndykowi, niezależnie od tego, czy naruszenie stwierdził sąd upadłościowy, oraz podejmuje działania w celu opublikowania zmienionej listy w dzienniku urzędowym.

Uprawnienia powierzone syndykowi może wykonywać kilka osób. W tym przypadku decyzje są podejmowane jednomyślnie, a czynności są dokonywane wspólnie, chyba że wierzyciele lub sąd – w razie zaistnienia sporu między stronami wykonującymi obowiązki syndyka – postanowią inaczej. Jeżeli uprawnienia powierzone syndykowi wykonuje kilka osób podejmujących decyzje jednomyślnie i działających wspólnie, ponoszą one odpowiedzialność solidarną.

Syndyk jest zobowiązany do uiszczania rocznej opłaty z tytułu ustawicznego kształcenia zawodowego. Syndyk, który nie uiści w terminie wymaganej opłaty, zostaje wykreślony z rejestru. Nie później niż w terminie trzech dni od dnia wyznaczenia syndyka oraz przed jego zatwierdzeniem syndyk musi uzyskać ubezpieczenie od odpowiedzialności zawodowej na cały czas trwania postępowania upadłościowego w celu ochrony przed roszczeniami odszkodowawczymi z tytułu niedopełnienia obowiązków wynikających z pełnionej funkcji.

Minister Sprawiedliwości, działając wspólnie z Ministrem Gospodarki, ma obowiązek organizacji kursów szkoleniowych dla syndyków.

Zgodnie z ustawą o obrocie handlowym syndycy dzielą się na następujące kategorie:

• syndycy tymczasowi wyznaczeni w postanowieniu o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• syndycy tymczasowi wyznaczeni na potrzeby przyjęcia środka służącego zabezpieczeniu interesu prawnego;
• syndycy stali, którzy mogą zostać wybrani przez zgromadzenie wierzycieli lub – jeżeli zgromadzenie wierzycieli nie jest w stanie dojść do porozumienia w kwestii wyznaczenia – przez sąd;
• asystenci syndyka;
• syndycy z urzędu wyznaczeni z chwilą odwołania syndyka stałego, którzy pełnią powierzone funkcje do chwili wyznaczenia nowego syndyka stałego.

Uprawnienia syndyka tymczasowego pokrywają się z uprawnieniami syndyka stałego. Ponadto syndyk tymczasowy sporządza następujące dokumenty w terminie 14 dni od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego:

• listę wierzycieli na podstawie ksiąg dłużnika zawierającą kwoty ich wierzytelności oraz informacje o wierzycielach, którzy są lub byli powiązani z dłużnikiem w ciągu ostatnich trzech lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego, w oparciu o informacje dostępne w rejestrze działalności gospodarczej i księgach dłużnika;
• poświadczony odpis ksiąg dłużnika;
• pisemne sprawozdanie dotyczące przyczyn niewypłacalności, obecnych składników majątku dłużnika, środków zastosowanych w celu ich zabezpieczenia oraz możliwości ratowania przedsiębiorstwa.

Syndyk tymczasowy musi uczestniczyć w pierwszym zgromadzeniu wierzycieli.

Sąd upadłościowy wyznacza syndyka wybranego podczas pierwszego zgromadzenia wierzycieli, jeżeli spełnia on określone wymogi i przedstawi uzyskaną wcześniej pisemną zgodę w postaci poświadczonego notarialnie oświadczenia, oraz wyznacza termin objęcia funkcji przez syndyka. W chwili wyznaczania syndyk składa poświadczone notarialnie oświadczenie o istnieniu lub braku określonych przeszkód prawnych uniemożliwiających pełnienie obowiązków wynikających z funkcji syndyka określonych w ustawie o obrocie handlowym, takich jak bycie udziałowcem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcjonariuszem w spółce akcyjnej, jednoczesne pełnienie obowiązków likwidatora i syndyka oraz sprawowanie innych funkcji za wynagrodzeniem. Syndyk musi bezzwłocznie powiadomić sąd upadłościowy o zaistnieniu którejkolwiek z tych okoliczności. Syndyk musi przystąpić do wykonywania swoich obowiązków służbowych w dniu wyznaczonym przez sąd. Jeżeli tego nie zrobi, sąd zastąpi wyznaczonego syndyka inną osobą wybraną spośród osób wskazanych na pierwszym zgromadzeniu wierzycieli w terminie 7 dni. W przypadku nieprzedstawienia żadnych alternatywnych kandydatów sąd wyznaczy syndyka figurującego w stosownym wykazie, po czym zwołane zostanie nowe zgromadzenie wierzycieli. Jeżeli zgromadzenie wierzycieli nie będzie w stanie dojść do porozumienia w kwestii wyznaczenia syndyka lub ustalenia wysokości jego wynagrodzenia, wynagrodzenie syndyka ustali sąd.

Sąd odwoła syndyka w następujących przypadkach:

1. na pisemny wniosek syndyka;
2. po orzeczeniu ubezwłasnowolnienia syndyka;
3. jeżeli syndyk przestanie spełniać wymogi przewidziane w przepisach prawa;
4. na wniosek wierzycieli posiadających ponad połowę łącznej liczby wszystkich wierzytelności;
5. na mocy decyzji podjętej przez zgromadzenie wierzycieli;
6. w przypadku gdy syndyk nie będzie już w stanie wykonywać swoich uprawnień;
7. w przypadku śmierci syndyka.

Sąd, działając z urzędu lub na wniosek dłużnika, rady wierzycieli lub wierzyciela, może odwołać syndyka w dowolnej chwili, jeżeli nie wywiązuje się on z powierzonych mu obowiązków lub dział na szkodę interesów wierzyciela lub dłużnika. Syndyk odwołany na ich wniosek musi nadal wykonywać powierzone mu obowiązki do chwili wyznaczenia nowego syndyka. Postanowienie o odwołaniu syndyka podlega natychmiastowemu wykonaniu, a jego zaskarżenie nie wywołuje skutku zawieszającego. Uchylenie postanowienia o odwołaniu syndyka nie skutkuje ponownym powierzeniem odwołanej osobie obowiązków syndyka w danym postępowaniu upadłościowym. Sąd zwołuje zgromadzenie wierzycieli i powierza mu zadanie wskazania nowego syndyka. Do chwili wskazania nowego syndyka jego funkcje pełni wyznaczony przez sąd syndyk z urzędu.

Najpóźniej po upływie 3 dni od podjęcia obowiązków syndyk występuje o usunięcie pieczęci z majątku dłużnika i sporządza spis inwentarza nieruchomości i ruchomości dłużnika oraz należących do niego środków pieniężnych, kosztowności, papierów wartościowych, umów, wierzytelności itp., uwzględniając składniki majątku osobistego dłużnika znajdujące się w posiadaniu osób trzecich. Syndyk sporządza spis inwentarza, a w przypadku odkrycia innych składników majątku w późniejszym terminie sporządza spis dodatkowy. Od chwili sporządzenia spisu inwentarza syndyk ponosi odpowiedzialność za składniki majątku figurujące w tym spisie, chyba że zostały one przekazane dłużnikowi lub osobie trzeciej na przechowanie.

Syndyk posiada uprawnienia do dokonywania następujących czynności:

1. reprezentowania przedsiębiorstwa;
2. zarządzania jego bieżącą działalnością;
3. sprawowania nadzoru nad działalnością gospodarczą prowadzoną przez dłużnika, jeżeli prawo dłużnika do prowadzenia działalności gospodarczej zostało ograniczone;
4. uzyskiwania wglądu do ksiąg rachunkowych i przechowywania tych ksiąg oraz zarządzania korespondencją biznesową przedsiębiorstwa;
5. zasięgania informacji dotyczących majątku dłużnika i identyfikowania takiego majątku;
6. w przypadkach przewidzianych w ustawie – występowania o rozwiązanie, unieważnienie lub stwierdzenie nieważności umów, których dłużnik jest stroną;
7. uczestnictwa w postępowaniach sądowych, których stroną jest przedsiębiorstwo, oraz do wytaczania powództwa w jego imieniu;
8. pobierania kwot należnych dłużnikowi oraz deponowania uzyskiwanych w ten sposób zysków na specjalnym rachunku;
9. za zgodą sądu – dysponowania środkami pieniężnymi dłużnika zdeponowanymi na rachunkach bankowych, jeżeli jest to konieczne do zarządzania majątkiem dłużnika i zabezpieczenia tego majątku;
10. zasięgania informacji dotyczących wierzycieli dłużnika i ich identyfikowania;
11. zwoływania i organizowania zgromadzeń wierzycieli na podstawie postanowienia sądu;
12. proponowania planu przywracania rentowności;
13. dokonywania czynności mających na celu umorzenie udziałów dłużnika w innych spółkach;
14. spieniężania masy upadłości;
15. dokonywania innych czynności przewidzianych w ustawie i na podstawie postanowienia sądu.

Wszystkie organy i instytucje rządowe są zobowiązane do współpracy z syndykiem przy wykonywaniu powierzonych mu obowiązków.

Od dnia uprawomocnienia się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk przyjmuje środki pieniężne wpłacane w celu uregulowania wierzytelności dłużnika.

Syndyk podejmuje działania mające na celu opublikowanie list wierzytelności, które syndyk uznał lub których uznania odmówił, a także sprawozdań finansowych dłużnika w rejestrze działalności gospodarczej niezwłocznie po ich sporządzeniu oraz udostępnia je wierzycielom i dłużnikowi w rejestrze sądowym.

Aby zwiększyć wartość masy upadłości, syndyk odzyskuje nieopłacone udziały i niewniesione wkłady wspólników w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz może wytoczyć powództwo, o którym mowa w art. 645, 646 i 647 ustawy o obrocie handlowym oraz w art. 135 ustawy o zobowiązaniach i umowach, w związku z prowadzonym postępowaniem upadłościowym, jak również powiązane powództwo o spełnienie świadczenia. W przypadku wytoczenia powództwa przez wierzyciela sąd z urzędu ustanawia syndyka współpowodem w postępowaniu. Syndyk musi przystąpić do postępowania z powództwa o wydanie orzeczenia deklaratywnego – wszczętego przez dłużnika lub wierzyciela zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym.

Syndyk dokonuje sprzedaży praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości po uzyskaniu zgody sądu, sporządza plan podziału dostępnych środków między wierzycieli posiadających wierzytelności zgodnie z art. 722 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym w zależności od ich pozycji w hierarchii, stopnia uprzywilejowania i zabezpieczenia, podejmuje działania mające na celu wpisanie tego planu do rejestru działalności gospodarczej oraz realizuje płatności zgodnie z ustaleniami przyjętymi w planie. Syndyk – – działając na podstawie postanowienia sądu – deponuje na rachunku bankowym kwoty zabezpieczone w chwili ostatecznego podziału na pokrycie wierzytelności nieodzyskanych lub spornych.

Jeżeli dłużnik zawrze ugody ze wszystkimi wierzycielami, których wierzytelności zostały uznane, syndyk nie reprezentuje dłużnika jako strona.

Syndyk musi wykonywać swoje uprawnienia w sposób rozważny i sumienny. Syndyk nie może przekazać swoich uprawnień osobie trzeciej bez uprzedniego uzyskania wyraźnej zgody sądu. Syndyk nie może prowadzić negocjacji w imieniu dłużnika ani osobiście, ani za pośrednictwem podmiotu powiązanego. Syndyk nie może w żaden sposób – bezpośrednio ani za pośrednictwem innej osoby – nabywać składników majątku osobistego ani praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości. Ograniczenie to ma również zastosowanie do małżonka syndyka, jego krewnych w linii prostej i jego krewnych i powinowatych w linii bocznej do szóstego stopnia pokrewieństwa oraz do trzeciego stopnia powinowactwa. Syndyk nie może ujawniać żadnych faktów, danych ani informacji, o których dowiedział się w ramach wykonywania swoich uprawnień i powierzonych mu obowiązków.

Jeżeli syndyk nie wypełnia powierzonych mu obowiązków lub wypełnia je w sposób nienależyty, sąd może nałożyć na niego grzywnę, której wysokość nie może przekraczać jego wynagrodzenia za okres jednego miesiąca. Syndyk jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania w kwocie odpowiadającej wysokości odsetek ustawowych za każdy okres zwłoki w zdeponowaniu otrzymanych kwot na rachunku bankowym. Syndyk ma obowiązek wypłacić dłużnikowi i wierzycielom odszkodowanie z tytułu wszelkich szkód wyrządzonych im bezprawnie w ramach wykonywania powierzonych mu obowiązków.

Po wygaśnięciu powierzonego mu mandatu syndyk musi niezwłocznie przekazać księgi rachunkowe, rejestry i sprawozdania finansowe oraz wszelkie składniki majątku oddane mu na przechowanie nowemu syndykowi lub osobie wskazanej przez sąd oraz – w przypadku zatwierdzenia planu przywracania rentowności [przez zgromadzenie wierzycieli] – dłużnikowi. Uprawnienia syndyka wygasają w chwili zakończenia postępowania upadłościowego. Syndyk przekazuje księgi rachunkowe i pozostałą część składników majątku dłużnika organowi zarządzającemu dłużnikiem. W przypadku podjęcia postępowania upadłościowego syndyk odzyskuje przysługujące mu uprawnienia.

W 2017 r. ustanowiono funkcję asystenta syndyka. Asystent syndyka to osoba fizyczna spełniająca wszystkie wymogi ustanowione w odniesieniu do syndyków, z wyjątkiem wymogów dotyczących: posiadania odpowiedniego, co najmniej dwuletniego doświadczenia zawodowego; złożenia egzaminu zgodnie z procedurą opisaną ustanowioną w rozporządzeniu szczególnym; oraz wpisania na listę osób posiadających licencję syndyka, zatwierdzoną przez Ministra Sprawiedliwości i opublikowaną w dzienniku urzędowym. Wobec asystentów syndyka nie mogły zostać nałożone środki przewidziane w art. 65 ust. 2 pkt 11 ustawy o bankowości ani w art. 103 ust. 2 pkt 16 ustawy o instytucjach kredytowych.

Aby zostać powołanym do pełnienia funkcji asystenta syndyka, kandydaci muszą złożyć egzamin sprawdzający poziom kompetencji zgodnie z procedurą określoną w rozporządzeniu. Minister Sprawiedliwości wydaje decyzję o wpisaniu asystentów syndyka, którzy spełniają stosowne wymogi co do kompetencji, na specjalną listę.

Asystenci syndyka mogą dokonywać określonych czynności wchodzących w zakres uprawnień syndyka, działając na podstawie poleceń wydanych przez syndyka i zgodnie z odpowiednią procedurą (w oparciu o upoważnienie udzielone za wyraźną zgodą sądu). Asystent syndyka może podpisywać określonego rodzaju dokumenty związane z pracą syndyka, opatrując swój podpis słowem „asystent”. Asystent syndyka ponosi wspólnie z syndykiem solidarną odpowiedzialność z tytułu wszelkich szkód wyrządzonych bezprawnie w toku wykonywania powierzonych mu obowiązków. Stosunki między syndykiem a asystentem syndyka reguluje umowa. W przypadku braku przepisów szczególnych działalność asystentów syndyka regulują przepisy mające zastosowanie do syndyków.

Syndyk wyznaczony na podstawie postanowienia wydanego przez sąd zagraniczny korzysta z uprawnień przysługujących syndykom w państwie, w którym wszczęto postępowanie upadłościowe, o ile podejmowane przez niego czynności nie są sprzeczne z zasadami porządku publicznego w Republice Bułgarii. Na wniosek syndyka wyznaczonego przez sąd zagraniczny bułgarski sąd może wszcząć wtórne postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorcy, w przypadku którego sąd zagraniczny ogłosił upadłość, jeżeli przedsiębiorca ten posiada znaczny majątek w Bułgarii. Zatwierdzenie planu przywracania rentowności w toku wtórnego postępowania upadłościowego wiąże się z koniecznością uzyskania zgody syndyka w postępowaniu głównym. Pozew o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej wniesiony przez syndyka w głównym lub wtórnym postępowaniu upadłościowym uznaje się za wniesiony w obydwu postępowaniach.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

W toku postępowania upadłościowego wierzytelność wierzyciela może zostać potrącona z wierzytelnością wierzyciela względem dłużnika, jeżeli obydwa długi istniały przed dniem wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, obydwa były możliwe do wyegzekwowania na drodze prawnej i były długami tego samego rodzaju, a wierzytelność wierzyciela stała się wymagalna. Jeżeli wierzytelność wierzyciela stała się wymagalna w trakcie postępowania upadłościowego lub w rezultacie wydania postanowienia orzekającego o niewypłacalności dłużnika – o ile w rezultacie wydania tego postanowienia obydwie wierzytelności zostały przypisane do tej samej kategorii – wierzyciel może potrącić kwotę swojej wierzytelności wyłącznie wówczas, gdy stała się ona wymagalna lub gdy obydwie wierzytelności zostały przypisane do tej samej kategorii. Oświadczenie o potrąceniu wierzytelności należy zgłosić syndykowi.

Potrącenie może zostać uznane za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości, jeżeli wierzyciel nabył wierzytelność i zaciągnął zobowiązanie przed datą wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, a w chwili nabycia wierzytelności lub zaciągania zobowiązania wiedział, że dłużnik jest niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony lub że do sądu wniesiono wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego. Niezależnie od tego, kiedy zaciągnięto wzajemne zobowiązania, potrącenie dokonane przez dłużnika po wydaniu postanowienia orzekającego o niewypłacalności lub nadmiernym zadłużeniu dłużnika, ale nie wcześniej niż na rok przed datą wniesienia wniosku, uznaje się za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości, z wyjątkiem tej części długu, którą wierzyciel otrzymałby po spieniężeniu masy upadłości.

Powództwo o stwierdzenie bezskuteczności potrącenia może wytoczyć syndyk lub – w przypadku braku działania syndyka – dowolny wierzyciel masy upadłości w terminie jednego roku od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego lub od dnia wydania postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania upadłościowego. Jeżeli dług został potrącony po dacie wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, termin na wniesienie wniosku o stwierdzenie bezskuteczności potrącenia rozpoczyna bieg w dniu dokonania potrącenia.

Wszczęcie postępowania upadłościowego powoduje zawieszenie wszystkich postępowań sądowych i polubownych w sprawach majątkowych na mocy prawa cywilnego lub handlowego, których dłużnik jest stroną (z wyjątkiem sporów wynikających ze stosunku pracy dotyczących roszczeń pieniężnych dłużnika). Przepis ten nie ma zastosowania wówczas, gdy w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego w innej sprawie, w której dłużnik jest pozwanym, sąd dopuścił rozpatrzenie sprzeciwu wobec zarzutu potrącenia podniesionego przez dłużnika.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania upadłościowego z powodu nieuiszczenia początkowych kosztów postępowania upadłościowego (postanowienie wydane na podstawie art. 632 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym) dłużnik musi wypowiedzieć umowy o pracę zawarte z pracownikami i pracodawcami, powiadomić właściwą miejscową dyrekcję Krajowego Urzędu Skarbowego, wydać wymagane dokumenty poświadczające doświadczenie zawodowe i staż pracy do celów ubezpieczenia społecznego tych pracowników, sporządzić dokument referencyjny zawierający wykaz wszystkich osób posiadających wierzytelności zabezpieczone zgodnie z ustawą o wierzytelnościach zabezpieczonych pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy oraz rozporządzeniem określającym zasady jej stosowania, a także przekazać dokumentację przedsiębiorstwa właściwemu miejscowemu oddziałowi Krajowego Zakładu Ubezpieczeń.

Syndyk może rozwiązać dowolną umowę, której dłużnik jest stroną, z uwagi na częściowe niewywiązanie się z postanowień umownych lub z uwagi na niewywiązanie się z kluczowych postanowień umownych. Syndyk przekazuje powiadomienie o rozwiązaniu umowy z 15-dniowym wyprzedzeniem i musi odpowiedzieć na otrzymane od strony przeciwnej wnioski o udzielenie informacji dotyczących tego, czy dana umowa zostanie rozwiązana, czy też pozostanie ważna przez cały okres jej obowiązywania. Jeżeli syndyk nie odpowie na taki wniosek, przyjmuje się, że umowa została rozwiązana. W przypadku rozwiązania umowy strona przeciwna jest uprawniona do dochodzenia odszkodowania. Jeżeli umowa, na mocy której dłużnik regularnie uiszcza określone opłaty, zachowała ważność, syndyk nie jest zobowiązany do uregulowania jakichkolwiek zaległych płatności wynikających z tej umowy, które powstały przed dniem wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Od dnia uprawomocnienia się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk przyjmuje środki pieniężne wpłacane w celu uregulowania wierzytelności dłużnika. Uregulowanie wierzytelności dłużnika po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, ale przed dniem wejścia tego postanowienia w życie, uznaje się za ważne, jeżeli strona, która uregulowała wierzytelność, nie wiedziała o wszczęciu postępowania upadłościowego, albo – w przypadku gdy strona wiedziała o wszczęciu tego postępowania – składniki majątku, za pomocą których uregulowano daną wierzytelność, zostały włączone do masy upadłości. Istnieje domniemanie, że strona działała w dobrej wierze, chyba że przedstawione zostaną dowody przeciwne.

Zgodnie z art. 646 ustawy o obrocie handlowym następujące czynności są bezskuteczne względem wierzycieli, jeżeli podjęto je po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego z naruszeniem obowiązujących przepisów procesowych:

• uregulowanie długu zaciągniętego przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• ustanowienie zastawu lub hipoteki na prawie lub składniku majątku osobistego wchodzącym w skład masy upadłości;
• dokonanie czynności względem prawa lub składnika majątku, które wchodzą w skład masy upadłości.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Przed rozpoznaniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego sąd może postanowić – na wniosek wierzyciela lub z urzędu oraz w razie potrzeby w celu zabezpieczenia majątku dłużnika – o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego z majątku dłużnika, z wyjątkiem postępowania egzekucyjnego wszczętego zgodnie z przepisami kodeksu procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych. W przypadku gdy wniosek o nałożenie środków składa wierzyciel, sąd udziela zabezpieczenia, jeżeli wniosek wierzyciela jest poparty przekonującymi dowodami z dokumentów lub jeżeli przedstawiono zabezpieczenie w wyznaczonej przez sąd kwocie w celu zrekompensowania dłużnikowi wszelkich strat, gdyby zostało ustalone, że nie jest on niewypłacalny ani nadmiernie zadłużony. Sąd może uchylić nałożony środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego, jeżeli nie jest on już konieczny do zabezpieczenia masy upadłości.

Treść postanowienia w tej sprawie przekazuje się stronie, wobec której zastosowano środki, oraz stronie, która wystąpiła o ich zastosowanie. Postanowienie podlega natychmiastowemu wykonaniu i przysługuje na nie zażalenie w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Wniesienie środka zaskarżenia nie wywiera skutku zawieszającego. Środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego uznaje się za uchylone od dnia wydania postanowienia o oddaleniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Nałożony środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego obowiązuje do dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego. Od tego dnia przestaje on wywoływać skutki prawne na mocy postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego.

Wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego toczącego się wobec składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, z wyjątkiem składników majątku przewidzianych w art. 193 kodeksu procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych. Jeżeli płatność na rzecz wierzyciela została dokonana w okresie między dniem zawieszenia postępowania egzekucyjnego a dniem wpisania do rejestru postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, wpłaconą kwotę zwraca się do masy upadłości. W przypadku zaistnienia ryzyka naruszenia interesów wierzycieli oraz podjęcia działań mających na celu realizację zabezpieczenia na rzecz wierzyciela zabezpieczonego sąd może zezwolić na kontynuowanie postępowania, pod warunkiem że część zysków, która przekracza kwotę zabezpieczenia, zostanie włączona do masy upadłości. W przypadku zgłoszenia roszczenia i jego uwzględnienia w postępowaniu upadłościowym zawieszone postępowanie zostaje zakończone. Zajęcie rzeczy ruchomej (запор) i zajęcie nieruchomości (възбрана) zastosowane w postępowaniu egzekucyjnym są bezskuteczne wobec wierzytelności wierzycieli masy upadłości. Nie dopuszcza się nakładania środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego lub kodeksem procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do składników majątku dłużnika po wszczęciu postępowania upadłościowego.

Składnikami majątku, o których mowa w art. 193 kodeksu procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych, są składniki majątku podlegające środkom służącym zabezpieczeniu interesu prawnego nałożonym już w toku postępowania egzekucyjnego w celu odzyskania wierzytelności publicznoprawnych, które wszczęto przed wszczęciem postępowania upadłościowego. Odnośne składniki majątku są sprzedawane przez komornika państwowego zgodnie z zasadami i procedurą, które ustanowiono w kodeksie procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych. Jeżeli zyski ze sprzedaży składników majątku są niewystarczające do pokrycia pełnej kwoty wierzytelności, naliczonych odsetek i kosztów poniesionych w toku postępowania egzekucyjnego wszczętego w odniesieniu do wierzytelności publicznoprawnych, pozostałą część wierzytelności wobec Skarbu Państwa lub gminy zaspokaja się zgodnie z przepisami ogólnymi. Jeżeli zyski ze sprzedaży składników majątku przekraczają pełną kwotę wierzytelności, naliczonych odsetek i kosztów poniesionych w toku postępowania egzekucyjnego wszczętego w odniesieniu do wierzytelności publicznoprawnych, komornik państwowy wpłaca pozostałą część zysków na rachunek masy upadłości. Jeżeli komornik państwowy nie sprzeda składników majątku w terminie 6 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego, przekazuje składniki majątku syndykowi, który sprzedaje je w toku postępowania upadłościowego.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego niedopuszczalne jest wytaczanie powództw w sprawach majątkowych na mocy prawa cywilnego ani handlowego przed sądy powszechne ani polubowne w innych sprawach niż następujące:

• w celu ochrony praw osób trzecich, które posiadają składniki majątku należące do masy upadłości;
• w sporach wynikających ze stosunku pracy;
• w sprawach dotyczących roszczeń pieniężnych zabezpieczonych składnikami majątku posiadanymi przez osoby trzecie.

Następujące strony mogą wytoczyć powództwo o wydanie deklaratywnego orzeczenia zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym, wnosząc o ustalenie istnienia wierzytelności, która nie została uznana w postępowaniu upadłościowym, lub kwestionując istnienie uznanej wierzytelności:

• dłużnik, jeżeli sąd oddali sprzeciw wobec wierzytelności uznanej przez syndyka lub umieści tę wierzytelność na liście uznanych wierzytelności;
• wierzyciel, którego wierzytelności nie uznano, jeżeli sąd pozostawi wniesiony sprzeciw bez rozpoznania lub wykreśli wierzytelność z listy uznanych wierzytelności;
• wierzyciel, jeżeli sąd oddali wniesiony przez niego sprzeciw wobec uznania wierzytelności innego wierzyciela lub umieści wierzytelność innego wierzyciela na liście uznanych wierzytelności.

Powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia wierzytelności można wytoczyć w terminie 14 dni od dnia publikacji postanowienia o zatwierdzeniu listy uznanych wierzytelności w rejestrze działalności gospodarczej. Syndyk musi uczestniczyć w postępowaniu. Uprawomocnienie się postanowienia ma skutek deklaratoryjny wobec dłużnika, syndyka i wszystkich wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Ważność sprzedaży składników majątku wchodzących w skład masy upadłości w celu ich spieniężenia można zaskarżyć w drodze powództwa cywilnego, jeżeli składnik majątku został nabyty przez stronę, która nie była uprawniona do składania ofert w przetargu, lub jeżeli nie zapłacono ceny sprzedaży. W tym przypadku nabywca może dokonać konwalidacji czynności przez zapłatę należnej kwoty wraz z odsetkami naliczonymi od dnia, w którym został ogłoszony nabywcą sprzedanego składnika majątku.

Jeżeli strona nie posiada już prawa własności w wyniku sprzedaży składnika majątku w celu jego spieniężenia, nabycia tego składnika majątku i wejścia w jego posiadanie przez nabywcę, może dochodzić ochrony prawnej wyłącznie poprzez wytoczenie powództwa petytoryjnego.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Wszczęcie postępowania upadłościowego powoduje zawieszenie wszystkich postępowań sądowych i polubownych w sprawach majątkowych na mocy prawa cywilnego lub handlowego, których dłużnik jest stroną, z wyjątkiem sporów wynikających ze stosunku pracy dotyczących roszczeń pieniężnych dłużnika. Przepis ten nie ma zastosowania wówczas, gdy w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego w innej sprawie, w której dłużnik jest pozwanym, sąd dopuścił rozpatrzenie sprzeciwu wobec zarzutu potrącenia podniesionego przez dłużnika. Zawieszone postępowanie zostaje podjęte w przypadku uznania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, tj. jej umieszczenia na zatwierdzonej przez sąd liście uznanych wierzytelności.

Zawieszone postępowanie zostaje podjęte i będzie kontynuowane z udziałem: 1) syndyka i wierzyciela w przypadku nieumieszczenia wierzytelności na liście wierzytelności uznanych przez syndyka lub na zatwierdzonej przez sąd liście wierzytelności lub 2) syndyka, wierzyciela i strony, która wniosła sprzeciw, jeżeli wierzytelność umieszczono na liście wierzytelności uznanych przez syndyka, lecz wniesiono sprzeciw wobec umieszczenia jej na tej liście. W tym przypadku postanowienie ma skutek deklaratoryjny wobec dłużnika, syndyka i wszystkich wierzycieli, którym przysługują wierzytelności wobec masy upadłości.

Niedopuszczalne jest zawieszenie postępowania toczącego się przeciwko dłużnikowi w przedmiocie roszczeń pieniężnych zabezpieczonych majątkiem osoby trzeciej.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Wierzyciel posiadający wierzytelność wobec dłużnika wynikającą z transakcji handlowej może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego oraz przystąpić do postępowania upadłościowego wszczętego na wniosek innego wierzyciela. We wniosku dłużnik może również zaproponować plan przywracania rentowności i wskazać osobę spełniającą wymogi dotyczące syndyków, która może zostać wyznaczona na syndyka tymczasowego, jeżeli sąd postanowi o wszczęciu postępowania upadłościowego. Wierzyciel może zwrócić się do sądu o nałożenie środków zapobiegawczych oraz środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego przed rozpatrzeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, aby zabezpieczyć majątek dłużnika.

W przypadku, w którym jest oczywiste, że dalsze prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwo byłoby szkodliwe dla masy upadłości, sąd może – na wniosek wierzyciela – nakazać zaprzestania prowadzenia działalności od dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego albo od późniejszej daty przypadającej jednak przed upływem terminu na przedstawienie propozycji planu przywracania rentowności.

Jeżeli dostępne składniki majątku dłużnika są niewystarczające do pokrycia początkowych kosztów postępowania upadłościowego, sąd ustala wysokość kwoty, którą wierzyciel jest zobowiązany uiścić z góry w celu wszczęcia postępowania upadłościowego. Jeżeli składniki majątku dłużnika są niewystarczające lub nie uiszczono kosztów początkowych, wierzyciel może wnieść o podjęcie zawieszonego postępowania upadłościowego w terminie jednego roku od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania.

Wierzyciele mogą zaskarżyć postanowienia sądu wydane w postępowaniu upadłościowym oraz czynności i decyzje organów zarządzających dłużnikiem w przypadku spełnienia przesłanek wstępnych określonych w ustawie o obrocie handlowym.

W postępowaniu upadłościowym wezwania do stawienia się przed sądem doręcza się wierzycielom uczestniczącym w postępowaniu w charakterze stron na ich odpowiednie adresy w Bułgarii. Jeżeli wierzyciel zmienił adres, nie powiadomiwszy o tym sądu, wszystkie wezwania do stawienia się przed sądem i pisma zostają dołączone do akt sprawy i uznane za należycie doręczone. Jeżeli wierzyciel nie ma adresu w Bułgarii oraz jego siedziba główna znajduje się w innym państwie, musi podać adres do doręczeń w Bułgarii. W przypadku niepodania adresu do doręczeń w Bułgarii wezwanie do stawienia się przed sądem publikuje się w rejestrze działalności gospodarczej. Po wszczęciu postępowania upadłościowego uznaje się, że strony powiadomiono o niepodlegających zaskarżeniu czynnościach sądu, które nie podlegają wpisowi do rejestru działalności gospodarczej ani obowiązkowi powiadomienia stron zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, w drodze wpisu do rejestru prowadzonego przez sąd. Jeżeli zgodnie z ustawą o obrocie handlowym wezwanie do stawienia się przed sądem należy doręczyć stronom za pośrednictwem powiadomienia opublikowanego w rejestrze działalności gospodarczej, wezwanie, powiadomienie lub wezwanie do stawienia się przed sądem należy opublikować w terminie co najmniej 7 dni przed wyznaczonym terminem posiedzenia lub rozprawy.

W pierwszym zgromadzeniu wierzycieli uczestniczą wierzyciele umieszczeni na liście sporządzonej przez syndyka tymczasowego na podstawie ksiąg dłużnika i wyciągów z tych ksiąg i przedstawionej na pierwszym zgromadzeniu. Wierzyciele uczestniczą w zgromadzeniu osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika upoważnionego do reprezentowania wierzyciela na mocy jednoznacznie sformułowanego pełnomocnictwa. Jeżeli wierzyciel jest osobą fizyczną, podpis mocodawcy na pełnomocnictwie musi być poświadczony notarialnie. Uchwały są przyjmowane zwykłą większością głosów wierzycieli umieszczonych na liście, z wyłączeniem głosów wierzycieli, którzy są obecnie powiązani z dłużnikiem, wierzycieli, którzy byli powiązani z dłużnikiem w trzyletnim okresie poprzedzającym wszczęcie postępowania upadłościowego, oraz wierzycieli, którzy nabyli wierzytelności od podmiotów powiązanych z dłużnikiem w trzyletnim okresie poprzedzającym wszczęcie postępowania upadłościowego. Pierwsze zgromadzenie wierzycieli:

• zapoznaje się ze sprawozdaniem sporządzonym przez syndyka tymczasowego;
• wyznacza syndyka stałego i przedstawia jego kandydaturę sądowi;
• wybiera radę wierzycieli.

Niedopuszczalne jest zwołanie zgromadzenia wierzycieli w następujących przypadkach:

1. jeżeli przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego dłużnik przez trzy lata nie składał rocznych sprawozdań finansowych do rejestru działalności gospodarczej;
2. jeżeli dłużnik nie wywiązuje się z obowiązku współpracy z tymczasowym syndykiem i odmawia wydania ksiąg lub jeżeli księgi były prowadzone w sposób ewidentnie niewłaściwy.

W takim przypadku tymczasowy syndyk wyznaczony przez sąd pełni swoje obowiązki do chwili wyznaczenia syndyka stałego przez zgromadzenie wierzycieli po zatwierdzeniu przez sąd wierzytelności uznanych przez syndyka.

Zgromadzenie wierzycieli można zwołać na wniosek dłużnika, syndyka, rady wierzycieli lub grupy wierzycieli posiadających jedną piątą łącznej liczby uznanych wierzytelności. Zgromadzenie wierzycieli odbywa się niezależnie od liczby uczestniczących wierzycieli, a przewodniczy mu sędzia prowadzący postępowanie. Do celów przyjmowania uchwał każdemu z wierzycieli przysługuje liczba głosów odpowiadająca udziałowi jego wierzytelności w całkowitej kwocie uznanych wierzytelności wraz z prawami głosu przyznanymi przez sąd. Prawa głosu mogą również zostać przyznane wierzycielom uczestniczącym we wznowionych postępowaniach sądowych lub polubownych przeciwko dłużnikowi w sprawach majątkowych na mocy prawa cywilnego lub handlowego, jeżeli wierzytelność jest poparta niepodważalnymi dowodami z dokumentów; wierzycielom, których wierzytelności nie uznano i którzy wytoczyli powództwo o wydanie orzeczenia deklaratywnego na podstawie art. 694 ustawy o obrocie handlowym oraz wierzycielom, których wierzytelności uznano i przeciwko którym wytoczono powództwo o ustalenie nieistnienia wierzytelności na podstawie art. 694 ustawy o obrocie handlowym. Wierzycielom posiadającym wierzytelności niezabezpieczone z tytułu odsetek ustawowych lub umownych oraz wymagalnych po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, wierzycielom posiadającym wierzytelności z tytułu pożyczek udzielonych dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza oraz wierzycielom posiadającym wierzytelności z tytułu darowizn lub kosztów poniesionych przez wierzyciela w toku postępowania, z wyjątkiem z góry uiszczonych kosztów, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza do pokrycia poniesionych kosztów, nie przysługuje prawo głosu. Uchwały są przyjmowane zwykłą większością głosów, chyba że ustawa o obrocie handlowym stanowi inaczej.

Zgromadzenie wierzycieli:

• zapoznaje się ze sprawozdaniem z czynności syndyka;
• zapoznaje się ze sprawozdaniem rady wierzycieli;
• wybiera syndyka, jeżeli żaden syndyk nie został wybrany;
• przyjmuje uchwały o odwołaniu syndyka i wyznaczeniu nowego syndyka;
• ustala wysokość bieżącego wynagrodzenia, zmienia jego wysokość i ustala wysokość ostatecznego wynagrodzenia syndyka;
• wybiera radę wierzycieli, jeżeli nie została ona wybrana, lub zmienia jej skład;
• proponuje sądowi kwotę świadczenia alimentacyjnego na rzecz dłużnika i jego rodziny;
• ustala sposób spieniężenia składników majątku dłużnika oraz sposób i warunki oszacowania majątku, wyboru rzeczoznawców i ich wynagrodzenia.

Jeżeli zgromadzenie wierzycieli nie jest w stanie przyjąć uchwały o wyznaczeniu syndyka, zostaje on wyznaczony przez sąd, a jeżeli sąd nie jest w stanie rozstrzygnąć kwestii sposobu i zasad spieniężenia majątku dłużnika, decyzję w tej kwestii podejmuje syndyk. Sąd odwołuje syndyka na wniosek wierzycieli posiadających ponad połowę łącznej liczby wszystkich wierzytelności. Sąd, działając na wniosek wierzyciela, może odwołać syndyka w dowolnej chwili, jeżeli nie będzie on wywiązywał się z powierzonych mu obowiązków wynikających z pełnionej funkcji lub będzie działał na szkodę interesów wierzyciela lub dłużnika.

Zgromadzenie wierzycieli może przyjąć uchwałę o wyznaczeniu organu nadzorczego posiadającego uprawnienia do sprawowania kontroli nad działalnością dłużnika w okresie obowiązywania planu przywracania rentowności lub w krótszym okresie, w tym wówczas, gdy nie jest to wyraźnie przewidziane w planie przywracania rentowności.

Za zgodą zgromadzenia wierzycieli sąd może zezwolić syndykowi na sprzedaż majątku osobistego dłużnika przed udzieleniem zezwolenia na spieniężenie masy upadłości, jeżeli koszt przechowywania tego rodzaju majątku osobistego do chwili zarządzenia spieniężenia masy upadłości zgodnie z procedurą ogólną przekracza jej wartość. Inne składniki majątku należące do masy upadłości można sprzedać za zgodą zgromadzenia wierzycieli, jeżeli jest to konieczne w celu pokrycia kosztów postępowania upadłościowego oraz jeżeli żaden z wierzycieli nie zgodził się na uiszczenie kosztów z góry po wezwaniu go do tego.

Działając na wniosek syndyka oraz zgodnie z uchwałą przyjętą przez zgromadzenie wierzycieli, sąd upadłościowy zezwala na sprzedaż składników majątku dłużnika w drodze bezpośrednich negocjacji lub przez pośrednika, jeżeli majątek osobisty i prawa majątkowe, które zostały wystawione na sprzedaż w całości, jako oddzielne części lub poszczególne rzeczy i prawa, nie zostały sprzedane z powodu braku nabywców lub odstąpienia od umowy przez nabywcę.

Uchwały zgromadzenia wierzycieli są wiążące dla wszystkich wierzycieli, w tym dla wierzycieli nieobecnych na zgromadzeniu. Na wniosek wierzyciela sąd może uchylić uchwałę zgromadzenia wierzycieli, jeżeli jest ona niezgodna z prawem lub w znacznym stopniu szkodzi interesom niektórych wierzycieli.

Zgromadzenie wierzycieli może wybrać radę wierzycieli składającą się z co najmniej trzech, lecz nie więcej niż dziewięciu członków. W skład rady wierzycieli muszą wchodzić członkowie reprezentujący wierzycieli zabezpieczonych i niezabezpieczonych, z wyjątkiem tych, o których mowa w art. 616 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym (wierzycieli, których roszczenia są zaspokajane po zaspokojeniu w pełni roszczeń wszystkich pozostałych wierzycieli). Rada wierzycieli wspomaga i nadzoruje działania syndyka w odniesieniu do zarządzania majątkiem dłużnika, przeprowadza kontrole ewidencji handlowych dłużnika oraz dostępnych środków pieniężnych, wydaje opinie na temat kontynuowania działalności przez przedsiębiorstwo dłużnika oraz wynagrodzenia syndyka tymczasowego i syndyka z urzędu, działań podejmowanych w związku ze spieniężeniem masy upadłości oraz odpowiedzialności syndyka w innych przypadkach. Członkowie rady wierzycieli mają prawo do wynagrodzenia na rzecz wierzycieli w wysokości ustalonej w chwili ich wyboru.

Członek rady wierzycieli nie może w żaden sposób – bezpośrednio ani za pośrednictwem innej osoby – nabywać składników majątku osobistego ani praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości. Ograniczenie to ma również zastosowanie do małżonka członka rady wierzycieli, jego krewnych w linii prostej i jego krewnych i powinowatych w linii bocznej do szóstego stopnia pokrewieństwa oraz do trzeciego stopnia powinowactwa.

Zawieszone postępowania sądowe i polubowne w sprawach majątkowych na mocy prawa cywilnego i handlowego, których dłużnik jest stroną, zostają podjęte i będą kontynuowane z udziałem syndyka i wierzyciela w przypadku nieumieszczenia wierzytelności na liście wierzytelności uznanych przez syndyka lub na zatwierdzonej przez sąd liście wierzytelności lub z udziałem syndyka, wierzyciela i strony, która wniosła sprzeciw, jeżeli wierzytelność umieszczono na liście wierzytelności uznanych przez syndyka, lecz wniesiono sprzeciw wobec umieszczenia jej na tej liście.

Sąd upadłościowy może na wniosek wierzyciela dopuścić możliwość zastosowania przewidzianych w obowiązujących przepisach środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego w celu zabezpieczenia składników majątku pozostających w dyspozycji dłużnika.

Wierzyciel może potrącić wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 645 ustawy o obrocie handlowym. Aby zwiększyć wartość masy upadłości, syndyk może wytoczyć powództwo, o którym mowa w art. 645, 646 i 647 ustawy o obrocie handlowym oraz w art. 135 ustawy o zobowiązaniach i umowach, w związku z prowadzonym postępowaniem upadłościowym, jak również powiązane powództwo o spełnienie świadczenia. W przypadku wytoczenia powództwa przez wierzyciela nie dopuszcza się możliwości wytoczenia drugiego powództwa dotyczącego tego samego roszczenia. Drugi wierzyciel może jednak zwrócić się do sądu o możliwość przystąpienia do postępowania w charakterze współpowoda przed pierwszą rozprawą.

Wierzyciel może zwrócić się do syndyka o udostępnienie do wglądu rejestru i sprawozdania oraz o sporządzenie sprawozdania specjalnego dotyczącego kwestii będących przedmiotem zainteresowania, do których nie odniesiono się w sprawozdaniu za dany okres. Wierzyciel może zaskarżyć pisemne sprawozdanie syndyka w związku z jego odwołaniem w terminie 7 dni od dnia przedstawienia sprawozdania.

Wierzyciele mogą zgłaszać na piśmie przysługujące im wierzytelności do sądu upadłościowego. Mogą wnieść do sądu sprzeciw na piśmie wobec wierzytelności – zarówno uznanych, jak i nieuznanych przez syndyka – w terminie 7 dni od dnia publikacji listy w rejestrze działalności gospodarczej oraz wytoczyć powództwo o wydanie deklaratywnego orzeczenia ustalającego zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym w terminie 14 dni od dnia publikacji postanowienia sądu o zatwierdzeniu listy w rejestrze działalności gospodarczej.

Wierzyciele mogą zgłaszać na piśmie przysługujące im wierzytelności do sądu upadłościowego. Mogą wnieść do sądu sprzeciw na piśmie wobec wierzytelności – zarówno uznanych, jak i nieuznanych przez syndyka – w terminie 7 dni od dnia publikacji listy w rejestrze działalności gospodarczej oraz następnie wytoczyć powództwo o wydanie orzeczenia deklaratywnego, wnosząc o ustalenie istnienia nieuznanych wierzytelności lub o ustalenie nieistnienia uznanych wierzytelności, w terminie 7 dni od dnia publikacji postanowienia sądu o zatwierdzeniu listy w rejestrze działalności gospodarczej.

Plan przywracania rentowności mogą zaproponować wierzyciele posiadający co najmniej jedną trzecią wierzytelności zabezpieczonych oraz wierzyciele posiadający co najmniej jedną trzecią wierzytelności niezabezpieczonych, z wyjątkiem: wierzycieli posiadających wierzytelności z tytułu odsetek ustawowych lub umownych od długów niezabezpieczonych, które stały się wymagalne po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego; wierzycieli posiadających wierzytelności z tytułu pożyczek udzielonych dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza; wierzycieli posiadających wierzytelności z tytułu darowizn oraz kosztów poniesionych przez wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, z wyjątkiem uiszczonych z góry kosztów, jeżeli majątek dłużnika jest niewystarczający w celu ich pokrycia.

Wierzyciel posiadający uznaną wierzytelność lub prawo głosu uznane przez sąd może zaproponować plan przywracania rentowności dla podmiotów prowadzących niewypłacalne przedsiębiorstwo dłużnika (w tym in absentia, za pośrednictwem poświadczonego notarialnie pisma opatrzonego jego podpisem) oraz zagłosować nad tym planem. Wierzyciele, w tym posiadający nieuznane wierzytelności, w których przedmiocie wytoczono przed sąd powództwo o wydanie deklaratywnego orzeczenia zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym, mogą zaskarżyć przyjęty plan w terminie 7 dni od dnia jego przyjęcia.

Jeżeli dłużnik uchybi zobowiązaniom zaciągniętym na mocy planu, wierzyciele, których wierzytelności stanowią co najmniej 15% wszystkich wierzytelności spieniężonych na mocy planu, mogą wnieść o podjęcie postępowania upadłościowego.

Wierzyciel może wnieść pisemny zarzut wobec planu podziału, a następnie zaskarżyć postanowienie sądu o zatwierdzeniu planu.

Jeżeli dłużnik uchybi zobowiązaniom zaciągniętym na mocy ugody pozasądowej zawartej z wierzycielami zgodnie z art. 740 ustawy o obrocie handlowym, wierzyciele posiadający co najmniej 15% wszystkich wierzytelności mogą wnieść do sądu o podjęcie postępowania upadłościowego.

Dłużnik lub wierzyciel posiadający uznaną wierzytelność lub wierzytelność, której istnienie stwierdzono w drodze powództwa cywilnego, mogą wnieść do sądu o podjęcie zawieszonego postępowania w terminie jednego roku od dnia wydania postanowienia sądu o zawieszeniu postępowania, jeżeli w tym okresie kwoty zabezpieczone do celów wierzytelności spornych zostaną zwolnione lub ujawnione zostaną składniki majątku, których istnienie było nieznane sądowi w postępowaniu upadłościowym.

W terminie jednego miesiąca od dnia publikacji w rejestrze działalności gospodarczej złożonego przez dłużnika wniosku o przywrócenie praw każdy wierzyciel posiadający uznaną wierzytelność lub wierzytelność, której istnienie stwierdzono w drodze powództwa cywilnego, mogą zaskarżyć odnośny wniosek.

Na wniosek wierzyciela sąd bułgarski może wszcząć wtórne postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorcy, którego upadłość ogłosił sąd zagraniczny, jeżeli przedsiębiorca ten posiada znaczny majątek w Bułgarii. Wierzyciel, który otrzymał częściową zapłatę w postępowaniu głównym, uczestniczy w podziale majątku w postępowaniu wtórnym, jeżeli część, którą by otrzymał, przekracza część, która zostałaby rozdzielona między pozostałych wierzycieli w postępowaniu wtórnym.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Syndyk posiada następujące uprawnienia: zasięganie informacji dotyczących majątku dłużnika i identyfikowanie takiego majątku; uczestnictwo w postępowaniach toczących się wobec dłużnika lub wytaczanie powództw w imieniu dłużnika; w przypadkach przewidzianych w przepisach – występowanie o rozwiązanie, unieważnienie lub stwierdzenie nieważności umów, których dłużnik jest stroną; pobieranie środków pieniężnych należnych dłużnikowi i deponowanie ich na specjalnym rachunku; za zgodą sądu – dysponowanie środkami pieniężnymi dłużnika zdeponowanymi na rachunkach bankowych, jeżeli jest to konieczne do zarządzania majątkiem dłużnika i zabezpieczenia tego majątku; oraz spieniężanie składników majątku wchodzących w skład masy upadłości.

Syndyk sprzedaje majątek osobisty i prawa majątkowe należące do masy upadłości w całości, jako oddzielne części lub poszczególne rzeczy i prawa po uzyskaniu zezwolenia sądu oraz zgodnie z uchwałą przyjętą przez zgromadzenie wierzycieli. W przypadku nieprzyjęcia uchwały o sposobie i procedurze spieniężenia majątku oraz zasadach jego oszacowania przez wybranych rzeczoznawców rozstrzyga syndyk.

Syndyk sporządza obwieszczenie o sprzedaży, które zawiera informacje o dłużniku, opis majątku wystawionego na sprzedaż, regulamin sprzedaży, datę, godzinę i miejsce sprzedaży, termin składania ofert w ciągu dnia oraz oszacowanie majątku wystawionego na sprzedaż. Syndyk zamieszcza obwieszczenie w widocznym miejscu w pomieszczeniach gminy, w której znajduje się siedziba główna przedsiębiorstwa dłużnika, oraz w pomieszczeniach siedziby głównej dłużnika w terminie co najmniej 14 dni przed datą sprzedaży wskazaną w obwieszczeniu. Ponadto syndyk sporządza protokół określający szczegółowo powyższe czynności oraz zapewnia jego publikację w specjalnym biuletynie prowadzonym przez Ministerstwo Gospodarki w terminie 14 dni przed datą sprzedaży wskazaną w obwieszczeniu.

Sprzedaż odbywa się w kancelarii syndyka lub pod adresem siedziby głównej przedsiębiorstwa dłużnika w dniu wskazanym w obwieszczeniu. Oferenci, którzy mają zamiar uczestniczyć w procedurze sprzedaży, muszą wnieść wadium w wysokości 10% sumy oszacowania. Każdy oferent musi podać oferowaną cenę liczbowo i słownie oraz złożyć ofertę wraz z dowodem wniesienia wadium w zaklejonej kopercie. Oferty są składane syndykowi w dniu sprzedaży w wyznaczonym terminie i wpisywane do specjalnego rejestru w kolejności ich wpłynięcia. Po upływie wyznaczonego terminu syndyk ogłasza otrzymane oferty w obecności uczestniczących oferentów i sporządza specjalny protokół postępowania. Oferty otrzymane od nieuprawnionych oferentów oraz oferentów oferujących ceny poniżej sumy oszacowania są nieważne. Składnik majątku sprzedawany jest oferentowi, który zaoferował najwyższa cenę. W przypadku zaoferowania najwyższej ceny przez więcej niż jednego oferenta nabywcę ustala się w drodze licytacji, którą syndyk przeprowadza bez zbędnej zwłoki w obecności uczestniczących oferentów. Dane zwycięskiego oferenta są odnotowywane w protokole sporządzonym przez syndyka, który zostaje następnie podpisany przez syndyka i wszystkich oferentów. Nabywca musi zapłacić zaoferowaną cenę, odliczywszy wniesione z góry wadium w wysokości 10%, w terminie 7 dni od dnia sprzedaży. Jeżeli nabywca jest wierzycielem posiadającym uznaną wierzytelność lub wierzycielem zabezpieczonym, syndyk sporządza plan podziału, wskazując, jaka część ceny ma zostać uiszczona przez nabywcę i zatrzymana w celu zaspokojenia wierzytelności innych wierzycieli, oraz jaka część ceny ma zostać potrącona z wierzytelnością wierzyciela. W tym przypadku nabywca musi uiścić kwoty, które zostają zatrzymane w celu zaspokojenia wierzytelności innych wierzycieli zgodnie z planem podziału, w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie planu lub – w braku innych wierzycieli – kwotę, o którą cena, jaką należy uiścić, przekracza kwotę przysługującej mu wierzytelności. W przypadku nieuiszczenia ceny w terminie 7 dni syndyk oferuje składnik majątku oferentowi, który zaoferował drugą co do wysokości cenę, chyba że wycofał on wadium. Za zgodą tego oferenta syndyk ogłasza go następnie nabywcą. Syndyk w razie potrzeby powtarza procedurę do chwili zaoferowania składnika majątku wszystkim oferentom, którzy zaoferowali cenę nie niższą od sumy oszacowania.

Jeżeli do przetargu nie przystąpił żaden oferent lub w przypadku nieotrzymania żadnej ważnej oferty lub nieuiszczenia ceny przez nabywcę, publikuje się nowe obwieszczenie o sprzedaży i organizuje się przetarg nieograniczony (licytację), w którym cena wywołania wynosi 80% sumy oszacowania. Oferty są odnotowywane na liście ofert, a wysokość postąpienia ustala syndyk i wskazuje w obwieszczeniu.

W przypadku terminowego uiszczenia należnej kwoty przez osobę ogłoszoną nabywcą sąd wydaje postanowienie o nabyciu prawa własności przez nabywcę w dniu następującym po dniu zapłaty. Pozostali licytanci biorący udział w licytacji oraz dłużnik mogą zaskarżyć postanowienie przed sądem apelacyjnym. W przypadku uchylenia postanowienia o nabyciu prawa własności lub uznania sprzedaży za nieważną organizuje się kolejną licytację po publikacji nowego obwieszczenia.

Syndyk przenosi prawo własności na nabywcę na podstawie prawomocnego postanowienia o nabyciu prawa własności i dowodu wniesienia wymaganych opłat z tytułu przeniesienia prawa własności. Ryzyko utraty prawa własności ponosi nabywca, a wydatki z tytułu jego zachowania do chwili przeniesienia prawa własności na nabywcę pokrywane są z masy upadłości.

W przypadku wszczęcia postępowania egzekucyjnego wobec rzeczy objętej współwłasnością w odniesieniu do długu niektórych z właścicieli podaje się opis prawa własności w ujęciu całościowym, jednak sprzedaży podlega wyłącznie część idealna należna od dłużnika. Składnik majątku można sprzedać w całości za zgodą pozostałych współwłaścicieli wyrażoną na piśmie.

W przypadku sprzedaży składnika majątku, na którym dłużnik ustanowił hipotekę lub zastaw w celu zabezpieczenia długu strony przeciwnej lub który to składnik majątku nabył obciążony hipoteką lub zastawem, syndyk wysyła zawiadomienie wierzycielowi zabezpieczonemu, informując go o terminie sprzedaży. Sporządza się osobny plan podziału, w którym wskazuje się kwoty, które należy uiścić na rzecz wierzyciela zabezpieczonego z tytułu sprzedaży tego rodzaju składnika majątku. Syndyk rezerwuje kwotę należną wierzycielowi zabezpieczonemu zgodnie z tym planem podziału i przekazuje ją po przedstawieniu tytułu egzekucyjnego dotyczącego długu lub zaświadczenia, że wierzytelność uznano w postępowaniu upadłościowym. Syndyk rezerwuje kwotę należną wierzycielowi zabezpieczonemu posiadającemu wierzytelność z tytułu długu zabezpieczonego zastawem po przedstawieniu zaświadczenia z rejestru o ustanowieniu zastawu oraz poświadczonego notarialnie oświadczenia podpisanego przez wierzyciela potwierdzającego obecną kwotę zabezpieczonej pożyczki.

Działając na wniosek syndyka oraz zgodnie z uchwałą przyjętą przez zgromadzenie wierzycieli, sąd upadłościowy zezwala na sprzedaż składników majątku dłużnika w drodze bezpośrednich negocjacji lub przez pośrednika, jeżeli majątek osobisty i prawa majątkowe, które zostały wystawione na sprzedaż w całości, jako oddzielne części lub poszczególne rzeczy i prawa, nie zostały sprzedane z powodu braku nabywców lub odstąpienia od umowy przez nabywcę. Cena sprzedaży nie może być niższa niż 80% sumy oszacowania. Ofertę nabycia udziałów dłużnika w innych spółkach należy złożyć w pierwszej kolejności pozostałym wspólnikom. Jeżeli oferta nie zostanie przyjęta w ciągu jednego miesiąca, udziały zostają sprzedane. W takim wypadku cenę nabycia udziałów należy uiścić w terminie maksymalnie 60 miesięcy począwszy od dnia, w którym wybrano nabywcę, zaś umowę zawiera się po zapłaceniu ceny w całości.

Jeżeli lokale mieszkalne należące do dłużnika są wynajmowane jego pracownikom w dniu przyjęcia przez zgromadzenie wierzycieli uchwały w sprawie zasad i procedur spieniężenia takich lokali, syndyk musi w pierwszej kolejności zaoferować sprzedaż lokali mieszkalnych takim pracownikom lub innym osobom, które mają roszczenia wynikające ze stosunku pracy z dłużnikiem, chyba że w sprawie tych nieruchomości toczy się postępowanie. Syndyk wysyła do każdej osoby pisemne wezwanie, które zawiera opis nieruchomości, jej oszacowanie, termin płatności, który nie może być krótszy niż 30 dni ani dłuższy niż 60 dni, oraz dane rachunku bankowego, na który należy dokonać zapłaty. Strony muszą odpowiedzieć na wezwanie w terminie 14 dni i powiadomić syndyka, czy chcą nabyć nieruchomość za cenę wskazaną w oszacowaniu w określonym terminie. Płacąc cenę, pracownicy mogą potrącić swoje wierzytelności z niewypłaconymi wynagrodzeniami dłużnika. Umowę sprzedaży sporządza się w formie aktu własności nieruchomości podpisanego przez syndyka w charakterze sprzedającego. Wydatki związane ze sprzedażą pokrywa sprzedawca.

Syndyk wymaga przekazania zastawionego przedmiotu, który jest częścią majątku osobistego wierzyciela lub osoby trzeciej, i sprzedaje go zgodnie z procedurą określoną w rozdziale 46 ustawy o obrocie handlowym, chyba że prawo zezwala na jego sprzedaży przez wierzyciela bez interwencji sądu.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

W postępowaniu upadłościowym można zgłaszać następujące wierzytelności:

• wierzytelności zabezpieczone zastawem lub hipoteką albo wierzytelności podlegające zajęciu rzeczy ruchomej (запор) lub nieruchomości (възбрана), wpisane do rejestru na podstawie ustawy o zastawie;
• wierzytelności, w stosunku do których wykonywane jest prawo zastawu;
• wydatki poniesione w postępowaniu upadłościowym (opłata skarbowa płatna przy składaniu wniosku o wszczęcie postępowania i wszelkie inne koszty poniesione do chwili uprawomocnienia się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego; wynagrodzenie syndyka; roszczenia pracowników przedsiębiorstwa dłużnika, jeżeli nie zaprzestało ono działalności handlowej; koszty poniesione w związku ze zwiększeniem wartości, oszacowaniem i podziałem masy upadłości oraz zarządzaniem nią oraz świadczenia alimentacyjne wypłacane na rzecz dłużnika i jego rodziny);
• wierzytelności wynikające z umów o pracę, które istniały przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
• odszkodowanie ustawowe należne osobom trzecim ze strony dłużnika;
• zobowiązania publicznoprawne wobec Skarbu Państwa lub gmin, w tym m.in. wierzytelności z tytułu podatków, ceł, opłat i obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli powstały przed dniem wszczęcia postępowania upadłościowego;
• wierzytelności powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego i niezapłacone w terminie;
• wszelkie pozostałe wierzytelności niezabezpieczone, które powstały przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
• odsetki ustawowe lub umowne od wierzytelności niezabezpieczonych, które stały się wymagalne po dniu wszczęcia postępowania upadłościowego;
• pożyczki udzielone dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza;
• darowizny;
• wydatki poniesione przez wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym, z wyjątkiem wydatków przewidzianych w art. 629b ustawy o obrocie handlowym (zapłacone z góry początkowe koszty sądowe).

Wierzyciele, których wierzytelności powstały po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, otrzymują płatność w terminie, a jeżeli nie otrzymają płatności, ich wierzytelności zaspokaja się zgodnie z procedurą określoną w art. 722 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Wierzyciele muszą zgłosić swoje wierzytelności do sądu upadłościowego na piśmie w terminie jednego miesiąca od dnia wpisania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego do rejestru działalności gospodarczej, wskazując podstawy i kwotę wierzytelności, stopnie uprzywilejowania i zabezpieczenia oraz adres do doręczeń, a także przedstawiając dowody z dokumentów.

W terminie nieprzekraczającym 7 dni po upływie terminu jednego miesiąca syndyk sporządza:

• listę zgłoszonych wierzytelności, uszeregowanych w kolejności ich wpłynięcia, ze wskazaniem podstawy i kwoty wierzytelności, stopnia uprzywilejowania i zabezpieczenia oraz daty zgłoszenia;
• listę wierzytelności, które syndyk włącza do listy z urzędu, w szczególności: wierzytelności pracowników wynikające z ich stosunków pracy z dłużnikiem i zobowiązań publicznoprawnych oszacowanych i określonych w postanowieniu, która już się uprawomocniło;
• listę zgłoszonych nieuznanych wierzytelności.

Wierzytelności zgłoszone po upływie terminu jednego miesiąca od wpisania postanowienia do rejestru działalności gospodarczej, ale nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia upływu tego terminu, są zamieszczane na liście zgłoszonych wierzytelności i uznawane zgodnie z przewidzianą w prawie procedurą. Po upływie drugiego terminu nie można zgłaszać żadnych wierzytelności, które powstały przed wszczęciem postępowania upadłościowego.

Po podjęciu zawieszonego postępowania upadłościowego okres na zgłaszanie wierzytelności rozpoczyna się od dnia wpisania postanowienia do rejestru na mocy art. 632 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym (postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania upadłościowego).

Wierzytelności nieuregulowane w terminie, powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego, a przed zatwierdzeniem planu przywracania rentowności, zgłasza się zgodnie z tą samą procedurą i zamieszcza na dodatkowej liście, którą sporządza syndyk.

Syndyk podejmuje działania mające na celu niezwłoczne opublikowanie list wierzytelności w rejestrze działalności gospodarczej oraz udostępnia je wierzycielom i dłużnikowi w rejestrze sądowym.

Dłużnik i każdy wierzyciel mogą zgłosić do sądu pisemny sprzeciw co do wierzytelności uznanej lub nieuznanej w terminie 7 dni od dnia publikacji listy w rejestrze działalności gospodarczej oraz wysyłają kopię tego sprzeciwu syndykowi. Nie można zakwestionować wierzytelności potwierdzonej prawomocnym wyrokiem wydanym po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, w którym uczestniczył syndyk.

Jeżeli nie wpłynie żaden sprzeciw do list, sąd z urzędu zatwierdza listę uznanych i zarejestrowanych wierzytelności na posiedzeniu niejawnym niezwłocznie po upływie terminu siedmiu dni. Jeżeli wniesione zostaną sprzeciwy do list, sąd rozpatruje je na posiedzeniu jawnym po wezwaniu do stawienia się przed sądem syndyka, dłużnika, wierzyciela posiadającego zakwestionowaną wierzytelność uznaną lub nieuznaną oraz wierzyciela, który zgłosił sprzeciw co do wierzytelności. W miarę możliwości wszystkie sprzeciwy są rozpatrywane na jednym posiedzeniu. Jeżeli sprzeciw zostanie uznany za zasadny, sąd zatwierdza listę po dokonaniu niezbędnej korekty. W przeciwnym razie sąd oddala sprzeciw w ciągu 14 dni od daty posiedzenia. Postanowienie sądu o zatwierdzeniu listy publikuje się w rejestrze działalności gospodarczej i nie przysługuje na nie zażalenie.

Wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu jednego miesiąca od dnia wpisania postanowienia do rejestru działalności gospodarczej, ale nie później niż dwa miesiące od dnia upływu tego terminu, nie może zgłosić sprzeciwu wobec uznanej lub nieuznanej wierzytelności ani podejmować działań w celu osiągnięcia porozumienia dotyczącego długów w odniesieniu do pozostałej części masy upadłości, jeżeli majątek został spieniężony.

Zgłoszone w późniejszym terminie wierzytelności, które zostały uznane zgodnie z procedurą określoną w prawie, dodaje się do listy zatwierdzonej przez sąd.

Wierzyciel lub dłużnik, który zgłosił oddalony sprzeciw co do listy sporządzonej przez syndyka, wierzyciel posiadający wierzytelność wykluczoną z listy uznanych wierzytelności lub dłużnik, których dotyczy wierzytelność dodana do listy uznanych wierzytelności po uwzględnieniu sprzeciwu przez sąd, może zgłosić roszczenie zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym o zatwierdzenie nieuznanej wierzytelności lub unieważnienie zatwierdzenia uznanej wierzytelności w terminie 7 dni od dnia, w którym w rejestrze działalności gospodarczej opublikowano postanowienie sądu o zatwierdzeniu listy uznanych wierzytelności. Uprawomocnienie się postanowienia ma skutek deklaratoryjny wobec dłużnika, syndyka i wszystkich wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Uznana wierzytelność w postępowaniu upadłościowym jest wierzytelnością zamieszczoną na zatwierdzonej przez sąd liście uznanych wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności, które zakwestionowano w drodze powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia wierzytelności zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Ustawa o obrocie handlowym stanowi, że podziału dokonuje się, jeżeli ze spieniężenia masy upadłości otrzymano wystarczające dostępne środki.

Syndyk sporządza plan podziału dostępnych środków pieniężnych między wierzycieli, uwzględniając kolejność zaspokajania, stopnie uprzywilejowania i zabezpieczenia. Plan podziału nie jest kompletny do chwili całkowitej spłaty wszystkich wierzytelności lub spieniężenia całej masy upadłości, z wyjątkiem niezbywalnego majątku osobistego. Plan podziału wywiesza się na 14 dni w dobrze widocznym i publicznie dostępnym miejscu w pomieszczeniach sądu. Plan podziału publikuje się w rejestrze działalności gospodarczej. We wskazanym powyżej okresie zgromadzenie wierzycieli i każdy wierzyciel mogą zgłosić do sądu pisemny sprzeciw wobec planu podziału. Sąd zatwierdza plan podziału po dokonaniu niezbędnych korekt, jeżeli stwierdzi z własnej inicjatywy lub na wniosek osoby trzeciej, że plan nie jest zgodny z prawem. Postanowienie o zatwierdzeniu planu podziału i sprzeciwy wniesione w związku z tym podziałem publikuje się w rejestrze działalności gospodarczej, tym samym podając je do wiadomości wierzycieli i dłużnika. Postanowienie zatwierdzające plan podziału może zostać zaskarżone przez syndyka, zgromadzenie wierzycieli lub wierzyciela, bez względu na to, czy ten wierzyciel zgłosił sprzeciw do postanowienia, którym sąd unieważnił lub zmienił plan podziału. Podziału określonego w planie zatwierdzonym przez sąd dokonuje syndyk.

Kolejność zaspokajania roszczeń przez podział spieniężonej masy upadłości, którą określono w art. 722 ustawy o obrocie handlowym, jest następująca:

1. wierzytelności zabezpieczone zastawem lub hipoteką, zajęciem rzeczy ruchomej (запор) lub zajęciem nieruchomości (възбрана), wpisane do rejestru zgodnie z ustawą o zastawie – ze środków z realizacji zabezpieczenia;
2. wierzytelności, w stosunku do których wykonywane jest prawo zastawu – z wartości zastawionego składnika aktywów;
3. wydatki poniesione w postępowaniu upadłościowym (opłata skarbowa płatna przy składaniu wniosku o wszczęcie postępowania i wszelkie inne koszty poniesione do chwili uprawomocnienia się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego; wynagrodzenie syndyka; roszczenia pracowników przedsiębiorstwa dłużnika, jeżeli nie zaprzestało ono działalności handlowej; koszty poniesione w związku ze zwiększeniem wartości, oszacowaniem i podziałem masy upadłości oraz zarządzaniem nią oraz świadczenia alimentacyjne wypłacane na rzecz dłużnika i jego rodziny);
4. wierzytelności wynikające z umów o pracę, które istniały przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
5. odszkodowanie ustawowe należne osobom trzecim ze strony dłużnika;
6. zobowiązania publicznoprawne wobec Skarbu Państwa lub gmin, w tym m.in. wierzytelności z tytułu podatków, ceł, opłat i obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli powstały przed dniem wszczęcia postępowania upadłościowego;
7. wierzytelności powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego i niezapłacone w terminie;
8. wszelkie pozostałe wierzytelności niezabezpieczone, które powstały przed wszczęciem postępowania upadłościowego;
9. odsetki ustawowe lub umowne od wierzytelności niezabezpieczonych, które stały się wymagalne po dniu wszczęcia postępowania upadłościowego;
10. pożyczki udzielone dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza;
11. darowizny;
12. wydatki poniesione przez wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym, z wyjątkiem wydatków przewidzianych w art. 629b ustawy o obrocie handlowym (zapłacone z góry początkowe koszty sądowe).

Jeżeli dostępne środki nie wystarczają do pełnego zaspokojenia roszczeń, o których mowa w pkt 3–12, dokonuje się proporcjonalnego podziału w odniesieniu do każdej kategorii wierzycieli. Jeżeli instytucje rządowe na szczeblu centralnym zgłosiły wiele wierzytelności należących do tej samej kategorii i jeżeli wierzytelności te zostały uznane, kwoty są przekazywane w ramach jednej płatności z rachunku podziału majątku, a po ich otrzymaniu rozdziela je Krajowy Urząd Skarbowy zgodnie z kodeksem procedur podatkowych i ubezpieczeń społecznych. Krajowy Urząd Skarbowy niezwłocznie zgłasza dokonany podział do sądu upadłościowego i syndyka.

Wierzytelności z tytułu odsetek ustawowych lub umownych od długów niezabezpieczonych, które stały się wymagalne po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego; wierzytelności z tytułu długów powstałych w związku z pożyczkami udzielonymi dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza; Wierzytelności z tytułu odsetek ustawowych lub umownych od długów niezabezpieczonych, które stały się wymagalne po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, wierzytelności z tytułu pożyczek udzielonych dłużnikowi przez wspólnika lub udziałowca/akcjonariusza, wierzytelności z tytułu darowizn oraz kosztów poniesionych przez wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, z wyjątkiem tych określonych w art. 629b ustawy o obrocie handlowym (zapłacone z góry początkowe koszty sądowe) mogą zostać zaspokojone wyłącznie po całkowitym zaspokojeniu wszystkich pozostałych wierzytelności wierzycieli. Wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po dokonaniu podziału, zostaje dodany do listy wierzycieli, których roszczenia mają być rozliczone z kolejnych podziałów, przy czym nie ma on prawa do zaspokojenia wierzytelności przez uzyskanie wyższego udziału ze spieniężonej masy upadłości w kolejnych podziałach w ramach odszkodowania za brak otrzymanego udziału ze wcześniejszych podziałów.

W postępowaniu upadłościowym wierzyciele zabezpieczeni zatrzymują swoje zabezpieczenia. Ich wierzytelności są zaspokajane w pierwszej kolejności – to uprzywilejowanie ma zastosowanie wyłącznie do środków uzyskanych z realizacji posiadanego zabezpieczenia. Jeżeli cena sprzedaży składnika majątku osobistego, na którym ustanowiono zastaw lub hipotekę, jest niewystarczająca, aby pokryć pełną kwotę długu powiększoną o narosłe odsetki, wierzyciel uczestniczy w podziale jako wierzyciel niezabezpieczony. Jeżeli cena sprzedaży składnika majątku osobistego, na którym ustanowiono zastaw lub hipotekę, przekracza kwotę zabezpieczonej wierzytelności powiększoną o narosłe odsetki, kwotę takiej nadwyżki włącza się do masy upadłości. Zasada ta ma zastosowanie również do rozliczania roszczeń wierzycieli posiadających prawo zastawu.

Wierzyciel, którego wierzytelność została częściowo zaspokojona w postępowaniu głównym, w którym sąd zagraniczny ogłosił upadłość danego przedsiębiorcy, uczestniczy w podziale majątku w postępowaniu wtórnym wszczętym przez sąd bułgarski, jeżeli przedsiębiorca posiada znaczny majątek w Bułgarii, a udział, który wierzyciel otrzymałby z podziału majątku w posiedzeniu wtórnym, przekracza udział pozostałych wierzycieli w tym samym postępowaniu. Składniki majątku, które pozostały po podziale masy upadłości w postępowaniu wtórnym, są włączane do majątku objętego postępowaniem głównym.

Jeżeli istnieje wierzytelność podlegająca warunkowi zawieszającemu, jest ona uwzględniana w przydziale wstępnym jako wierzytelność sporna, a środki na jej zaspokojenie zabezpiecza się na rachunku podziału. Wierzytelność wyłącza się z ostatecznego podziału, jeżeli warunek ten nie jest wówczas spełniony. Warunek rozwiązujący jest jednak uwzględniony w podziale zysku jako warunek bezwzględny.

Kwoty przeznaczone na zaspokojenie wierzytelności zakwestionowanej w postępowaniu cywilnym również zabezpiecza się na rachunku podziału. Jeżeli kwestionowane jest jedynie zabezpieczenie lub uprzywilejowanie, wierzytelność wstępnie włącza się do podziału jako wierzytelność niezabezpieczoną do czasu rozstrzygnięcia sporu, a na rachunku podziału zabezpiecza się sumę równą kwocie, którą wierzyciel otrzymałby za wierzytelność zabezpieczoną. Zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym w planie przywracania rentowności albo po podziale spieniężonej masy upadłości musi zostać zarezerwowana kwota na pokrycie nieuznanych wierzytelności zaskarżonych w drodze powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia wierzytelności.

Syndyk – – działając na podstawie postanowienia sądu – deponuje na rachunku bankowym kwoty zabezpieczone w chwili ostatecznego podziału na pokrycie wierzytelności nieodzyskanych lub spornych. Dłużnik może otrzymać pozostałą część masy upadłości, o ile taka istnieje, po całkowitej i ostatecznej spłacie długów.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Sąd wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego w następujących przypadkach:

• jeżeli w ciągu jednego roku od dnia wpisania postanowienia do rejestru na podstawie art. 632 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym (postanowienie o zawieszeniu postępowania upadłościowego w związku z niewystarczającymi środkami z majątku na pokrycie wydatków z tytułu postępowania upadłościowego i nieuiszczeniem początkowych wydatków poniesionych w postępowaniu) nie zostanie złożony wniosek o podjęcie postępowania;
• masa upadłości uległa uszczupleniu;
• wszystkie wierzytelności zostały zaspokojone;
• zatwierdzono plan przywracania rentowności;
• dłużnik i wszyscy wierzyciele posiadający uznane wierzytelności zawarli porozumienie, które spełnia mające zastosowanie wymogi ustawowe, a w odniesieniu do nieistniejących uznanych roszczeń nie wytoczyli powództwa o wydanie deklaratywnego orzeczenia na podstawie art. 694 ustawy o obrocie handlowym.

W pierwszych trzech przypadkach w postanowieniu o zakończeniu postępowania sąd upadłościowy nakazuje, by przedsiębiorca został wykreślony z rejestru, chyba że wszystkie wierzytelności zostały zaspokojone, a w masie upadłości pozostają niezlikwidowane aktywa. Na postanowienie przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od dnia jego wpisania do rejestru działalności gospodarczej.

Postępowanie upadłościowe nie zostaje zakończone, jeżeli zobowiązania dłużnika zostały zabezpieczone gwarancjami osób trzecich, a postępowanie egzekucyjne odnoszące się do tych zabezpieczeń jest w toku, lub gdy dłużnik jest stroną toczącego się postępowania.

Zgodnie z prawem krajowym restrukturyzacja w celu uratowania przedsiębiorstwa dłużnika jest elementem głównego postępowania upadłościowego.

Sanacja przedsiębiorstwa jest niezależnym opcjonalnym etapem postępowania upadłościowego. Przystąpienie do sanacji wymaga złożenia do sądu specjalnego pisemnego wniosku, który zawiera plan przywracania rentowności proponowany przez dowolną z następujących stron: dłużnika, syndyka, wierzycieli będących w posiadaniu co najmniej jednej trzeciej wierzytelności zabezpieczonych, wierzycieli będących w posiadaniu co najmniej jednej trzeciej wierzytelności niezabezpieczonych; wspólników lub udziałowców/akcjonariuszy będących w posiadaniu co najmniej jednej trzeciej kapitału własnego przedsiębiorstwa dłużnika, komplementariusza lub dwadzieścia procent łącznej liczby pracowników przedsiębiorstwa dłużnika.

Plan (lub plany) przywracania rentowności można zaproponować od chwili złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego do dnia upływu terminu miesiąca, który biegł od dnia wpisania do rejestru działalności gospodarczej postanowienia sądu o zatwierdzeniu listy uznanych wierzytelności. Wydatki poniesione w związku z planem przywracania rentowności zaproponowanym przez dłużnika lub syndyka pokrywa się z masy upadłości, zaś we wszystkich pozostałych przypadkach pokrywa je strona, która zaproponowała plan.

Treść planu przywracania rentowności musi spełniać wymogi określone w art. 700 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym oraz odnosić się do kwestii takich jak zakres, w jakim zostaną zaspokojone wierzytelności figurujące na zatwierdzonej przez sąd liście zgodnie ze stanem na dzień zaproponowania planu; sposób i terminy rozliczenia każdej kategorii wierzytelności, gwarancje płatności nieuznanych wierzytelności spornych, które są przedmiotem toczących się postępowań na dzień zaproponowania planu; warunki, na których wspólnicy spółek jawnych lub komandytowych zostają w całości lub częściowo zwolnieni z odpowiedzialności; zakres, w jakim wierzytelności posiadane przez każdą kategorię wierzycieli zostaną zaspokojone, w porównaniu z majątkiem, który otrzymaliby w ramach podziału zgodnie z ogólną określoną w prawie procedurą; gwarancje zapewniane każdej kategorii wierzycieli w związku z realizacją planu; działania zarządcze, organizacyjne, prawne, finansowe, techniczne i inne, które należy podjąć w celu realizacji planu; wpływ planu na pracowników przedsiębiorstwa dłużnika. W planie przywracania rentowności można również wskazać proponowane działania lub transakcje, których celem jest przywrócenie rentowności przedsiębiorstwa, w tym sprzedaż całego przedsiębiorstwa lub jego części, warunki i sposób przeprowadzenia sprzedaży, stosunek kapitału obcego do kapitału własnego, odnowienie zobowiązań lub inne działania i transakcje (w planie szczególnie wyklucza się możliwość sprzedaży majątku przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, który jest niezbędny do prowadzenia działalności podstawowej, do chwili wyznaczenia nowego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego na danym obszarze), wyznaczenie organu nadzorczego upoważnionego do sprawowania kontroli nad działalnością dłużnika przez czas obowiązywania planu przywracania rentowności lub krócej, odroczenie płatności, pełne lub częściowe umorzenie długów, restrukturyzację spółki lub inne działania i transakcje.

Jeżeli plan spełnia wymogi określone w prawie (art. 700 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym), sąd wydaje postanowienie dopuszczające plan do rozważenia przez zgromadzenie wierzycieli i nakazuje publikację zawiadomienia o terminie zgromadzenia wierzycieli w rejestrze działalności gospodarczej. W razie konieczności zawiadomienie wysyła się stronie, która zaproponowała plan, pouczając ją o konieczności skorygowania wykrytych nieprawidłowości. Na postanowienie przysługuje zażalenie w terminie 7 dni.

W głosowaniu nad planem mogą wziąć udział wyłącznie wierzyciele, którzy posiadają uznane lub zatwierdzone wierzytelności, lub wierzyciele, którym sąd przyznał prawo głosu w sprawie planu. Wierzyciele głosują oddzielnie w każdej kategorii określonej prawem i mogą oddać głos bez konieczności obecności na posiedzeniu, poprzez pisemne upoważnienie poświadczone przez notariusza i podpisane przez wierzyciela. Każda kategoria wierzycieli przyjmuje plan zwykłą większością w odniesieniu do wierzytelności w danej kategorii. Sprzeciw wobec przyjętego planu można złożyć do sądu upadłościowego w terminie 7 dni od dnia głosowania. Sprzeciw mogą również składać wierzyciele, którzy wytoczyli powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia wierzytelności zgodnie z art. 694 ustawy o obrocie handlowym. Plan uznaje się za odrzucony, jeżeli zagłosowała przeciw niemu ponad połowa wierzycieli posiadających uznane wierzytelności, bez względu na kategorię tych wierzytelności. Zawiadomienie o przyjęciu planu publikuje się w rejestrze działalności gospodarczej.

Sąd zatwierdza plan przywracania rentowności, jeżeli spełnia on warunki określone w art. 705 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym, np.: jeżeli spełnione wszystkie wymogi określone w prawie w zakresie przyjęcia planu przez poszczególne kategorie wierzycieli; plan został przyjęty przez większość wierzycieli posiadających ponad połowę uznanych wierzytelności, które figurują na listach zatwierdzonych przez sąd; w planie przewidziano płatność częściową, a co najmniej jedna kategoria wierzycieli, która przyjęła plan, otrzymuje częściową płatność; wszyscy wierzyciele z tej samej kategorii są traktowani równo, chyba że pokrzywdzeni wierzyciele odwołali swój sprzeciw wobec przyjęcia planu na piśmie; w planie zapewniono, by wierzyciel niewyrażający zgody na plan i dłużnik niewyrażający zgody na plan otrzymali tę samą płatność, którą otrzymaliby, gdyby aktywa rozdysponowano zgodnie z ogólną procedurą przewidzianą w prawie; żaden wierzyciel nie otrzyma więcej, niż jest mu należne w ramach uznanej wierzytelności; wspólnicy lub udziałowcy/akcjonariusze nie otrzymają żadnego zysku do czasu pełnego i ostatecznego rozliczenia wierzytelności tej kategorii wierzycieli, na której interesy plan ma wpływ; na rzecz osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, wspólników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność oraz ich rodzin nie zostaną wypłacone żadne świadczenia alimentacyjne w kwocie, która przekracza kwotę ustaloną przez sąd, do czasu pełnego i ostatecznego rozliczenia wierzytelności tej kategorii wierzycieli, na której interesy plan ma wpływ. Jeżeli zgromadzenie wierzycieli przyjęło wiele planów i wszystkie z nich spełniają określone w prawie wymogi, sąd zatwierdza plan przyjęty przez wierzycieli, którzy posiadają ponad połowę uznanych wierzytelności.

Plan przywracania rentowności może zostać dopuszczony we wtórnym postępowaniu upadłościowym wszczętym przez sąd bułgarski, jeżeli przedsiębiorca posiada znaczny majątek w Bułgarii i jeżeli syndyk biorący udział w postępowaniu głównym, w którym sąd zagraniczny ogłosił upadłość przedsiębiorcy, wyraził na to zgodę.

Postanowieniem o zatwierdzeniu planu przywracania rentowności sąd kończy postępowanie upadłościowe i ustanawia organ nadzorczy wskazany w planie lub wybrany przez zgromadzenie wierzycieli. Na postanowienie o zatwierdzeniu planu przywracania rentowności i postanowienie o odrzuceniu planu opracowanego w celu uratowania przedsiębiorstwa dłużnika, przyjętego przez zgromadzenie wierzycieli, przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie 7 dni od dnia ich wpisania do rejestru działalności gospodarczej.

Plan zatwierdzony przez sąd jest wiążący dla dłużnika i wszystkich wierzycieli, którzy posiadają wierzytelności powstałe przed dniem wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego. Każdy wierzyciel może wystąpić o wydanie tytułu wykonawczego zgodnie z procedurą określoną w art. 405 kodeksu postępowania cywilnego, aby przeprowadzić egzekucję spieniężonej wierzytelności bez względu na jej kwotę.

Jeżeli dłużnik uchybi zobowiązaniom wynikającym z planu przywracania rentowności, wierzyciele posiadający wierzytelności spieniężone zgodnie z planem, które stanowią co najmniej 15% wszystkich wierzytelności, lub organ nadzorczy wyznaczony przez sąd mogą wnieść do sądu o podjęcie postępowania upadłościowego bez konieczności udowodnienia niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia. W takim wypadku skutki planu w zakresie spieniężenia w odniesieniu do praw i zabezpieczeń wierzycieli pozostają nienaruszone. W toku podjętego postępowania upadłościowego nie dokonuje się czynności sanacyjnych.

Jeżeli w zatwierdzonym planie przywracania rentowności przewidziano sprzedaż całości lub części przedsiębiorstwa, umowa sprzedaży musi zostać zawarta w ciągu jednego miesiąca od dnia, w którym postanowienie o zatwierdzeniu planu weszło w życie. Jeżeli w okresie określonym w zatwierdzonym planie przywracania rentowności umowa sprzedaży nie zostanie zawarta, w ciągu jednego miesiąca od upływu terminu jednego miesiąca ustalonego na zawarcie umowy sprzedaży każda strona może wnieść do sądu upadłościowego o stwierdzenie, że umowa została zawarta. Jeżeli żadna ze stron nie wniesie o stwierdzenie, że umowa została zawarta, i jeżeli wierzyciel złożył stosowny wniosek, sąd upadłościowy podejmuje postępowanie i ogłasza upadłość dłużnika.

Poza przyjęciem planu przywracania rentowności w ustawie o obrocie handlowym przewidziano inną możliwość osiągnięcia porozumienia między dłużnikiem a wierzycielami. Dłużnik może niezależnie zawrzeć ugodę na piśmie ze wszystkimi wierzycielami, których wierzytelności uznano, na każdym etapie postępowania bez konieczności bycia reprezentowanym przez syndyka. Jeżeli ugoda spełnia wymogi określone w prawie, sąd zawiesza postępowanie, w przypadku gdy na podstawie art. 694 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym wytoczono powództwo o wydanie deklaratywnego orzeczenia, kwestionującego istnienie uznanych wierzytelności. Od orzeczenia można się odwołać w terminie 7 dni od dnia jego wpisania do rejestru działalności gospodarczej.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Na ostatnim zgromadzeniu wierzycieli przyjmuje się uchwałę dotyczącą niezbywalnych składników majątku osobistego wchodzących w skład masy upadłości – zgromadzenie może zdecydować, że dłużnikowi należy zwrócić składniki majątku osobistego o znikomej wartości lub wierzytelności, których odzyskanie byłoby zbyt trudne. Syndyk – – działając na podstawie postanowienia sądu – deponuje na rachunku bankowym kwoty zabezpieczone w chwili ostatecznego podziału na pokrycie wierzytelności nieodzyskanych lub spornych.

Po zamknięciu postępowania upadłościowego sąd uchyla zajęcie nieruchomości (възбрана) i z urzędu uchyla środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego od dnia uprawomocnienia się postanowienia w sprawie zakończenia postępowania upadłościowego.

Wygasają wszelkie wierzytelności, które nie zostały zgłoszone, i wszelkie prawa, które nie zostały wykonane w postępowaniu upadłościowym. Wierzytelności, których nie można było zaspokoić w postępowaniu upadłościowym, wygasają, chyba że postępowanie zostało podjęte zgodnie z art. 744 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym (jeżeli w ciągu jednego roku od dnia zawieszenia postępowania kwoty zabezpieczone do celów wierzytelności spornych zostaną zwolnione lub ujawnione zostaną składniki majątku, których istnienie było nieznane sądowi w postępowaniu upadłościowym).

Jeżeli dłużnik zawarł ugodę ze wszystkimi wierzycielami posiadającymi uznane wierzytelności i jeżeli zamknięto postępowanie upadłościowe, wierzyciele mogą ubiegać się o odszkodowanie zgodnie z ogólnymi przepisami określonymi w prawie cywilnym, chyba że ustawa o obrocie handlowym stanowi inaczej. Jeżeli dłużnik uchybi zobowiązaniom zaciągniętym na mocy takiej ugody, wierzyciele, których wierzytelności stanowią co najmniej 15% wszystkich wierzytelności, mogą wnieść o podjęcie postępowania upadłościowego bez konieczności udowodnienia niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego w wyniku zatwierdzenia planu restrukturyzacji bieg przedawnienia rozpoczyna się ponownie, zgodnie z art. 110 ustawy o zobowiązaniach i umowach, w odniesieniu do zobowiązań powstałych przed dniem wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu planu przywracania rentowności, gdy odnośne zobowiązania podlegają niezwłocznemu zaspokojeniu lub od dnia, w którym zobowiązania stały się wymagalne, jeżeli plan przywracania rentowności przewiduje ich odroczenie. Zgodnie z art. 110 ustawy o zobowiązaniach i umowach wszystkie wierzytelności wygasają po upływie pięcioletniego ustawowego terminu przedawnienia, chyba że prawo stanowi inaczej. Jeżeli złożono wniosek o podjęcie postępowania upadłościowego, bieg ustawowego terminu przedawnienia dotyczącego uznanych wierzytelności zostaje wstrzymany na czas trwania podjętego postępowania. Na podstawie zatwierdzonego przez sąd planu przywracania rentowności wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o wydanie tytułu wykonawczego w odniesieniu do swojej spieniężonej wierzytelności bez względu na jej kwotę.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Zgodnie z prawem krajowym wydatki z tytułu postępowania upadłościowego obejmują:

• opłatę skarbową należną z tytułu postępowania upadłościowego i wszystkie inne wydatki ponoszone do czasu uprawomocnienia się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
• wynagrodzenie syndyka;
• roszczenia pracowników przedsiębiorstwa dłużnika, jeżeli nie zaprzestało ono działalności handlowej;
• wydatki poniesione w związku ze zwiększeniem wartości, oszacowaniem i podziałem masy upadłości oraz zarządzaniem nią;
• świadczenia alimentacyjne wypłacane na rzecz dłużnika i jego rodziny.

Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego złożył dłużnik, nie trzeba wnosić wcześniej żadnej opłaty skarbowej. Opłatę skarbową pokrywa się z masy upadłości po podziale majątku. W przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego oraz w przypadku przystąpienia wierzyciela do tego postępowania opłata skarbowa pobierana jest od wierzyciela lub od wierzyciela, który przystąpił do tego postępowania.

Jeżeli dostępne składniki majątku dłużnika są niewystarczające do pokrycia początkowych kosztów postępowania upadłościowego lub jeżeli w toku postępowania upadłościowego okaże się, że dostępne składniki majątku dłużnika są niewystarczające do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego, sąd określa wysokość kwoty, którą dłużnik lub wierzyciel ma obowiązek zapłacić z góry w określonym przez sąd terminie, do celów wszczęcia postępowania upadłościowego. Początkowe koszty postępowania upadłościowego określa sąd, uwzględniając obecne wynagrodzenie syndyka tymczasowego i szacowane koszty postępowania upadłościowego. Jeżeli dłużnik jest spółką osobową, sąd zarządza zapłatę kosztów z góry, uwzględniając majątek wspólników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego koszty pokrywa się z masy upadłości. W tym celu sąd może wydać nakaz upoważniający syndyka do wydawania niezbędnych dyspozycji.

Jeżeli postępowanie jest na etapie zwiększania wartości masy upadłości, opłaty skarbowej nie uiszcza się z góry. Opłata skarbowa nie jest pobierana, jeżeli okoliczności niewypłacalności zostały wpisane do rejestru działalności gospodarczej na podstawie wyroków lub postanowień sądu lub w chwili wpisywania lub jeżeli dokonano zajęcia rzeczy ruchomej (запор) lub zajęcia nieruchomości (възбрана).

W postępowaniu wszczętym na podstawie pozwu o stwierdzenie bezskuteczności czynności na podstawie art. 645, 646 i 647 ustawy o obrocie handlowym i art. 135 ustawy o zobowiązaniach i umowach opłata skarbowa nie musi być uiszczana z góry bez względu na instancję sądu. Jeżeli powództwo zostanie uwzględnione, opłatę skarbową pobiera się od strony przegrywającej. Jeżeli powództwo zostanie oddalone, opłatę skarbową pokrywa się z masy upadłości. Jeżeli pozew o stwierdzenie bezskuteczności czynności złożony przez syndyka zostanie oddalony, koszty postępowania upadłościowego poniesione przez osoby trzecie pokrywa się z masy upadłości.

Jeżeli na podstawie art. 694 ustawy o obrocie handlowym wierzyciel lub dłużnik wytacza powództwo o wydanie orzeczenia deklaratywnego, opłata skarbowa nie musi być uiszczona z góry. Jeżeli powództwo zostanie oddalone, koszty pokrywa powód.

Wierzytelność zgłoszona przez wierzyciela po upływie ustawowego terminu na zgłaszanie wierzytelności, ale nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia upływu tego terminu, są zamieszczane na liście zgłoszonych wierzytelności i uznawane zgodnie z przewidzianą w prawie procedurą. Dodatkowe koszty poniesione z tytułu uznania pokrywa wierzyciel, który zgłosił wierzytelność.

Wydatki poniesione w związku z planem przywracania rentowności zaproponowanym przez dłużnika lub syndyka pokrywa się z masy upadłości, zaś we wszystkich pozostałych przypadkach pokrywa je strona, która zaproponowała plan. Sąd nakazuje dłużnikowi pokrycie opłaty skarbowej i poniesionych wydatków, chyba że plan przywracania rentowności stanowi inaczej.

Wydatki poniesione z tytułu zachowania majątku, który ma zostać spieniężony, do czasu wejścia nabywcy w jego posiadanie, są pokrywane z masy upadłości. Wydatki poniesione z tytułu sprzedaży nieruchomości, które są w posiadaniu dłużnika i są wynajmowane jego pracownikom, pokrywa wynajmujący.

Po podziale spieniężonych składników majątku roszczenia z tytułu wydatków ponoszonych w postępowaniu upadłościowym zaspokaja się po rozliczeniu wierzytelności zabezpieczonych i tych wierzytelności, w odniesieniu do których wykonuje się prawo zatrzymania.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

W ustawie o obrocie handlowym przewidziano zabezpieczenia, które chronią wierzycieli masy upadłości przed czynnościami dokonywanymi i transakcjami zawieranymi przez dłużnika w celu uszczuplenia masy upadłości i naruszenia interesów wierzycieli. W prawie wprowadzono koncepcję „okresu istnienia podejrzenia”, tj. niewzruszalnego domniemania, że interesy wierzycieli zostały naruszone, jeżeli w tym okresie dokonano pewnych czynności lub zawarto pewne transakcje. Długość okresu istnienia podejrzenia różni się w zależności od rodzaju transakcji, do których ma zastosowanie ustawowe domniemanie krzywdzącego charakteru. W przypadku niektórych transakcji i czynności okres istnienia podejrzenia rozpoczyna się w dniu wystąpienia niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia, jednak nie wcześniej niż rok przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, i kończy się w dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego. W innych przypadkach okres ten wynosi trzy lata, dwa lata lub jeden rok przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego i obejmuje okres od dnia złożenia takiego wniosku do dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego. Za krzywdzące uznaje się również niektóre czynności i transakcje, które podjęto lub zawarto po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego wbrew ustalonej procedurze, np. bez uprzedniej zgody syndyka.

Rodzaje czynności i transakcji uznawanych za krzywdzące zgodnie z ustawą o obrocie handlowym zostały wyczerpująco zdefiniowane i dzielą się na dwie kategorie: nieważne i bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości.

Nieważne transakcje podlegają przepisom art. 646 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym. Zgodnie z tym artykułem następujące czynności i transakcje są nieważne względem wierzycieli, jeżeli podjęto je lub zawarto po dniu wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego z naruszeniem obowiązujących przepisów procesowych:

1. uregulowanie długu zaciągniętego przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
2. ustanowienie zastawu lub hipoteki na prawie lub składniku majątku osobistego wchodzącym w skład masy upadłości;
3. dokonanie czynności względem prawa lub składnika majątku wchodzącego w skład masy upadłości.

Pozostałe rodzaje krzywdzących czynności i transakcji, które można uznać za bezskuteczne, podlegają przepisom art. 645 ust. 3, art. 646 ust. 2 i art. 647 ustawy o obrocie handlowym oraz art. 135 ustawy o zobowiązaniach i umowach. Aby czynności i transakcje były bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości, muszą one zostać uznane za bezskuteczne prawomocnym wyrokiem.

Zgodnie z art. 646 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym za bezskuteczne względem wierzycieli w podanych terminach można uznać następujące czynności, których dłużnik dokonał, lub transakcje, które zawarł, po zaistnieniu niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia:

1. wcześniejsze uregulowanie zobowiązania bez względu na sposób rozliczenia w terminie jednego roku przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego;
2. ustanowienie hipoteki lub zastawu w celu zabezpieczenia wcześniej niezabezpieczonego roszczenia wobec dłużnika, w terminie roku przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego;
3. uregulowanie przez dłużnika zobowiązania, które stało się wymagalne, bez względu na sposób rozliczenia w terminie sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Jeżeli wierzyciel wiedział, że dłużnik jest niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony, okres istnienia podejrzenia przedłuża się do dwóch lat w dwóch pierwszych przypadkach i do jednego roku w trzecim. Uznaje się, że wierzyciel posiadał taką wiedzę, jeżeli dłużnik i wierzyciel są powiązani ze sobą lub jeżeli wierzyciel wiedział lub mógł wiedzieć o wystąpieniu okoliczności, które pozwalały dojść do wniosku, że dłużnik jest niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony.

W pierwszym i trzecim przypadku nie można powołać się na bezskuteczność, jeżeli zobowiązanie zostaje uregulowane w ramach zwykłej działalności gospodarczej dłużnika oraz jeżeli:

• uregulowanie to odbywa się na zasadach uzgodnionych przez strony, równocześnie z zapewnieniem dłużnikowi towarów lub usług o wartości równoważnej, lub w ciągu 30 dni od dnia, w którym należne zobowiązanie stało się wykonalne, lub
• po dokonaniu płatności wierzyciel dostarczał dłużnikowi towary lub świadczył na jego rzecz usługi o wartości równoważnej.

W drugiej sytuacji nie można powołać się na bezskuteczność, jeżeli ustanowiono zastaw lub hipotekę:

• przed udzieleniem dłużnikowi pożyczki lub równocześnie z udzieleniem takiej pożyczki;
• w celu zastąpienia zabezpieczenia na rzeczy, którego nie można uznać za bezskuteczne zgodnie z przepisami części I rozdział 41 ustawy o obrocie handlowym;
• w celu zabezpieczenia pożyczki udzielonej w celu nabycia składnika majątku zabezpieczonego zastawem lub hipoteką.

Bezskuteczność na mocy art. 646 ust. 2 ustawy o obrocie handlowym pozostaje bez uszczerbku dla praw nabytych przez osoby trzecie w dobrej wierze przed wpłynięciem pozwu o stwierdzenie bezskuteczności czynności. Do czasu udowodnienia odwrotnej sytuacji istnieje domniemanie złej wiary, jeżeli osoba trzecia jest powiązana z dłużnikiem lub osobą, z którą dłużnik negocjował.

Publicznoprawne i prywatnoprawne wierzytelności państwa podlegające egzekucji na drodze prywatnoprawnej, które dłużnik spłacił, nie mogą zostać uznane za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości zgodnie z zasadami i procedurą określonymi powyżej.

Zgodnie z art. 647 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości można uznać następujące czynności i transakcje dłużnika, jeżeli dokonano ich lub zawarto je w określonych terminach:

1. transakcje bez wynagrodzenia, z wyjątkiem zwykłych darowizn, zawarte z osobą związaną z dłużnikiem w terminie trzech lat przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego;
2. transakcje bez wynagrodzenia zawarte w terminie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego;
3. transakcje o zaniżonej wartości zawarte w terminie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, ale nie wcześniej niż zaistniała niewypłacalność lub nadmierne zadłużenie;
4. hipoteki, zastawy lub poręczenia ustanowione względem zobowiązań osób trzecich w terminie jednego roku przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, ale nie wcześniej niż zaistniała niewypłacalność lub nadmierne zadłużenie;
5. hipoteki, zastawy lub poręczenia ustanowione względem zobowiązań osób trzecich na rzecz wierzyciela powiązanego z dłużnikiem w terminie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, ale nie wcześniej niż zaistniała niewypłacalność lub nadmierne zadłużenie;
6. transakcje, które przynoszą szkodę wierzycielom i zostały zawarte z osobą związaną z dłużnikiem w terminie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Przepisy art. 647 ust. 1 ustawy o obrocie handlowym mają również zastosowanie do czynności i transakcji podejmowanych i zawieranych przez dłużnika w okresie od dnia złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego do dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego. Bezskuteczność pozostaje bez uszczerbku dla praw nabytych w dobrej wierze przez osoby trzecie za wynagrodzeniem przed wpłynięciem wniosku.

Potrącenie może również zostać uznane za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości, jeżeli wierzyciel nabył wierzytelność i zaciągnął zobowiązanie wobec dłużnika przed datą wydania postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, a w chwili nabycia wierzytelności lub przyjęcia zobowiązania wiedział, że dłużnik jest niewypłacalny lub nadmiernie zadłużony lub że do sądu wniesiono wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Niezależnie od tego, kiedy zaciągnięto wzajemne zobowiązania, potrącenie dokonane przez dłużnika po wydaniu postanowienia orzekającego o niewypłacalności lub nadmiernym zadłużeniu dłużnika, ale nie wcześniej niż na rok przed datą wniesienia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, uznaje się za bezskuteczne względem wierzycieli masy upadłości, z wyjątkiem tej części długu, którą wierzyciel otrzymałby po spieniężeniu masy upadłości.

W art. 135 ustawy o zobowiązaniach i umowach uregulowano czynności, które może podjąć syndyk lub wierzyciel ubiegający się o stwierdzenie bezskuteczności czynności dłużnika, które przyniosły szkodę, jeżeli dłużnik zdawał sobie sprawę, że czynności te mogą przynieść szkodę. Jeżeli czynność była motywowana chęcią zysku, istnieje również domniemanie, że ze szkody zdawała sobie również sprawę osoba, z którą dłużnik prowadzi negocjacje. Bezskuteczność pozostaje bez uszczerbku dla praw nabytych za wynagrodzeniem przez osoby trzecie w dobrej wierze przed wpływem pozwu o stwierdzenie bezskuteczności czynności. Do czasu udowodnienia stanu przeciwnego istnieje domniemanie, że dana osoba trzecia – wówczas, gdy jest małżonkiem, wstępnym, zstępnym, bratem lub siostrą dłużnika – była świadoma tej sytuacji. Jeżeli czynności dokonano przed powstaniem wierzytelności, uznaje się ją za bezskuteczną wyłącznie wtedy, gdy dłużnik lub osoba, z którą dłużnik prowadził negocjacje, dokonała tej czynności z zamiarem wyrządzenia szkody wierzycielowi.

Powództwo o stwierdzenie bezskuteczności lub unieważnienie skutków czynności lub transakcji względem wierzycieli masy upadłości, jak również powiązane powództwa o spełnienie świadczenia w celu zwiększenia wartości masy upadłości może podjąć syndyk lub – jeżeli nie zrobi tego syndyk – każdy wierzyciel masy upadłości. W przypadku wytoczenia powództwa przez wierzyciela sąd z urzędu ustanawia syndyka współpowodem w postępowaniu. W przypadku wytoczenia powództwa przez wierzyciela nie dopuszcza się możliwości wytoczenia drugiego powództwa dotyczącego tego samego roszczenia. Drugi wierzyciel może jednak zwrócić się do sądu o możliwość przystąpienia do postępowania w charakterze współpowoda przed pierwszą rozprawą. Prawomocne orzeczenie sądu jest skuteczne i wiążące względem dłużnika, syndyka i wszystkich wierzycieli.

Jeżeli sąd unieważnił transakcję względem wierzycieli masy upadłości, składniki majątku przekazane przez osobę trzecią podlegają zwrotowi, a w przypadku braku możliwości ich włączenia do masy upadłości lub w przypadku istnienia długu pieniężnego daną osobę trzecią uznaje się za wierzyciela w postępowaniu.

Uważa się, że pozew o stwierdzenie bezskuteczności czynności wniesiony przez syndyka w głównym lub wtórnym postępowaniu upadłościowym, w którym sąd zagraniczny ogłosił upadłość przedsiębiorcy, lub w postępowaniu wtórnym wszczętym przez sąd bułgarski został wniesiony w obu postępowaniach, jeżeli przedsiębiorca posiada znaczny majątek w Bułgarii.

Ramy prawne

Postępowania w związku z niewypłacalnością w Republice Czeskiej regulują głównie przepisy ustawy nr 182/2006 o upadłości i sposobach jej rozwiązania (Zákon č. 182/2006 Sb., o úpadku a způsobech jeho řešení), a także ustawy nr 99/1963 – kodeks postępowania cywilnego (Zákon č. 99/1963 Sb., občanský soudní řád).

Kolejnym istotnym aktem prawnym jest ustawa nr 312/2006 o syndykach (Zákon č. 312/2006 Sb., o insolvenčních správcích), która (w połączeniu z ustawą o upadłości i sposobach jej rozwiązania) ustanawia ramy prawne regulujące zawód syndyka.

Aktualną wersję tych przepisów można znaleźć tutaj.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością można wszcząć wobec osoby fizycznej i prawnej, niezależnie od tego, czy prowadzi ona działalność gospodarczą.

Poszczególne rodzaje postępowania w związku z niewypłacalnością (postępowanie upadłościowe, restrukturyzacyjne, oddłużeniowe) różnią się między sobą pod względem podmiotów, do których są adresowane. Podczas gdy wniosek o ogłoszenie upadłości można złożyć przeciwko każdemu podmiotowi, restrukturyzację można przeprowadzić wyłącznie w odniesieniu do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, natomiast oddłużenie przeprowadza się przede wszystkim w odniesieniu do podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej (jak wyjaśniono poniżej).

Postępowania w związku z niewypłacalnością nie można wszcząć wobec Skarbu Państwa, autonomicznego organu samorządu terytorialnego, partii ani ruchu politycznego w czasie wyborów oraz innych wybranych podmiotów o charakterze głównie publicznym. W odniesieniu do instytucji finansowych i zakładów ubezpieczeń mają zastosowanie przepisy szczególne.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Niewypłacalność lub nieuchronna niewypłacalność

Postępowanie w związku z niewypłacalnością to postępowanie sądowe przeprowadzane w związku z niewypłacalnością lub nieuchronną niewypłacalnością dłużnika, którego celem jest określenie sposobu wyjścia dłużnika z tego stanu. Podstawową przesłanką jest zatem istnienie stanu niewypłacalności lub nieuchronnej niewypłacalności.

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli (warunki kumulatywne):

• ma więcej niż jednego wierzyciela,
• ma zobowiązania pieniężne, z którymi zalega od co najmniej 30 dni,
• nie jest w stanie wywiązać się z tych zobowiązań.

Dłużnika uznaje się za niewypłacalnego w szczególności w przypadku, gdy zaprzestał on spłaty istotnej części swojego zadłużenia lub gdy nie reguluje swoich zobowiązań przez ponad trzy miesiące odkąd stały się one wymagalne, lub w przypadku braku możliwości zaspokojenia jakichkolwiek wymagalnych roszczeń pieniężnych w drodze egzekucji lub zajęcia.

Dłużnika prowadzącego działalność gospodarczą (niezależnie od tego, czy jest on osobą prawną czy osobą fizyczną) uznaje się za niewypłacalnego również wówczas, gdy stanie się nadmiernie zadłużony. Dłużnik jest nadmiernie zadłużony, jeżeli posiada więcej niż jednego wierzyciela, a suma ich wierzytelności przekracza wartość składników jego majątku.

Nieuchronna niewypłacalność oznacza sytuację, w której – biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności – można zasadnie przyjąć, że dłużnik nie będzie w stanie zaspokoić istotnej części swoich zobowiązań pieniężnych w należyty i terminowy sposób.

Rodzaje postępowań w związku z niewypłacalnością

Prawo czeskie przewiduje trzy podstawowe sposoby rozwiązania kwestii niewypłacalności lub nieuchronnej niewypłacalności dłużnika w postępowaniu w związku z niewypłacalnością:

• upadłość (konkurs);
• restrukturyzacja (reorganizace);
• oddłużenie (oddlužení).

W ustawie o upadłości nie sprecyzowano, który z tych trzech różnych rodzajów postępowania ma być stosowany przez poszczególnych dłużników, pozostawiając swobodę wyboru. Poza postępowaniem likwidacyjnym (upadłość) istnieją również elementy naprawy (restrukturyzacja i oddłużenie). Przy wyborze sposobu odpowiedniego do rozwiązania kwestii niewypłacalności dłużnika należy kierować się tym, który z tych sposobów będzie najbardziej korzystny dla wierzycieli.

Upadłość to podstawowy sposób rozwiązania problemu niewypłacalności; w tym przypadku po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości roszczenia wierzycieli zostają w dużej mierze zaspokojone z zysków z likwidacji składników majątku. Wierzytelności niezaspokojone w całości lub w części nie podlegają umorzeniu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Powyższy rodzaj postępowania w związku z niewypłacalnością stosuje się zawsze, ilekroć nie ma możliwości zastosowania wobec dłużnika łagodniejszych środków, takich jak restrukturyzacja lub oddłużenie, lub gdy w toku postępowania stanie się jasne, że postępowania zmierzającego do restrukturyzacji czy oddłużenia nie można kontynuować.

Restrukturyzację można przeprowadzić w przypadku niewypłacalności lub nieuchronnej niewypłacalności dłużnika prowadzącego działalność gospodarczą. Restrukturyzacja dotyczy przedsiębiorstwa dłużnika. Zasadniczo oczekuje się, że wierzytelności wierzycieli będą stopniowo zaspokajane, podczas gdy przedsiębiorstwo będzie nadal prowadziło działalność zgodnie ze środkami służącymi poprawie jego zarządzania w ramach planu restrukturyzacyjnego zatwierdzonego przez sąd. Sposób realizacji tego planu monitorują wierzyciele.

Oddłużenie to sposób rozwiązywania problemów związanych z niewypłacalnością lub zagrożeniem niewypłacalnością w przypadku osób fizycznych (prowadzących działalność gospodarczą lub nie) i w przypadku osób prawnych niebędących przedsiębiorstwami. W tego rodzaju postępowaniu kładzie się większy nacisk na względy społeczne niż na aspekty ekonomiczne. Celem postępowania jest tutaj zapewnienie dłużnikowi możliwości „rozpoczęcia od nowa” i zmotywowanie go do aktywnego angażowania się w działania mające na celu umorzenie jego zadłużenia. Ogólnie rzecz biorąc, dłużnik musi mieć co najmniej zdolność do pełnego pokrycia kosztów wynagrodzenia i wydatków syndyka, do zapłaty przynajmniej tej samej kwoty na rzecz pozostałych wierzycieli, a ponadto do zapłaty pełnej kwoty wszelkich ustawowych wierzytelności alimentacyjnych oraz wynagrodzenia osoby, która złożyła wniosek o oddłużenie. Pewne kategorie dłużników (osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby młode i osoby zdolne do zaspokojenia wierzycieli w określonej części procentowej) mogą ubiegać się o umorzenie długu na krótki okres. Przyjmuje się, że wierzytelności wierzycieli zabezpieczonych zostaną zaspokojone z zabezpieczeń. W ramach tego rodzaju postępowania dąży się jednocześnie do ograniczenia wydatków z budżetu państwa przeznaczanych na naprawę sytuacji tych dłużników, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji społecznej. Oddłużenie może nastąpić w drodze spieniężenia masy upadłości albo przyjęcia planu spłaty wraz ze spieniężeniem masy upadłości.

Kto może wszcząć postępowanie w związku z niewypłacalnością?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością wszczyna się wyłącznie na wniosek. Postępowanie rozpoczyna się w dniu, w którym wniosek trafił do sądu właściwego do rozpoznania danej sprawy. Wniosek o wszczęcie postępowania może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel – nie dotyczy to jednak nieuchronnej niewypłacalności, kiedy to z wnioskiem może wystąpić wyłącznie dłużnik.

Dłużnik prowadzący działalność gospodarczą (niezależnie od tego, czy jest osobą fizyczną czy osobą prawną) jest zobowiązany do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania niezwłocznie po tym, gdy dowiedział się lub gdy przy dochowaniu należytej staranności powinien był się dowiedzieć, że grozi mu niewypłacalność.

Wszczęcie postępowania upadłościowego

Sąd upadłościowy wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości jako odrębne orzeczenie. W wyjątkowych przypadkach wydanie takiego postanowienia może zostać połączone z wydaniem orzeczenia o niewypłacalności (jeżeli dłużnik jest osobą, która nie może skorzystać z restrukturyzacji lub oddłużenia). Ogłoszenie upadłości staje się skuteczne z chwilą opublikowania postanowienia w rejestrze upadłości.

Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego

Postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się za zgodą sądu na wniosek dłużnika lub zarejestrowanego wierzyciela.

Sąd może wyrazić zgodę na przeprowadzenie restrukturyzacji, jeżeli (warunki te nie muszą zostać spełnione łącznie):

• łączna kwota rocznych obrotów dłużnika netto w ostatnim okresie obrachunkowym poprzedzającym datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wynosiła co najmniej 50 mln koron czeskich lub
• dłużnik zatrudnia co najmniej 50 pracowników lub
• dłużnik przedstawi sądowi plan restrukturyzacyjny zatwierdzony przez co najmniej połowę wszystkich wierzycieli zabezpieczonych (w oparciu o łączną kwotę ich wierzytelności) i przez co najmniej połowę wszystkich wierzycieli niezabezpieczonych (ponownie w oparciu o łączną kwotę ich wierzytelności) wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością lub nie później niż w dniu wydania orzeczenia o niewypłacalności.

Przeprowadzenie restrukturyzacji jest niedopuszczalne, jeżeli dłużnik jest osobą prawną w likwidacji, podmiotem prowadzącym obrót papierami wartościowymi lub podmiotem uprawnionym na mocy przepisów szczególnych do zawierania transakcji na giełdzie towarowej.

Sąd prowadzący postępowanie zezwala na restrukturyzację, jeżeli spełnione są odpowiednie przesłanki ustawowe. Na orzeczenie sądu w tej sprawie środek odwoławczy nie przysługuje.

Sąd oddala wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie restrukturyzacji, jeżeli: a) uwzględniając wszystkie okoliczności, można zasadnie przyjąć, że wniosek został złożony w złej wierze; b) wniosek został złożony ponownie przez osobę, która złożyła już wcześniej wniosek o zezwolenie na restrukturyzację i który to wniosek został rozpoznany przez sąd; lub c) wniosek został złożony przez wierzyciela, ale nie został zatwierdzony przez zgromadzenie wierzycieli. Prawo do wniesienia środka odwoławczego na to orzeczenie przysługuje wyłącznie wnioskodawcom.

Wszczęcie postępowania oddłużeniowego

Wniosek o oddłużenie dłużnik składa na specjalnym formularzu, w stosownych przypadkach wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego (jeżeli postępowanie nie zostało już wszczęte na wniosek wierzyciela). Istnieją pewne ograniczenia dotyczące tego, kiedy wniosek o oddłużenie w imieniu dłużnika może złożyć adwokat, notariusz, komornik, syndyk lub osoba akredytowana do wykonywania zadań pożytku publicznego. Dłużnik jest uprawniony do samodzielnego złożenia wniosku, jeżeli posiada dyplom uniwersytecki w dziedzinie prawa lub ekonomii.

Wniosek o oddłużenie wraz z załącznikami musi zawierać w szczególności dane dotyczące spodziewanych przyszłych dochodów dłużnika, wykaz aktywów i oświadczenie pod przysięgą wskazujące, że przy składaniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego dłużnik został poinformowany o obowiązkach ciążących na nim w ramach tego postępowania, że w ramach procedury oddłużeniowej prawidłowo spłaci długi wobec swoich wierzycieli, że podejmie wszelkie kroki, jakich można od niego w rozsądnym zakresie wymagać, aby w pełni zaspokoić wierzycieli, że wypełni wszystkie zobowiązania wynikające z ustawy o upadłości i orzeczenia o zatwierdzeniu wniosku o oddłużenie oraz że będzie w całości deklarować wszystkie swoje dochody.

Sąd upadłościowy zatwierdza wniosek o oddłużenie, jeżeli spełnione są określone warunki. Sąd oddala wniosek o oddłużenie, jeżeli, uwzględniając wszystkie okoliczności, można założyć, że złożono go w złej wierze lub że dłużnik nie jest w stanie dokonać minimalnej spłaty. Minimalna spłata musi w pełni pokryć wynagrodzenie i wydatki syndyka, zaległe i bieżące płatności alimentacyjne, wynagrodzenie osoby, która sporządziła wniosek o oddłużenie oraz pewną kwotę płatną na rzecz zwykłych wierzycieli niezabezpieczonych. Sąd oddala wniosek o oddłużenie również wówczas, gdy dotychczasowy przebieg postępowania wskazuje, że dłużnik działał w lekkomyślny lub niedbały sposób przy wywiązywaniu się ze swoich zobowiązań w ramach postępowania. Ponadto sąd oddala wniosek o oddłużenie, jeżeli a) w ciągu poprzednich dziesięciu lat dłużnikowi przyznano już umorzenie długów, b) w ciągu poprzednich pięciu lat zakończono postępowanie oddłużeniowe wobec tego dłużnika z powodu złożenia przez niego wniosku w złej wierze lub c) w ciągu poprzednich trzech miesięcy dłużnik zakończył postępowanie poprzez wycofanie wniosku. Nie oddala się wniosku z powyższych przyczyn, jeżeli dłużnik zaciągnął zobowiązanie z uzasadnionych powodów lub jeżeli występuje istotny brak równoważności między kwotą długu a świadczeniem. Prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie o oddaleniu wniosku przysługuje wyłącznie dłużnikowi.

Kiedy wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością staje się skuteczne?

Wszczęcie postępowania staje się skuteczne w dniu publikacji ogłoszenia o wszczęciu tego postępowania w rejestrze upadłości (zob. poniżej). Skutki wszczęcia postępowania utrzymują się do chwili jego zakończenia, chyba że przepisy dotyczące danego rodzaju postępowania stanowią inaczej.

Środki tymczasowe podejmowane do chwili wydania orzeczenia o niewypłacalności

Sąd z urzędu może stosować środki tymczasowe aż do chwili wydania postanowienia w sprawie wniosku o wszczęcie postępowania, chyba że przepisy stanowią inaczej. Każdy, kto występuje o zastosowanie środka tymczasowego, który sąd prowadzący postępowanie mógłby w braku takiego wniosku zastosować z urzędu, nie jest zobowiązany do złożenia kaucji. Obowiązku takiego nie ma również dłużnik występujący z wnioskiem o zastosowanie środka tymczasowego.

Za pomocą takich środków tymczasowych sąd może m.in.:

• powołać zarządcę tymczasowego;
• ograniczyć niektóre skutki związane z wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością;
• nakazać każdemu, kto występuje z wnioskiem o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością, złożenie kaucji na pokrycie kosztów wypłaty odszkodowania lub pokrycia innych strat poniesionych przez dłużnika.

Rejestr upadłości

Informacje o postępowaniach w związku z niewypłacalnością są publikowane w rejestrze upadłości prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Rejestr ten jest elektronicznym systemem informacyjnym administracji publicznej udostępnionym pod adresem https://isir.justice.cz.

Rejestr upadłości służy głównie zagwarantowaniu maksymalnej dostępności informacji na temat postępowań w związku z niewypłacalnością oraz zapewnieniu możliwości monitorowania ich przebiegu. W rejestrze publikuje się orzeczenia sądowe wydane w postępowaniu w związku z niewypłacalnością oraz w sporach ubocznych, akta sprawy oraz inne informacje, jeżeli tak stanowi ustawa o upadłości lub tak postanowi sąd prowadzący postępowanie.

Rejestr upadłości jest dostępny publicznie (z wyjątkiem niektórych szczegółowych informacji) i każdy ma prawo wglądu do niego, kopiowania zawartych w nim informacji i sporządzania wyciągów z przechowywanych w nim dokumentów.

Rejestr upadłości służy nie tylko jako źródło informacji, lecz ma również kluczowe znaczenie dla doręczania pism – za jego pośrednictwem doręcza się większość orzeczeń oraz innych pism sądowych. Co do zasady informacje o postępowaniu w związku z niewypłacalnością zamieszcza się w rejestrze upadłości w ciągu dwóch godzin od chwili złożenia wniosku (w godzinach pracy sądu). Wszystkie orzeczenia i inne pisma sądowe są następnie publikowane w rejestrze upadłości. Dzięki temu każdy może uzyskać wgląd w przebieg postępowania prowadzonego w Republice Czeskiej.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Masa upadłości

Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania złożył dłużnik, w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do dłużnika w chwili wystąpienia skutków związanych z wszczęciem tego postępowania, a także majątek nabyty przez dłużnika w toku tego postępowania.

Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania złożył wierzyciel, w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do dłużnika w chwili zastosowania przez sąd prowadzący postępowanie środka tymczasowego, ograniczającego (w całości lub w części) uprawnienie dłużnika do rozporządzania składnikami majątku, majątek należący do dłużnika w chwili uprawomocnienia się orzeczeń w przedmiocie niewypłacalności dłużnika oraz majątek nabyty przez dłużnika w toku postępowania już po uprawomocnieniu się tych orzeczeń.

Jeżeli dłużnik jest współwłaścicielem majątku, w skład masy upadłości wchodzi udział dłużnika w tej masie. Wspomniane składniki majątku wchodzą w skład masy upadłości nawet w przypadku, gdy stanowią część majątku objętego wspólnością małżeńską dłużnika.

Składniki majątku osób innych niż dłużnik wchodzą w skład masy upadłości w przypadkach w ustawie przewidzianych, w szczególności jeżeli stanowią świadczenia pieniężne uzyskane z tytułu czynów niedozwolonych. Do celów spieniężenia taki majątek uznaje się za majątek dłużnika.

O ile ustawa nie stanowi inaczej, w skład masy upadłości wchodzą zasadniczo środki pieniężne, rzeczy ruchome i nieruchomości, aporty, książeczki oszczędnościowe, certyfikaty depozytowe i inne formy depozytów, akcje, weksle, czeki lub inne papiery wartościowe, prawa udziałowe, wierzytelności pieniężne i niepieniężne, w tym wierzytelności warunkowe i wierzytelności, które nie stały się jeszcze wymagalne, wynagrodzenie dłużnika, przysługujące mu premie i dochód zastępujący wynagrodzenie należne dłużnikowi z tytułu wykonanej pracy, inne prawa oraz inne składniki majątku posiadające wartość, którą można wyrazić w pieniądzu. W skład masy upadłości wchodzą również odsetki, zyski, pożytki i korzyści związane z wymienionymi powyżej składnikami majątku.

O ile ustawa nie stanowi inaczej, składniki majątku, które nie podlegają zajęciu w toku postępowania egzekucyjnego lub postępowania w sprawie zajęcia, nie wchodzą w skład masy upadłości. Kwestię tę reguluje ustawa nr 99/1963 – kodeks postępowania cywilnego. Z egzekucji wyłączone są te składniki majątku dłużnika, które są mu niezbędne do zaspokojenia własnych potrzeb materialnych lub potrzeb materialnych członków jego rodziny, a także składniki majątku potrzebne mu do wykonywania pracy oraz inne składniki majątku, których sprzedaż byłaby sprzeczna z dobrymi obyczajami (w szczególności codzienna odzież, zwykłe urządzenia gospodarstwa domowego, obrączki ślubne i inne podobne przedmioty, leki oraz inne składniki majątku potrzebne dłużnikowi z racji choroby lub niepełnosprawności fizycznej, środki pieniężne w kwocie odpowiadającej dwukrotności kosztów utrzymania osoby fizycznej oraz zwierzęta domowe). Rzeczy wykorzystywane przez dłużnika do prowadzenia działalności gospodarczej nie są jednak wyłączone z masy upadłości. O ile ustawa nie stanowi inaczej, w skład masy upadłości nie wchodzą składniki majątku, którymi na mocy przepisów szczególnych można rozporządzać wyłącznie w ściśle określony sposób (np. dotacje celowe i pomoc zwrotna ze środków budżetowych zarządzanych przez instytucje szczebla centralnego lub lokalnego lub z budżetu państwa).

Sposób postępowania z majątkiem nabytym przez dłużnika lub majątkiem, który przypadł mu po wszczęciu takiego postępowania

Ogólnie rzecz biorąc, majątek nabyty przez dłużnika lub który mu przypadł po wszczęciu postępowania, wchodzi w skład masy upadłości; w zależności od rodzaju postępowania od zasady tej mogą jednak istnieć wyjątki. Dłużnicy mogą rozporządzać składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości wyłącznie w przypadku, gdy takie rozporządzanie nie będzie naruszało ograniczeń mających zastosowanie do danego etapu postępowania i ograniczeń specyficznych dla wybranego rodzaju postępowania w związku z niewypłacalnością.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Zadania i status syndyka

Głównym zadaniem syndyka jest zarządzanie masą upadłości dłużnika i regulowanie sporów z tym związanych oraz innego rodzaju sporów. Syndyk dąży do zagwarantowania proporcjonalnego, szybkiego, oszczędnego i możliwie jak najpełniejszego zaspokojenia wierzycieli.

Syndyk jest zobowiązany do sumiennego wywiązywania się z powierzonych mu obowiązków i do działania z zachowaniem należytej staranności. Ma on obowiązek podejmować wszelkie wysiłki, jakich można od niego zasadnie oczekiwać, w celu jak najpełniejszego zaspokojenia wierzycieli. Musi on stawiać wspólny interes wierzycieli ponad swoim własnym interesem i ponad interesem innych podmiotów.

W postępowaniu upadłościowym syndyk ma uprawnienie do rozporządzania masą upadłości oraz do wykonywania praw i spłaty zobowiązań dłużnika dotyczących masy upadłości. W szczególności syndyk wykonuje prawa udziałowca/akcjonariusza wynikające z udziałów/akcji wchodzących w skład masy upadłości, działa w charakterze pracodawcy w odniesieniu do pracowników dłużnika oraz jest odpowiedzialny za zarządzanie przedsiębiorstwem dłużnika, prowadzenie księgowości i zapewnienie przestrzegania przepisów podatkowych. Do obowiązków syndyka należy co do zasady spieniężanie masy upadłości.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym syndyk jest odpowiedzialny głównie za nadzorowanie działalności dłużnika będącego w posiadaniu masy upadłości, dalsze identyfikowanie składników majątku wchodzących w skład masy upadłości i sporządzanie wykazu tych składników, rozstrzyganie sporów ubocznych, sporządzenie wykazu wierzycieli i jego uzupełnianie a także zdawanie radzie wierzycieli sprawy z podejmowanych działań. Syndyk występuje również w charakterze dłużnika na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

W postępowaniu oddłużeniowym syndyk współpracuje z sądem prowadzącym postępowanie i z wierzycielami przy sprawowaniu nadzoru nad dłużnikiem i prowadzoną przez niego działalnością, spieniężaniu składników majątku dłużnika oraz przy przyporządkowywaniu comiesięcznych płatności w ramach harmonogramu zaspokajania wierzycieli.

Status dłużnika

W postępowaniu upadłościowym, dłużnik traci uprawnienie do rozporządzania swoim majątkiem, do wykonywania innych praw oraz do spłaty zobowiązań dotyczących tego majątku. Uprawnienia te przechodzą na syndyka. Zgodnie z ustawą czynności prawne podejmowane w tym zakresie przez dłużnika po przeniesieniu uprawnienia do rozporządzania masą upadłości na syndyka są względem wierzycieli bezskuteczne.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym majątek dłużnika pozostaje w jego posiadaniu, z zastrzeżeniem pewnych ograniczeń. Dłużnik może podejmować czynności prawne, które mają zasadnicze znaczenie dla rozporządzania i zarządzania jego majątkiem, wyłącznie za zgodą rady wierzycieli. Dłużnik, który naruszy ten wymóg, odpowiada za szkody wyrządzone wierzycielom lub osobom trzecim lub wszelkie inne poniesione przez nich straty; członkowie organu zarządzającego dłużnika ponoszą solidarną odpowiedzialność z tytułu takich szkód lub innych strat. „Czynności prawne o zasadniczym znaczeniu” oznaczają czynności, które w istotnym stopniu zmieniają wartość masy upadłości, kolejność zaspokajania wierzytelności lub stopień zaspokojenia wierzycieli. Syndyk występuje w charakterze dłużnika na zgromadzeniu wspólników lub walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

W postępowaniu oddłużeniowym masa upadłości również pozostaje w posiadaniu dłużnika, jednak z zastrzeżeniem pewnych ograniczeń. Nadzór nad dłużnikiem sprawują sąd prowadzący postępowanie, syndyk i wierzyciele.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Ogólnie rzecz biorąc, potrącenie regulują przepisy kodeksu cywilnego. Co do zasady, jeżeli strony mają względem siebie tego samego rodzaju wierzytelności, każda z nich może powiadomić drugą stronę o tym, że potrąca swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony. Potrącenia można dokonać, jak tylko strona uzyska prawo zarówno do żądania spłaty wierzytelności, jak i do spłaty swojego długu. Potrącenie skutkuje umorzeniem obydwu wierzytelności w zakresie, w jakim pokrywają się one ze sobą; jeżeli wierzytelności nie pokrywają się w pełni, wierzytelność potrąca się w podobny sposób, jak w przypadku zaspokojenia wierzytelności. Takie skutki następują wówczas, gdy dopuszczalne jest potrącenie obu wierzytelności.

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością potrącenia wierzytelności wzajemnych między dłużnikiem a wierzycielem można dokonać na podstawie orzeczenia o niewypłacalności, jeżeli ustawowe warunki regulujące możliwość dokonania potrącenia (przewidziane w kodeksie cywilnym) zostaną spełnione przed podjęciem decyzji w zakresie wyboru rodzaju postępowania, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej (np. przedłużenie terminu zgłaszania roszczeń z tytułu najmu nieruchomości mieszkaniowych).

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością potrącenie nie jest dopuszczalne w szczególności w przypadku, gdy wierzyciel dłużnika:

• nie uzyskał statusu zarejestrowanego wierzyciela w odniesieniu do zaliczalnej wierzytelności; lub
• uzyskał zaliczalną wierzytelność w rezultacie bezskutecznej czynności prawnej; lub
• wiedział o niewypłacalności dłużnika w chwili nabycia zaliczalnej wierzytelności, lub
• nie zaspokoił jeszcze wierzytelności należnej dłużnikowi w stopniu, w jakim kwota tej wierzytelności wykracza poza kwotę jego własnej zaliczalnej wierzytelności; lub
• w przypadkach wskazanych za pomocą środka tymczasowego zastosowanego przez sąd prowadzący postępowanie.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Umowy wzajemne

Jeżeli w chwili ogłoszenia upadłości bądź zezwolenia na przeprowadzenie restrukturyzacji lub oddłużenia dłużnik jest stroną umowy wzajemnej, w tym umowy przedwstępnej, która w chwili ogłoszenia upadłości bądź zezwolenia na przeprowadzenie restrukturyzacji lub oddłużenie nie została jeszcze wykonana przez dłużnika ani przez drugą stronę, stosuje się następujące zasady:

– w postępowaniu upadłościowym lub oddłużeniowym syndyk może wykonać umowę zamiast dłużnika i dochodzić wykonania umowy przez drugą stronę albo może odmówić wykonania umowy;

– w postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnikowi będącemu w posiadaniu masy upadłości przysługują takie same uprawnienia, o ile zgodę na to wyrazi rada wierzycieli.

W postępowaniu upadłościowym lub oddłużeniowym uznaje się, że syndyk, który nie oświadczy, że umowa zostanie wykonana w terminie 30 dni od daty wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości lub zezwolenia na oddłużenie, odmówił spełnienia świadczenia; do tej chwili druga strona umowy nie może odstąpić od umowy, chyba że postanowienia umowne stanowią inaczej. W postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnik znajdujący się w posiadaniu masy upadłości, który nie oświadczy, że odmawia spełnienia świadczenia w terminie 30 dni od daty zatwierdzenia restrukturyzacji, ma obowiązek umowę wzajemną wykonać.

Strona umowy, która ma obowiązek spełnić świadczenie jako pierwsza, może wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia do czasu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wzajemnego, chyba że umowa została zawarta przez tę stronę po opublikowaniu orzeczenia o niewypłacalności.

Jeżeli syndyk lub dłużnik będący w posiadaniu masy upadłości odmówi spełnienia świadczenia, druga strona może wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu doznanych szkód w terminie 30 dni od daty odmowy spełnienia świadczenia. Roszczenia drugiej strony umowy dotyczące dalszego wykonywania umowy po ogłoszeniu upadłości uznaje się za roszczenia wobec masy upadłości.

Druga strona umowy nie może żądać zwrotu świadczenia spełnionego częściowo przed wydaniem orzeczenia o niewypłacalności z uwagi na fakt, że dłużnik nie spełnił świadczenia wzajemnego.

Umowy w zakresie zobowiązań o charakterze ciągłym

Jeżeli strony uzgodniły, że przedmiot umowy o określonej cenie rynkowej ma zostać dostarczony w określonym czasie lub w wyznaczonym terminie, oraz jeżeli taki określony czas przypadnie lub taki wyznaczony termin upłynie dopiero po ogłoszeniu upadłości, strona nie może żądać spełnienia świadczenia; w takim przypadku strona może wyłącznie wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu niespełnienia świadczenia przez dłużnika. „Szkoda” oznacza różnicę między uzgodnioną ceną a ceną rynkową zapłaconą w dniu ogłoszenia upadłości w miejscu wskazanym w umowie jako miejsce spełnienia świadczenia. Druga strona może dochodzić odszkodowania jako wierzyciel, zgłaszając wierzytelność w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia upadłości.

Umowa pożyczki

Jeżeli dłużnik zawarł umowę pożyczki po ogłoszeniu upadłości, syndyk może zażądać zwrotu pożyczki przed upływem terminu wyznaczonego w tej umowie.

Dzierżawa, poddzierżawa

Istnieją szczegółowe przepisy regulujące kwestie związane z umowami dzierżawy i poddzierżawy. Po ogłoszeniu upadłości syndyk jest uprawniony m.in. do wypowiedzenia w terminie ustawowym lub terminie umownym umów dzierżawy lub poddzierżawy zawartych przez dłużnika, nawet jeżeli umowy te zawarto na czas określony; okres wypowiedzenia nie może przekraczać trzech miesięcy. Powyższe pozostaje bez uszczerbku dla przepisów kodeksu cywilnego regulujących terminy i warunki wypowiedzenia umowy dzierżawy przez oddającego w dzierżawę.

Projekty umów przygotowane przez dłużnika, które w chwili ogłoszenia upadłości nie zostały jeszcze zaakceptowane przez drugą stronę

Z chwilą ogłoszenia upadłości wnioski dłużnika dotyczące zawarcia umów, które nie zostały jeszcze zaakceptowane, oraz wszelkie projekty umów, które zostały zaakceptowane przez dłużnika, ale nie zostały jeszcze zawarte, uznaje się za wygasłe w zakresie, w jakim dotyczą masy upadłości. Projekty umów, które nie zostały jeszcze zaakceptowane przez dłużnika w chwili ogłoszenia upadłości, mogą zostać zaakceptowane wyłącznie przez syndyka.

Zastrzeżenie własności

Jeżeli dłużnik sprzedał rzecz ruchomą z zastrzeżeniem własności i wydał ją kupującemu przed ogłoszeniem upadłości, kupujący może zwrócić taką rzecz albo żądać wykonania umowy. Jeżeli przed ogłoszeniem upadłości dłużnik nabędzie i odbierze rzecz ruchomą z zastrzeżeniem własności, sprzedawca nie może żądać zwrotu takiej rzeczy, pod warunkiem że syndyk na wezwanie sprzedawcy niezwłocznie wykona zobowiązania zgodnie z umową.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wywołuje następujące skutki:

• nie można wszcząć postępowania o wierzytelności i inne roszczenia dotyczące masy upadłości, jeżeli można ich dochodzić poprzez zgłoszenie;
• prawo do zaspokojenia wierzytelności z zabezpieczenia ustanowionego na majątku dłużnika lub na przedmiotach majątkowych wchodzących w skład masy upadłości można wykonywać i uzyskać wyłącznie na warunkach określonych w ustawie o upadłości. Dotyczy to również sytuacji, w której po wszczęciu postępowania ustanowiono prawo zatrzymania nieruchomości na wniosek sądu lub w ramach postępowania egzekucyjnego;
• można zarządzić lub wszcząć egzekucję lub zajęcie dotyczące majątku dłużnika, jak również innego majątku wchodzącego w skład masy upadłości, lecz nie można ich przeprowadzić. Jeżeli chodzi o roszczenia wobec masy upadłości i roszczenia równorzędne, można przeprowadzić egzekucję lub zajęcie dotyczące majątku dłużnika na podstawie orzeczenia sądu prowadzącego postępowanie w związku z niewypłacalnością, z zastrzeżeniem ograniczeń przewidzianych w takim orzeczeniu;
• w toku egzekucji nie można wykonać uzgodnionego przez wierzyciela i dłużnika uprawnienia do zajęcia wynagrodzenia dłużnika lub innego dochodu uznawanego za wynagrodzenie.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Wydanie orzeczenia o niewypłacalności skutkuje zawieszeniem postępowań sądowych i arbitrażowych w odniesieniu do wierzytelności i innych roszczeń dotyczących masy upadłości, podlegających zgłoszeniu w postępowaniu w związku z niewypłacalnością lub które uznaje się za zgłoszone w takim postępowaniu lub dotyczących wierzytelności niezaspokojonych w takim postępowaniu. O ile nie postanowiono inaczej, nie istnieje możliwość kontynuowania tych postępowań dopóki orzeczenie o niewypłacalności jest w mocy.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Zasady związane z udziałem wierzycieli

Postępowanie w związku z niewypłacalnością przeprowadza się m.in. zgodnie z następującymi zasadami dotyczącymi udziału wierzycieli:

• postępowanie w związku z niewypłacalnością musi być prowadzone w taki sposób, aby zagwarantować, że żadna ze stron nie zostanie poszkodowana wskutek niesprawiedliwego traktowania ani nie uzyska nieuprawnionej korzyści, oraz aby zapewnić szybkie, efektywne i jak najpełniejsze zaspokojenie wierzycieli;
• wierzycieli, którzy z mocy prawa mają zasadniczo taką samą lub podobną rangę, muszą mieć takie same możliwości w postępowaniu w związku z niewypłacalnością;
• o ile przepisy nie stanowią inaczej, uprawnienia wierzyciela nabyte w dobrej wierze przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością nie mogą zostać ograniczone na mocy postanowienia sądu prowadzącego postępowanie lub wskutek zgodnych z postępowaniem działań syndyka;
• wierzyciele mają obowiązek wstrzymać się od podejmowania czynności służących zaspokojeniu ich wierzytelności poza postępowaniem w związku z niewypłacalnością, chyba że zezwala na to prawo.

Organy wierzycieli

Organami wierzycieli są:

• zgromadzenie wierzycieli;
• rada wierzycieli (lub przedstawiciel wierzycieli).

Zgromadzenie wierzycieli odpowiada za powoływanie i odwoływanie członków i zastępców członków rady wierzycieli (lub przedstawiciela wierzycieli). Zgromadzenie wierzycieli może zastrzec swoją właściwość w sprawach wykraczających poza zakres kompetencji organów wierzycieli. Jeżeli nie powołano rady wierzycieli ani przedstawiciela wierzycieli, funkcje tych organów przejmuje zgromadzenie wierzycieli, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Jeżeli zarejestrowano ponad 50 wierzycieli, zgromadzenie wierzycieli musi powołać radę wierzycieli. Jeżeli zgromadzenie wierzycieli nie ma takiego obowiązku, miejsce rady wierzycieli może zająć przedstawiciel wierzycieli.

Rada wierzycieli korzysta z uprawnień organów wierzycieli – nie dotyczy to jednak kwestii wchodzących w zakres uprawnień zgromadzenia wierzycieli lub spraw zarezerwowanych do kompetencji zgromadzenia wierzycieli. W szczególności rada wierzycieli nadzoruje działalność syndyka oraz jest uprawniona do składania do sądu prowadzącego postępowanie wniosków dotyczących tego postępowania. Rada wierzycieli chroni wspólny interes wierzycieli i – we współpracy z syndykiem – ułatwia osiągnięcie celu postępowania. Przepisy dotyczące rady wierzycieli stosuje się odpowiednio do przedstawiciela wierzycieli.

Rodzaje wierzycieli

Przepisy prawa rozróżniają wierzycieli zabezpieczonych i niezabezpieczonych.

Wierzyciel zabezpieczony to wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona aktywami wchodzącymi w skład masy upadłości w drodze prawa zastawniczego, prawa zatrzymania, ograniczenia prawa przeniesienia własności nieruchomości, powierniczego przeniesienia roszczenia, przelewu wierzytelności na zabezpieczenie lub podobnego prawa zabezpieczonego zgodnie z prawem obcym.

Wierzyciele zabezpieczeni mogą wywierać istotny wpływ na przebieg postępowania. Jeżeli dłużnik prowadzi działalność gospodarczą i zgodnie z przepisami ustawy o upadłości może zostać poddany restrukturyzacji, podjęcie decyzji o wyborze rodzaju postępowania (upadłość lub restrukturyzacja) wymaga uzyskania głosów co najmniej połowy wszystkich wierzycieli uprawnionych do odrębnego zaspokojenia (a także wierzycieli niezabezpieczonych) obecnych na zgromadzeniu wierzycieli, stosownie do kwot wierzytelności tych wierzycieli, chyba że za przyjęciem uchwały opowie się przynajmniej 90% wierzycieli obecnych na zgromadzeniu, stosownie do kwot wierzytelności tych wierzycieli. Wierzyciel zabezpieczony może również wydawać osobie sprawującej zarząd własny majątkiem polecenia w kwestii zarządzania zabezpieczeniem wiążącym tę osobę, o ile takie polecenia służą zapewnieniu odpowiedniego zarządzania tym majątkiem. Syndyk jest również związany poleceniami wierzycieli zabezpieczonych w zakresie spieniężania zabezpieczenia. Syndyk może nie zastosować się do takich poleceń, jeżeli uzna, że przedmiot zabezpieczenia można spieniężyć w korzystniejszy sposób – w takiej sytuacji zwraca się do sądu prowadzącego postępowanie w związku z niewypłacalnością o przeprowadzenie przeglądu tych poleceń w ramach pełnionych przez ten sąd funkcji nadzorczych. Spieniężenie rzeczy, prawa, roszczenia lub innego składnika majątku w postępowaniu skutkuje zniesieniem zabezpieczenia ustanowionego w odniesieniu do wierzytelności, nawet jeżeli wierzyciel zabezpieczony nie zgłosił swojej wierzytelności.

Wierzycieli zabezpieczonych zaspokaja się co do zasady w każdym etapie postępowania, z uwzględnieniem chwili powstania zabezpieczenia, z pełnej sumy zysków ze spieniężenia, pomniejszonej o wynagrodzenie syndyka oraz koszty zarządu i koszty spieniężenia. W przypadku upadłości niezaspokojona część roszczeń wierzycieli zabezpieczonych nie wygasa, tylko jest zaspokajana proporcjonalnie obok roszczeń wierzycieli niezabezpieczonych.

Wszystkich pozostałych wierzycieli uznaje się za wierzycieli niezabezpieczonych. Ich pozycja w postępowaniu jest słabsza i przewidywany poziom zaspokojenia ich wierzytelności, zgodnie z danymi statystycznymi, jest zazwyczaj znacznie niższy.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Syndyk może spieniężyć składniki majątku wchodzące w skład masy upadłości w toku postępowania upadłościowego. Otrzymuje on uprawnienie do rozporządzania masą upadłości oraz do wykonywania praw i spłaty zobowiązań dłużnika dotyczących masy upadłości. W szczególności syndyk wykonuje prawa udziałowca/akcjonariusza wynikające z udziałów/akcji wchodzących w skład masy upadłości, podejmuje decyzje w sprawie tajemnic handlowych i innych kwestii o charakterze poufnym, działa w charakterze pracodawcy w odniesieniu do pracowników dłużnika oraz jest odpowiedzialny za zarządzanie przedsiębiorstwem dłużnika, prowadzenie księgowości tego przedsiębiorstwa i zapewnienie przestrzegania przepisów podatkowych. Do obowiązków syndyka należy co do zasady spieniężanie masy upadłości.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym i postępowaniu oddłużeniowym dłużnik zachowuje przysługujące mu prawa, z zastrzeżeniem istotnych ograniczeń.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wierzytelności wobec masy upadłości i równoważne wierzytelności mogą zostać w pełni zaspokojone w dowolnej chwili po wydaniu orzeczenia o niewypłacalności.

Rozróżnia się następujące kategorie wierzytelności:

• wierzytelności wobec masy upadłości powstałe po wszczęciu postępowania lub po ogłoszeniu zawieszenia postępowania (w szczególności zwrot wydatków i wynagrodzenia zarządcy tymczasowego, likwidatora dłużnika i członków rady wierzycieli oraz wierzytelności wierzycieli z tytułu finansowania kredytowego);
• wierzytelności wobec masy upadłości powstałe po wydaniu orzeczenia o niewypłacalności (w szczególności wydatki i wynagrodzenie syndyka, podatki, opłaty, składki na ubezpieczenie społeczne, składki przewidziane w ramach państwowej polityki zatrudnienia oraz składki z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego);
• wierzytelności równoważne wierzytelnościom wobec masy upadłości (np. wierzytelności pracowników dłużnika na gruncie prawa pracy oraz wierzytelności wierzycieli z tytułu ustawowego obowiązku alimentacyjnego).

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Zgłaszanie wierzytelności

Wierzyciele zgłaszają swoje wierzytelności sądowi prowadzącemu postępowanie na specjalnym formularzu i mogą to czynić od daty wszczęcia postępowania aż do upływu terminu wyznaczonego w orzeczeniu o niewypłacalności, który jest taki sam we wszystkich rodzajach postępowań i wynosi dwa miesiące. Sąd nie weźmie pod uwagę wierzytelności zgłoszonych po tym terminie – w postępowaniu nie zostaną one zaspokojone. Należy zgłosić również wierzytelności, które były już dochodzone przed sądem, oraz wierzytelności nadające się do egzekucji, w tym wierzytelności dochodzone w ramach egzekucji lub zajęcia. Wierzyciel, który zgłosi wierzytelność lub który jest uznawany za zarejestrowanego wierzyciela, może odstąpić od dochodzenia wierzytelności na dowolnym etapie postępowania.

We wniosku dotyczącym zgłoszenia wierzytelności należy wyjaśnić, w jaki sposób doszło do jej powstania i wskazać jej kwotę. Wierzytelność musi być zawsze wyrażona jako kwota pieniężna, nawet jeżeli dotyczy niepieniężnego składnika majątku. Do wniosku dotyczącego zgłoszenia wierzytelności należy załączyć wszelkie dokumenty, na które powołano się w jego treści. Możliwość prowadzenia egzekucji danej wierzytelności wynika z treści stosownego dokumentu urzędowego.

W zakresie terminu przedawnienia lub terminu ważności roszczeń wniosek dotyczący zgłoszenia wierzytelności wywiera taki sam skutek jak wniesienie powództwa do sądu lub dochodzenie prawa przed sądem w inny sposób; bieg tego terminu rozpoczyna się w dniu złożenia wniosku w sądzie upadłościowym.

Wierzyciel ponosi odpowiedzialność za prawidłowość informacji zawartych we wniosku dotyczącym zgłoszenia wierzytelności. Na wniosek syndyka sąd prowadzący postępowanie może nałożyć na wnioskodawcę sankcje w przypadku zawyżenia rzeczywistej kwoty wierzytelności (o więcej niż 100%), nakazując mu wpłatę do masy upadłości kwoty w wysokości ustalonej po wzięciu pod uwagę wszystkich okoliczności związanych ze złożeniem wniosku dotyczącego zgłoszenia wierzytelności i przeprowadzeniu weryfikacji samej wierzytelności, przy czym górną granicą jest suma, o którą zgłoszona wierzytelność przekraczała jej faktyczną wartość.

Wierzyciel traci prawo do zaspokojenia zabezpieczonej wierzytelności, jeżeli dochodzi wierzytelności niezgodnie z przewidzianą kolejnością lub jeżeli – po przeprowadzeniu weryfikacji – okaże się, że poziom zabezpieczenia został zawyżony o ponad 100%. W takim przypadku sąd może nakazać wierzycielowi uiszczenie wpłaty na rzecz wierzycieli zabezpieczonych, którzy zgłosili wierzytelności zabezpieczone na tych samych składnikach majątku. Sąd ustala kwotę takiej wpłaty, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności związane z wykonywaniem przez wierzyciela prawa do zaspokojenia wierzytelności z zabezpieczenia oraz wyniki weryfikacji, przy czym górną granicą jest suma, o którą wartość zabezpieczenia wskazanego we wniosku przekraczała rzeczywistą wartość zabezpieczenia.

Weryfikacja zgłoszonych wierzytelności

Zgłoszone wierzytelności są w pierwszej kolejności poddawane weryfikacji, którą przeprowadza syndyk, porównując je z załączonymi dokumentami oraz ze sprawozdaniami finansowymi lub księgami dłużnika prowadzonymi zgodnie z przepisami szczególnymi. Syndyk zwraca się następnie do dłużnika o ustosunkowanie się do zgłoszonych wierzytelności. W stosownych przypadkach syndyk przeprowadza niezbędne czynności wyjaśniające w związku ze zgłoszonymi wierzytelnościami we współpracy z właściwymi organami, które są zobowiązane do udzielenia mu wsparcia w tym zakresie.

Jeżeli wniosek dotyczący zgłoszenia wierzytelności zawiera błędy lub jest niekompletny, syndyk wzywa wierzyciela do skorygowania lub uzupełnienia tego zgłoszenia w terminie 15 dni (przy czym może wyznaczyć również dłuższy termin), przekazując mu stosowne wskazówki w tym zakresie. Syndyk przekazuje wnioski dotyczące zgłoszenia wierzytelności, które nie zostaną uzupełnione ani skorygowane w należyty sposób w wyznaczonym terminie, sądowi prowadzącemu postępowanie w celu wydania postanowienia o ich odrzuceniu. Wierzyciel musi zostać należycie powiadomiony o tym fakcie.

Syndyk sporządza wykaz zgłoszonych wierzytelności. Wierzycieli zabezpieczonych wymienia się w osobnym wykazie. Jeżeli syndyk nie uwzględnił wierzytelności, należy wyraźnie to zaznaczyć. W odniesieniu do wszystkich wierzycieli należy podać informacje umożliwiające stwierdzenie ich tożsamości oraz informacje na temat sposobu, w jaki doszło do powstania wierzytelności, kwoty wierzytelności oraz jej pozycji w kolejności zaspokajania. Ponadto w przypadku wierzycieli zabezpieczonych należy również wskazać podstawę zabezpieczenia wierzytelności i sposób jej zabezpieczenia.

Przed przeprowadzeniem posiedzenia weryfikacyjnego sąd prowadzący postępowanie publikuje wykaz zgłoszonych wierzytelności w rejestrze upadłości. Sąd ten publikuje również niezwłocznie w rejestrze upadłości wszelkie zmiany wprowadzone w wykazie zgłoszonych wierzytelności.

Zgłoszone wierzytelności są następnie weryfikowane na posiedzeniu weryfikacyjnym, które zwołuje sąd. W orzeczeniu o niewypłacalności sąd wyznacza termin i miejsce posiedzenia weryfikacyjnego. Wierzyciele mogą zmienić kwotę zgłoszonej przez siebie wierzytelności aż do zakończenia posiedzenia weryfikacyjnego, chyba że wierzytelność ta została uznana. Wierzyciele nie mogą jednak zmienić podstawy, na jakiej zgłosili wierzytelność, ani jej pozycji w kolejności zaspokajania wierzytelności.

Kwestionowanie wierzytelności

Wiarygodność, kwotę i kolejność zaspokajania wszystkich zgłoszonych wierzytelności może zakwestionować: a) syndyk, b) dłużnik lub c) zarejestrowany wierzyciel.

Zakwestionowanie wierzytelności wierzyciela przez innego zarejestrowanego wierzyciela musi odbyć się z zachowaniem takich samych wymogów formalnych jak w przypadku powództwa wszczynanego zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz z wyraźnym wskazaniem, czy celem jest zakwestionowanie wiarygodności, kwoty czy też pozycji wierzytelności w kolejności zaspokajania wierzytelności. Pismo dotyczące zakwestionowania wierzytelności wnosi się na specjalnym formularzu.

W ustawie o upadłości wyróżnia się następujące sposoby kwestionowania wierzytelności:

• zakwestionowanie wiarygodności wierzytelności – wnioskodawca argumentuje, że wierzytelność nigdy nie powstała, że została w pełni umorzona lub że uległa w całości przedawnieniu;
• zakwestionowanie kwoty wierzytelności – wnioskodawca argumentuje, że wysokość zobowiązania dłużnika jest mniejsza niż zgłoszona kwota (osoba kwestionująca kwotę wierzytelności musi również wskazać jej faktyczną kwotę);
• zakwestionowanie pozycji wierzytelności w kolejności zaspokajania wierzytelności – wnioskodawca argumentuje, że pozycja wierzytelności w kolejności jest mniej korzystna niż pozycja wskazana przy zgłoszeniu wierzytelności lub że odmówiono mu prawa do zaspokojenia wierzytelności z zabezpieczenia (osoba kwestionująca pozycję wierzytelności musi również wskazać kolejność, w jakiej wierzytelność powinna zostać zaspokojona).

Jeżeli zarejestrowany wierzyciel kwestionuje wierzytelności innego zarejestrowanego wierzyciela, wierzyciele ci stają się stronami sporu ubocznego. Syndyk, który chce wesprzeć jedną ze stron w tym sporze, w którym sam udziału nie bierze, ma prawo do interwencji.

Orzeczenia w sprawie wiarygodności, kwoty i pozycji wierzytelności w kolejności zaspokajania wierzytelności wydaje sąd prowadzący postępowanie.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Masę upadłości spienięża się w postępowaniu upadłościowym. Oznacza to, że cały majątek wchodzący w skład masy upadłości zostaje przekształcony w środki pieniężne w celu proporcjonalnego zaspokojenia wierzycieli. Masę upadłości spienięża syndyk. Spieniężenia można dokonać dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości i po zwołaniu pierwszego zgromadzenia wierzycieli. Ze spieniężenia wyłączone są składniki majątku zagrożone zepsuciem lub utratą wartości; sąd prowadzący postępowanie może również z innych względów zezwolić na wyłączenie określonych przedmiotów ze spieniężenia. Spieniężenie masy upadłości znosi wszystkie skutki tytułu egzekucyjnego lub tytułu do zajęcia oraz inne wady związane ze spieniężeniem majątku, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Masę upadłości można spieniężyć w drodze:

• publicznej licytacji,
• sprzedaży ruchomości i nieruchomości zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji,
• sprzedaży składników majątku poza licytacją,
• licytacji przeprowadzonej przez komornika sądowego.

Jeżeli zyski ze spieniężenia masy upadłości okażą się niewystarczające do zaspokojenia wszystkich wierzytelności, w pierwszej kolejności pokrywa się wynagrodzenie syndyka i poniesione przez niego wydatki, następnie wierzytelności, które powstały w trakcie zawieszenia postępowania, wierzytelności z tytułu finansowania kredytem, potem (proporcjonalnie) koszty związane z zarządem i utrzymaniem masy upadłości i wierzytelności pracowników dłużnika na gruncie prawa pracy, następnie wierzytelności związane ze świadczeniami alimentacyjnymi, a wreszcie wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu. Pozostałe wierzytelności zaspokaja się proporcjonalnie.

Po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego sprawozdanie końcowe syndyk przekazuje sądowi projekt postanowienia w przedmiocie podziału masy upadłości, określając kwotę, jaka powinna zostać wypłacona w związku z poszczególnymi wierzytelnościami figurującymi w zweryfikowanym wykazie zgłoszonych wierzytelności. Na tej podstawie sąd wydaje postanowienie w przedmiocie podziału masy upadłości, w którym określa wysokość kwot, jakie należy wypłacić wierzycielom. Wszystkich wierzycieli figurujących w planie podziału masy upadłości zaspokaja się proporcjonalnie do zgłoszonej kwoty ich wierzytelności. Przed dokonaniem podziału masy upadłości zaspokaja się dotychczas niezaspokojone wierzytelności, które mogą zostać zaspokojone w każdej chwili w toku postępowania upadłościowego. Wierzytelności te obejmują w szczególności:

• wierzytelności wobec masy upadłości – wydatki poniesione przez syndyka i jego wynagrodzenie, koszty związane z zarządem i utrzymaniem majątku dłużnika, podatki, opłaty, składki na ubezpieczenie społeczne, składki na ubezpieczenie od utraty pracy, składki na ubezpieczenie zdrowotne itp.;
• równoważne wierzytelności – wierzytelności pracowników dłużnika na gruncie prawa pracy, wierzytelności wierzycieli związane z odszkodowaniem z tytułu doznania uszczerbku na zdrowiu, wierzytelności Skarbu Państwa itp.;
• wierzytelności zabezpieczone.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Zakończenie postępowania upadłościowego

Po spieniężeniu masy upadłości syndyk składa do sądu upadłościowego sprawozdanie końcowe. W sprawozdaniu końcowym należy opisać w sposób ogólny czynności podjęte przez syndyka i przedstawić ilościową ocenę wyników finansowych dotyczących tych czynności. Musi ono zawierać wskazanie kwoty, którą należy podzielić między wierzycieli, oraz oznaczenie tych wierzycieli, wraz ze wskazaniem wysokości ich udziałów w łącznej kwocie masy upadłości. Poza sprawozdaniem końcowym syndyk składa do sądu zestawienie opłat i wydatków.

Sąd prowadzący postępowanie weryfikuje sprawozdanie końcowe syndyka i przedstawione przez niego wyliczenia, a po przeprowadzeniu posiedzenia z udziałem syndyka koryguje ewentualne błędy i braki stwierdzone w tym sprawozdaniu. Sąd powiadamia strony o zweryfikowanym sprawozdaniu końcowym syndyka w drodze jego publicznego ogłoszenia. Po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego sprawozdanie końcowe syndyk przekazuje sądowi projekt postanowienia w przedmiocie podziału masy upadłości, określając kwotę, jaka powinna zostać wypłacona w związku z poszczególnymi wierzytelnościami figurującymi w zweryfikowanym wykazie zgłoszonych wierzytelności. Następnie sąd wydaje postanowienie w przedmiocie podziału masy upadłości, w którym określa wysokość kwot, jakie należy wypłacić wierzycielom. Wszystkich wierzycieli figurujących w planie podziału masy upadłości zaspokaja się proporcjonalnie do zgłoszonej kwoty ich wierzytelności. W postanowieniu dotyczącym podziału masy upadłości sąd wyznacza syndykowi termin do realizacji podziału, który nie powinien być dłuższy niż dwa miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia dotyczącego podziału.

Postępowanie upadłościowe kończy się wraz z doręczeniem sprawozdania syndyka z realizacji podziału masy upadłości oraz wydaniem przez sąd postanowienia o zakończeniu postępowania. Sąd może również w pewnych innych sytuacjach przewidzianych w ustawie umorzyć postępowanie upadłościowe, np. jeżeli okaże się, że majątek dłużnika jest w oczywisty sposób niewystarczający do zaspokojenia wierzycieli. Po uprawomocnieniu się takiego postanowienia postępowanie kończy się.

Zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego

Postępowanie restrukturyzacyjne kończy się z chwilą wydania przez sąd postanowienia zatwierdzającego wykonanie planu restrukturyzacyjnego lub istotnych jego części. Orzeczenie sądu w tym przedmiocie nie podlega zaskarżeniu.

Postępowanie restrukturyzacyjne może również zostać zakończone wydaniem przez sąd orzeczenia o przekształceniu tego postępowania w postępowanie upadłościowe. Rozwiązanie takie można zastosować w ustawowo przewidzianych przypadkach, w szczególności w razie wystąpienia problemów z zatwierdzeniem i wykonaniem planu restrukturyzacji. Sąd nie może wydać orzeczenia o przekształceniu postępowania restrukturyzacyjnego w postępowanie upadłościowe, jeżeli wykonano już istotne elementy planu restrukturyzacji. Na orzeczenie sądu w tym przedmiocie środek odwoławczy może wnieść dłużnik, osoba występująca z wnioskiem o przeprowadzenie restrukturyzacji, syndyk lub rada wierzycieli. Jeżeli sąd postanowił o przekształceniu postępowania restrukturyzacyjnego w postępowanie upadłościowe, ma to skutki takie jak ogłoszenie upadłości, o ile sąd w tym postanowieniu nie określił innych warunków przekształcenia.

Zakończenie postępowania oddłużeniowego

Postępowanie oddłużeniowe kończy się wydaniem przez sąd orzeczenia o zatwierdzeniu oddłużenia albo o odmowie jego zatwierdzenia. Takie orzeczenie może być zaskarżone przez dłużnika, syndyka lub wierzycieli. Jeżeli sąd wyda orzeczenie o zatwierdzeniu oddłużenia, a dłużnik wykona wszystkie swoje obowiązki zgodnie z zatwierdzoną metodą oddłużenia, w odpowiedni sposób i terminowo, sąd uwzględnia w orzeczeniu postanowienie o zwolnieniu dłużnika z obowiązku zaspokojenia wierzytelności objętych postępowaniem w zakresie, w jakim wierzytelności te nie zostały jeszcze zaspokojone. Postanowienie takie nie ma zastosowania do wierzytelności powstałych po wydaniu orzeczenia o niewypłacalności.

Postępowanie oddłużeniowe może się też zakończyć unieważnieniem zatwierdzonego umorzenia długów przez sąd. Sąd decyduje wówczas albo o rozwiązaniu kwestii niewypłacalności w drodze ogłoszenia upadłości, albo o umorzeniu postępowania, jeżeli dłużnik jest całkowicie niewypłacalny. Zatwierdzone postępowanie oddłużeniowe może zostać unieważnione w przypadkach określonych w przepisach, w szczególności wówczas, gdy dłużnik nie spełni warunków umorzenia długów.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

W przypadku postępowania upadłościowego dotyczącego majątku osoby fizycznej (w każdej chwili po zakończeniu tego postępowania) lub majątku osoby prawnej (do czasu jej rozwiązania poprzez wykreślenie z rejestru publicznego) po zakończeniu takiego postępowania istnieje możliwość wydania postanowienia w przedmiocie zajęcia lub wszczęcia egzekucji dotyczącej wierzytelności, która została zatwierdzona i nie była zakwestionowana przez dłużnika, ale która nie została zaspokojona w toku postępowania upadłościowego. Wraz z wnioskiem o przeprowadzenie egzekucji składa się jedynie kartę weryfikacji oraz sprawozdanie z weryfikacji dotyczącej tej wierzytelności. Uprawnienie takie ulega przedawnieniu po upływie dziesięciu lat od daty zakończenia postępowania upadłościowego, przy czym bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w dniu wejścia w życie postanowienia o zakończeniu postępowania.

W przypadku restrukturyzacji, po wejściu w życie planu restrukturyzacyjnego sąd może zarządzić przeciwko dłużnikowi przeprowadzenie egzekucji lub zajęcia w celu odzyskania wierzytelności określonej w planie restrukturyzacyjnym. Jeżeli wierzytelność została zakwestionowana, przeprowadzenie egzekucji lub zajęcia możliwe jest wyłącznie po uprawomocnieniu się orzeczenia sądowego zatwierdzającego tą wierzytelność; orzeczenie to załącza się do wniosku.

W ramach postępowania oddłużeniowego po zakończeniu tego postępowania i zwolnieniu z reszty długu wierzyciele nie mogą już dochodzić zaspokojenia pozostałych wierzytelności w drodze egzekucji lub zajęcia. W takiej sytuacji nie ma znaczenia, czy wierzyciele zostali częściowo zaspokojeni w toku postępowania oddłużeniowego lub nawet czy zgłosili swoją wierzytelność w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Koszty – w szczególności wynagrodzenie syndyka i poniesione przez niego wydatki – powinny zostać pokryte z masy upadłości, tj. powinien ponieść je dłużnik.

Ponieważ wartość składników majątku wchodzących w skład masy upadłości nie zawsze jest wystarczająca do pokrycia kosztów, sąd prowadzący postępowanie może – przed wydaniem orzeczenia w sprawie wniosku dotyczącego niewypłacalności – nakazać wnioskodawcy w wyznaczonym terminie uiszczenie z góry kosztów postępowania w związku z niewypłacalnością, jeżeli jest to konieczne do pokrycia kosztów tego postępowania i nie można zapewnić niezbędnych środków w inny sposób. Powyższe ma zastosowanie nawet wówczas, gdy oczywiste jest, iż dłużnik nie posiada żadnego majątku. W ustawie przewidziano górny próg takiej wpłaty. Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością złożyło kilka osób, są one solidarnie zobowiązane do wniesienia zaliczki.

W przypadku braku możliwości pokrycia kosztów z masy upadłości, pozostałą część kosztów postępowania pokrywa się z zaliczki, tj. koszty te pokrywa wnioskodawca.

Jeżeli zaliczka również nie wystarcza na pokrycie kosztów, koszty pokrywa Skarb Państwa do maksymalnej wysokości 50 000 czeskich koron za wynagrodzenie syndyka i 50 000 czeskich koron za wydatki syndyka w formie pieniężnej.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Czynności prawne podjęte przez dłużnika z zamiarem ograniczenia możliwości zaspokojenia wierzycieli lub w celu zapewnienia określonym wierzycielom preferencyjnego traktowania są bezskuteczne. Również zaniechania dłużnika w tym zakresie uznaje się za czynności prawne. Wyróżnia się trzy kategorie takich bezskutecznych czynności: a) czynności prawne pozbawione adekwatnego świadczenia wzajemnego; b) preferencyjne czynności prawne prowadzące do sytuacji, w której wierzytelności jednego wierzyciela zostają zaspokojone w większym stopniu, niż miałoby to miejsce w postępowaniu upadłościowym, ze szkodą dla pozostałych wierzycieli; c) czynności prawne, poprzez które dłużnik umyślnie ogranicza możliwość zaspokojenia wierzyciela, jeżeli zamiar ten był znany drugiej stronie lub – biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy – musiał być znany drugiej stronie.

O ile w ustawie o upadłości nie określono inaczej, o bezskuteczności czynności prawnych podjętych przez dłużnika, w tym tych określonych jako bezskuteczne w ustawie o upadłości i tych, których dłużnik dokonał po rozpoczęciu obowiązywania skutków wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością, orzeka sąd prowadzący postępowanie po zaskarżeniu takich czynności przez syndyka (powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną). Syndyk może wnieść powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w terminie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o niewypłacalności. Jeżeli powództwo nie zostanie wniesione w wyznaczonym terminie, roszczenie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną wygasa. Świadczenie na rzecz dłużnika wynikające z czynności prawnych uznanych za bezskuteczne wchodzi w skład masy upadłości po uprawomocnieniu się postanowienia uwzględniającego powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

Bezskuteczność czynności prawnej pozostaje bez uszczerbku dla jej wykonalności. W postępowaniu w związku z niewypłacalnością świadczenie na rzecz dłużnika wynikające z bezskutecznych czynności prawnych wchodzi jednak w skład masy upadłości. Jeżeli pierwotne świadczenie na rzecz dłużnika z bezskutecznej czynności prawnej nie może zostać przekazane do masy upadłości, ubytek w masie upadłościowej należy odpowiednio uzupełnić.

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością sąd prowadzący to postępowanie nie jest związany postanowieniami wydanymi przez inny sąd ani decyzjami innych organów, na mocy których unieważniono czynność prawną podjętą w odniesieniu do składników majątku dłużnika lub zobowiązań dłużnika; dotyczy to również wszelkich innych rozstrzygnięć. W toku postępowania w związku z niewypłacalnością ważność tego rodzaju czynności prawnych bada tylko sąd prowadzący postępowanie. Jeżeli w postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie sąd unieważni czynność prawną odnosząca się do składników majątku lub zobowiązań dłużnika, uzyskana w formie świadczenia korzyść ekonomiczna musi wejść do masy upadłości.

Jeżeli czynność prawna dotycząca składników majątku lub zobowiązań dłużnika zostanie unieważniona na mocy postanowienia sądu, które uprawomocniło się przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością, czynność prawną będącą przedmiotem tego postanowienia uznaje się w ramach postępowania również za nieważną.

Przepisy szczegółowe dotyczące określonych kategorii roszczeń

W odniesieniu do następujących kategorii roszczeń stosuje się przepisy szczegółowe:

• roszczenia do masy upadłości powstałe po wszczęciu postępowania lub po zawieszeniu postępowania;
• roszczenia do masy upadłości powstałe po wydaniu orzeczenia o niewypłacalności;
• roszczenia równoważne roszczeniom do masy upadłości;
• roszczenia podporządkowane;
• roszczenia udziałowców/akcjonariuszy dłużnika lub jego członków wynikające z ich uczestnictwa w spółce lub w spółdzielni;
• roszczenia całkowicie wyłączone z zaspokojenia w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

Wprowadzenie

Kwestie niewypłacalności i postępowania upadłościowego reguluje w Niemczech ustawa o postępowaniu w związku z niewypłacalnością (Insolvenzordnung, InsO), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 1999 r. Ustawa o postępowaniu w związku z niewypłacalnością różni się od innych przepisów procesowych tym, że zawiera ona nie tylko przepisy prawa procesowego, ale również przepisy prawa materialnego. Na przykład przepisy określające skutki wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością są przepisami prawa materialnego (§§ 80–147 InsO).

Głównym celem ustawy o postępowaniu w związku z niewypłacalnością jest zagwarantowanie zbiorowego zaspokojenia wierzycieli dłużnika poprzez spieniężenie majątku dłużnika i podział uzyskanej sumy albo poprzez przyjęcie w planie dotyczącym niewypłacalności innego rozwiązania, w szczególności polegającego na utrzymaniu przedsiębiorstwa dłużnika (§ 1 zdanie pierwsze InsO). Zbiorowe zaspokojenie wierzycieli (gemeinschaftliche Befriedigung) oznacza, że roszczenia wierzycieli co do zasady zaspokaja się proporcjonalnie do ich wysokości. Ponadto postępowanie w związku z niewypłacalnością ma w założeniu umożliwić rzetelnemu dłużnikowi uwolnienie się od pozostałych zobowiązań (§ 1 zdanie drugie InsO).

Jedną z podstawowych zasad niemieckiego postępowania w związku z niewypłacalnością – poza zasadą równego traktowania wierzycieli – jest zasada autonomii wierzycieli (Gläubigerautonomie). Wierzyciele posiadają szeroko zakrojone uprawnienia pozwalające im wpływać na przebieg postępowania, w szczególności jeżeli chodzi o sposób spieniężenia majątku dłużnika. Wierzyciele decydują również o konkretnej formie postępowania, ponieważ poza postępowaniem zwykłym w ustawie przewidziano również możliwość skorzystania przez wierzycieli uprawnionych do odrębnego zaspokojenia i wierzycieli niewypłacalnego dłużnika z przysługującej im autonomii prywatnej polegającej na sporządzeniu planu dotyczącego niewypłacalności, w którym w sposób odmienny od ustawowych reguł postępowania uregulują oni kwestie związane ze spieniężeniem masy upadłości, podziałem środków między zainteresowane strony, sposobem ukształtowania postępowania w związku z niewypłacalnością oraz z odpowiedzialnością dłużnika po zakończeniu postępowania. Plan dotyczący niewypłacalności ma szczególnie istotne znaczenie w procesie przywracania rentowności przedsiębiorstwa, chociaż może on również zapewniać warunki ramowe dla jego likwidacji.

Charakterystyczne dla niemieckiego postępowania w związku z niewypłacalnością jest również obowiązywanie zasady jedności. Ustawa o postępowaniu sanacyjnym i likwidacyjnym (Gesetz für Sanierung und Liquidation) nie przewiduje odrębnych rodzajów postępowania. Zarówno likwidację, jak i przywracanie rentowności przeprowadza się w postępowaniu zwykłym lub w postępowaniu w przedmiocie planu dotyczącego niewypłacalności.

W przypadku przywracania rentowności przedsiębiorstwa należy zwrócić również uwagę na przepisy ustawy o ramach stabilizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw (Gesetz über den Stabilisierungs- und Restrukturierungsrahmen für Unternehmen, określana również jako Unternehmensstabilisierungs- und -restrukturierungsgesetz lub StaRUG), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2021 r. W StaRUG przewidziano szereg instrumentów zapewniających możliwość reorganizacji przedsiębiorstwa, które znalazło się w trudnej sytuacji, ale nie jest jeszcze niewypłacalne ani nadmiernie zadłużone, na podstawie planu restrukturyzacji zatwierdzonego przez większość wierzycieli, bez konieczności przeprowadzania postępowania w związku z niewypłacalnością zgodnie z InsO. Od 17 lipca 2022 r. postępowania przewidziane w StaRUG można – na wniosek – prowadzić również w trybie publicznym, tj. informacje o postępowaniu, terminach i miejscach czynności sądowych (Gerichtliche Termine) oraz orzeczenia sądowe publikuje się na portalu poświęconym restrukturyzacji zgodnie z §§ 84–86 StaRUG. Spełniają one zatem również przesłanki postępowania upadłościowego w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego („rozporządzenie UE w sprawie postępowania upadłościowego”).

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością może zostać wszczęte w odniesieniu do majątku każdej osoby fizycznej lub prawnej, nawet jeżeli nie prowadzi ona samodzielnej działalności gospodarczej lub zawodowej. (Osobę fizyczną, która nie prowadzi takiej działalności, określa się mianem „konsumenta”). Postępowanie w związku z niewypłacalnością może zostać również wszczęte w odniesieniu do majątku spółki nieposiadającej osobowości prawnej, np. spółki jawnej (offene Handelsgesellschaft) lub spółki komandytowej (Kommanditgesellschaft), lub w odniesieniu do majątku odrębnego, np. masy spadkowej. Jeżeli chodzi o osoby prawne prawa publicznego, zastosowanie ma przepis szczególny zawarty w § 12 InsO, który stanowi, że postępowania w związku z niewypłacalnością nie można wszcząć w odniesieniu do majątku federacji lub kraju związkowego (§ 12 ust. 1 pkt 1 InsO).

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością wszczyna się wyłącznie na wniosek, nigdy z urzędu. Z wnioskiem może wystąpić dłużnik lub wierzyciel. Aby zapewnić sądowi i dłużnikowi ochronę przed wnioskami składanymi przedwcześnie lub z zamiarem wyrządzenia szkody, wierzyciel występujący z takim wnioskiem musi uprawdopodobnić istnienie przesłanek upadłości oraz swoją wierzytelność wobec dłużnika.

W przypadku niewypłacalności spółki kapitałowej jej organy mają obowiązek, pod groźbą sankcji karnych, złożyć wniosek o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością. Naruszenie tego obowiązku otwiera wierzycielom możliwość wystąpienia z roszczeniami o odszkodowanie. Jeżeli dłużnik znajdujący się w trudnej sytuacji nie spełni tego obowiązku, może zostać w pewnych okolicznościach pociągnięty do odpowiedzialności karnej (§§ 283 i nast. kodeksu karnego – Strafgesetzbuch).

Ogólną przesłanką wszczęcia takiego postępowania jest zaistnienie niewypłacalności dłużnika. Niewypłacalność to stan, w którym dłużnik nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Zasadniczo przyjmuje się, że dłużnik stał się niewypłacalny, jeżeli wstrzymał płatności na rzecz wierzycieli (§ 17 ust. 2 InsO). Jeżeli dłużnik jest osobą prawną lub spółką, w której żaden ze wspólników nie jest osobą fizyczną ponoszącą nieograniczoną odpowiedzialność, przesłanką wszczęcia postępowania może być również nadmierne zadłużenie. Nadmierne zadłużenie (Überschuldung) to stan, w którym majątek dłużnika nie pokrywa już istniejących zobowiązań, chyba że w danym przypadku istnieje duże prawdopodobieństwo, iż przedsiębiorstwo będzie kontynuować działalność przez kolejnych 12 miesięcy (§ 19 ust. 2 InsO). Przy wycenie majątku dłużnika bierze się pod uwagę kontynuację działalności jego przedsiębiorstwa, o ile, zważywszy na okoliczności, jest ona bardzo prawdopodobna. Z wnioskiem o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością dłużnik może również wystąpić, jeżeli istnieje zagrożenie niewypłacalnością (§ 18 ust. 1 InsO). Zagrożenie niewypłacalnością dłużnika występuje wówczas, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, że dłużnik nie będzie w stanie regulować istniejących zobowiązań pieniężnych w terminie ich wymagalności (§ 18 ust. 2 InsO). Ocenę, czy w danym przypadku zachodzi prawdopodobieństwo, że dłużnik nie będzie w stanie regulować istniejących zobowiązań pieniężnych, przeprowadza się zazwyczaj na podstawie prognozy obejmującej 24 miesiące. Aby można było wszcząć postępowanie w związku z niewypłacalnością, należy również zapewnić środki finansowe na pokrycie kosztów takiego postępowania. Odmowa wszczęcia postępowania następuje zatem wówczas, gdy majątek dłużnika prawdopodobnie nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania (§ 26 ust. 1 zdanie pierwsze InsO).

Jeżeli przesłanki są spełnione, sąd właściwy w sprawach niewypłacalności (Insolvenzgericht) wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania, które zostaje ogłoszone. Na polecenie sądu publicznego ogłoszenia dokonuje się w internecie (http://www.insolvenzbekanntmachungen.de/). W postanowieniu o wszczęciu postępowania sąd wzywa wierzycieli niewypłacalnego dłużnika do zgłaszania syndykowi swoich wierzytelności w wyznaczonym terminie. Sąd wyznacza termin sprawozdawczy, na którym wierzyciele, w oparciu o informacje zawarte w sprawozdaniu syndyka, podejmują decyzję o sposobie prowadzenia postępowania, oraz wyznacza termin sprawdzenia wierzytelności, na którym sprawdza się zgłoszone wierzytelności (§ 29 ust. 1 InsO).

Jak już wspomniano we wprowadzeniu, w ustawie o postępowaniu w związku z niewypłacalnością nie dokonuje się rozróżnienia między postępowaniem w przedmiocie planu dotyczącego niewypłacalności a postępowaniem zmierzającym do likwidacji przedsiębiorstwa. Poza postępowaniem zwykłym w ustawie przewidziano możliwość przeprowadzenia zarówno likwidacji, jak i przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa dłużnika w drodze realizacji planu dotyczącego niewypłacalności.

Mając na względzie, że badanie przez sąd zaistnienia przesłanek wszczęcia postępowania może wymagać czasu, sąd w postępowaniu wstępnym (Eröffnungsverfahren) zarządza stosowne środki tymczasowe, aby do czasu rozpoznania tego wniosku zapobiec niekorzystnej dla wierzycieli zmianie sytuacji majątkowej dłużnika (§ 21 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). W praktyce sąd powołuje w tym celu syndyka tymczasowego, któremu może przyznać szeroki lub wąski zakres uprawnień (odpowiednio starker i schwacher vorläufiger Insolvenzverwalter). W przypadku powołania syndyka tymczasowego o wąskim zakresie uprawnień dłużnik zachowuje prawo do rozporządzania majątkiem, a konkretne uprawnienia syndyka określa sąd, przy czym uprawnienia te nie mogą wykraczać poza uprawnienia przysługujące syndykowi tymczasowemu o szerokim zakresie uprawnień (§ 22 ust. 2 zdanie drugie InsO). Sąd może np. postanowić, że rozporządzenia dłużnika dotyczące jego majątku są skuteczne wyłącznie za zgodą syndyka. W odróżnieniu od powołania syndyka tymczasowego o szerokim zakresie uprawnień powołanie syndyka tymczasowego o wąskim zakresie uprawnień nie skutkuje zawieszeniem toczących się sporów prawnych [Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof, BGH), wyrok z dnia 21 czerwca 1999 r. – II ZR 70/98 – pkt 4]. Z ustanowieniem syndyka tymczasowego o szerokim zakresie uprawnień mamy do czynienia, gdy sąd ustanowi ogólny zakaz rozporządzania majątkiem przez dłużnika, przyznając stosowne uprawnienia w kwestii zarządzania i rozporządzania tym majątkiem syndykowi tymczasowemu (§ 22 ust. 1 zdanie pierwsze InsO).

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W skład masy upadłości (Insolvenzmasse) wchodzi majątek należący do dłużnika w chwili wszczęcia postępowania oraz majątek nabyty przez niego w toku postępowania (tj. do czasu jego zawieszenia lub umorzenia). W skład masy upadłości nie wchodzą uprawnienia dłużnika o charakterze ściśle osobistym ani rzeczy niepodlegające zajęciu, ponieważ nie podlegałyby one również egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym. Na przykład wynagrodzenie za pracę wchodzi w skład masy upadłości wyłącznie w zakresie, w jakim wykracza poza kwotę minimum egzystencji dłużnika. W skład majątku dłużnika niepodlegającego zajęciu wchodzi również majątek wyłączony przez syndyka z masy upadłości.

Zgodnie z prawem niemieckim wraz z wszczęciem postępowania uprawnienie do zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości co do zasady przechodzi na syndyka [wyjątek: zarząd własny dłużnika (Eigenverwaltung), §§ 270 i nast. InsO], a zatem ustanowienie zabezpieczeń na rzecz kredytodawców, którzy np. finansują dłużnika sprawującego zarząd własny tzw. kredytem do masy, spoczywa na syndyku. W przypadku transakcji o szczególnym znaczeniu, takich jak pożyczka stanowiąca istotne obciążenie dla masy upadłości, syndyk musi uzyskać zgodę zgromadzenia wierzycieli lub powołanej rady wierzycieli (§ 160 InsO). Zobowiązania z tytułu pożyczek i inne zobowiązania zaciągnięte przez syndyka są zobowiązaniami obciążającymi masę upadłości, które zaspokaja się z masy upadłości w pierwszej kolejności, tj. przed wierzytelnościami wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Służy to zagwarantowaniu, aby po wszczęciu postępowania kontrahenci byli nadal gotowi współpracować z niewypłacalnym dłużnikiem.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Ponieważ z chwilą wszczęcia postępowania z reguły to syndykowi powierza się istotną funkcję (wyjątek: zarząd własny dłużnika), na tym etapie postępowania sąd zasadniczo posiada uprawnienia nadzorcze i kierownicze (zob. §§ 58 i 76 InsO) (obok uprawnień szczególnych przysługujących mu np. w ramach postępowania w przedmiocie planu dotyczącego niewypłacalności lub zarządu własnego dłużnika). Po wszczęciu postępowania odpowiedzialność za podejmowanie najważniejszych decyzji (dotyczących spieniężenia masy upadłości, likwidacji przedsiębiorstwa, przywrócenia rentowności i planu dotyczącego niewypłacalności) spoczywa na wierzycielach. Sąd ma jednak szczególne uprawnienia i zadania na etapie wszczęcia postępowania. Na tym etapie sąd podejmuje decyzje m.in. o wszczęciu postępowania, zastosowaniu tymczasowych środków zabezpieczających oraz o ustanowieniu syndyka. Do sądu należy również sprawowanie nadzoru nad syndykiem. Sąd kontroluje tylko zgodność działań syndyka z prawem, ale nie bada ich celowości ani nie może wydawać syndykowi poleceń. Dla usprawnienia przebiegu postępowania w związku z niewypłacalnością postanowienia sądu podlegają zaskarżeniu wyłącznie w przypadkach, w których w ustawie przewidziano możliwość wniesienia na nie zażalenia natychmiastowego (sofortige Beschwerde) (zob. § 6 ust. 1 InsO). Zażalenie natychmiastowe można wnieść do samego sądu prowadzącego postępowanie lub do sądu odwoławczego (sądu krajowego będącego sądem wyższej instancji dla sądu prowadzącego postępowanie), składając je na piśmie lub ustnie do protokołu w sekretariacie sądu (Geschäftstelle). Wniesienie zażalenia natychmiastowego nie wywiera skutku zawieszającego. Sąd odwoławczy lub sędzia-komisarz mogą jednak zarządzić o tymczasowym zawieszeniu egzekucji.

Syndyk odgrywa zasadniczą rolę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Syndykiem można ustanowić wyłącznie osobę fizyczną, nigdy zaś osobę prawną (§ 56 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Do powołania na syndyka kwalifikują się w szczególności adwokaci, rewidenci księgowi i doradcy podatkowi. Z chwilą wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością uprawnienie do zarządzania i rozporządzania majątkiem dłużnika przechodzi na syndyka (§ 80 ust. 1 InsO). Głównym zadaniem syndyka jest zwrot wszelkich przedmiotów nienależących do dłużnika, a znajdujących się w jego majątku w chwili wszczęcia postępowania. Syndyk musi również włączyć do majątku dłużnika przedmioty zgodnie z prawem należące do majątku dłużnika, ale nieznajdujące się w nim w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Majątek dłużnika ustalony w ten sposób stanowi masę upadłości (Insolvenzmasse, § 35 InsO), która zostanie przez syndyka spieniężona i z której zostaną zaspokojeni wierzyciele. Pozostałe obowiązki syndyka obejmują:

• wypłacanie wynagrodzenia pracownikom niewypłacalnego dłużnika;
• podejmowanie decyzji w kwestii kontynuowania lub zakończenia zawisłych sporów prawnych (§§ 85 i nast. InsO) oraz odnośnie do niewykonanych umów (§§ 103 i nast. InsO);
• sporządzanie zestawienia przedmiotów należących do masy upadłości (§ 153 ust. 1 zdanie pierwsze InsO);
• zaskarżanie czynności prawnych niekorzystnych dla wierzycieli masy upadłości podjętych przed wszczęciem postępowania (§§ 129 i nast. InsO).

Nadzór nad syndykiem sprawuje sąd (§ 58 ust. 1 InsO). Jeżeli ustanowiono radę wierzycieli, rada ta wspiera i kontroluje syndyka przy prowadzeniu przez niego spraw (§ 69 zdanie pierwsze InsO).

Po wszczęciu postępowania, tj. po przeniesieniu na syndyka uprawnienia do rozporządzania majątkiem dłużnika, syndyk może co do zasady swobodnie rozporządzać przedmiotami majątkowymi wchodzącymi w skład masy upadłości. W odniesieniu do czynności prawnych o szczególnym znaczeniu, takich jak sprzedaż całego przedsiębiorstwa lub całości składowanych towarów, istnieją pewne ograniczenia. Dokonanie takich istotnych czynności wymaga uzyskania zgody zgromadzenia wierzycieli lub rady wierzycieli. Naruszenie wymogu uzyskania zgody nie wywołuje jednak skutków prawnych wobec osób trzecich, lecz rodzi jedynie odpowiedzialność odszkodowawczą syndyka. Syndyk musi również zastosować się do uchwały zgromadzenia wierzycieli w sprawie zamknięcia i następnie likwidacji przedsiębiorstwa lub w sprawie kontynuowania działalności przez przedsiębiorstwo (§§ 157 i 159 InsO).

Jeżeli syndyk w sposób zawiniony naruszy swoje obowiązki wynikające z przepisów ustawy, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą względem wszystkich zainteresowanych (§ 60 ust. 1 InsO). Jak stanowi § 60 ust. 1 ustawy, „syndyk ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec wszystkich zainteresowanych, jeżeli w sposób zawiniony naruszy obowiązki, jakie nakłada na niego niniejsza ustawa. Jest on zobowiązany dochować staranności rzetelnego i sumiennego syndyka”.

Syndyk ma roszczenie o wynagrodzenie z tytułu prowadzenia przez niego spraw oraz o zwrot stosownych wydatków (§ 63 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Kwestie związane z wynagrodzeniem uregulowano w rozporządzeniu w sprawie wynagrodzenia w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (Insolvenzrechtsvergütungsverordnung, InsVV). Ustala się je zgodnie z wartością masy upadłości z chwili zakończenia postępowania w sprawie niewypłacalności. W rozporządzeniu tym przewidziano znormalizowane stawki progresywne, które można jednak podwyższać odpowiednio do zakresu i stopnia trudności obowiązków wykonywanych przeze syndyka.

Nawet po wszczęciu postępowania dłużnik, przeciwko któremu skierowane są roszczenia jego osobistych wierzycieli, pozostaje właścicielem majątku, który ma zostać spieniężony (§§ 38 i 39 InsO). Co do zasady odpowiada on całym swoim majątkiem. Prawo do zarządzania i rozporządzania jego objętym postępowaniem majątkiem przechodzi jednak na syndyka. Na wniosek dłużnika w postanowieniu o wszczęciu postępowania sąd może również wprowadzić zarząd własny dłużnika zgodnie z §§ 270 i nast. InsO. Dłużnik musi załączyć do wniosku plan zarządu własnego dłużnika. Wymogi dotyczące tego planu określono szczegółowo w § 270a InsO. Sąd wydaje postanowienie, jeżeli plan zarządu własnego dłużnika jest spójny i kompletny oraz jeżeli nie zostaną stwierdzone okoliczności, które świadczyłyby o tym, że główne elementy planu są oparte na nieprawdziwych informacjach (§ 270b ust. 1 i § 270f ust. 1 InsO). Ponadto nie może być spełniona żadna z przesłanek uzasadniających zniesienie tymczasowego zarządu własnego dłużnika wskazanych w § 270e (§ 270b ust. 1 InsO). Co prawda zasadniczo stosuje się przepisy ogólne prawa upadłościowego (§ 270 ust. 1 zdanie drugie InsO), jednakże w ramach zarządu własnego dłużnik zachowuje prawo do zarządzania i rozporządzania swoim majątkiem, które wykonuje pod nadzorem zarządcy (Sachverwalter) powołanego przez sąd (§ 270 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). W przypadku zarządu własnego dłużnika uprawnienia przysługujące zazwyczaj syndykowi podzielone są między dłużnika oraz zarządcę.

Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wiąże się dla dłużnika z licznymi obowiązkami polegającymi na udzielaniu informacji i współdziałaniu. Jednocześnie dłużnik jest jednak również uprawniony do osobistego udziału w postępowaniu.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Przepisy §§ 94 i nast. InsO dotyczą możliwości potrącania wierzytelności niewypłacalnego dłużnika i wierzytelności jego osobistego wierzyciela. Ustawa zawiera kluczowe rozróżnienie w zależności od tego, czy możliwość potrącenia istniała już w chwili wszczęcia postępowania, czy też możliwość taka pojawiła się dopiero później. W pierwszym przypadku potrącenie co do zasady jest dopuszczalne, co oznacza, że wierzyciele niewypłacalnego dłużnika nie muszą zgłaszać wierzytelności w celu jej wpisania do tabeli wierzytelności, ale można ich zaspokoić, zgłaszając syndykowi potrącenie. Potrącenie jest jednak bezskuteczne, jeżeli wierzyciel niewypłacalnego dłużnika uzyskał możliwość potrącenia wierzytelności w wyniku zaskarżalnej czynności prawnej (§ 96 ust. 1 pkt 3 InsO).

W drugim przypadku, gdy możliwość dokonania potrącenia pojawiła się później, należy dokonać następującego rozróżnienia:

jeżeli w chwili wszczęcia postępowania roszczenie o potrącenie już istniało, ale nie było jeszcze wymagalne, nie określało jeszcze jednakowego świadczenia lub było roszczeniem pod warunkiem zawieszającym, potrącenie jest dopuszczalne również po wszczęciu postępowania z chwilą ustania przeszkody uniemożliwiającej potrącenie.

Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania roszczenie jeszcze nie powstało lub wierzyciel niewypłacalnego dłużnika uzyskał roszczenie przeciwko dłużnikowi już po wszczęciu postępowania, potrącenie jest niedopuszczalne na podstawie § 96 ust. 1 pkt 1 i 2 InsO, skutkiem czego dłużnik może wymagać od swego osobistego wierzyciela spełnienia świadczenia do masy. Wierzyciel niewypłacalnego dłużnika może natomiast jedynie zgłosić swoją wierzytelność jako wierzytelność masy upadłości w celu wpisania jej do tabeli wierzytelności i zostanie zaspokojony tylko w wysokości odpowiadającej ustalonej części ułamkowej.

Jeżeli natomiast wierzyciel nie nabył roszczenia od innego wierzyciela po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością, lecz powstało ono „w samym wierzycielu” po wszczęciu postępowania, na przykład w drodze zawarcia umowy z syndykiem, jest on uprawniony do potrącenia jako wierzyciel masy upadłości.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Skutki postępowania w związku z niewypłacalnością w odniesieniu do bieżących umów są uregulowane w prawie niemieckim w §§ 103 i nast. InsO. Co do zasady po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością istniejące stosunki umowne mogą wygasnąć lub trwać lub też syndykowi przysługuje prawo wyboru pomiędzy ich kontynuowaniem a zakończeniem.

W odniesieniu do niektórych czynności prawnych skutki postępowania w związku z niewypłacalnością są wyraźnie uregulowane w ustawie (§§ 103–118 InsO). Przykładowo umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług polegających na działaniu w interesie drugiej strony (Geschäftsbesorgungsverträge) lub pełnomocnictwa dotyczące majątku wchodzącego w skład masy upadłości wygasają po wszczęciu postępowania, podczas gdy stosunki najmu nieruchomości, których stroną jest dłużnik i stosunki z umowy o usługi trwają ze skutkiem dla masy upadłości.

Jeżeli chodzi o umowy wzajemne, które nie zostały w całości lub w części wykonane przez dłużnika i drugą stronę, § 103 ust. 1 InsO przyznaje syndykowi możliwość wyboru między wykonaniem a niewykonaniem umowy. Jeżeli syndyk podejmie decyzję o wykonaniu umowy na rzecz masy upadłości, wierzytelność wzajemną wierzyciela należy zaspokoić w pierwszej kolejności, ponieważ zgodnie z § 55 ust. 1 pkt 2 InsO stanowi ona wierzytelność uprzywilejowaną w stosunku do masy upadłości. Jeżeli syndyk sprzeciwi się wykonaniu umowy, nie może już żądać świadczenia od drugiej strony. Wierzyciele mogą dochodzić roszczenia o odszkodowanie z tytułu niewykonania umowy wyłącznie jako wierzyciele niewypłacalnego dłużnika, zgłaszając przysługującą im wierzytelność do tabeli wierzytelności (§ 103 ust. 2 zdanie pierwsze InsO). Jeżeli syndyk nie dokona żadnego wyboru, kontrahent może go wezwać, by ze swego prawa wyboru skorzystał. W takim przypadku syndyk musi bez zbędnej zwłoki oświadczyć, czy ma zamiar zażądać wykonania umowy. W braku takiego oświadczenia syndyk nie może zażądać wykonania umowy. Jeżeli chodzi o usługi finansowe i transakcje terminowe, ustawa wyklucza prawo syndyka do dokonania wyboru (§ 104 InsO).

Jeżeli dalsze trwanie stosunku umownego nie zostało szczegółowo uregulowane w §§ 103–118 InsO, umowa obowiązuje nadal po wszczęciu postępowania.

Kwestia dopuszczalności stosowania w umowach klauzul rozwiązujących stosunek umowny jest kontrowersyjna. Punktem wyjścia jest przepis § 119 InsO, który stanowi, że porozumienia z góry wyłączające lub ograniczające zastosowanie §§ 103 i nast. są bezskuteczne. Zgodnie z tym przepisem dopuszczalne są tzw. klauzule rozwiązujące niezwiązane z niewypłacalnością, które nie odwołują się bezpośrednio do wszczęcia postępowania lub złożenia wniosku w tej sprawie, lecz na przykład do zwłoki dłużnika z płatnością. Problematyczne są natomiast, przede wszystkim w świetle wyroku Trybunału Federalnego (Bundesgerichtshof, BGH) z dnia 15 listopada 2012 r. (IX ZR 169, 11, BGHZ 195, 348), tzw. klauzule rozwiązujące umowy w związku z niewypłacalnością (insolvenzabhängige Lösungsklauseln). W wyroku tym trybunał orzekł, że będąca przedmiotem sporu klauzula przewidująca rozwiązanie umowy z przyczyn związanych z niewypłacalnością zawarta w umowie o dostawę energii była bezskuteczna. Trybunał nie uznał jednak klauzul przewidujących rozwiązanie umowy z przyczyn związanych z niewypłacalnością za bezskuteczne ze swej istoty, lecz dopuścił ich stosowanie, jeżeli odwołują się one do prawem przewidzianej możliwości rozwiązania umowy. Kwestia oceny klauzul przewidujących rozwiązanie umowy z przyczyn związanych z niewypłacalnością nie została zatem ostatecznie wyjaśniona. Przepisy szczególne dotyczące klauzul rozwiązujących umowy w obszarze usług finansowych i transakcji terminowych zawiera § 104 ust. 3 i 4 InsO.

Jeżeli dłużnik oraz wierzyciel zgodnie z ustawowymi przepisami ogólnymi skutecznie ustanowili zakaz przelewu wierzytelności, postanowienie to wiąże również syndyka. W obrocie handlowym tego rodzaju zakazy często są jednak pozbawione skuteczności, ponieważ zgodnie z § 354a ust. 1 kodeksu spółek handlowych (Handelsgesetzbuch ––„HGB”) ustanowienie umownego zakazu przelewu wierzytelności nie ma wpływu na jego skuteczność, jeżeli dłużnik oraz wierzyciel są przedsiębiorcami.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Celem postępowania w związku z niewypłacalnością jest zaspokojenie wszystkich wierzycieli w równym stopniu, w związku z tym § 87 InsO wyraźnie stanowi, że wierzyciele niewypłacalnego dłużnika mogą dochodzić swoich wierzytelności jedynie na warunkach określonych w przepisach regulujących to postępowanie. Wszczęcie postępowania oznacza zatem zakaz prowadzenia egzekucji. Zgodnie z tym zakazem wierzyciele niewypłacalnego dłużnika nie mogą w toku postępowania prowadzić egzekucji ani względem masy upadłości ani względem innych składników majątku dłużnika (§ 89 ust. 1 InsO). Zakaz prowadzenia egzekucji uwzględnia się z urzędu, a zatem trwające już czynności egzekucyjne podlegają z urzędu zawieszeniu, niezależnie od tego, czy wierzyciel wiedział o wszczęciu postępowania oraz czy dłużnik wniósł o zawieszenie prowadzenia egzekucji.

W § 88 InsO mowa jest o mocy wstecznej skutków wszczęcia postępowania (tzw. Rückschlagsperre) w odniesieniu do wcześniej podjętych czynności egzekucyjnych. Przepis ten stanowi, że zabezpieczenia uzyskane w drodze egzekucji w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o wszczęcie postępowania lub po złożeniu takiego wniosku stają się bezskuteczne z chwilą wszczęcia tego postępowania. Również w tym przypadku nie ma znaczenia, czy wierzyciel wiedział o zamiarze złożenia takiego wniosku.

Jeżeli zabezpieczenie w drodze egzekucji uzyskano w okresie dłuższym przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania, zabezpieczenie to nie jest co prawda bezskuteczne na podstawie § 88 zdanie pierwsze InsO, ale można je pod pewnymi warunkami zaskarżyć (Trybunał Federalny – BGH, wyrok z dnia 22 stycznia 2004 r. – IX ZR 39/03).

W chwili wszczęcia postępowania dłużnik traci zdolność procesową, która przechodzi na syndyka, odtąd z urzędu uprawnionego do działania jako strona w postępowaniu. Syndyk może zatem dochodzić wierzytelności wchodzących w skład masy upadłości we własnym imieniu.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Ponieważ niewypłacalny dłużnik chwili wszczęcia postępowania traci zdolność procesową, toczące się już postępowanie dotyczące masy upadłości ulega początkowo zawieszeniu (§ 240 zdanie pierwsze kodeksu postępowania cywilnego – Zivilprozessordnung, ZPO).

Jeżeli dłużnik aktywnie uczestniczy w jakimś postępowaniu (przykładowo przed sądem toczy się sprawa, w której dłużnik jest powodem lub w której kwestionuje on stwierdzone już tytułem wykonawczym roszczenie), syndyk może doprowadzić do wznowienia tego postępowania lub tego zaniechać (§ 85 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Jeżeli podejmie on spór, postępowanie toczy się dalej. Jeżeli tego zaniecha z tym skutkiem, że dany przedmiot ulega wyłączeniu z masy upadłości, postępowanie może zostać podjęte zarówno przez dłużnika, jak i pozwanego (§ 85 ust. 2 InsO).

Jeżeli dłużnik jest stroną pozwaną, należy dokonać następującego rozróżnienia: jeżeli w chwili wszczęcia postępowania toczy się już spór w sprawie wierzytelności objętej postępowaniem w sprawie niewypłacalności, wierzytelność tę należy zgłosić w celu wpisania jej do tabeli wierzytelności (zob. § 87 InsO). Jeżeli syndyk lub wierzyciel niewypłacalnego dłużnika się temu sprzeciwi, ustalanie wierzytelności należy kontynuować poprzez wznowienie zawieszonego postępowania spornego (§ 180 ust. 2 InsO).

Natomiast jeżeli mamy do czynienia z wierzytelnością nieobjętą postępowaniem w związku z niewypłacalnością, lecz są to na przykład roszczenia o wyłączenie z masy upadłości lub zobowiązania masy upadłości, postępowanie może zostać wznowione zarówno przez syndyka, jak i przeciwną stronę sporu (§ 86 InsO).

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Jak wyjaśniono już we wprowadzeniu, ustawa o postępowaniu w związku z niewypłacalnością przyznaje wierzycielom znaczny wpływ na przebieg postępowania. Wierzyciele wykonują swoje uprawnienia za pośrednictwem zgromadzenia wierzycieli (Gläubigerversammlung, §§ 74 i nast. InsO) lub rady wierzycieli (Gläubigerausschuss), która może zostać ewentualnie powołana podczas zgromadzenia wierzycieli (§§ 68 i nast. InsO). Podczas gdy zgromadzenie wierzycieli jest organem centralnym, za pośrednictwem którego wierzyciele podejmują decyzje, rada wierzycieli jest organem nadzorczym wierzycieli. Zgromadzenie wierzycieli zwołuje sąd (§ 74 ust. 1 zdanie pierwsze InsO), który również je prowadzi (§ 76 ust. 1 InsO). Uprawnieni do uczestnictwa w zgromadzeniu wierzycieli są wszyscy wierzyciele uprawnieni do odrębnego zaspokojenia, wszyscy wierzyciele niewypłacalnego dłużnika, syndyk, członkowie rady wierzycieli oraz dłużnik (§ 74 ust. 1 zdanie drugie InsO). Uchwały zgromadzenia wierzycieli są zawsze podejmowane większością zwykłą, przy czym większość ustala się nie na podstawie liczby głosów, lecz na podstawie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom (§ 76 ust. 2 InsO). Jeżeli dane przedsiębiorstwo przekracza określone kryteria wielkości, sąd powołuje tymczasową radę wierzycieli nawet jeszcze przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 22a InsO). Rada ta uczestniczy w powoływaniu syndyka oraz współdecyduje w sprawie ustanowienia zarządu własnego dłużnika (§§ 56a i 270b ust. 3 InsO).

Znaczenie zgromadzenia wierzycieli znajduje odzwierciedlenie w fakcie, że decyduje ono o toku postępowania, w szczególności o sposobie spieniężenia majątku dłużnika. Pozostałe obowiązki zgromadzenia wierzycieli obejmują:

• wybór innego syndyka (§ 57 zdanie pierwsze InsO);
• nadzór nad syndykiem (§§ 66, 79 i 197 ust. 1 pkt 1 InsO);
• przyjmowanie uchwał o zakończeniu działalności przedsiębiorstwa lub o jej kontynuowaniu (§ 157 InsO);
• zatwierdzanie niektórych czynności prawnych syndyka o szczególnym znaczeniu (§ 160 ust. 1 InsO).

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Jeżeli chodzi o uprawnienia syndyka w odniesieniu do przedmiotów wchodzących w skład masy upadłości, zobacz odpowiedź na pytanie: „ Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?”.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

1. Wierzyciele uprawnieni do wyłączenia

Wierzyciele uprawnieni do wyłączenia (aussonderungsberechtigte Gläubiger) są to wierzyciele, którym przysługuje roszczenie o wyłączenie określonego przedmiotu z masy upadłości zgodnie z prawem rzeczowym lub osobistym (§ 47 zdanie pierwsze InsO). Wierzyciele uprawnieni do wyłączenia nie są wierzycielami niewypłacalnego dłużnika, a zatem nie muszą zgłaszać swoich wierzytelności w celu ich wpisania do tabeli wierzytelności, ale mogą ich dochodzić w drodze powództwa wytoczonego zgodnie z przepisami ogólnymi (§ 47 zdanie drugie InsO). Wytaczają oni jednak powództwo nie przeciwko dłużnikowi, ale przeciwko syndykowi, który z urzędu jest w postępowaniu stroną. Uprawnienie do wyłączenia może w szczególności wynikać z tytułu własności [o ile nie jest to nabycie własności na podstawie przeniesienia przez dłużnika rzeczy na zabezpieczenie roszczenia, bo taka własność przyznaje właścicielowi tylko uprawnienie do odrębnego zaspokojenia (§ 51 pkt 1 InsO)] lub ze zwykłego zastrzeżenia własności, ale również z obligacyjnego roszczenia o zwrot rzeczy do masy upadłości (np. wynajmującego względem najemcy).

2. Wierzyciele uprawnieni do odrębnego zaspokojenia

Wierzyciele uprawnieni do odrębnego zaspokojenia (absonderungsberechtigte Gläubiger) to wierzyciele uprawnieni do zaspokojenia w pierwszej kolejności ze spieniężenia należącego do masy upadłości przedmiotu. Wierzyciele ci nie biorą udziału w zatwierdzaniu wierzytelności, lecz mają status uprzywilejowania, ponieważ wolno im zaspokoić się z każdego składnika majątku przed pozostałymi wierzycielami zajmującymi niższą pozycję lub przed niezabezpieczonymi wierzycielami niewypłacalnego dłużnika. Tylko ewentualna nadwyżka ze spieniężenia danego przedmiotu zostaje włączona do masy upadłości, z której mogą zaspokoić się pozostali wierzyciele. Takie prawo do odrębnego zaspokojenia może wynikać m.in. z praw zastawniczych na nieruchomości, praw zastawniczych na rzeczach ruchomych lub prawa własności rzeczy przeniesionej w celu zabezpieczenia wierzytelności (§§ 49, 50 i 51 InsO).

Jeżeli okaże się, że zyski ze spieniężenia majątku są niewystarczające, a wierzycielowi uprawnionemu do odrębnego zaspokojenia, obok uprawnień rzeczowych, przysługuje roszczenie osobiste wobec dłużnika, wierzyciel taki może wystąpić również o proporcjonalne zaspokojenie jego wierzytelności z masy upadłości, zgłaszając swoje osobiste roszczenie, o ile nie zostało ono zaspokojone, do tabeli wierzytelności (§ 52 zdanie drugie InsO).

3. Wierzyciele masy upadłości

Wierzytelności wierzycieli masy upadłości (Massegläubiger) nie zgłasza się, lecz zaspokaja się je z góry. Zgodnie z § 53 InsO do zobowiązań masy upadłości zalicza się koszty postępowania oraz pozostałe zobowiązania powstałe poprzez czynności syndyka podjęte w związku z przebiegiem tego postępowania po jego wszczęciu (np. roszczenia płacowe pracowników nadal zatrudnionych w przedsiębiorstwie lub roszczenia adwokata, któremu syndyk zlecił sądowe dochodzenie roszczeń). Przyczyną, dla której roszczenia te zaspokajane są w pierwszej kolejności, jest to, że syndyk może prawidłowo prowadzić postępowanie wyłącznie wówczas, gdy ma możliwość zaciągania nowych zobowiązań, których pełne wykonanie jest zapewnione. Ponadto zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości, a także określone zobowiązania powstałe w toku tymczasowego postępowania w związku z niewypłacalnością są zobowiązaniami obciążającymi masę upadłości.

4. Wierzyciele niewypłacalnego dłużnika

W zatwierdzaniu wierzytelności biorą udział wyłącznie wierzyciele niewypłacalnego dłużnika (Insolvenzgläubiger) (§ 174 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Zgodnie z § 38 InsO wierzyciele to wszyscy wierzyciele osobiści, którzy w chwili wszczęcia postępowania mają uzasadnione roszczenia majątkowe wobec dłużnika. Wierzytelności wierzycieli niewypłacalnego dłużnika podlegających zaspokojeniu w dalszej kolejności (nachrangige Insolvenzgläubiger), o których mowa w § 39 ust. 1 InsO, muszą zostać zgłoszone wyłącznie wówczas, jeżeli sąd wezwał oddzielnie do ich zgłaszania (§ 174 ust. 3 zdanie pierwsze InsO). Wierzytelności te zaspokaja się po zaspokojeniu wszystkich pozostałych wierzytelności wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Chodzi tu np. o odsetki narosłe od chwili wszczęcia postępowania oraz odsetki za zwłokę dotyczące wierzytelności wierzycieli niewypłacalnego dłużnika lub kary finansowe.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Wierzytelności należy zgłaszać syndykowi na piśmie w terminie określonym przez sąd w postanowieniu o wszczęciu postępowania, wskazując podstawę i kwotę wierzytelności oraz załączając odpisy dokumentów, z których wierzytelność wynika (§ 174 ust. 1 zdanie pierwsze i drugie oraz § 174 ust. 2 InsO). Sąd uwzględni jednak wierzytelność również w przypadku niedotrzymania terminu na jej zgłoszenie (§ 177 InsO). Niezależnie od tego, czy dana wierzytelność ma charakter cywilnoprawny czy publicznoprawny (np. zobowiązania podatkowe), należy zgłosić wszystkie wierzytelności.

W odniesieniu do wierzycieli zagranicznych stosuje się następujące szczególne zasady: Zgodnie z art. 55 unijnego rozporządzenia w sprawie postępowania upadłościowego wierzyciele zagraniczni mogą zgłaszać wierzytelności, korzystając ze standardowego formularza. Wierzytelności można zgłaszać w jednym z języków urzędowych instytucji Unii. Wierzyciel może jednak zostać zobowiązany do dostarczenia tłumaczenia swojego zgłoszenia na język urzędowy państwa członkowskiego, w którym wszczęto postępowanie lub na inny dopuszczony przez to państwo język. Co do zasady wierzytelności muszą zostać zgłoszone w terminie wyznaczonym w prawie państwa, w którym wszczęto postępowanie. W przypadku wierzyciela zagranicznego termin ten nie może być krótszy niż 30 dni od daty publikacji postanowienia o wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością w rejestrze upadłości państwa, w którym wszczęto to postępowanie.

Każdą wierzytelność, która spełnia minimalne wymogi formalne zgłoszenia, syndyk ma obowiązek wpisać do tabeli wierzytelności (Tabelle). Na tym etapie postępowania nie weryfikuje się wierzytelności pod względem merytorycznym. Weryfikację wierzytelności według ich kwoty i kolejności zaspokojenia przeprowadza się dopiero w terminie sprawdzenia, który również określa sąd (§ 176 zdanie pierwsze InsO). Jeżeli w terminie sprawdzenia ani syndyk, ani żaden z wierzycieli niewypłacalnego dłużnika nie wnieśli sprzeciwu albo taki sprzeciw został oddalony, wierzytelność uznaje się za zatwierdzoną, a wierzyciel jest uprawniony do procentowego udziału w zyskach ze spieniężenia masy upadłości. Choć sprzeciw dłużnika nie stoi na przeszkodzie zatwierdzeniu zgłoszonej wierzytelności (§ 178 ust. 1 zdanie drugie InsO), sprzeciw taki uniemożliwia w tym przypadku wierzycielowi niewypłacalnego dłużnika prowadzenie egzekucji z wpisu do tabeli. Aby wyegzekwować tę wierzytelność, wierzyciel musi wytoczyć powództwo przeciwko niewypłacalnemu dłużnikowi (§ 201 ust. 2 zdanie pierwsze InsO).

Natomiast w przypadku wniesienia sprzeciwu przez syndyka lub innego wierzyciela niewypłacalnego dłużnika w terminie sprawdzenia wierzyciel może dochodzić jej zatwierdzenia przeciwko temu, kto względem tej wierzytelności zgłosił sprzeciw (§ 179 ust. 1 InsO). Wierzyciel taki będzie jednak uprawniony do zaspokojenia się z zysków ze spieniężenia wyłącznie wówczas, gdy sąd w postępowaniu zgodnie z §§ 180 i nast. InsO prawomocnie ustalił istnienie spornej wierzytelności. Przed podziałem zysków syndyk sporządza listę podziału (Verteilungsverzeichnis) (§ 188 InsO). W terminie dwóch tygodni od dnia publicznego ogłoszenia listy podziału wierzyciel musi wykazać, że wytoczył powództwo o ustalenie wierzytelności (§ 189 ust. 1 InsO). Jeżeli nie wywiąże się z tego obowiązku, jego wierzytelność nie jest brana pod uwagę przy podziale zysków, nawet w przypadku, gdyby w międzyczasie wierzytelność ta została prawomocnie ustalona (§ 189 ust. 3 InsO). Jeżeli dowód zostanie przedstawiony we właściwym czasie, udział przypadający na wierzytelność zatrzymuje się przy podziale dopóty, dopóki trwa postępowanie przed sądem (§ 189 ust. 2 InsO). Jeżeli powództwo o ustalenie wierzytelności zostanie prawomocnie oddalone, zatrzymany udział dzieli się między pozostałych wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Jeżeli w odniesieniu do kwestionowanej wierzytelności istnieje już wykonalny tytuł egzekucyjny, to sprzeciw musi wnieść kwestionujący wierzytelność, a nie zgłaszający ją wierzyciel (§ 179 ust. 2 InsO). Wyrok ustalający wierzytelność lub podtrzymujący sprzeciw jest skuteczny nie tylko między stronami; wiąże on syndyka i wszystkich wierzycieli niewypłacalnego dłużnika (§ 183 ust. 1 InsO).

Wierzyciele niewypłacalnego dłużnika, którzy nie zgłosili swojej wierzytelności w celu jej wpisania do tabeli wierzytelności, nie mogą brać udziału w zyskach ze spieniężenia ani dochodzić swojej wierzytelności w żaden inny sposób (§ 87 InsO). Powództwa o zapłatę kierowane przeciwko syndykowi podlegają odrzuceniu jako niedopuszczalne.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

O ile w planie dotyczącym niewypłacalności nie postanowiono inaczej, syndyk spienięża majątek wchodzący w skład masy upadłości, aby przekształcić tę masę w środki pieniężne do podziału między wierzycieli. O sposobie spieniężenia masy upadłości decyduje sam syndyk, mając na celu maksymalizację zysków. W grę wchodzić może sprzedaż przedsiębiorstwa dłużnika lub poszczególnych jego zakładów w całości lub dokonanie podziału przedsiębiorstwa i sprzedaż osobno poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład majątku.

Zanim dojdzie do podziału zysków pomiędzy wierzycieli niewypłacalnego dłużnika, należy zaspokoić wierzytelności wierzycieli uprawnionych do odrębnego zaspokojenia i wierzycieli masy upadłości. Podziału zysków dokonuje się zgodnie z listą podziału (Verteilungsverzeichnis, § 188 InsO), którą syndyk sporządza w oparciu o tabelę wierzytelności (§ 175 InsO). Lista podziału musi obejmować wszystkie wierzytelności, które należy wziąć pod uwagę przy podziale. Następnie syndyk dokonuje podziału zysków pomiędzy wierzycieli proporcjonalnie do kwoty przysługujących im wierzytelności. Wierzycieli niewypłacalnego dłużnika podlegających zaspokojeniu w dalszej kolejności zaspokaja się dopiero po całkowitym zaspokojeniu wszystkich wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Ponieważ szanse tych wierzycieli na zaspokojenie są niewielkie, zgłaszają oni swoje wierzytelności wyłącznie na osobne wezwanie sądu (§ 174 ust. 3 InsO).

Podział środków zazwyczaj nie następuje dopiero po zakończeniu spieniężenia masy upadłości. Wcześniej świadczyć można tzw. płatności zaliczkowe, jeżeli w masie upadłości znajdują się wystarczające środki pieniężne (§ 187 ust. 2 zdanie pierwsze InsO). Po spieniężeniu masy upadłości ma miejsce podział końcowy (§ 196 ust. 1 InsO). Jego przeprowadzenie wymaga zgody sądu (§ 196 ust. 2 InsO). Jeżeli wierzytelności wszystkich wierzycieli niewypłacalnego dłużnika (uwzględniając wierzycieli niewypłacalnego dłużnika podlegających zaspokojeniu w dalszej kolejności) mogą zostać pokryte w pełnej wysokości (co w praktyce zdarza się rzadko), syndyk obowiązany jest wydać dłużnikowi pozostałą nadwyżkę (§ 199 zdanie pierwsze InsO).

Jeżeli wierzyciel jest uprawniony do wierzytelności zabezpieczonej względem jednego z przedmiotów należących do masy upadłości, a osiągnięte zyski nie są wystarczające do pełnego zaspokojenia, wierzyciel taki może zgłosić dodatkową wierzytelność osobistą do tabeli wierzytelności, ale wyłącznie w zakresie, w jakim nie doszło do zaspokojenia jego wierzytelności zabezpieczonej (alternatywnie wierzyciel może zrzec się swego uprawnienia do odrębnego zaspokojenia i zamiast tego zgłosić przeciwko dłużnikowi wierzytelność osobistą w celu wpisania jej do tabeli wierzytelności w pełnej wysokości) (§ 52 zdanie drugie InsO).

Jeżeli wierzytelność wierzyciela posiadającego zabezpieczenie rzeczowe względem dłużnika zostanie zaspokojona przez osobę trzecią, wstępuje ona automatycznie w prawa szczególnie zabezpieczonego wierzyciela. Jednakże w niektórych przypadkach do przelewu wierzytelności może dojść na podstawie przepisów ustawy lub w drodze czynności prawnej. Nie stanowi to jakiejś cechy charakterystyczne postępowania w związku z niewypłacalnością, lecz wynika z przepisów ogólnych. Przykładowo, jeżeli wierzyciel posiada zabezpieczenie rzeczowe, a jego wierzytelność zostanie zaspokojona nie przez dłużnika, ale przez osobę trzecią będącą poręczycielem niewypłacalnego dłużnika, wierzytelność wierzyciela względem dłużnika przechodzi z mocy prawa na poręczyciela (§ 774 ust. 1 zdanie pierwsze kodeksu cywilnego – Bürgerliches Gesetzbuch, BGB). Jeżeli chodzi o zabezpieczenia akcesoryjne, takie jak np. hipoteka lub prawa zastawnicze, kodeks stanowi wprost, że takie zabezpieczenia przechodzą na poręczyciela (§§ 412 i 401 kodeksu). Jeżeli chodzi o zabezpieczenia nieakcesoryjne, na przykład dług gruntowy zabezpieczający, takie zabezpieczenia nie przechodzą wprawdzie na poręczyciela z mocy prawa. Zgodnie jednak z §§ 412 i 401 kodeksu cywilnego wierzyciel posiadający wierzytelność na podstawie porozumienia jest jednak przez analogię zobowiązany do przeniesienia zabezpieczeń nieakcesoryjnych na poręczyciela, chyba że strony uzgodniły inaczej. Poręczyciel wstępuje wówczas na miejsce wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo wierzyciela.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

1. Postępowanie zwykłe

Po dokonaniu podziału końcowego postępowanie w związku z niewypłacalnością uchyla się (§ 200 ust. 1 InsO). Postanowienie o uchyleniu postępowania podlega ogłoszeniu. Z chwilą uchylenia postępowania prawo do zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości powraca do dłużnika.

Po uchyleniu postępowania wierzyciele niewypłacalnego dłużnika mogą dochodzić swoich pozostałych wierzytelności od dłużnika w zasadzie bez ograniczeń, ponieważ wierzytelność wygasa tylko do wysokości wypłaconego udziału. Jeżeli chodzi o prowadzenie egzekucji niezaspokojonej części wierzytelności, § 201 ust. 2 InsO stanowi, że wierzyciele niewypłacalnego dłużnika mogą egzekwować z wpisu do tabeli wierzytelności, jak z wykonalnego wyroku, o ile wierzytelność została zatwierdzona, a dłużnik w terminie sprawdzenia jej nie zakwestionował. Jednocześnie, jak a contrario wynika z treści § 201 ust. 2 InsO, w pozostałych przypadkach wierzyciel musi dochodzić swojej wierzytelności, wytaczając dłużnikowi stosowne powództwo.

W przypadku osób fizycznych zastosowanie ma wyjątek. Mogą one wystąpić z wnioskiem o zwolnienie z reszty zadłużenia (Restschuldbefreiung, §§ 201 ust. 3, § 286 i nast. InsO). Zwolnienie z reszty zadłużenia może zasadniczo zostać przyznane po upływie trzyletniego okresu próby, w trakcie którego dłużnik jest zobowiązany do przeniesienia całości podlegających zajęciu uzyskanych dochodów na powiernika (Treuhänder); zwolnienie wiąże wszystkich wierzycieli niewypłacalnego dłużnika, w tym tych, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności (§ 301 ust. 1 InsO). Oznacza to, że wierzyciele niewypłacalnego dłużnika bezpowrotnie tracą możliwość dochodzenia swoich wierzytelności od dłużnika (nie dotyczy to jednak wierzytelności, o których mowa w § 302 InsO i w odniesieniu do których nie przewiduje się możliwości udzielenia zwolnienia z pozostałego zadłużenia).

Osoba prawna, której majątek objęty został postępowaniem w związku z niewypłacalnością i która nie posiada już majątku, zostaje automatycznie wykreślona z rejestru handlowego i przestaje istnieć.

2. Postępowanie w przedmiocie realizacji planu dotyczącego niewypłacalności

Postępowanie w przedmiocie realizacji planu dotyczącego niewypłacalności umożliwia wierzycielom uprawnionym do odrębnego zaspokojenia i wierzycielom niewypłacalnego dłużnika uregulowanie w planie dotyczącym niewypłacalności w sposób autonomiczny, odmienny od regulacji ustawowych, kwestii związanych ze spieniężeniem masy upadłości, jej podziałem wśród zainteresowanych, ukształtowaniem postępowania oraz odpowiedzialnością dłużnika po zakończeniu postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 217 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Nie należy utożsamiać ze sobą pojęć przywrócenia rentowności i planu dotyczącego niewypłacalności. Plan ten ma co prawda zasadnicze znaczenie w procesie uzdrawiania przedsiębiorstwa, ale może być również podstawą przeprowadzenia likwidacji przedsiębiorstwa, np. poprzez określenie odmiennie aniżeli w ustawie warunków spieniężenia masy upadłości oraz jej podziału wśród zainteresowanych.

Oprócz możliwości uzyskania zwolnienia z reszty zadłużenia plan dotyczący niewypłacalności oferuje dłużnikowi możliwość przegłosowywania wierzycieli zachowujących się obstrukcyjnie. Zgodnie bowiem z § 245 InsO pod pewnymi warunkami można uznać, że zgoda głosującej grupy została udzielona, nawet jeżeli nie osiągnięto wymaganych większości.

Plan dotyczący niewypłacalności może przedstawić zarówno syndyk, jak i dłużnik (§ 218 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Plan składa się z części opisowej (darstellender Teil) oraz części regulacyjnej (gestaltender Teil) (§ 219 zdanie pierwsze InsO). Część opisowa zawiera opis środków, które już zastosowano po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością, oraz środków, które należy jeszcze podjąć, aby ustalić podstawę planowanego sposobu uregulowania praw zainteresowanych stron (§ 220 ust. 1 InsO). W części regulacyjnej określa się, w jaki sposób należy zmienić sytuację prawną zainteresowanych (§ 221 zdanie pierwsze InsO). Zgodnie z § 217 zdanie drugie InsO, jeżeli dłużnik nie jest osobą fizyczną, plan dotyczący niewypłacalności może również obejmować prawa z tytułu członkostwa i udziały w kapitale własnym spółki będącej dłużnikiem. W §225a ust. 2 InsO przewidziano możliwość zamiany długu na udziały w kapitale własnym, aby przekształcić wierzytelności wierzycieli w udziały w kapitale własnym dłużnika podlegającego przepisom prawa spółek. Szczególnie interesujący jest tu mechanizm głosowania przewidziany w §§ 243 i nast. InsO. W części regulacyjnej planu dotyczącego niewypłacalności najpierw ustanawia się różne głosujące grupy. Plan zostaje przyjęty wyłącznie wówczas, gdy zostanie zatwierdzony przez większość głosujących wierzycieli w każdej z grup (większość wierzycieli), a suma roszczeń przysługujących wierzycielom głosującym za przewyższa połowę całkowitej kwoty roszczeń wszystkich głosujących wierzycieli (większość całkowitej sumy). Pod pewnymi warunkami zgodnie z ustawą uznaje się jednak, że głosujące grupy wyraziły zgodę, nawet jeżeli nie osiągnięto niezbędnych większości (§ 245 InsO). Celem tego tzw. zakazu obstrukcji (Obstruktionsverbot) jest uniemożliwienie poszczególnym wierzycielom lub właścicielom udziałów blokowania realizacji planu. Zgodnie z § 247 InsO również dłużnik musi wyrazić zgodę na plan. Jego sprzeciw nie będzie jednak brany pod uwagę, jeżeli jest mało prawdopodobne, by w wyniku realizacji planu dłużnik uzyskał gorszą pozycję niż bez przyjęcia planu, oraz jeżeli żaden z wierzycieli nie otrzyma wartości gospodarczej przekraczającej pełną sumę jego wierzytelności.

Po przyjęciu przez zainteresowanych planu dotyczącego niewypłacalności oraz wyrażeniu przez dłużnika zgody plan zostaje zatwierdzony przez sąd. Sąd zatwierdza plan dotyczący niewypłacalności, jeżeli uwzględnia on wszystkie kluczowe przepisy postępowania dotyczące planu oraz żaden z wierzycieli lub właścicieli udziałów nie sprzeciwił się, twierdząc, że po wprowadzeniu planu będzie traktowany gorzej niż byłby traktowany bez przyjęcia planu (§ 251 InsO). Aby zapobiec zablokowaniu planu w wyniku zgłoszenia takiego sprzeciwu, w części regulacyjnej planu mogą zostać zapewnione środki na wypadek wykazania przez zainteresowanego, iż jego sytuacja ulegnie pogorszeniu (§ 251 ust. 3 InsO).

Uchwałę o przyjęciu planu można zaskarżyć jedynie w ograniczonym zakresie (§ 253 InsO).

Jeżeli zatwierdzenie planu dotyczącego niewypłacalności stało się prawomocne, a plan nie stanowi inaczej, sąd uchyla postępowanie w związku z niewypłacalnością (§ 258 ust. 1 InsO). Prawo do rozporządzania majątkiem powraca do dłużnika. Wraz z prawomocnością zatwierdzenia planu dotyczącego niewypłacalności realizują się określone w części regulacyjnej skutki dla i przeciwko wszystkim uczestnikom, niezależnie od tego, czy zgłosili oni swoje wierzytelności jako wierzyciele niewypłacalnego dłużnika, czy też zakwestionowali plan jako zainteresowani (§ 254b InsO). Oznacza to, że zrzeczenie się, zawieszenie itp. przewidziane w planie dotyczącym niewypłacalności stają się ipso iure skuteczne, bez potrzeby składania odrębnego oświadczenia woli (§ 254a ust. 1 InsO). Plan dotyczący niewypłacalności co do zasady nie narusza praw wierzycieli niewypłacalnego dłużnika wobec osób trzecich. Jeżeli w planie przewidziano taką możliwość, dopuszcza się zastosowanie wyjątku w odniesieniu do specjalnego zabezpieczenia wewnątrzgrupowego (gruppeninterne Drittsicherheiten) udzielonego na rzecz wierzyciela przez przedsiębiorstwo powiązane z dłużnikiem w rozumieniu § 15 ustawy o spółkach kapitałowych (Aktiengesetz – AktG) (np. spółka zależna) (§ 217 ust. 2 i § 223a InsO).

Aby zapewnić spełnienie przez dłużnika obowiązków nałożonych na niego w planie dotyczącym niewypłacalności, plan może przewidywać sprawowanie kontroli dłużnika przez syndyka. W okresie sprawowania kontroli syndyk ma obowiązek informować raz do roku sąd oraz radę wierzycieli, o ile została ona ustanowiona o stanie obecnym i perspektywach wykonania planu dotyczącego niewypłacalności (§ 261 ust. 2 zdanie pierwsze InsO).

Niezależnie od wprowadzenia takiej kontroli, realizację planu przez dłużnika zapewnić ma przewidziana w § 255 InsO tzw. „klauzula ożywienia” (Wiederauflebensklausel). Jeżeli na podstawie części regulacyjnej planu wierzytelności wierzycieli niewypłacalnych dłużników odroczono lub częściowo umorzono, wówczas, zgodnie z tym przepisem, takie odroczenie lub umorzenie jest nieważne dla wierzyciela, w stosunku do którego dłużnik znajduje się w znacznej zwłoce we wdrażaniu planu (§ 255 ust. 1 InsO). Ta sama zasada ma zastosowanie do wszystkich wierzycieli niewypłacalnego dłużnika, jeżeli na etapie wdrażania planu wszczęto nowe postępowanie w związku z niewypłacalnością obejmujące majątek dłużnika (§ 255 ust. 2 InsO). Na podstawie prawomocnie zatwierdzonego planu w połączeniu z wpisem do tabeli wierzyciele niewypłacalnego dłużnika, których wierzytelności zostały ustalone, a dłużnik w terminie sprawdzenia ich nie zakwestionował, mogą prowadzić egzekucję jak z wykonalnego wyroku (§ 257 ust. 1 zdanie pierwsze InsO).

Jeżeli plan dotyczący niewypłacalności ma służyć przywróceniu rentowności przedsiębiorstwa, często konieczne okazuje się finansowanie tego procesu kredytem. Aby w takiej sytuacji zabezpieczyć podmioty finansujące, w części regulacyjnej planu dotyczącego niewypłacalności można określić ramy kredytowe na potrzeby tego finansowania (§ 264 InsO). O ile wierzytelność nowego kredytodawcy mieści się w tych ramach, to zgodnie z porozumieniem dotyczącym takich ram kredytowych w nowym postępowaniu w związku z niewypłacalnością wierzytelności wierzycieli niewypłacalnego dłużnika zaspokajane będą w dalszej kolejności w stosunku do wierzytelności nowego kredytodawcy.

Postępowanie w sprawie realizacji planu umożliwia dłużnikowi uzyskanie zwolnienia z reszty zadłużenia niezależnie od wyżej opisanego postępowania w sprawie takiego zwolnienia. W ustawie wskazano, że jeżeli plan dotyczący niewypłacalności nie stanowi inaczej, dłużnicy po przewidzianym w części regulacyjnej planu zaspokojeniu swoich wierzycieli zostają zwolnieni z pozostałych swoich zobowiązań wobec tych wierzycieli (§ 227 ust. 1 InsO).

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Szczegółowe informacje o prawach wierzycieli po zakończeniu postępowania można znaleźć w odpowiedzi na pytanie: „Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?”.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Zgodnie z prawem niemieckim z masy upadłości koszty postępowania w związku z niewypłacalnością pokrywa się przed zaspokojeniem wierzytelności przysługujących wierzycielom niewypłacalnego dłużnika jako zobowiązania obciążające masę upadłości (§ 53 InsO). Zgodnie z § 54 InsO koszty postępowania w związku z niewypłacalnością obejmują koszty sądowe postępowania, jak również wynagrodzenie i wydatki syndyka tymczasowego, syndyka oraz członków rady wierzycieli.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Nabywanie przedmiotów należących do masy upadłości po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością jest co do zasady bezskuteczne. Służyć ma to przeciwdziałaniu pogarszania sytuacji wierzycieli. Natomiast nabywanie przed wszczęciem postępowania przedmiotów, które po jego wszczęciu należałyby do masy upadłości jest zasadniczo skuteczne, jednak może być pod pewnymi warunkami zaskarżalne.

Ponieważ z chwilą wszczęcia postępowania prawo dłużnika do rozporządzania swoim majątkiem przechodzi na syndyka, rozporządzenia przedmiotami należącym do masy upadłości dokonane przez dłużnika po wszczęciu postępowania są co do zasady całkowicie bezskuteczne (najważniejszy wyjątek stanowi nabycie w dobrej wierze nieruchomości, które może być jednak zaskarżone) (§ 81 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). Ponadto, jeżeli dłużnik dokonał rozporządzenia przedmiotem majątkowym należącym do masy upadłości przed wszczęciem postępowania, ale skutki tego wystąpiły dopiero później, to takie nabycie co do zasady nie jest możliwe (§ 91 ust. 1 InsO) (najważniejszy wyjątek stanowi nabycie nieruchomości, § 91 ust. 2 InsO). Również zabezpieczenia uzyskane w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o wszczęcie postępowania lub po złożeniu takiego wniosku stają się z chwilą wszczęcia tego postępowania bezskuteczne (§ 88 ust. 1 InsO).

Jak wynika z §§ 129 i nast. InsO, nabycie przedmiotu należącego do masy upadłości przed wszczęciem postępowania – w przeciwieństwie do nabycia po jego wszczęciu – jest co do zasady skuteczne, ale może być przy spełnieniu określonych przesłanek zaskarżone. Dzięki możliwości zaskarżania takich czynności prawo dotyczące niewypłacalności może dobrze spełniać swoje funkcje, ponieważ umożliwia ono syndykowi zapobieganie odpływom majątku dłużnika przed wszczęciem postępowania. Możliwość ta wydatnie służy powiększaniu masy upadłości i tym samym pozwala przyczynić się do tego, by prawo dotyczące niewypłacalności mogło spełnić swoje podstawowe zadanie, tj. zagwarantować wierzycielom zaspokojenie w ramach postępowania w równym stopniu oraz zapobiegać uprzywilejowanemu traktowaniu poszczególnych z nich. Jeżeli syndyk skutecznie zaskarży daną czynność, wówczas ten, kto osiągnął w wyniku jej dokonania korzyść, musi zwrócić wszystko, co uzyskał, a co zostało z masy na podstawie tej czynności odjęte. Jeśli nie jest możliwy zwrot w naturze, syndyk ma obowiązek wypłaty odszkodowania. Syndyk może zrealizować roszczenie o zwrot na drodze sądowej oraz podnosić sprzeciw wobec ewentualnych wzajemnych roszczeń wierzyciela. Jeżeli odbiorca zaskarżonego świadczenia uzyskaną korzyść zwróci jego wierzytelność ożywa ponownie (§ 144 InsO).

Aby dana czynność prawna mogła zostać zaskarżona, musi być spełniona przesłanka jej dokonania przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością oraz z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli niewypłacalnego dłużnika (§ 129 InsO), a ponadto musi wystąpić jedna z przesłanek określonych w §§ 130–136 InsO. Przedmiotem zaskarżenia może być każda czynność prawna, a zatem każde wywołujące skutki prawne działanie (również zaniechanie, § 129 ust. 2 InsO) (tak Trybunał Federalny w wyroku z dnia 12 lutego 2004 r. – sygn. IX ZR 98/03 – pkt 12). O ile ustawa nie stanowi inaczej, nie ma znaczenia, czy takiej czynności prawnej dokonał dłużnik. Ponadto nie ma również znaczenia, czy chodzi o skutki prawne wynikające z umowy czy z ustawy (tak Trybunał Federalny w wyroku z dnia 7 maja 2013 r. – sygn. IX ZR 191/12 – pkt 6).

Zaskarżenie danej czynności uzasadniają w szczególności:

• nieodpłatne świadczenia dłużnika, chyba że dane świadczenie zostało dokonane wcześniej niż cztery lata przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 134 InsO);
• dokonane przez dłużnika czynności prawne w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, jeżeli druga strona wiedziała o zamiarze dłużnika (§ 133 InsO); okres ten wynosi zaledwie cztery lata, jeżeli czynność umożliwiła drugiej stronie udzielenie gwarancji lub dokonanie spłaty;
• czynności prawne dłużnika bezpośrednio krzywdzące wierzycieli, dokonane w ciągu ostatnich trzech miesięcy przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania, jeżeli w chwili dokonania czynności prawnej dłużnik był już niewypłacalny, a druga strona w tym czasie o jego niewypłacalności wiedziała (§ 132 ust. 1 pkt 1 InsO);
• czynności prawne, na mocy których przyznano wierzycielowi niewypłacalnego dłużnika zabezpieczenie lub zaspokojenie, których nie może już żądać, jeżeli danej czynności dokonano w ostatnim miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o wszczęcie postępowania (§ 131 ust. 1 pkt 1 InsO);
• czynności prawne, na mocy których przyznano wierzycielowi niewypłacalnego dłużnika zabezpieczenie lub zaspokojenie, których nie może już żądać, jeżeli danej czynności dokonano w ciągu 3 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością, przy czym w dniu dokonania takiej czynności dłużnik był niewypłacalny, a druga strona zdawała sobie z tego sprawę (§ 130 ust. 1 pkt 1 InsO).

W powyższych przypadkach zarówno dłużnik, jak i wierzyciel, który odniósł korzyść, mogą ponieść odpowiedzialność karną (§§ 283–283d kodeksu karnego).

Postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej

Postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej (Verbraucherinsolvenzverfahren) obejmuje osoby fizyczne, które ani nie prowadzą, ani w przeszłości nie prowadziły samodzielnej działalności gospodarczej, oraz osoby fizyczne, które co prawda zaprzestały prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, ale ich stosunki majątkowe są przejrzyste oraz w stosunku do których nie istnieją żadne wierzytelności ze stosunku pracy (§ 304 ust. 1 zdanie pierwsze InsO). W przeciwieństwie do zwykłego postępowania w związku z niewypłacalnością prowadzenie postępowania upadłościowego w odniesieniu do konsumenta polega nie na spieniężeniu majątku, lecz na zwolnieniu konsumenta z zadłużenia.

Różnice w tych postępowaniach dotyczą przede wszystkim sytuacji, w której (również) dłużnik złożył wniosek o wszczęcie postępowania. W takim przypadku wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością musi być poprzedzone etapem, którego celem jest zawarcie z wierzycielami pozasądowej ugody w przedmiocie spłaty zadłużenia na podstawie planu (§ 305 ust. 1 pkt 1 InsO). Jeżeli próba osiągnięcia pozasądowej ugody nie powiodła się, wówczas dłużnik może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Kolejny etap polega na tym, że po złożeniu wniosku w sprawie wszczęcia postępowania upadłościowego postępowanie to zawiesza się, a sąd umożliwia wierzycielom zawarcie z dłużnikiem ugody na podstawie planu spłaty długów (Schuldenbereinigungsplan). Jeżeli plan spłaty długów zostanie przyjęty, wówczas dochodzenie wierzytelności odbywa się według tego planu, który ma takie skutki egzekucyjne jak ugoda sądowa (Prozessvergleich) (§ 308 ust. 1 zdanie drugie InsO). Wnioski o wszczęcie postępowania oraz o udzielenie zwolnienia z pozostałego zadłużenia uznaje się za wycofane (§ 308 ust. 2 InsO). W przypadku braku porozumienia co do planu spłaty zadłużenia następuje wznowienie wszczętego wcześniej postępowania.

W przepisach estońskich przewiduje się trzy różne rodzaje postępowań w związku z niewypłacalnością: postępowanie upadłościowe, postępowanie restrukturyzacyjne (w przedmiocie restrukturyzacji przedsiębiorstwa) oraz postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Kwestie związane ze składaniem i rozpoznawaniem wniosków o ogłoszenie upadłości i przeprowadzaniem postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej regulują przepisy ustawy o upadłości. Kwestie dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego, w toku którego osoba prawna może dokonać restrukturyzacji swoich zobowiązań, regulują przepisy ustawy o restrukturyzacji. Kwestie związane z wszczynaniem i prowadzeniem postępowania w związku z niewypłacalnością wobec osoby fizycznej, niezależnie od tego, czy jest ona osobą prowadzącą działalność na własny rachunek, regulują przepisy ustawy o niewypłacalności osób fizycznych. W ustawie o niewypłacalności osób fizycznych określono również tryb składania wniosków o ogłoszenie niewypłacalności osoby fizycznej. Złożenie wniosku o ogłoszenie niewypłacalności umożliwia wszczęcie dowolnego rodzaju postępowania w związku z niewypłacalnością wobec dłużnika będącego osobą fizyczną: postępowania o ogłoszenie upadłości, postępowania o ogłoszenie upadłości przy jednoczesnym wszczęciu postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań dłużnika lub postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. W przypadku ogłoszenia upadłości przebiegu postępowania nie regulują przepisy ustawy o niewypłacalności osób fizycznych – postępowanie upadłościowe prowadzi się w trybie określonym w ustawie o upadłości. Postępowanie upadłościowe ma podobny przebieg niezależnie od tego, czy jest prowadzone wobec osób prawnych, czy też wobec osób fizycznych. Ustawy są dostępne w językach estońskim i angielskim na stronie internetowej dziennika urzędowego (Riigi Teataja).

Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli z majątku dłużnika poprzez jego sprzedaż lub przywrócenie przedsiębiorstwu dłużnika zdolności wykonywania zobowiązań. W drodze postępowania upadłościowego dłużnik będący osobą fizyczną uzyskuje możliwość zwolnienia z zobowiązań. W toku postępowania upadłościowego ustala się przyczynę niewypłacalności dłużnika.

Celem restrukturyzacji przedsiębiorstwa jest przezwyciężenie napotykanych przez nie trudności gospodarczych, przywrócenie jego płynności, zwiększenie rentowności oraz zagwarantowanie, by było ono zarządzane w zrównoważony sposób, przy wykorzystaniu zbioru środków przewidzianego w planie restrukturyzacyjnym. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa nie ogranicza możliwości podejmowania przez nie innych działań służących uniknięciu niewypłacalności. W toku postępowania restrukturyzacyjnego dąży się do ochrony i należytego uwzględnienia interesów i praw przedsiębiorstwa, wierzycieli i wszelkich osób trzecich.

Celem restrukturyzacji zadłużenia jest przezwyciężenie trudności dłużnika z wypłacalnością i uniknięcie postępowania upadłościowego. W tym kontekście bierze się pod uwagę uzasadnione interesy dłużnika i jego wierzycieli. Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia umożliwia dłużnikowi restrukturyzację zobowiązań pieniężnych (zadłużenia prywatnego) poprzez przedłużenie terminu na wywiązanie się z zobowiązania, umożliwienie spłaty zadłużenia w ratach lub zmniejszenie zakresu zobowiązania.

Zakres stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (wersja przekształcona) obejmuje postępowanie upadłościowe oraz postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Zgodnie z estońskim prawem osobą fizyczną jest każdy człowiek, a w prawie upadłościowym nie rozróżnia się między osobami fizycznymi pod względem tego, czy działają jako osoby prowadzące działalność gospodarczą, czy jako konsumenci. Osoba prawna to podmiot prawny założony zgodnie z prawem. Może być osobą prawną prawa prywatnego albo osobą prawną prawa publicznego. „Osoba prawna prawa prywatnego” oznacza osobę prawną założoną w interesie prywatnym zgodnie z ustawą dotyczącą odpowiedniego rodzaju osoby prawnej. Osobami prawnymi prawa prywatnego są spółki jawne, spółki komandytowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje i organizacje non-profit. Państwo, organy samorządu terytorialnego i inne osoby prawne założone w interesie publicznym zgodnie z dotyczącymi ich przepisami są osobami prawnymi prawa publicznego.

1. Postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe prowadzi się wobec niewypłacalnych osób prawnych i fizycznych. Upadłości nie mogą ogłosić państwo ani organy samorządu terytorialnego.

2. Postępowanie restrukturyzacyjne

Postępowanie restrukturyzacyjne prowadzi się wyłącznie wobec osób prawnych prawa prywatnego.

3. Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia prowadzi się wobec osób fizycznych mających problemy z wypłacalnością, niezależnie od tego, czy są one osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek, czy też nie.

4. Postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań

Postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań osoby fizycznej prowadzi się wobec osób fizycznych mających problemy z wypłacalnością, niezależnie od tego, czy są one osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek, czy też nie.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

1. Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wobec dłużnika będącego osobą prawną

1.1. Postępowanie upadłościowe

Upadłość oznacza niewypłacalność dłużnika stwierdzoną postanowieniem sądu. Pierwszą główną przesłanką wszczęcia postępowania upadłościowego jest zatem niewypłacalność dłużnika.

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie jest w stanie zaspokoić roszczeń wierzycieli, które stały się wymagalne, ze względu na swoją sytuację finansową i niezdolność ta nie jest przejściowa. Dłużnik będący osobą prawną jest niewypłacalny również wtedy, gdy jego majątek nie wystarcza na pokrycie jego zobowiązań oraz ze względu na sytuację finansową dłużnika stan ten nie jest przejściowy. Wierzytelności, których termin wymagalności jeszcze nie upłynął, również uznaje się za zobowiązania. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika sąd ogłasza upadłość również wówczas, gdy prawdopodobne jest, iż stan niewypłacalności wystąpi w przyszłości. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika domniemywa się, iż dłużnik jest niewypłacalny.

Drugą główną przesłanką wszczęcia postępowania upadłościowego jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika lub wierzyciela. Wniosek o ogłoszenie upadłości złożony przez dłużnika musi zawierać uzasadnienie. Wniosek o ogłoszenie upadłości złożony przez wierzyciela musi zawierać uzasadnienie niewypłacalność dłużnika oraz dowód na istnienie roszczenia. W przypadkach przewidzianych w przepisach wniosek o ogłoszenie upadłości mogą również złożyć inne osoby; w odniesieniu do takich osób stosuje się wówczas odpowiednio przepisy dotyczące wierzycieli, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Sąd może zażądać od wierzyciela składającego wniosek uiszczenia określonej przez sąd sumy pieniężnej jako zaliczki na pokrycie wynagrodzenia i wydatków zarządcy tymczasowego, jeżeli istnieją podstawy, by przypuszczać, że masa upadłości jest niewystarczająca do ich pokrycia. Jeżeli wierzyciel nie wpłaci zaliczki, postępowanie umarza się. W przypadku gdy wierzyciele składający wniosek są pracownikami niewypłacalnego pracodawcy, którzy nie wpłacą określonej przez sąd sumy pieniężnej w celu zapewnienia kontynuacji postępowania, są oni uprawnieni do złożenia wniosku o zasiłek upadłościowy (za pośrednictwem Eesti Töötukassa – Estońskiej Kasy Ubezpieczeń na Wypadek Bezrobocia).

Sąd odmawia dopuszczenia wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela, jeżeli we wniosku o ogłoszenie upadłości nie wykazano istnienia roszczenia wnioskodawcy wobec dłużnika, jeżeli we wniosku o ogłoszenie upadłości nie uzasadniono niewypłacalności dłużnika lub jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości opiera się na wierzytelności, do której ma zastosowanie plan restrukturyzacyjny. Sąd odmawia dopuszczenia wniosku o ogłoszenie upadłości również wówczas, gdy zaistnieją jakiekolwiek inne przesłanki przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego.

Przed ogłoszeniem upadłości i wszczęciem postępowania upadłościowego przeprowadza się tzw. postępowanie wstępne. Jeżeli sąd postanowi dopuścić wniosek o ogłoszenie upadłości, powołuje zarządcę tymczasowego. Sąd może również odmówić powołania zarządcy tymczasowego z uwagi na sytuację finansową dłużnika i ogłosić jego upadłość. Jeżeli sąd nie powoła zarządcy tymczasowego, nie kontynuuje postępowania na podstawie wniosku o ogłoszenie upadłości i umarza je. Zarządca tymczasowy ustala majątek dłużnika, w tym jego zobowiązania oraz identyfikuje postępowania egzekucyjne toczące się w stosunku do majątku dłużnika, a także sprawdza, czy majątek dłużnika wystarcza na zaspokojenie kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego. Zarządca tymczasowy przeprowadza ocenę sytuacji finansowej i wypłacalności dłużnika oraz perspektyw kontynuowania działalności przez przedsiębiorstwo dłużnika, a także – jeżeli dłużnik jest osobą prawną – perspektyw przywrócenia dłużnikowi zdolności wykonywania zobowiązań, zapewnia zabezpieczenie majątku dłużnika itd. Czynności podejmowane przez zarządcę tymczasowego muszą umożliwić rozstrzygnięcie, czy wniosek o ogłoszenie upadłości należy uwzględnić czy oddalić.

Sąd kończy postępowanie, wydając postanowienie o jego umorzeniu bez ogłaszania upadłości, niezależnie od niewypłacalności dłużnika, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza do pokrycia kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego oraz jeżeli niemożliwe jest odzyskanie składników majątku lub zgłoszenie roszczeń ich zwrotu lub wytoczenie powództwa przeciwko członkowi organu zarządzającego.

Sąd ogłasza upadłość postanowieniem (postanowienie o ogłoszeniu upadłości). W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd oznacza datę i godzinę ogłoszenia upadłości. Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się od ogłoszenia upadłości.

Zawiadomienie o ogłoszeniu upadłości jest niezwłocznie publikowane w dzienniku urzędowym (Ametlikud Teadaanded).

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest objęte rygorem natychmiastowej wykonalności. Wykonania postanowienia o ogłoszeniu upadłości nie można zawiesić ani odroczyć, nie można także zmienić sposobu lub procedury przewidzianych w przepisach w odniesieniu do wykonania postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Jeżeli sąd wyższej instancji uchyli postanowienie o ogłoszeniu upadłości, pozostaje to bez uszczerbku dla ważności czynności prawnych dokonanych przez zarządcę lub wobec zarządcy. Dłużnik i wierzyciel składający wniosek mogą wnieść zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości w terminie 15 od dnia publikacji zawiadomienia o upadłości. Dłużnik i składający wniosek o ogłoszenie upadłości mogą odwołać się od postanowienia sądu okręgowego (ringkonnakohus) w przedmiocie zażalenia na postanowienie do Sądu Najwyższego. Zarządca nie może wnieść zażalenia w imieniu dłużnika ani reprezentować dłużnika w toku postępowania w sprawie zażalenia.

Jeżeli w toku postępowania upadłościowego istnieje konieczność publikacji zawiadomienia lub pisma procesowego, tego rodzaju zawiadomienie lub pismo procesowe należy ogłosić w dzienniku urzędowym. Sąd może opublikować zawiadomienie dotyczące terminu i miejsca rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości w dzienniku urzędowym. Sąd bezzwłocznie publikuje zawiadomienie dotyczące postanowienia o ogłoszeniu upadłości wydanego w stosunku do dłużnika (zawiadomienie o upadłości) w dzienniku urzędowym.

1.2. Postępowanie restrukturyzacyjne

Aby wszcząć postępowanie restrukturyzacyjne wobec przedsiębiorstwa, przedsiębiorca składa odpowiedni wniosek.

Sąd wszczyna postępowanie restrukturyzacyjne, jeżeli wniosek o restrukturyzację przedsiębiorstwa spełnia wymogi określone w kodeksie postępowania cywilnego i w ustawie o restrukturyzacji oraz jeżeli przedsiębiorca przedstawi wiarygodne dowody potwierdzające, że:

1. zachodzi prawdopodobieństwo, iż przedsiębiorca stanie się niewypłacalny w przyszłości;
2. przedsiębiorstwo wymaga restrukturyzacji;
3. zachodzi prawdopodobieństwo, że po restrukturyzacji zarządzanie przedsiębiorstwem będzie zrównoważone.

Za zgodą przedsiębiorstwa wniosek o jego restrukturyzację może również złożyć wierzyciel przedsiębiorstwa.

Postępowanie restrukturyzacyjne zostanie wszczęte, jeżeli wniosek o restrukturyzację spełnia wymogi określone w przepisach i jeżeli przedsiębiorca lub wierzyciel przedstawią wiarygodne dowody potwierdzające, że przedsiębiorstwo nie jest trwale niewypłacalne, ale prawdopodobnie stanie się niewypłacalne w przyszłości; przedsiębiorstwo wymaga restrukturyzacji; zachodzi prawdopodobieństwo, że po restrukturyzacji zarządzanie przedsiębiorstwem będzie zrównoważone.

Postępowanie restrukturyzacyjne nie zostanie wszczęte, jeżeli wobec przedsiębiorcy wszczęto postępowanie upadłościowe; sąd wydał orzeczenie nakazujące przymusową likwidację przedsiębiorstwa lub przeprowadzana jest likwidacja uzupełniająca; minęły mniej niż dwa lata od zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego przeprowadzonego wobec przedsiębiorcy.

Sąd wszczyna postępowanie restrukturyzacyjne w drodze postanowienia w ciągu siedmiu dni od otrzymania wniosku o restrukturyzację.

Postanowienie o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego zawiera następujące elementy:

1. dane osoby wyznaczonej na doradcę restrukturyzacyjnego;
2. termin na przyjęcie planu restrukturyzacyjnego;
3. termin na złożenie planu restrukturyzacyjnego w sądzie do zatwierdzenia (co do zasady nie więcej niż 60 dni; w stosownych przypadkach sąd może przedłużyć ten termin do 90 dni);
4. kwotę, którą przedsiębiorstwo musi wpłacić na wyznaczony rachunek bankowy jako kaucję na pokrycie wynagrodzenia i wydatków doradcy restrukturyzacyjnego oraz termin, w jakim należy dokonać wpłaty.

Skutki wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego są następujące:

1. sąd zawiesza postępowanie egzekucyjne toczące się w stosunku do majątku przedsiębiorstwa lub inne środki egzekucji przymusowej stosowane w odniesieniu do tego majątku do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem sytuacji, w której postępowanie egzekucyjne toczy się w celu zaspokojenia roszczenia z tytułu stosunku pracy;
2. sąd uchyla nakaz zajęcia składników majątku przedsiębiorstwa lub zmienia treść tego nakazu na wniosek przedsiębiorcy lub doradcy restrukturyzacyjnego – nie dotyczy to jednak zajęcia składników majątku przedsiębiorstwa dokonanego w celu zabezpieczenia możliwości jego konfiskaty lub zastosowania środka zastępczego wobec konfiskaty w toku postępowania karnego lub w celu zabezpieczenia roszczenia na gruncie stosunku pracy, jeżeli jest to konieczne do przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego;
3. obliczanie odsetek od zadłużenia przeterminowanego lub kary umownej, których wysokość wzrasta wraz z upływem czasu, w odniesieniu do roszczenia wobec przedsiębiorcy zostaje zawieszone do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego;
4. sąd może – na podstawie wniosku otrzymanego od przedsiębiorcy oraz za zgodą doradcy restrukturyzacyjnego, którą załącza się do wniosku, lub na podstawie wniosku otrzymanego od doradcy restrukturyzacyjnego – zawiesić postępowanie sądowe dotyczące roszczenia majątkowego wobec przedsiębiorstwa, w przedmiocie którego nie wydano jeszcze orzeczenia, do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem roszczenia z tytułu stosunku pracy; sąd nie zawiesi jednak postępowania sądowego w sprawie karnej;
5. na podstawie wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela sąd odracza wydanie postanowienia o powołaniu zarządcy tymczasowego w postępowaniu upadłościowym do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego;
6. po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorstwo zachowuje prawo do rozporządzania należącymi do niego składnikami majątku, ale musi niezwłocznie poinformować doradcę restrukturyzacyjnego o wszelkich transakcjach przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Jeżeli przedsiębiorca wystąpi o zawieszenie wykonania innych środków, w szczególności zabezpieczenia wierzytelności, sąd może zawiesić wykonanie tych środków na wniosek przedsiębiorcy lub doradcy restrukturyzacyjnego do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli jest to konieczne do dokonania restrukturyzacji lub sprzyja negocjacjom dotyczącym planu restrukturyzacyjnego. Nie dopuszcza się możliwości zawieszenia wykonania środków odnoszących się do roszczeń wynikających ze stosunku pracy.

Z chwilą wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego przewidziany w ustawie o upadłości i w kodeksie postępowania egzekucyjnego termin na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne ulega przedłużeniu o czas, jaki upłynął między wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego a zakończeniem tego postępowania. Przedłużony termin nie może przekraczać ośmiu lat przed powołaniem zarządcy tymczasowego lub rozpoczęciem biegu przewidzianych w kodeksie postępowania egzekucyjnego terminów na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne.

Jeżeli sąd postanowił wszcząć postępowanie restrukturyzacyjne i wydał postanowienie o restrukturyzacji, doradca restrukturyzacyjny bezzwłocznie wysyła wierzycielom zawiadomienie o restrukturyzacji, powiadamiając ich o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego oraz o zakresie roszczeń, jakie przysługują im wobec przedsiębiorcy zgodnie z listą wierzytelności.

2. Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wobec dłużnika będącego osobą fizyczną

2.1. Złożenie wniosku o ogłoszenie niewypłacalności, powołanie powiernika i rozpoznanie wniosku

Wniosek o ogłoszenie niewypłacalności dłużnika będącego osobą fizyczną może zostać złożony przez samego dłużnika lub przez jego wierzycieli. Małżonkowie będący dłużnikami mogą złożyć wspólny wniosek o ogłoszenie niewypłacalności. Złożenie wniosku o ogłoszenie niewypłacalności umożliwia wszczęcie dowolnego rodzaju postępowania w związku z niewypłacalnością wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, w tym również postępowania upadłościowego.

Wniosek o ogłoszenie niewypłacalności należy złożyć na formularzu opracowanym na podstawie § 9 ustawy o niewypłacalności osób fizycznych – skorzystanie z tych formularzy jest obowiązkowe.

We wniosku dłużnik musi opisać problemy z wypłacalnością, z jakimi się boryka, oraz przedstawić ogólny zarys swojej sytuacji finansowej, w tym informacje na temat swoich aktywów, zobowiązań, dochodów i wydatków. Wierzyciel składający wniosek o ogłoszenie niewypłacalności musi ponadto uprawdopodobnić niewypłacalność dłużnika lub wyjaśnić, z jakiego rodzaju problemami z wypłacalnością boryka się dłużnik.

Wniosek o ogłoszenie niewypłacalności należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania dłużnika albo dla siedziby statutowej przedsiębiorstwa osoby prowadzącej działalność na własny rachunek. Domniemywa się, że osoba fizyczna zamieszkuje pod adresem wskazanym w ewidencji ludności rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności oraz że siedzibą statutową przedsiębiorstwa osoby prowadzącej działalność na własny rachunek jest siedziba statutowa wskazana w rejestrze rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności, chyba że udowodnione zostanie, że miejsce zamieszkania albo siedziba statutowa dłużnika znajdują się w innym miejscu. Małżonkowie składają wspólny wniosek o ogłoszenie niewypłacalności w sądzie rejonowym właściwym dla ich wspólnego miejsca zamieszkania. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania, wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub dla siedziby statutowej przedsiębiorstwa jednego z małżonków, którego małżonkowie wybierają wedle własnego uznania.

Sąd decyduje, czy dopuścić wniosek. Jeżeli sąd dopuści wniosek, powołuje powiernika dla dłużnika.

W przypadku powołania powiernika obliczanie odsetek od zadłużenia przeterminowanego lub kary umownej, których wysokość wzrasta wraz z upływem czasu, zostaje zawieszone w odniesieniu do roszczenia wobec dłużnika do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończenia postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Zasada ta nie ma zastosowania do wierzytelności, o których restrukturyzację dłużnik się nie ubiega. Nie obowiązuje ona również w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika. W przypadku powołania powiernika wierzyciel nie może wypowiedzieć umowy zawartej z dłużnikiem, powołując się na niewykonanie zobowiązania pieniężnego, które miało miejsce przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności, ani odmówić wykonania swoich zobowiązań z tytułu takiej umowy, chyba że sąd wyrazi na to zgodę.

W przypadku powołania powiernika sąd zawiesza postępowanie egzekucyjne lub innego rodzaju egzekucję przymusową mające na celu windykację środków pieniężnych, prowadzone wobec majątku dłużnika do chwili ogłoszenia jego upadłości, zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończenia postępowania. Do tego czasu sąd może również:

1. zawiesić postępowanie sądowe dotyczące roszczenia pieniężnego wobec dłużnika, w przedmiocie którego nie wydano jeszcze orzeczenia,
2. uchylić środki służące zabezpieczeniu powództwa, w tym zajęcie rachunku płatniczego,
3. zakazać wierzycielom wykonywania przysługujących im praw z tytułu zabezpieczenia wniesionego przez dłużnika, w tym sprzedaży lub żądania sprzedaży przedmiotu zastawu,
4. zastosować inny środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego, w tym środek służący zabezpieczeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sąd nie zawiesi postępowania sądowego w przedmiocie orzeczenia kary pieniężnej lub konfiskaty bądź środka zastępczego wobec konfiskaty w toku postępowania karnego ani w celu rozpoznania zażaleń na postanowienia o ukaraniu grzywną wydane w sprawach o wykroczenia. Nie zastosuje również innych środków, o których mowa w pkt 3 tej sekcji, w odniesieniu do zajęcia składników majątku dłużnika lub ustanowienia na nich hipoteki przymusowej w celu zabezpieczenia ewentualnej konfiskaty lub środka zastępczego wobec konfiskaty w toku postępowania karnego.

Kierując się uzasadnionym interesem wierzyciela, sąd może – na wniosek wierzyciela – podjąć zawieszone postępowanie egzekucyjne i umożliwić wierzycielowi wykonanie praw wynikających z zabezpieczenia udzielonego przez dłużnika przed ogłoszeniem upadłości, zatwierdzeniem planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończeniem postępowania.

Powiernik ustala sytuację finansową dłużnika, sporządza wykaz aktywów i pasywów dłużnika oraz przekazuje go sądowi w imieniu dłużnika i za jego zgodą. Powiernik przedstawia również sądowi swoją opinię w kwestii tego, jakiego rodzaju postępowanie należy wszcząć wobec dłużnika, biorąc pod uwagę problemy z wypłacalnością, z jakimi się on boryka. Sąd nie jest związany treścią tej opinii.

Następnie sąd rozpoznaje wniosek o ogłoszenie niewypłacalności i podejmuje jedną z następujących decyzji:

1. ogłasza upadłość dłużnika;
2. ogłasza upadłość dłużnika i wszczyna postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań dłużnika;
3. wszczyna postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia;
4. oddala wniosek albo
5. kończy postępowanie poprzez jego umorzenie.

2.2. Wszczęcie postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Sąd wszczyna postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli dłużnik boryka się z problemami z wypłacalnością, ale nie stał się jeszcze trwale niewypłacalny, w szczególności jeżeli problemów dłużnika z wypłacalnością nie można łatwo przezwyciężyć bez przeprowadzenia postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, m.in. poprzez sprzedaż majątku dłużnika w celu spłaty zadłużenia w zakresie, w jakim można tego rozsądnie oczekiwać od dłużnika. Uznaje się, że dłużnik ma problemy z wypłacalnością, jeżeli nie jest w stanie – lub istnieje możliwość, że nie będzie w stanie – wywiązać się ze swoich zobowiązań w chwili, w której staną się one wymagalne.

Przed wszczęciem postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia sąd określa kwotę, jaką dłużnik ma obowiązek wpłacić jako zaliczkę na pokrycie wynagrodzenia i wydatków powiernika na specjalny rachunek bankowy, a także wyznacza termin na dokonanie tej płatności. W zależności od sytuacji finansowej dłużnika sąd może wyrazić zgodę na uiszczenie tej kwoty przez dłużnika w ratach rozłożonych na czas trwania postępowania.

Sąd może odmówić wszczęcia postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli:

1. dłużnik umyślnie lub wykazując się rażącym niedbalstwem przedstawił błędne lub niekompletne informacje o swoim majątku, swoich dochodach, wierzycielach lub zobowiązaniach;
2. dłużnik odmawia złożenia przyrzeczenia dotyczącego prawdziwości przedstawionych informacji lub przedstawienia dodatkowych informacji wymaganych przez sąd;
3. dłużnik został skazany za przestępstwo związane z postępowaniem upadłościowym lub postępowaniem egzekucyjnym, przestępstwo lub wykroczenie skarbowe lub przestępstwo, o którym mowa w §§ 381 i 381¹ kodeksu karnego, przy czym nie nastąpiło zatarcie skazania;
4. w ciągu trzech lat poprzedzających złożenie wniosku lub po złożeniu wniosku dłużnik umyślnie lub wykazując się rażącym niedbalstwem przedstawił błędne lub niekompletne informacje o swojej sytuacji finansowej, aby otrzymać pomoc lub inne świadczenia ze strony państwa, organu samorządowego lub fundacji lub aby uchylić się od opodatkowania;
5. w ciągu trzech lat poprzedzających powołanie powiernika lub w okresie przypadającym po powołaniu powiernika dłużnik – umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa – utrudniał zaspokojenie roszczeń wierzycieli lub umyślnie dokonywał transakcji na szkodę wierzycieli, przy czym w tym kontekście działanie na szkodę wierzycieli może obejmować m.in. ukrywanie lub trwonienie majątku;
6. dłużnik nie wywiązał się z obowiązku wpłacenia określonej przez sąd kwoty zaliczki na pokrycie wynagrodzenia i wydatków powiernika na wskazany w tym celu rachunek bankowy.

Sąd odmawia wszczęcia postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli na przestrzeni dziesięciu lat poprzedzających złożenie wniosku wszczął już takie postępowanie wobec danego dłużnika lub jeżeli wydał już wobec niego postanowienie o umorzeniu zobowiązań.

Jeżeli sąd zdecyduje się wszcząć postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia dłużnika, wyznacza termin wynoszący maksymalnie 60 dni, w którym powiernik jest zobowiązany przedstawić sądowi plan restrukturyzacji zadłużenia. W stosownych przypadkach sąd może przedłużyć ten termin o maksymalnie 30 dni.

Jeżeli sąd zdecyduje się wszcząć postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia dłużnika, przewidziany w ustawie o upadłości i w kodeksie postępowania egzekucyjnego termin na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne ulega przedłużeniu o czas, jaki upłynął między powołaniem powiernika a zakończeniem postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, przy czym taki przedłużony termin nie może przekraczać ośmiu lat przed powołaniem powiernika lub rozpoczęciem biegu przewidzianych w kodeksie postępowania egzekucyjnego terminów na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne.

Po wszczęciu postępowania powiernik – we współpracy z dłużnikiem – sporządza plan restrukturyzacji zadłużenia dłużnika oraz przekazuje go sądowi do zatwierdzenia w imieniu dłużnika i za jego zgodą.

2.3. Wszczęcie postępowania upadłościowego lub postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań

Sąd ogłasza upadłość dłużnika będącego osobą fizyczną i prowadzi postępowanie upadłościowe zgodnie z przepisami ustawy o upadłości. Przebieg postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej jest zbliżony do przebiegu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej (zob. pkt 1.1).

Równolegle z ogłoszeniem upadłości osoby fizycznej dopuszcza się możliwość wszczęcia wobec niej postępowania w przedmiocie umorzenia spoczywających na niej zobowiązań. Umorzyć można te zobowiązania dłużnika, które nie zostały wykonane w toku postępowania upadłościowego. Zobowiązania zaciągnięte przed ogłoszeniem upadłości mogą zostać włączone do postępowania upadłościowego. Co do zasady postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań trwa trzy lata. W tym okresie dłużnik musi w miarę możliwości dążyć do zaspokojenia roszczeń wierzycieli. W toku postępowania upadłościowego wszystkie składniki majątku dłużnika zostają sprzedane, a uzyskane w ten sposób środki pieniężne wykorzystuje się do spłacenia wierzycieli. Dłużnik jest również zobowiązany do wykonywania pracy zarobkowej lub do podejmowania należytych wysiłków na rzecz znalezienia takiej pracy. Wierzycieli zaspokaja się również z dochodów uzyskiwanych przez dłużnika. W przepisach przewidziano kwotę wyłączoną z zajęcia, która służy pokryciu minimalnych kosztów utrzymania dłużnika i której nie przeznacza się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Jeżeli dłużnik zaspokoi znaczną część roszczeń wierzycieli, spoczywające na nim zobowiązania mogą zostać umorzone nawet przed upływem okresu trzech lat, ale nie wcześniej niż w terminie jednego roku od dnia wszczęcia postępowania. Jeżeli dłużnik nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków, ale przypadki takiego niewywiązywania się z obowiązków nie są poważne, sąd może przedłużyć okres, po upływie którego zobowiązania dłużnika ulegną umorzeniu, o maksymalnie jeden rok. Jeżeli przypadki niewywiązywania się przez dłużnika z obowiązków mają poważny charakter, sąd może odmówić umorzenia spoczywających na nim zobowiązań.

3. Wszczęcie postępowania upadłościowego wobec masy spadkowej osoby fizycznej

Jeżeli po śmierci dłużnika okaże się, że pozostawiona przez niego masa spadkowa jest niewypłacalna, można również złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości masy spadkowej dłużnika. W przypadku śmierci dłużnika wniosek o ogłoszenie upadłości w odniesieniu do aktywów dłużnika może również złożyć spadkobierca dłużnika, wykonawca testamentu dłużnika lub zarządca masy spadkowej. Do takiego wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości. Postępowanie upadłościowe wobec masy spadkowej prowadzi się w trybie określonym w ustawie o upadłości.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W przypadku ogłoszenia upadłości majątek dłużnika staje się masą upadłości, a prawo dłużnika do zarządzania masą upadłości i rozporządzania nią przechodzi na syndyka.

Majątek dłużnika staje się masą upadłości na podstawie postanowienia o ogłoszeniu upadłości i wykorzystuje się go jako majątek przeznaczony do zaspokojenia roszczeń wierzycieli i przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Masa upadłości oznacza majątek dłużnika z chwili ogłoszenia upadłości, jak również majątek zwrócony lub odzyskany oraz majątek nabyty przez dłużnika w toku postępowania upadłościowego. W skład masy upadłości nie wchodzi majątek dłużnika, w odniesieniu do którego zgodnie z prawem nie można zgłosić żadnego roszczenia majątkowego.

Majątek, w odniesieniu do którego zgodnie z prawem nie można zgłosić żadnego roszczenia majątkowego, podlega przepisom kodeksu postępowania egzekucyjnego. Przepisy zawierają katalog otwarty rzeczy, które nie podlegają zajęciu. Głównym celem wykazu rzeczy, które nie podlegają zajęciu, jest zapewnienie dłużnikowi minimalnej ochrony socjalnej. Zakaz sprzedaży rzeczy, które nie podlegają zajęciu, wynika również z potrzeby ochrony innych praw podstawowych: prawa do wolnego wyboru obszaru działalności, zawodu i miejsca pracy, prawa do podjęcia działalności gospodarczej, prawa do nauki, wolności wyznania, ochrony życia prywatnego i rodzinnego itd. Ponadto zajęcie niektórych rzeczy jest sprzeczne z ogólnie przyjętymi zasadami moralności.

Zgodnie z przepisami estońskimi istnieją również ograniczenia w odniesieniu do zajęcia dochodów, czego głównym celem jest zapewnienie dłużnikowi minimalnych środków utrzymania niezbędnych samemu dłużnikowi oraz osobom będącym na jego utrzymaniu zgodnie z warunkami postępowania prowadzonego wobec dłużnika.

Po ogłoszeniu upadłości wszelkie czynności służące rozporządzeniu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości dokonane przez dłużnika są nieważne. Majątek przeniesiony na podstawie tych czynności zostanie zwrócony, jeżeli pozostaje on częścią masy upadłości. Jeżeli w wyniku przeniesienia wartość masy upadłości wzrosła, wypłaca się odszkodowanie. Jeżeli dłużnik dokonał rozporządzenia swoimi przyszłymi wierzytelnościami przed ogłoszeniem upadłości, tego rodzaju czynność stanie się nieważna w przypadku ogłoszenia upadłości w odniesieniu do wierzytelności, które powstały po ogłoszeniu upadłości. Dłużnik będący osobą fizyczną może rozporządzać masą upadłości za zgodą syndyka. Wszelkie czynności rozporządzenia dokonane bez zgody syndyka są nieważne.

Po ogłoszeniu upadłości zgodę na wykonanie zobowiązania wchodzącego do masy upadłości należnego dłużnikowi może wydać wyłącznie syndyk. Jeżeli zobowiązanie wykonano na rzecz dłużnika, uznaje się je za wykonane wyłącznie wówczas, gdy majątek przeniesiony w celu wykonania zobowiązania pozostaje częścią masy upadłości lub jeżeli w wyniku czynności przeniesienia zwiększyła się wartość masy upadłości. Jeżeli zobowiązanie wykonano na rzecz dłużnika przed ogłoszeniem zawiadomienia o upadłości, uznaje się je za wykonane, jeżeli osoba, które je wykonała, nie wiedziała o ogłoszeniu upadłości i nie musiała o nim wiedzieć w chwili wykonywania zobowiązania.

Po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorstwo zachowuje prawo do rozporządzania należącymi do niego składnikami majątku, ale musi niezwłocznie poinformować doradcę restrukturyzacyjnego o wszelkich transakcjach przekraczających zakres zwykłego zarządu.

W toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia dłużnik będący osobą fizyczną zachowuje prawo do rozporządzania swoim majątkiem, niezależnie od tego, czy jest osobą prowadzącą działalność na własny rachunek, czy też nie.

W toku postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań, jeżeli postępowanie to jest kontynuowane również po zakończeniu postępowania upadłościowego, dochody dłużnika podlegają cesji na rzecz powiernika lub przekazaniu powiernikowi. Dłużnik nie jest jednak zobowiązany przekazać powiernikowi dochodu lub części dochodu, w odniesieniu do których zgodnie z przepisami kodeksu postępowania egzekucyjnego nie można wystąpić z roszczeniem majątkowym; w stosownych przypadkach powiernik musi zwrócić dłużnikowi taki dochód lub taką część dochodu.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

W przypadku ogłoszenia upadłości dłużnik będący osobą fizyczną traci prawo do zawierania transakcji dotyczących masy upadłości, podczas gdy dłużnik będący osobą prawną traci prawo do zawierania jakichkolwiek transakcji.

Dłużnik niezwłocznie przekazuje sądowi, zarządcy tymczasowemu, syndykowi, radzie wierzycieli i Wydziałowi ds. Niewypłacalności informacje, których podmioty te potrzebują w związku z prowadzonym postępowaniem upadłościowym zarówno przed ogłoszeniem upadłości, jak i po jej ogłoszeniu, w szczególności informacje dotyczące majątku dłużnika, w tym jego zobowiązań, oraz prowadzonej przez niego działalności gospodarczej lub zawodowej. Od dłużnika wymaga się dostarczenia syndykowi bilansu oraz spisu inwentarza majątku dłużnika, w tym zobowiązań, które odzwierciedlają stan z chwili ogłoszenia upadłości.

Sąd może zażądać od dłużnika złożenia w sądzie oświadczenia pod przysięgą, że dostarczone sądowi informacje dotyczące jego majątku, zadłużenia oraz działalności gospodarczej lub zawodowej są zgodne z prawdą według jego najlepszej wiedzy.

Dłużnik musi zapewnić zarządcy tymczasowemu oraz syndykowi wsparcie w odniesieniu do wykonywanych przez nich obowiązków.

Dłużnik nie może opuścić terytorium Estonii bez pozwolenia sądu po ogłoszeniu upadłości i przed złożeniem oświadczenia pod przyrzeczeniem.

Aby zapewnić wykonanie zobowiązania określonego w przepisach sąd może nałożyć na dłużnika grzywnę, nakazać jego przymusowe doprowadzenie lub aresztowanie w przypadku niezastosowania się do orzeczenia sądowego.

Dłużnik ma prawo do wglądu w dokumentację prowadzoną przez syndyka oraz w akta sądowe sprawy dotyczącej upadłości. Syndyk może z uzasadnionych powodów odrzucić wniosek dłużnika o zapoznanie się z dokumentem znajdującym się w aktach syndyka, gdyby było to ze szkodą dla postępowania upadłościowego.

Syndyk

• Syndyk zawiera transakcje dotyczące masy upadłości oraz dokonuje innych czynności. Podmiotem praw i obowiązków wynikających z czynności dokonywanych przez syndyka jest dłużnik. W ramach pełnionych obowiązków syndyk uczestniczy w postępowaniu sądowym dotyczącym masy upadłości w miejsce dłużnika.
• W przypadku ogłoszenia upadłości prawo dłużnika do zarządzania masą upadłości i rozporządzania nią przechodzi na syndyka. W toku postępowania upadłościowego prowadzonego wobec dłużnika będącego osobą prawną syndyk może zawierać wszelkie transakcje oraz dokonywać wszelkich czynności prawnych dotyczących masy upadłości. W przypadku upadłości dłużnika będącego osobą fizyczną syndyk może zawierać tylko takie transakcje oraz dokonywać takich czynności prawnych dotyczących masy upadłości, które są niezbędne do osiągnięcia celu postępowania upadłościowego oraz wykonania obowiązków syndyka.
• Syndyk broni praw i interesów wszystkich wierzycieli oraz dłużnika, a także zapewnia, by postępowanie upadłościowe było zgodne z prawem, by przebiegało sprawnie oraz by było rozsądne z finansowego punktu widzenia. Syndyk musi wykonywać swoje obowiązki z należytą starannością, jakiej wymaga się od sumiennego i uczciwego zarządcy, oraz musi brać pod uwagę interesy wszystkich wierzycieli i dłużnika.
• Syndyk ustala wierzytelności wierzycieli, zarządza masą upadłości, organizuje proces jej tworzenia i sprzedaży oraz zaspokajania wierzytelności wierzycieli z masy upadłości; ustala przyczyny niewypłacalności dłużnika i czas wystąpienia stanu niewypłacalności; w stosownych przypadkach prowadzi działania w celu zapewnienia kontynuacji działalności gospodarczej prowadzonej przez dłużnika; w stosownych przypadkach dokonuje likwidacji osoby prawnej, jeżeli osoba ta jest dłużnikiem; dostarcza wierzycielom i dłużnikowi informacje w przypadkach przewidzianych w przepisach; składa sprawozdania ze swoich czynności oraz dostarcza sądowi, nadzorcy i radzie wierzycieli informacji dotyczących postępowania upadłościowego; wykonuje on także inne obowiązki przewidziane w prawie. Jeżeli niewypłacalność dłużnika była spowodowana poważnym błędem w zarządzaniu, od syndyka wymaga się zgłoszenia roszczenia o odszkodowanie przeciwko osobie odpowiedzialnej za błąd bezzwłocznie po ujawnieniu przesłanek wystarczających do zgłoszenia roszczenia. Oprócz uprawnień syndyka przewidzianych w prawie przysługują mu również uprawnienia zarządcy tymczasowego.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Potrącenie jest dopuszczalne w toku estońskiego postępowania upadłościowego. Przesłanki potrącenia wierzytelności w toku postępowania upadłościowego są następujące:

1. wierzytelności, które mają zostać potrącone, muszą być zobowiązaniami pieniężnymi lub innymi zobowiązaniami tego samego rodzaju;
2. wierzyciel musi mieć prawo do wykonania swojego zobowiązania, a zobowiązanie dłużnika musi stać się wymagalne;
3. wierzyciel musi zgłosić potrącenie dłużnikowi przed zatwierdzeniem wykazu wierzycieli, przy czym zgłoszenia nie można dokonać warunkowo ani z zastrzeżeniem terminu;
4. prawo wierzyciela do potrącenia przysługujących mu wierzytelności z wierzytelnościami dłużnika musiało powstać przed ogłoszeniem upadłości.

Jeżeli wierzytelność dłużnika była uzależniona od ziszczenia się warunku zawieszającego, nie była jeszcze wymagalna w chwili ogłoszenia upadłości lub nie dotyczy wykonania zobowiązań tego samego rodzaju, wierzytelność można potrącić wyłącznie wówczas, gdy warunek zawieszający się ziści, wierzytelność dłużnika stanie się wymagalna lub zobowiązania staną się zobowiązaniami tego samego rodzaju. Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli warunek zawieszający dotyczący wierzytelności dłużnika się ziści lub wierzytelność stanie się wymagalna, zanim wierzyciel będzie mógł potrącić swoją wierzytelność.

Jeżeli wierzytelność przysługująca wierzycielowi uległa przedawnieniu, wciąż może on dokonać potrącenia wierzytelności, jeżeli nabył prawo do potrącenia przed jej przedawnieniem. Wierzyciel może również dokonać potrącenia wierzytelności wynikającej z niewykonania umowy przez dłużnika, którego przyczyną było odstąpienie od wykonania zobowiązania dłużnika przez syndyka po ogłoszeniu upadłości. Jeżeli przedmiot zobowiązania umownego jest podzielny, a wierzyciel częściowo wykonał swoje zobowiązanie do chwili ogłoszenia upadłości, może on dokonać potrącenia w odniesieniu do zobowiązania pieniężnego dłużnika odpowiadającego tej części zobowiązania, która została wykonana. Jeżeli dłużnik jest wynajmującym lokal mieszkalny lub handlowy, a najemca lokalu mieszkalnego lub handlowego zapłacił dłużnikowi czynsz z tytułu najmu nieruchomości lub lokalu z góry przed ogłoszeniem upadłości, powstaje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wobec dłużnika, które najemca lokalu mieszkalnego lub handlowego może potrącić z roszczeniem dłużnika wobec najemcy lokalu mieszkalnego lub handlowego, przy czym najemca lokalu mieszkalnego lub handlowego może również potrącić roszczenie o odszkodowanie wynikające z przedterminowego wypowiedzenia umowy lub odstąpienia od niej.

Wierzytelność nabytą w drodze cesji można potrącić w toku postępowania upadłościowego wyłącznie wówczas, gdy cesji dokonano i zawiadomiono o niej dłużnika na piśmie nie później niż w trzy miesiące przed ogłoszeniem upadłości. Wierzytelności wobec dłużnika nabytej w drodze cesji nie można potrącić, jeżeli wierzytelność nabyto w ciągu trzech lat poprzedzających powołanie zarządcy tymczasowego lub powiernika, dłużnik był wówczas niewypłacalny, a osoba, która nabyła wierzytelność, wiedziała lub powinna była wiedzieć o jego niewypłacalności w chwili cesji.

Uznana wierzytelność zabezpieczona zastawem – w tym wierzytelność nabyta w drodze cesji – może zostać potrącona w przypadku sprzedaży przedmiotu zastawu po cenie zakupu przedmiotu zastawu do wysokości kwoty, jaką wierzyciel miałby prawo otrzymać przy podziale środków pieniężnych uzyskanych z tytułu sprzedaży przedmiotu nabytego przez wierzyciela, po odliczeniu płatności i wydatków, które należy uiścić przed wypłatą tych środków na podstawie współczynnika podziału, takich jak zobowiązania masy upadłości oraz koszty i wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego. Wierzyciel wpłaca do masy upadłości część ceny zakupu, której nie można potrącić z roszczeniem wierzyciela.

Roszczenia, których nie można potrącić, obejmują: roszczenia alimentacyjne, roszczenia o odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci osoby oraz roszczenia wynikające z bezprawnego i celowego wyrządzenia szkody, które przysługują drugiej stronie wobec strony żądającej potrącenia; roszczenia, które zgodnie z prawem nie podlegają zajęciu; roszczenia poddane zajęciu, jeżeli strona żądająca potrącenia nabyła roszczenie po zajęciu lub jeżeli jej roszczenie stało się wymagalne po zajęciu i po tym, jak zajęte roszczenie stało się wymagalne; roszczenie, wobec którego druga strona może wnieść sprzeciw, lub roszczenie przysługujące drugiej stronie, którego potrącenie jest niedopuszczalne z innych powodów określonych w przepisach.

Brak jest przepisów szczególnych dotyczących potrącenia w postępowaniu restrukturyzacyjnym oraz w postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, a zatem w odniesieniu do tych postępowań zastosowanie ma procedura ogólna przewidziana w ustawie o prawie zobowiązań.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Postępowanie upadłościowe

Syndykowi przysługuje prawo do wykonania niewykonanego zobowiązania wynikającego z umowy, którą zawarł dłużnik, oraz żądania od drugiej strony wykonania jej zobowiązań bądź odstąpienia od wykonania zobowiązania dłużnika wynikającego z umowy, chyba że odpowiednie przepisy stanowią inaczej. Syndyk nie może odstąpić od wykonania zobowiązania dłużnika wynikającego z umowy, jeżeli zobowiązanie jest zabezpieczone dokonanym z wyprzedzeniem wpisem do rejestru gruntów. Jeżeli syndyk kontynuuje wykonywanie zobowiązania dłużnika lub jeżeli powiadomi o zamiarze wykonania takiego zobowiązania, druga strona umowy musi kontynuować wykonywanie swoich zobowiązań. W takim przypadku syndyk traci prawo do odmowy wykonania zobowiązania dłużnika. Jeżeli zażąda od drugiej strony umowy wykonania umowy, może ona zażądać od niego zabezpieczenia wykonania zobowiązania dłużnika. Druga strona może odmówić wykonania swojego zobowiązania, odstąpić od umowy lub wypowiedzieć ją, dopóki syndyk nie zabezpieczy wykonania zobowiązania dłużnika. Roszczenie drugiej strony wobec dłużnika z tytułu wykonania zobowiązania, które powstało po zażądaniu przez syndyka wykonania zobowiązania przez drugą stronę, stanowi zobowiązanie masy upadłości. Jeżeli syndyk odstąpił od wykonania zobowiązania dłużnika po ogłoszeniu upadłości, druga strona umowy może zgłosić roszczenie z tytułu niewykonania umowy jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym. Jeżeli przedmiot zobowiązania umownego jest podzielny, a druga strona częściowo wykonała swoje zobowiązanie do chwili ogłoszenia upadłości, druga strona może zażądać wykonania zobowiązania pieniężnego dłużnika w zakresie odpowiadającym tej części zobowiązania drugiej strony, która została wykonana, wyłącznie jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym.

Istnieją również przepisy szczególne dotyczące niektórych rodzajów umów:

1. jeżeli dłużnik sprzedał ruchomość z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej przed ogłoszeniem upadłości i przeniósł posiadanie ruchomości na nabywcę, nabywca ma prawo zażądać wykonania umowy sprzedaży. W tym przypadku syndyk nie może odstąpić od wykonania zobowiązań dłużnika wynikających z umowy;
2. upadłość wynajmującego lokal mieszkalny lub handlowy nie jest przesłanką wypowiedzenia umowy najmu lokalu mieszkalnego lub handlowego, chyba że umowa stanowi inaczej. Jeżeli zgodnie z umową najmu lokalu mieszkalnego lub handlowego upadłość stanowi przesłankę wypowiedzenia umowy, syndyk może wypowiedzieć umowę, zachowując miesięczny termin wypowiedzenia lub krótszy termin, jeżeli tego rodzaju krótszy termin przewiduje umowa. Upadłość wynajmującego lokal mieszkalny nie jest przesłanką wypowiedzenia umowy najmu lokalu mieszkalnego. Jeżeli czynsz z tytułu najmu nieruchomości lub lokalu zapłacono dłużnikowi z góry przed ogłoszeniem upadłości, najemca lokalu mieszkalnego lub handlowego może dokonać potrącenia roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniem dłużnika przysługującym mu wobec najemcy lokalu mieszkalnego lub handlowego;
3. w przypadku upadłości najemcy lokalu mieszkalnego lub handlowego wynajmujący lokal mieszkalny lub handlowy może wypowiedzieć umowę najmu lokalu mieszkalnego lub handlowego wyłącznie zgodnie z procedurą ogólną, przy czym umowy najmu lokalu mieszkalnego lub handlowego nie można wypowiedzieć z powodu zwłoki w płatności czynszu, jeżeli zwłoka dotyczy płatności czynszu należnego przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Syndyk ma prawo do wypowiedzenia umowy najmu lokalu mieszkalnego lub handlowego zawartej przez dłużnika z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia lub krótszego terminu, jeżeli tego rodzaju krótszy termin przewiduje umowa. Jeżeli dłużnik nie wszedł w posiadanie nieruchomości lub lokalu do chwili ogłoszenia upadłości, zarówno syndyk, jak i druga strona mogą odstąpić od umowy. W przypadku odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia druga strona może dochodzić odszkodowania z tytułu strat wynikających z przedterminowego rozwiązania umowy jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym lub poprzez potrącenie;
4. procedura dotycząca umowy najmu lokalu mieszkalnego i handlowego ma również zastosowanie do umów leasingu zawartych przez dłużnika.

Syndyk ma prawo do podjęcia decyzji o kontynuowaniu wykonywania umowy lub o jej wypowiedzeniu, ale jeżeli druga strona zażąda dokonania tego wyboru, syndyk musi niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie siedmiu dni, oświadczyć, czy wykona zobowiązanie dłużnika czy odstąpi od jego wykonania. Na wniosek syndyka sąd może również przedłużyć ten termin. Jeżeli syndyk nie złoży w terminie tego rodzaju oświadczenia o zamiarze wykonania zobowiązania lub o odstąpieniu od jego wykonania, wówczas nie ma prawa żądać od drugiej strony wykonania umowy zanim sam nie wykona zobowiązania dłużnika.

Ponadto niektóre umowy zawarte przez dłużnika mogą zostać rozwiązane. Na przykład sąd rozwiązuje umowy zawarte w okresie od powołania zarządcy tymczasowego do ogłoszenia upadłości. Oprócz czasu przesłanką rozwiązania umowy jest fakt, że została ona zawarta ze szkodą dla interesów wierzycieli. Jeżeli interesy wierzycieli nie zostały naruszone i wartość masy upadłości nie wzrośnie w wyniku rozwiązania umowy, jej rozwiązanie jest bezcelowe.

Co do zasady upadły dłużnik lub syndyk nie mają prawa do zmiany umów. Umowy można jednak zmienić, jeżeli po ogłoszeniu upadłości zawarto układ. W tym przypadku możliwe jest zmniejszenie zadłużenia lub przedłużenie terminu płatności w wyniku umowy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami. Ten sam skutek można również osiągnąć w drodze postępowania restrukturyzacyjnego lub postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Ustawa o upadłości, ustawa o restrukturyzacji ani ustawa o niewypłacalności osób fizycznych nie zawierają przepisów szczególnych dotyczących cesji wierzytelności lub zaciągania zobowiązań, a zatem zastosowanie ma ogólna procedura przewidziana w ustawie o prawie zobowiązań.

Postępowanie restrukturyzacyjne

W toku postępowania restrukturyzacyjnego dopuszcza się restrukturyzację umów za pośrednictwem planu restrukturyzacyjnego.

Każde porozumienie uprawniające wierzyciela do odmowy wykonania umowy, przyspieszenia jej wykonania, wypowiedzenia jej lub wprowadzenia w niej jakichkolwiek zmian ze szkodą dla przedsiębiorstwa z powodu złożenia wniosku o restrukturyzację, wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego, zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego, złożenia wniosku o zawieszenie środków windykacji długów lub zawieszenia wykonania takich środków uznaje się za nieważne.

Wierzyciel nie może odmówić wykonania umów niezbędnych do zapewnienia ciągłości działania przedsiębiorstwa, przyspieszyć ich wykonania, wypowiedzieć ich ani wprowadzić w nich żadnych zmian ze szkodą dla przedsiębiorstwa w trakcie zawieszenia środków z powodu długów zaciągniętych przed zawieszeniem środków windykacji długów, o których mowa w ustawie o restrukturyzacji, wyłącznie z uwagi na fakt, że przedsiębiorstwo nie spłaciło tych długów. Ograniczenie to nie ma zastosowania do umów o kredyt i umów dotyczących finansowania. Jeżeli nałożenie takiego ograniczenia na wierzyciela okazałoby dla niego nadmiernie uciążliwe, sąd może je uchylić przed upływem jego okresu obowiązywania.

Wierzytelności z tytułu umowy o pracę lub z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych nie można zrestrukturyzować w ramach planu restrukturyzacyjnego.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

W przypadku powołania powiernika wierzyciel nie może wypowiedzieć umowy zawartej z dłużnikiem, powołując się na niewykonanie zobowiązania pieniężnego, które miało miejsce przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności, ani odmówić wykonania swoich zobowiązań na takiej podstawie. Ewentualne porozumienie, na podstawie którego wierzyciel może wypowiedzieć umowę w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności lub zatwierdzeniem planu restrukturyzacji zadłużenia, jest nieważne. Jeżeli dalsze wykonywanie umowy jest nieuczciwe względem wierzyciela i zbędne z punktu widzenia dłużnika, w szczególności jeżeli wszczęcie postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia jest mało prawdopodobne lub jeżeli dalsze wykonywanie umowy nie jest konieczne do przeprowadzenia postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, sąd może upoważnić wierzyciela do wypowiedzenia tej umowy na jego wniosek.

Zobowiązania wynikające z kontynuowania wykonywania umowy, które powstały lub stały się wymagalne po złożeniu wniosku o restrukturyzację zadłużenia, można zrestrukturyzować w toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Plan restrukturyzacji zadłużenia może przewidywać – w przypadku jego zatwierdzenia – rozwiązanie umowy o kredyt lub innej umowy, która jest nadal wykonywana, zawartej przez dłużnika przed złożeniem wniosku o restrukturyzację zadłużenia, nakładającej na dłużnika zobowiązania pieniężne, które stają się wymagalne po złożeniu wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Rozwiązanie umowy ma takie same skutki jak wypowiedzenie umowy w trybie nadzwyczajnym ze względu na okoliczności leżące po stronie dłużnika. Zobowiązania dłużnika wynikające z rozwiązania umowy można uprzednio zrestrukturyzować w ramach planu restrukturyzacji zadłużenia. Jeżeli zobowiązania wynikające z umowy leasingu mają zostać zrestrukturyzowane, leasingodawca będący wierzycielem może w trybie nadzwyczajnym wypowiedzieć umowę w terminie jednego tygodnia od dnia zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Po ogłoszeniu upadłości wierzyciele w postępowaniu upadłościowym mogą zgłaszać roszczenia wobec dłużnika wyłącznie w postępowaniu upadłościowym. Muszą oni poinformować syndyka o wszystkich roszczeniach przysługujących im wobec dłużnika, które powstały przed ogłoszeniem upadłości, niezależnie od ich podstawy czy terminów wymagalności. Postępowanie egzekucyjne wszczęte wobec dłużnika zostaje zakończone w przypadku ogłoszenia upadłości, przy czym wierzyciel musi zgłosić swoją wierzytelność syndykowi.

W toku postępowania restrukturyzacyjnego i postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia w czasie obowiązywania odpowiednio planu restrukturyzacyjnego i planu restrukturyzacji zadłużenia nowe postępowanie nie może zostać wszczęte wyłącznie na wniosek tych wierzycieli, których wierzytelności dotyczy przedmiotowy plan. W przypadku restrukturyzacji zawiesza się postępowanie egzekucyjne, z wyjątkiem sytuacji, w której postępowanie egzekucyjne jest prowadzone w celu zaspokojenia roszczenia z tytułu stosunku pracy. W toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia sąd może zawiesić postępowanie egzekucyjne jako środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego nawet przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności lub jego rozpoznaniem. W przypadku powołania powiernika sąd zawiesza postępowanie egzekucyjne (lub egzekucję przymusową) mające na celu windykację środków pieniężnych, prowadzone wobec majątku dłużnika do chwili ogłoszenia jego upadłości, zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończenia postępowania.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe

W przypadku sporów dotyczących masy upadłości lub składników majątku, które można włączyć do masy upadłości, prawo do bycia stroną postępowania sądowego w miejsce dłużnika przechodzi na syndyka. Jeżeli pozew lub dowolny inny wniosek dotyczący masy upadłości złożony przez dłużnika przeciwko innej osobie jest rozpoznawany w postępowaniu sądowym, które zostało wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, lub jeżeli dłużnik uczestniczy w postępowaniu sądowym jako osoba trzecia, syndyk może – w ramach pełnionych przez siebie obowiązków – przystąpić do postępowania w miejsce dłużnika. Jeżeli syndyk nie przystępuje do tego rodzaju postępowania, dłużnik może nadal brać udział w postępowaniu jako powód, wnioskodawca lub osoba trzecia.

Jeżeli w toku postępowania sądowego wszczętego przed ogłoszeniem upadłości zgłoszono roszczenie majątkowe przeciwko dłużnikowi lub odwołano się od wydanej w odniesieniu do dłużnika decyzji administracyjnej dotyczącej roszczenia finansowego na gruncie prawa publicznego, ale nie wydano jeszcze rozstrzygnięcia w przedmiocie tego roszczenia lub środka zaskarżenia, sąd odmówi zbadania takiego roszczenia lub rozpoznania takiego środka zaskarżenia – nie dotyczy to jednak rozstrzygnięcia dotyczącego kary pieniężnej lub konfiskaty bądź środka zastępczego wobec konfiskaty w toku postępowania karnego, roszczenia dotyczącego zobowiązania alimentacyjnego w toku postępowania cywilnego ani zażalenia na postanowienie o nałożeniu grzywny za wykroczenie. Sąd wznawia postępowanie na wniosek wnioskodawcy, jeżeli sąd wyższej instancji uchylił postanowienie o ogłoszeniu upadłości, a postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewypłacalności uprawomocniło się, lub jeżeli postępowanie upadłościowe zakończyło się umorzeniem po ogłoszeniu upadłości.

Jeżeli zgłoszono wniosek przeciwko dłużnikowi o wyłączenie danej rzeczy z masy upadłości w toku postępowania sądowego, które wszczęto przed ogłoszeniem upadłości, sąd rozpoznaje ten wniosek. W tym przypadku syndyk może przystąpić do postępowania w miejsce dłużnika. Syndyk wykonuje prawa i obowiązki dłużnika jako pozwany. Jeżeli syndyk nie przystąpi do postępowania, można je kontynuować na wniosek powoda.

Jeżeli w toku postępowania sądowego zgłoszono roszczenie majątkowe przeciwko dłużnikowi lub odwołano się od wydanej w odniesieniu do dłużnika decyzji administracyjnej dotyczącej roszczenia finansowego na gruncie prawa publicznego i rozstrzygnięcie w tym przedmiocie podlega zaskarżeniu, syndyk może wnieść środek zaskarżenia w imieniu dłużnika po ogłoszeniu upadłości. Dłużnik może wnieść środek zaskarżenia za zgodą syndyka. Dłużnik może zaskarżyć karę pieniężną lub konfiskatę bądź środek zastępczy wobec konfiskaty w toku postępowania karnego, roszczenie odszkodowawcze z tytułu szkody wyrządzonej przestępstwem lub postanowienie o nałożeniu grzywny w postępowaniu w sprawie o wykroczenie bez zgody syndyka. W przypadku odwołania się do sądu od decyzji administracyjnej dotyczącej dłużnika zawiesza się bieg terminu zaskarżenia tej decyzji.

Osoba mająca względem dłużnika wierzytelność alimentacyjną, która stała się wymagalna po ogłoszeniu upadłości dłużnika, nie staje się wierzycielem w postępowaniu upadłościowym z tytułu tej wierzytelności i nie może zgłosić tej wierzytelności w toku postępowania upadłościowego. Roszczenie alimentacyjne można wnieść do sądu – w takim przypadku postępowanie sądowe w przedmiocie tego roszczenia może toczyć się równolegle do postępowania upadłościowego.

Postępowanie restrukturyzacyjne i postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Po otrzymaniu wniosku o restrukturyzację przedsiębiorstwa sąd rozpatrujący sprawę może – na podstawie wniosku otrzymanego od przedsiębiorcy oraz za zgodą doradcy restrukturyzacyjnego, którą należy dołączyć do wniosku – zawiesić postępowanie sądowe dotyczące roszczenia pieniężnego wobec przedsiębiorcy do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem roszczenia z tytułu stosunku pracy lub roszczenia o zapłatę świadczenia alimentacyjnego, w przedmiocie których nie wydano jeszcze orzeczenia. Po dopuszczeniu wniosku o ogłoszenie niewypłacalności osoby fizycznej sąd powołuje powiernika. Sąd może następnie zawiesić postępowanie sądowe dotyczące roszczenia pieniężnego wobec dłużnika, w przedmiocie którego nie wydano jeszcze orzeczenia. Sąd może zawiesić to postępowanie do chwili ogłoszenia upadłości dłużnika, zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończenia postępowania.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Uczestnictwo wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Wierzyciel reprezentuje swoją wierzytelność w postępowaniu upadłościowym. Wierzyciele mają obowiązek zgłosić syndykowi wszystkie swoje wierzytelności wobec dłużnika, które powstały przed ogłoszeniem upadłości, niezależnie od ich podstawy czy terminów wymagalności, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia zawiadomienia o upadłości w dzienniku urzędowym. Wierzytelność należy zgłosić syndykowi, składając pisemne oświadczenie (zgłoszenie wierzytelności). Obronę wierzytelności prowadzi się w formie pisemnej. Syndyk sporządza wstępny wykaz wierzycieli po zgłoszeniu mu wierzytelności przez wszystkich wierzycieli. Wykaz ten przedstawia się wierzycielom do wglądu. Wierzyciele i dłużnik mają możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec wierzytelności dowolnego wierzyciela. Jeżeli zachodzą ku temu przesłanki, syndyk również ma obowiązek zgłosić sprzeciw. Wierzyciele, w odniesieniu do wierzytelności których zgłoszono sprzeciw, mogą przedstawić syndykowi swoje opinie w tej kwestii. Syndyk sporządza ostateczny wykaz wierzycieli na podstawie zgłoszonych wierzytelności i sprzeciwów oraz przedstawionych opinii i przekazuje go sądowi do zatwierdzenia. Zabezpieczeń wierzytelności broni się wraz z wierzytelnościami, dla których zostały ustanowione. Domniemywa się, że wierzytelność, jej kolejność zaspokajania oraz zabezpieczenie wierzytelności zostały uznane, jeżeli syndyk ani żaden z wierzycieli nie wniósł w ich przedmiocie sprzeciwu podczas zgromadzenia w celu obrony wierzytelności, a sąd zatwierdził wykaz wierzycieli. Wierzytelności, którą uznano, ani jej miejsca w hierarchii określającej kolejność zaspokajania wierzytelności nie można następnie zaskarżyć.

Wierzyciele – oprócz reprezentowania swoich wierzytelności oraz ich obrony – uczestniczą również w postępowaniu upadłościowym za pośrednictwem zgromadzenia wierzycieli. Zgromadzenie wierzycieli zatwierdza wybór syndyka oraz wybiera radę wierzycieli, podejmuje uchwały o kontynuowaniu działalności przedsiębiorstwa dłużnika lub o jego rozwiązaniu, podejmuje uchwały o rozwiązaniu, jeżeli dłużnik jest osobą prawną, zawiera układ, podejmuje uchwały w zakresie określonym w przepisach w sprawie kwestii odnoszących się do sprzedaży masy upadłości, rozpatruje skargi na czynności syndyka, podejmuje uchwały o wynagrodzeniu członków rady wierzycieli oraz rozstrzyga inne kwestie wchodzące w zakres kompetencji zgromadzenia wierzycieli zgodnie z prawem. Jeżeli zgromadzenie wierzycieli postanowi wybrać radę wierzycieli, do obowiązków rady należy między innymi ochrona interesów wszystkich wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

Uczestnictwo wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Doradca restrukturyzacyjny bezzwłocznie zawiadamia wierzycieli o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego oraz o zakresie roszczeń, jakie przysługują im wobec przedsiębiorcy zgodnie z listą wierzytelności. W tym celu doradca doręcza wierzycielom zawiadomienie o restrukturyzacji. Jeżeli wierzyciel, którego wierzytelność ma zostać zrestrukturyzowana w ramach planu restrukturyzacyjnego, nie zgadza się z informacjami zawartymi w zawiadomieniu o restrukturyzacji, składa on doradcy restrukturyzacyjnemu w terminie określonym w zawiadomieniu o restrukturyzacji pisemne oświadczenie, w którym określa, w jakim zakresie nie zgadza się z wierzytelnością wskazaną w zawiadomieniu o restrukturyzacji, oraz przedstawi dowody potwierdzające te okoliczności. Jeżeli wierzyciel nie złoży tego rodzaju oświadczenia w wyznaczonym terminie, uznaje się, że zgodził się on z zakresem wierzytelności. Doradca restrukturyzacyjny sprawdza zasadność roszczeń wierzycieli, którzy zakwestionowali wierzytelność, ocenia, czy wierzytelność, która ma zostać zrestrukturyzowana, została udowodniona, i informuje sąd o wszelkich wierzytelnościach, które w rzeczywistości nie istnieją, których zakres jest niejasny lub w przypadku których nie można ocenić, czy są one zasadne lub czy zostały udowodnione. Jeżeli doradca restrukturyzacyjny nie zgadza się z twierdzeniem zawartym w oświadczeniu wierzyciela, niezwłocznie składa w sądzie oświadczenie wraz z dowodami i uzasadnia, dlaczego nie zgadza się z informacjami zawartymi w oświadczeniu. Doradca restrukturyzacyjny uzasadnia swoje twierdzenia. Na podstawie przedstawionych twierdzeń i dowodów sąd ustala zakres roszczenia głównego i roszczenia o świadczenia uboczne przysługujących wierzycielowi oraz istnienie i zakres zabezpieczenia.

Uczestnictwo wierzycieli w postępowaniu w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia dotyczy wierzycieli, których roszczenia przeciwko dłużnikowi stały się wymagalne przed złożeniem wniosku o ogłoszenie niewypłacalności. Ponadto zobowiązania wynikające z kontynuowania wykonywania umowy, które powstały lub stały się wymagalne po złożeniu wniosku o ogłoszenie niewypłacalności, można zrestrukturyzować pod pewnymi warunkami.

Po sporządzeniu planu restrukturyzacji zadłużenia, ale przed jego złożeniem w sądzie, powiernik niezwłocznie przekazuje go wraz z wnioskiem, wykazem aktywów i pasywów dłużnika oraz innymi załączonymi dokumentami wierzycielom wskazanym w planie restrukturyzacji zadłużenia, których wierzytelności mają zostać zrestrukturyzowane. Doręczając plan restrukturyzacji zadłużenia, powiernik wyznacza wierzycielowi termin wynoszący co najmniej dwa tygodnie, ale nie więcej niż cztery tygodnie od dnia otrzymania planu restrukturyzacji, na przekazanie opinii powiernikowi. Wierzyciel przedstawi swoją opinię w sprawie tego, czy zgadza się z informacjami przedstawionymi przez dłużnika w odniesieniu do wierzytelności i zabezpieczenia i z obliczeniami wysokości zadłużenia dokonanymi przez dłużnika oraz czy zgadza się na restrukturyzację zadłużenia w sposób, o który wnosi dłużnik. Jeżeli wierzyciel nie zgadza się na restrukturyzację zadłużenia w sposób, o który wnosi dłużnik, musi wskazać, czy zgodziłby się na restrukturyzację zadłużenia w inny sposób. Powiernik informuje również o konsekwencjach nieprzedstawienia opinii. Powiernik przekazuje sądowi opinie wierzycieli razem z planem restrukturyzacji zadłużenia.

Jeżeli wierzyciel, którego wierzytelność ma zostać zrestrukturyzowana, nie zgadza się z zakresem wierzytelności i innymi informacjami figurującymi na liście wierzytelności, składa powiernikowi – w wyznaczonym terminie – oświadczenie, w którym wskazuje figurujące na liście wierzytelności okoliczności, z którymi się nie zgadza, a także przedstawia dowody na poparcie swojego sprzeciwu. Jeżeli wierzyciel nie złożył oświadczenia w wyznaczonym terminie, uznaje się, że zgodził się z zakresem wierzytelności. Jeżeli powiernik nie zgadza się ze sprzeciwem wniesionym w oświadczeniu wierzyciela, składa w sądzie oświadczenie wraz z planem restrukturyzacji zadłużenia i dowodami oraz uzasadnia, dlaczego nie zgadza się z informacjami zawartymi w oświadczeniu. Poza planem restrukturyzacji zadłużenia powiernik składa w sądzie również opinie, oświadczenia i dowody przekazane przez wierzycieli. Na podstawie przedstawionych twierdzeń i dowodów sąd ustala zakres roszczenia głównego i roszczenia o świadczenia uboczne przysługujących wierzycielowi oraz istnienie zabezpieczenia przy zatwierdzaniu planu. W stosownych przypadkach sąd wysłuchuje najpierw dłużnika i zainteresowanego wierzyciela. Sąd może odmówić ustalenia zakresu wierzytelności wierzyciela lub ustalić ją wyłącznie częściowo, jeżeli w opinii sądu wierzytelność, która ma zostać poddana restrukturyzacji, w rzeczywistości nie istnieje, jej zakres jest niejasny lub nie można w jej przypadku rozsądnie ocenić, czy jest ona zasadna lub czy została udowodniona. Po zatwierdzeniu planu restrukturyzacji zadłużenia wywołuje on określone w nim skutki prawne dla dłużnika i dla osoby, na której prawa wywiera on wpływ.

Udział wierzycieli w postępowaniu w przedmiocie umorzenia zobowiązań

W przypadku wszczęcia postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań postępowanie to wszczyna się z chwilą ogłoszenia upadłości. Do chwili zakończenia postępowania upadłościowego wierzyciele biorą w nim udział zgodnie z przepisami dotyczącymi postępowania upadłościowego. Jeżeli po zakończeniu postępowania upadłościowego wszczęto postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań, wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności w toku postępowania upadłościowego i których wierzytelność lub część wierzytelności nie została zaspokojona, są uprawnieni do otrzymywania płatności z tego tytułu w okresie umarzania zobowiązań.

W toku postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań dłużnika wierzyciele w postępowaniu upadłościowym, w tym ci, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności w toku postępowania upadłościowego, nie mogą dochodzić żadnych roszczeń w odniesieniu do majątku dłużnika. W toku postępowania w przedmiocie umorzenia zobowiązań dłużnika wierzyciele, których wierzytelność wobec dłużnika powstała po ogłoszeniu jego upadłości, nie mogą dochodzić żadnych roszczeń w odniesieniu do kwot pieniężnych, które mają zostać przekazane powiernikowi.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Majątek dłużnika staje się masą upadłości na podstawie postanowienia o ogłoszeniu upadłości i wykorzystuje się go jako majątek przeznaczony do zaspokojenia roszczeń wierzycieli i przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Masa upadłości oznacza majątek dłużnika z chwili ogłoszenia upadłości, jak również majątek zwrócony lub odzyskany oraz majątek nabyty przez dłużnika w toku postępowania upadłościowego. W skład masy upadłości nie wchodzi majątek dłużnika, w odniesieniu do którego zgodnie z prawem nie można zgłosić żadnego roszczenia majątkowego.

W przypadku ogłoszenia upadłości prawo dłużnika do zarządzania masą upadłości i rozporządzania nią przechodzi na syndyka. Po ogłoszeniu upadłości wszelkie czynności służące rozporządzeniu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości dokonane przez dłużnika są nieważne. Przed ogłoszeniem upadłości sąd może zakazać dłużnikowi rozporządzania całym majątkiem lub jego częścią bez zgody zarządcy tymczasowego.

Syndyk musi objąć w posiadanie majątek dłużnika i rozpocząć zarządzanie masą upadłości bezzwłocznie po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Syndyk musi zgłosić roszczenie do składników majątku dłużnika znajdujących się w posiadaniu osoby trzeciej, aby włączyć je do masy upadłości, chyba że odpowiednie przepisy stanowią inaczej. Zarządzanie masą upadłości obejmuje dokonywanie czynności dotyczących masy upadłości niezbędnych do zachowania masy upadłości oraz do prowadzenia postępowania upadłościowego, jak również zarządzanie działalnością dłużnika, jeżeli jest on osobą prawną, bądź organizację działalności gospodarczej dłużnika, jeżeli jest on osobą samozatrudnioną. W toku postępowania upadłościowego prowadzonego wobec dłużnika będącego osobą prawną syndyk wykonuje takie prawa i obowiązki zarządu lub organu zastępującego zarząd osoby prawnej, które nie są sprzeczne z celem postępowania upadłościowego. Syndyk ponosi odpowiedzialność w takim samym stopniu jak członek organu zarządzającego.

Syndyk może zawrzeć transakcję w gotówce dotyczącą masy upadłości wyłącznie za zgodą sądu. Syndyk nie będzie dokonywał żadnych płatności w gotówce na rzecz wierzycieli na podstawie wyniku podziału. Syndyk może zawierać transakcje o szczególnym znaczeniu dla postępowania upadłościowego wyłącznie za zgodą rady wierzycieli. Do transakcji o szczególnym znaczeniu należy przede wszystkim zaciąganie pożyczek oraz – w przypadku przedsiębiorstwa należącego do masy upadłości – wszystkie transakcje przekraczające zakres zwykłego zarządu. Syndyk nie może zawierać transakcji z samym sobą lub z osobami z nim spokrewnionymi w imieniu masy upadłości lub na jej rzecz, zawierać żadnych innych transakcji podobnego rodzaju lub wiążących się z konfliktem interesów ani żądać zwrotu wydatków poniesionych w ramach tego rodzaju transakcji.

Syndyk może rozpocząć sprzedaż masy upadłości po pierwszym zgromadzeniu wierzycieli, chyba że wierzyciele postanowili inaczej podczas zgromadzenia. Jeżeli dłużnik złożył zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości, majątku dłużnika nie można sprzedać bez zgody dłużnika przed rozpatrzeniem zażalenia przez sąd okręgowy. Ograniczenia te nie mają zastosowania do sprzedaży przedmiotów łatwo się psujących, których wartość szybko spada lub których przechowywanie lub zabezpieczenie jest nadmiernie kosztowne. W przypadku kontynuowania działalności przedsiębiorstwa dłużnika majątku nie można sprzedać, jeżeli utrudnia to kontynuowanie działalności przedsiębiorstwa. W przypadku złożenia propozycji układowej majątku nie można sprzedać przed zawarciem układu, chyba że zgromadzenie wierzycieli przyjmie uchwałę umożliwiającą sprzedaż majątku niezależnie od propozycji układowej. Sprzedaż masy upadłości następuje za pośrednictwem aukcji zgodnie z procedurą przewidzianą w kodeksie postępowania egzekucyjnego.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wierzytelności, które należy zgłaszać do masy upadłości dłużnika

Wszystkie roszczenia wobec dłużnika, które powstały przed ogłoszeniem upadłości, należy zgłosić do masy upadłości dłużnika, niezależnie od ich podstawy czy terminów wymagalności. W przypadku ogłoszenia upadłości wszystkie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika uznaje się za wymagalne, chyba że odpowiednie przepisy stanowią inaczej. Jeżeli wierzyciel zgłosił w sądzie powiązane roszczenie, ale sąd nie wydał jeszcze w tym zakresie orzeczenia, sąd zawiesi postępowanie w tym przedmiocie, a wierzyciel musi zgłosić wierzytelność syndykowi. Jeżeli wierzyciel zgłosił w sądzie roszczenie i sąd wydał w jego przedmiocie orzeczenie, które się uprawomocniło, wierzyciel musi również zgłosić wierzytelność syndykowi, ale tego rodzaju wierzytelność uznaje się za obronioną. Jeżeli dłużnikowi przysługiwało prawo do zaskarżenia orzeczenia sądowego, prawo to może zostać wykonane przez syndyka.

Procedura w przypadku wierzytelności powstałych po wszczęciu postępowania upadłościowego

Po ogłoszeniu upadłości wierzyciele w postępowaniu upadłościowym mogą zgłaszać roszczenia wobec dłużnika wyłącznie zgodnie z procedurą przewidzianą w ustawie o upadłości. Wierzytelności można zgłaszać wyłącznie syndykowi, przy czym możliwość ta dotyczy wyłącznie wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości. Wierzytelności powstałych po ogłoszeniu upadłości nie można zgłosić przed zakończeniem postępowania upadłościowego. Należy uwzględnić fakt, że w odniesieniu do osób prawnych w większości przypadków zakończenie postępowania upadłościowego pociąga za sobą likwidację osoby prawnej i w związku z tym nie ma podmiotu, wobec którego można by było zgłosić roszczenie po zakończeniu postępowania upadłościowego. Należy zatem zachować ostrożność i uwzględnić tego rodzaju ryzyko przy zawieraniu transakcji z upadłą osobą prawną. Roszczenia wobec osoby fizycznej powstałe w toku postępowania upadłościowego można zgłosić po zakończeniu postępowania upadłościowego zgodnie z procedurą ogólną, jednak uprawnienie to podlega pewnym ograniczeniom w sytuacji, w której prowadzone jest również postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązań dłużnika będącego osobą fizyczną. Zobowiązania do zrekompensowania szkód wyrządzonych w toku postępowania upadłościowego przez niezgodną z prawem czynność dłużnika będącego osobą prawną stanowią zobowiązania masy upadłości, a zatem od dłużnika można zażądać ich wykonania w toku postępowania upadłościowego zgodnie z procedurą ogólną. Istnieje również możliwość przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego w stosunku do masy upadłości w odniesieniu do zobowiązań, które mają zostać wykonane.

Możliwa jest również sytuacja, w której po ogłoszeniu upadłości dłużnik dokona rozporządzenia rzeczą wchodzącą w skład masy upadłości. Tego rodzaju rozporządzenie jest nieważne, ponieważ w przypadku ogłoszenia upadłości prawo do zarządzania i rozporządzania majątkiem przechodzi na syndyka. Jeżeli jednak dłużnik dokona rozporządzenia, majątek przeniesiony na podstawie tych czynności zostanie zwrócony, jeżeli pozostaje on częścią masy upadłości. Jeżeli w wyniku przeniesienia wartość masy upadłości wzrosła, wypłaca się odszkodowanie. Jeżeli dłużnik dokonał rozporządzenia rzeczą w dniu ogłoszenia upadłości, domniemywa się, że czynności rozporządzenia dokonano po ogłoszeniu upadłości. Jeżeli dłużnik dokonał rozporządzenia swoimi przyszłymi wierzytelnościami przed ogłoszeniem upadłości, tego rodzaju czynność stanie się nieważna w przypadku ogłoszenia upadłości w odniesieniu do wierzytelności, które powstały po ogłoszeniu upadłości. Dłużnik będący osobą fizyczną może rozporządzać masą upadłości za zgodą syndyka. Wszelkie czynności rozporządzenia dokonane bez zgody syndyka są nieważne.

Procedura w przypadku wierzytelności powstałych po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego i postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

W okresie obowiązywania planu restrukturyzacyjnego nie można wytoczyć powództwa na podstawie wierzytelności, do której zastosowanie ma plan restrukturyzacyjny. Można wytaczać powództwa w przedmiocie innych wierzytelności. W okresie obowiązywania planu restrukturyzacji zadłużenia nie można wytoczyć powództwa ani złożyć wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego na podstawie wierzytelności, do której zastosowanie ma plan restrukturyzacji zadłużenia. Można wytaczać powództwa w przedmiocie innych wierzytelności. Zatwierdzenie planu restrukturyzacji zadłużenia pozostaje bez uszczerbku dla prawa wierzyciela do wniesienia sprzeciwu w toku postępowania sądowego wobec wierzytelności nieuznanych w planie restrukturyzacji zadłużenia. Wierzyciel może również wnieść sprzeciw w toku postępowania sądowego wobec zakresu wierzytelności w części, w jakiej wierzytelności nie uznano.

Złożenie wniosku o restrukturyzację przedsiębiorstwa lub wniosku o restrukturyzację zadłużenia przez dłużnika powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia w odniesieniu do roszczeń wobec dłużnika. Po otrzymaniu wniosku o restrukturyzację przedsiębiorstwa sąd rozpoznający sprawę może – na podstawie wniosku otrzymanego od przedsiębiorcy oraz za zgodą doradcy restrukturyzacyjnego, którą należy dołączyć do wniosku – zawiesić postępowanie sądowe dotyczące roszczenia pieniężnego wobec przedsiębiorcy do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego lub zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem roszczenia z tytułu stosunku pracy, w przedmiocie którego nie wydano jeszcze orzeczenia. W przypadku dopuszczenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia sąd zawiesza postępowanie sądowe dotyczące roszczenia pieniężnego wobec dłużnika, w przedmiocie którego nie wydano jeszcze orzeczenia, do chwili zatwierdzenia planu restrukturyzacji zadłużenia lub zakończenia postępowania.

Plan restrukturyzacyjny nie zwalnia osoby solidarnie zobowiązanej do wykonania zobowiązania przedsiębiorcy z wykonania tego zobowiązania. Zatwierdzenie planu restrukturyzacji zadłużenia nie zwalnia osoby solidarnie zobowiązanej do wykonania zobowiązania dłużnika z wykonania tego zobowiązania.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Zasady regulujące zgłaszanie, sprawdzanie i uznawanie wierzytelności w toku postępowania upadłościowego

Wierzyciele mają obowiązek zgłosić syndykowi wszystkie swoje wierzytelności wobec dłużnika, które powstały przed ogłoszeniem upadłości, niezależnie od ich podstawy czy terminów wymagalności, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia zawiadomienia o upadłości w dzienniku urzędowym. W przypadku ogłoszenia upadłości wszystkie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika uznaje się za wymagalne. Wierzytelność należy zgłosić syndykowi, składając pisemne oświadczenie (zgłoszenie wierzytelności). W zgłoszeniu wierzytelności określa się treść, podstawę i zakres wierzytelności oraz wskazuje się, czy jest ona zabezpieczona zastawem. Dołącza się do niego dokumenty stanowiące dowód na poparcie okoliczności przedstawionych w zgłoszeniu.

Obronę wierzytelności prowadzi się w ramach postępowania pisemnego. Zabezpieczeń wierzytelności broni się wraz z wierzytelnościami, dla których zostały ustanowione. Syndyk sporządza wstępny wykaz wierzycieli na podstawie przedstawionych dowodów potwierdzających istnienie wierzytelności. Wszyscy wierzyciele i dłużnik mają możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec wierzytelności dowolnego wierzyciela. W stosownych przypadkach obowiązek zgłoszenia sprzeciwu spoczywa również na syndyku. Następnie wierzyciele, w odniesieniu do wierzytelności których zgłoszono sprzeciw, mogą wyrazić swoją opinię w tej kwestii. Syndyk sporządza ostateczny wykaz wierzycieli na podstawie przekazanych dowodów potwierdzających istnienie wierzytelności, zgłoszonych sprzeciwów oraz przedstawionych opinii i przekazuje go sądowi do zatwierdzenia.

Przy zatwierdzaniu wykazu wierzycieli sąd rozstrzyga o zasadności zgłoszonych sprzeciwów i przedstawionych opinii oraz wniosków i oświadczeń załączonych do wykazu, ustala zakres wierzytelności, ich pozycję w hierarchii oraz wynik podziału, a także zatwierdza wykaz wierzycieli w drodze postanowienia. Domniemywa się, że wierzytelność, jej kolejność zaspokajania oraz zabezpieczenie zostały uznane, jeżeli syndyk ani żaden z wierzycieli nie wniósł w ich przedmiocie sprzeciwu lub jeżeli syndyk lub wierzyciel, który wniósł sprzeciw, wycofa go. Wycofanie sprzeciwu wiąże się z koniecznością wystąpienia z wnioskiem do sądu.

Następujące wierzytelności i zabezpieczenia wierzytelności uznaje się bez obrony:

1. wierzytelności potwierdzone na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub orzeczenia trybunału arbitrażowego stanowiącego tytuł wykonawczy zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 lub 6¹ kodeksu postępowania egzekucyjnego;
2. zabezpieczenia wierzytelności potwierdzone na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub orzeczenia trybunału arbitrażowego stanowiącego tytuł wykonawczy zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 lub 6¹ kodeksu postępowania egzekucyjnego bądź zabezpieczenia wierzytelności wpisane do rejestru gruntów, rejestru statków, rejestru zastawów handlowych lub rejestru papierów wartościowych;
3. wierzytelności potwierdzone na mocy prawomocnych orzeczeń i nakazów Jednolitego Sądu Patentowego, o których mowa w art. 82 Porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego (Dz.U. C 175 z 20.6.2013, s. 1);
4. wierzytelności potwierdzone na mocy orzeczeń sądów państw trzecich uznanych za wykonalne lub podlegających wykonaniu bez konieczności ich uznania w Estonii;
5. wierzytelności dotyczące zobowiązań finansowych na gruncie prawa publicznego wynikające z decyzji administracyjnej, o której mowa w § 2 ust. 1 kodeksu postępowania egzekucyjnego, jeżeli termin na zaskarżenie decyzji administracyjnej upłynął przed ogłoszeniem upadłości, a także tego rodzaju wierzytelności wynikające z dokumentu urzędowego państwa trzeciego uznanego za wykonalny lub podlegającego wykonaniu bez konieczności jego uznania w Estonii.

Wykaz wierzycieli, który ma zostać zatwierdzony na mocy orzeczenia sądu, zawiera następujące informacje:

1. nazwę/imię i nazwisko wierzyciela;
2. numer wpisu w rejestrze lub osobisty numer identyfikacyjny wierzyciela;
3. zakres uznanej wierzytelności wierzyciela;
4. pozycję uznanej wierzytelności w hierarchii oraz wynik podziału;
5. wskazanie, czy wierzytelność jest wierzytelnością zabezpieczoną;
6. wskazanie, czy wierzytelność jest zobowiązaniem solidarnym lub wynika z transakcji warunkowej bądź z decyzji administracyjnej obwarowanej dodatkowym warunkiem;
7. wskazanie, czy dłużnik może zgłosić sprzeciw wobec wierzytelności.

Zasady regulujące zgłaszanie, sprawdzanie i uznawanie wierzytelności w toku postępowania restrukturyzacyjnego i postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

W toku postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik przedstawia listę wierzytelności, na której umieszcza wszystkie wierzytelności wraz ze wskazaniem wierzycieli, którym te wierzytelności przysługują. Sami wierzyciele nie zgłaszają zatem żadnych wierzytelności. Wierzyciel, którego wierzytelność ma zostać zrestrukturyzowana w ramach planu restrukturyzacyjnego i który nie zgadza się z zakresem wierzytelności, może – w toku postępowania restrukturyzacyjnego – złożyć doradcy restrukturyzacyjnemu pisemne oświadczenie, w którym określi, w jakim zakresie nie zgadza się z wierzytelnością określoną w zawiadomieniu o restrukturyzacji, oraz przedstawić dowody potwierdzające te okoliczności. Jeżeli wierzyciel nie złoży tego rodzaju oświadczenia w wyznaczonym terminie, uznaje się, że zgodził się on z zakresem wierzytelności. Dłużnik może zakwestionować argumenty podniesione przez wierzyciela, ale musi uzasadnić swoje stanowisko. Na podstawie przedstawionych twierdzeń i dowodów sąd ustala zakres roszczenia głównego i roszczenia o świadczenia uboczne przysługujących wierzycielowi oraz istnienie i zakres zabezpieczenia.

W toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia dłużnik przedstawia zestawienie swoich zobowiązań w oświadczeniu, a powiernik sporządza szczegółowy wykaz zobowiązań dłużnika. W planie restrukturyzacji zadłużenia określa się zobowiązania, które mają zostać zrestrukturyzowane, oraz sposób restrukturyzacji, o który wnosi dłużnik. Podobnie jak w przypadku postępowania restrukturyzacyjnego, sami wierzyciele nie zgłaszają żadnych wierzytelności. Jeżeli wierzyciel, którego wierzytelność ma zostać zrestrukturyzowana, nie zgadza się z informacjami przedstawionymi przez dłużnika na liście wierzytelności, informuje sąd lub – na wniosek sądu – doradcę w terminie wyznaczonym przez sąd, w jakim zakresie nie zgadza się z wierzytelnością, oraz przedstawia dowody potwierdzające te okoliczności. Jeżeli wierzyciel nie złoży tego rodzaju oświadczenia w wyznaczonym terminie, uznaje się, że zgodził się on z zakresem wierzytelności. Jeżeli dłużnik lub powiernik nie zgadza się z twierdzeniem zawartym w oświadczeniu wierzyciela, składa w sądzie oświadczenie wraz z dowodami i uzasadnia, dlaczego nie zgadza się z informacjami zawartymi w oświadczeniu. Na podstawie przedstawionych twierdzeń i dowodów sąd ustala zakres roszczenia głównego i roszczenia o świadczenia uboczne przysługujących wierzycielowi oraz istnienie zabezpieczenia.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Obowiązującą zasadą jest zasada równego traktowania wszystkich wierzycieli. Mają jednak zastosowanie pewne wyjątki, zgodnie z którymi niektórym wierzycielom przysługuje prawo pierwszeństwa.

Przed wypłatą środków pieniężnych na podstawie wyniku podziału dokonuje się płatności z masy upadłości na pokrycie kosztów związanych z postępowaniem upadłościowym w następującej kolejności:

1. wierzytelności powstałe wskutek wyłączenia składników majątku lub ich odzyskania;
2. świadczenia alimentacyjne płatne na rzecz dłużnika i osób pozostających na jego utrzymaniu;
3. w toku postępowania upadłościowego wobec masy spadkowej, wydatki, o których mowa w § 142 ust. 1 pkt 1 prawa spadkowego;
4. zobowiązania masy upadłości;
5. koszty i wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego.

Po dokonaniu tych płatności wierzytelności zaspokaja się w następującej kolejności:

1. uznane wierzytelności zabezpieczone zastawem;
2. inne uznane wierzytelności zgłoszone w wyznaczonym terminie;
3. inne wierzytelności, których nie zgłoszono w wyznaczonym terminie, ale które uznano;
4. w toku postępowania upadłościowego wobec masy spadkowej, wierzytelności, o których mowa w § 142 ust. 1 pkt 3 prawa spadkowego, a także wierzytelności odnoszące się do zachowku.

Jeżeli zgodnie z zawartą umową pozycja wierzytelności danego wierzyciela w hierarchii ma być niższa niż pozycja, jaka przysługiwałaby mu zgodnie z powyższym zestawieniem, wierzytelność tego wierzyciela zaspokaja się zgodnie z hierarchią przewidzianą w umowie. Oznacza to możliwość uwzględnienia dobrowolnego podporządkowania zobowiązań.

Osoba trzecia może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania dłużnika w przypadku gdy dłużnicy odpowiadają solidarnie. W takim przypadku dłużnik solidarny ponosi odpowiedzialność wobec wierzyciela niezależnie od niewypłacalności dłużnika. Jeżeli dłużnik solidarny ureguluje część długu, którą wierzyciel również zgłosił wobec dłużnika, część tą potrąca się z wierzytelności.

Istnieje również możliwość przeniesienia zobowiązania dłużnika na osobę trzecią na podstawie przepisów prawa. Jeżeli pracodawca stał się niewypłacalny, tj. ogłoszono upadłość pracodawcy lub postępowanie upadłościowe zakończyło się umorzeniem, pracownik otrzymuje odszkodowanie z tytułu całego wynagrodzenia, którego nie otrzymał przed ogłoszeniem niewypłacalności pracodawcy, całego wynagrodzenia za czas urlopu, którego nie otrzymał przed ogłoszeniem niewypłacalności pracodawcy, oraz wszelkich świadczeń nieotrzymanych z powodu rozwiązania umowy o pracę przed ogłoszeniem niewypłacalności pracodawcy lub po jej ogłoszeniu. Jeżeli pracodawca jest niewypłacalny, wierzycielem w postępowaniu upadłościowym w odniesieniu do niezapłaconych składek na ubezpieczenie od utraty pracy jest skarb państwa.

W toku postępowania restrukturyzacyjnego i postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia nie można mówić o masie upadłości, a wierzytelności są zaspokajane zgodnie z planem restrukturyzacyjnym lub planem restrukturyzacji zadłużenia. Plan restrukturyzacyjny nie zwalnia osoby solidarnie zobowiązanej do wykonania zobowiązania przedsiębiorcy z wykonania tego zobowiązania. Jeżeli osoba solidarnie zobowiązana do wykonania zobowiązania przedsiębiorcy wykonała to zobowiązanie, przysługuje jej roszczenie regresowe wobec przedsiębiorcy wyłącznie w zakresie, w jakim przedsiębiorca odpowiada za wykonanie zobowiązania w ramach planu restrukturyzacyjnego. Zatwierdzenie planu restrukturyzacji zadłużenia nie zwalnia osoby solidarnie zobowiązanej do wykonania zobowiązania dłużnika z wykonania tego zobowiązania. Jeżeli osoba solidarnie zobowiązana do wykonania zobowiązania dłużnika wykonała to zobowiązanie, przysługuje jej roszczenie regresowe wobec dłużnika wyłącznie w zakresie, w jakim dłużnik odpowiada za wykonanie zobowiązania w ramach planu restrukturyzacji zadłużenia.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Zakończenie postępowania upadłościowego i skutki jego zakończenia

Postępowanie w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości może zostać zakończone przed ogłoszeniem upadłości. Po rozpoznaniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd ogłasza upadłość, oddala wniosek albo kończy postępowanie poprzez jego umorzenie.

Sąd kończy postępowanie, wydając postanowienie o jego umorzeniu bez ogłaszania upadłości, niezależnie od niewypłacalności dłużnika, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza do pokrycia kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego oraz jeżeli niemożliwe jest odzyskanie majątku lub zgłoszenie roszczenia do majątku, w tym wytoczenie powództwa przeciwko członkowi organu zarządzającego. Sąd może również zakończyć postępowanie, wydając postanowienie o jego umorzeniu bez ogłaszania upadłości, niezależnie od niewypłacalności dłużnika, jeżeli majątek dłużnika obejmuje głównie roszczenia o odzyskanie majątku lub roszczenia wobec osób trzecich, jeżeli zaspokojenie tych roszczeń jest mało prawdopodobne. Sąd nie umarza postępowania, jeżeli dłużnik, wierzyciel lub osoba trzecia wpłacą kwotę określoną przez sąd jako zaliczkę na pokrycie kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego na wyznaczony rachunek bankowy lub jeżeli sąd uwzględni wniosek Wydziału ds. Niewypłacalności o przeprowadzenie postępowania upadłościowego wobec dłużnika będącego osobą prawną w formie dochodzenia publicznego. Jeżeli postępowanie upadłościowe prowadzone wobec dłużnika będącego osobą prawną zakończy się umorzeniem, zarządca tymczasowy likwiduje osobę prawną w terminie dwóch miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania bez wszczynania postępowania likwidacyjnego. Jeżeli w chwili umorzenia postępowania upadłościowego dłużnik posiada jakikolwiek majątek, w pierwszej kolejności wypłaca się z niego wynagrodzenie zarządcy tymczasowego oraz pokrywa się niezbędne wydatki.

Postępowanie upadłościowe zostaje zakończone w przypadku umorzenia postępowania upadłościowego, ustania przesłanek upadłości, za zgodą wierzycieli, w przypadku zatwierdzenia sprawozdania końcowego, zatwierdzenia układu lub z innych przyczyn przewidzianych w przepisach prawa.

Sąd kończy postępowanie upadłościowe poprzez jego umorzenie, jeżeli masa upadłości jest niewystarczająca do pokrycia zobowiązań masy upadłości oraz kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego. Jeżeli chodzi o dłużnika będącego osobą prawną, sąd zwraca się do Wydziału ds. Niewypłacalności o złożenie wniosku o przeprowadzenie postępowania upadłościowego w formie dochodzenia publicznego, wyznaczając rozsądny termin na przedłożenie tego wniosku. W przypadku uwzględnienia wspomnianego wniosku postępowanie nie zostaje zakończone i jest kontynuowane w formie dochodzenia publicznego.

Sąd kończy postępowanie upadłościowe na wniosek dłużnika, jeżeli ustały przesłanki postępowania upadłościowego, pod warunkiem że dłużnik udowodni, iż nie jest niewypłacalny lub iż prawdopodobnie nie stanie się niewypłacalny, jeżeli upadłość została ogłoszona z powodu możliwej niewypłacalności dłużnika w przyszłości. W przypadku zakończenia postępowania upadłościowego z powodu ustania przesłanek postępowania upadłościowego nie rozwiązuje się osoby prawnej.

Sąd kończy postępowanie upadłościowe na wniosek dłużnika, jeżeli wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności w wyznaczonym terminie, wyrazili zgodę na zakończenie postępowania. Jeżeli dłużnik będący osobą prawną jest stale niewypłacalny, sąd nakazuje jego likwidację w postanowieniu kończącym postępowanie.

Postępowanie upadłościowe kończy się zatwierdzeniem sprawozdania końcowego, które syndyk przedstawia radzie wierzycieli i sądowi. W sprawozdaniu końcowym syndyk przedstawia informacje dotyczące masy upadłości i środków pieniężnych uzyskanych z jej sprzedaży, płatności, wierzytelności uznanych przez wierzycieli, wytoczonych powództw i powództw, których jeszcze nie wytoczono itd. Wierzyciel może wnieść do sądu sprzeciw wobec sprawozdania końcowego. Sąd decyduje o zatwierdzeniu sprawozdania końcowego oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego. Sąd odmawia zatwierdzenia sprawozdania końcowego i w drodze postanowienia zwraca je syndykowi w celu kontynuowania postępowania upadłościowego, jeżeli sprawozdanie końcowe ujawnia naruszenie praw dłużnika lub wierzycieli w toku postępowania upadłościowego.

Postępowanie upadłościowe może się również zakończyć zawarciem układu. Układ jest umową zawartą pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami dotyczącą spłaty zadłużenia, która obejmuje zmniejszenie zadłużenia lub przedłużenie terminu spłaty. W toku postępowania upadłościowego układ zawiera się na wniosek dłużnika lub syndyka po ogłoszeniu upadłości. Uchwałę o zawarciu układu przyjmuje zgromadzenie wierzycieli. Sąd decyduje o zatwierdzeniu układu. Sąd kończy postępowanie upadłościowe, wydając postanowienie o zatwierdzeniu układu.

Jeżeli postępowanie upadłościowe nie zostanie zakończone w ciągu dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, syndyk składa radzie wierzycieli i sądowi sprawozdania co sześć miesięcy do chwili zakończenia postępowania upadłościowego. W sprawozdaniach tych określa przyczyny, dla których postępowanie upadłościowe nie zostało zakończone, oraz przedstawi informacje dotyczące sprzedanych i niesprzedanych składników masy upadłości i zarządzania masą upadłości. Sąd zwalnia syndyka z jego obowiązków w przypadku zakończenia postępowania upadłościowego, chyba że odpowiednie przepisy stanowią inaczej. Sąd może odmówić zwolnienia syndyka z jego obowiązków, jeżeli do chwili zakończenia postępowania upadłościowego nie sprzedano wszystkich składników masy upadłości, jeżeli nadal oczekuje się wpływu środków pieniężnych ze sprzedaży masy upadłości, jeżeli powództwa wytoczone przez syndyka nie zostały jeszcze rozpoznane lub jeżeli syndyk zamierza wytoczyć powództwo lub ma obowiązek je wytoczyć. W takim przypadku syndyk również nadal wykonuje swoje obowiązki po zakończeniu postępowania upadłościowego. Jeżeli po zakończeniu postępowania upadłościowego i zwolnieniu syndyka z jego obowiązków do masy upadłości trafią środki pieniężne, jeżeli kwoty przydzielone podczas podziału zostaną udostępnione lub jeżeli okaże się, że masa upadłości obejmuje rzeczy, których nie uwzględniono w toku postępowania upadłościowego, sąd wydaje – z urzędu lub na wniosek syndyka lub wierzyciela – postanowienie o dodatkowym podziale.

Zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego i skutki jego zakończenia

Postępowanie restrukturyzacyjne dobiega końca w przypadku jego zakończenia przed upływem wyznaczonego terminu, jeżeli plan restrukturyzacyjny zostanie unieważniony, jeżeli plan restrukturyzacyjny zostanie wykonany przed upływem wyznaczonego terminu lub jeżeli upłynie termin wykonania planu restrukturyzacyjnego wyznaczony w planie restrukturyzacyjnym. W przypadku wykonania planu restrukturyzacyjnego przed upływem wyznaczonego terminu postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone, jeżeli przedsiębiorca wykonał wszystkie zobowiązania przyjęte w ramach planu restrukturyzacyjnego przed upływem terminu wykonania planu restrukturyzacyjnego.

Postępowanie restrukturyzacyjne może się zakończyć przed upływem wyznaczonego terminu wyłącznie przed zatwierdzeniem planu restrukturyzacyjnego. Sąd kończy postępowanie restrukturyzacyjne przed upływem wyznaczonego terminu w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę ciążącego na nim obowiązku współpracy, niewpłacenia przez przedsiębiorcę kwoty wyznaczonej przez sąd jako zaliczki na pokrycie wynagrodzenia i wydatków doradcy restrukturyzacyjnego lub biegłego, niezatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego, złożenia przez przedsiębiorcę wniosku w tym przedmiocie, ustania przesłanek wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego, roztrwonienia majątku przedsiębiorcy lub działania na szkodę interesów wierzycieli, niezłożenia planu restrukturyzacyjnego w wyznaczonym terminie lub przekazania przez przedsiębiorstwo nieprawdziwych informacji na temat wierzytelności. Jeżeli sąd zakończy postępowanie restrukturyzacyjne przed wyznaczonym terminem, następuje zniesienie skutków wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego z mocą wsteczną.

W przypadku upływu terminu wykonania planu restrukturyzacyjnego postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone.

Postępowanie restrukturyzacyjne może również zostać zakończone w przypadku unieważnienia planu restrukturyzacyjnego. Plan restrukturyzacyjny zostaje unieważniony, jeżeli przedsiębiorca został skazany za przestępstwo związane z upadłością lub przestępstwo związane z postępowaniem egzekucyjnym po zatwierdzeniu planu restrukturyzacyjnego, jeżeli przedsiębiorca w znacznym zakresie nie wykonuje zobowiązań przewidzianych w planie restrukturyzacyjnym, jeżeli po upływie co najmniej połowy okresu obowiązywania planu restrukturyzacyjnego nie ulega wątpliwości, że przedsiębiorca nie jest w stanie wykonać zobowiązań przyjętych w ramach planu restrukturyzacyjnego, na wniosek doradcy restrukturyzacyjnego, jeżeli nie uiszczono opłaty z tytułu nadzoru, jeżeli przedsiębiorca nie zapewnia doradcy restrukturyzacyjnemu wsparcia podczas wykonywania obowiązku w zakresie nadzoru lub jeżeli nie dostarcza doradcy restrukturyzacyjnemu informacji żądanych przez tego ostatniego w celu sprawowania nadzoru, jeżeli przedsiębiorca złoży wniosek o unieważnienie planu restrukturyzacyjnego lub w przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy. W przypadku unieważnienia planu restrukturyzacyjnego następuje zniesienie skutków wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego z mocą wsteczną. Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego skutkuje również przedłużeniem terminów, wyznaczonych w dowolnym ewentualnym późniejszym postępowaniu upadłościowym lub egzekucyjnym, na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne. Skutek ten nie ulega zniesieniu.

Zakończenie postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia i skutki jego zakończenia

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia kończy się w przypadku unieważnienia planu restrukturyzacji zadłużenia, zakończenia postępowania lub upływu terminu wykonania wyznaczonego w planie restrukturyzacji zadłużenia. W przypadku wykonania planu restrukturyzacji zadłużenia przed upływem wyznaczonego terminu postępowanie zostaje zakończone, jeżeli dłużnik wykonał wszystkie swoje zobowiązania przyjęte w ramach planu restrukturyzacji zadłużenia przed upływem terminu wykonania tego planu.

Sąd unieważnia plan restrukturyzacji zadłużenia na wniosek dłużnika oraz w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika. Sąd może unieważnić plan restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli dłużnik w znacznym stopniu nie wykonuje zobowiązań określonych w planie restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli po upływie co najmniej połowy okresu obowiązywania planu restrukturyzacji zadłużenia nie ulega wątpliwości, że dłużnik nie jest w stanie wykonać zobowiązań przyjętych w ramach planu, dłużnik nie ma żadnych problemów z wypłacalnością lub przezwyciężył tego rodzaju problemy, dłużnik umyślnie lub wykazując się rażącym niedbalstwem, przedstawił błędne lub niekompletne informacje o swoim majątku, swoich dochodach, wierzycielach lub zobowiązaniach, dłużnik dokonał płatności na rzecz wierzycieli niewymienionych w planie restrukturyzacji zadłużenia, szkodząc tym samym w znacznym stopniu interesom pozostałych wierzycieli, dłużnik nie zapewnia wsparcia sądowi lub doradcy podczas wykonywania obowiązku w zakresie nadzoru lub nie dostarcza informacji wymaganych w celu sprawowania nadzoru lub jeżeli dłużnik nie zapłacił kwoty określonej przez sąd jako zaliczki na pokrycie wynagrodzenia i wydatków powiernika lub biegłego. W przypadku unieważnienia planu restrukturyzacji zadłużenia następuje zniesienie z mocą wsteczną skutków dopuszczenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wszczęcie postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia skutkuje również przedłużeniem terminów, wyznaczonych w dowolnym ewentualnym późniejszym postępowaniu upadłościowym lub egzekucyjnym, na uznanie transakcji lub innych czynności za bezskuteczne. Skutek ten nie ulega zniesieniu.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Prawa wierzycieli po zakończeniu postępowania upadłościowego

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wierzytelności, które można było zgłosić, ale których nie zgłoszono w toku postępowania upadłościowego, oraz wierzytelności, które zgłoszono, ale których nie zaspokojono, lub wobec których dłużnik wniósł sprzeciw, mogą zostać zgłoszone przez wierzycieli wobec dłużnika zgodnie z procedurą ogólną. W tym przypadku odsetki i odsetki od zadłużenia przeterminowanego nie są naliczane za okres trwania postępowania upadłościowego.

Jeżeli dłużnik będący osobą fizyczną zostaje zwolniony ze swoich obowiązków, które nie zostały wykonane w toku postępowania upadłościowego, roszczenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym wobec dłużnika, w tym wierzytelności przysługujące wierzycielom w postępowaniu upadłościowym, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkiem zobowiązań do zrekompensowania szkody wyrządzonej umyślnie poprzez czynność niezgodną z prawem lub do zapłaty świadczenia alimentacyjnego na rzecz dziecka lub rodzica, wygasają.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wierzyciele mogą również zgłosić wobec dłużnika roszczenia wynikające z zobowiązań masy upadłości, których nie zaspokojono w toku postępowania upadłościowego. Roszczenia powstałe w toku postępowania upadłościowego, których nie można było zgłosić w toku postępowania upadłościowego, można również zgłosić wobec dłużnika zgodnie z procedurą ogólną. W tym przypadku bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili zakończenia postępowania upadłościowego. W zakresie, w jakim przysługująca wierzycielowi wierzytelność uznana w toku postępowania upadłościowego nie została zaspokojona w toku postępowania upadłościowego, postanowienie stanowi tytuł wykonawczy, chyba że dłużnik wniósł sprzeciw wobec wierzytelności lub sąd uznał wierzytelność.

Prawa wierzycieli po zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego

W przypadku zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego z powodu upływu terminu wykonania planu restrukturyzacyjnego wierzyciel może dochodzić wierzytelności zrestrukturyzowanej w ramach planu restrukturyzacyjnego wyłącznie w zakresie uzgodnionym w tym planie, lecz którego nie zrealizowano.

W przypadku unieważnienia planu restrukturyzacyjnego lub jego przedterminowego uchylenia następuje zniesienie skutków wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego z mocą wsteczną. Wierzyciel, którego wierzytelność zrestrukturyzowano w ramach planu restrukturyzacyjnego, odzyskuje prawo dochodzenia roszczeń wobec przedsiębiorcy w pierwotnej kwocie. Należy również uwzględnić zyski osiągnięte przez wierzyciela w toku wykonywania planu restrukturyzacyjnego.

Prawa wierzycieli po zakończeniu postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

W przypadku upływu terminu wykonania planu restrukturyzacji zadłużenia wierzyciel może dochodzić wierzytelności zrestrukturyzowanej w ramach planu wyłącznie w zakresie uzgodnionym w tym planie, lecz którego nie zrealizowano. W przypadku unieważnienia planu restrukturyzacji zadłużenia wierzyciel, którego wierzytelność zrestrukturyzowano w ramach tego planu, odzyskuje prawo dochodzenia roszczeń wobec dłużnika w pierwotnej kwocie. Należy również uwzględnić zyski osiągnięte przez wierzyciela w toku wykonywania planu restrukturyzacji zadłużenia.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Postępowanie upadłościowe

W przypadku uwzględnienia wniosku o ogłoszenie upadłości lub zakończenia postępowania upadłościowego w drodze układu koszty i wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego pokrywane są z masy upadłości. W przypadku oddalenia lub odrzucenia wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela lub zakończenia postępowania z powodu wycofania wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela koszty i wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego ponosi wierzyciel. W przypadku umorzenia postępowania upadłościowego sąd rozstrzyga o podziale kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania upadłościowego stosownie do okoliczności.

Jeżeli postępowanie wszczęte na wniosek dłużnika umorzono bez ogłaszania upadłości, a majątek dłużnika jest niewystarczający do dokonania wymaganych płatności, sąd nakazuje dłużnikowi zapłatę wynagrodzenia zarządcy tymczasowego i pokrycie wydatków podlegających zwrotowi, lecz może zarządzić ich pokrycie z budżetu państwa. Kwota wynagrodzenia i wydatków zarządcy tymczasowego, które można pokryć z budżetu państwa, nie może przekraczać równowartości jednego minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (z uwzględnieniem podatków przewidzianych w przepisach, z wyjątkiem podatku od wartości dodanej). Sąd nie zarządza pokrycia wynagrodzenia i wydatków zarządcy tymczasowego z budżetu państwa, jeżeli dłużnik, wierzyciel lub osoba trzecia wpłacili kwotę określoną przez sąd jako zaliczkę na pokrycie wynagrodzenia i wydatków zarządcy tymczasowego podlegających zwrotowi na specjalny rachunek bankowy.

Podobną procedurę stosuje się w przypadku wniosku o ogłoszenie niewypłacalności złożonego przez dłużnika będącego osobą fizyczną lub przeciwko takiemu dłużnikowi. Dla osoby fizycznej zamiast zarządcy tymczasowego powołuje się powiernika.

Postępowanie restrukturyzacyjne

W przypadku wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego sąd wyznacza termin wpłaty przez przedsiębiorcę kwoty określonej przez sąd jako zaliczka na pokrycie początkowego wynagrodzenia i początkowych wydatków doradcy restrukturyzacyjnego na specjalny rachunek bankowy. Jeżeli przedsiębiorca nie wpłaci tej kwoty, sąd umarza postępowanie restrukturyzacyjne. Sąd określa kwotę wynagrodzenia doradcy restrukturyzacyjnego i wydatków podlegających zwrotowi w przypadku zwolnienia doradcy restrukturyzacyjnego z jego obowiązków lub zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego na podstawie sprawozdania dotyczącego czynności i wydatków doradcy restrukturyzacyjnego.

Jeżeli sąd powołuje biegłego w toku postępowania restrukturyzacyjnego, biegły ma prawo do zwrotu koniecznych i uzasadnionych wydatków poniesionych podczas wykonywania swoich obowiązków oraz do otrzymania wynagrodzenia z tytułu wykonywanych obowiązków. Sąd określa kwotę wynagrodzenia biegłego i wydatków podlegających zwrotowi. Ustalając wysokość wynagrodzenia biegłego, sąd może również wysłuchać opinii przedsiębiorcy.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Dłużnik ponosi koszty i wydatki poniesione w toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Koszty postępowania po stronie wierzycieli pokrywają sami wierzyciele. Sąd może nakazać dłużnikowi pokrycie kosztów postępowania po stronie wierzycieli, jeżeli dłużnik umyślnie złożył bezzasadny wniosek o restrukturyzację zadłużenia lub spowodował powstanie kosztów postępowania po stronie wierzycieli, w inny sposób umyślnie przedstawiając nieprawdziwe informacje lub umyślnie składając bezzasadny wniosek lub wnosząc bezzasadny sprzeciw. W przypadku wykonania planu restrukturyzacji zadłużenia dłużnik nie będzie musiał zwracać kwoty pomocy prawnej przyznanej przez państwo. Jeżeli wszczęto postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia, sąd określa kwotę, jaką dłużnik musi wpłacić jako zaliczkę na pokrycie wynagrodzenia i wydatków powiernika na specjalny rachunek bankowy. Jeżeli sąd powoła biegłego, może również określić kwotę, jaką dłużnik jest zobowiązany wpłacić jako zaliczkę na pokrycie wynagrodzenia i wydatków tego biegłego.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Postępowanie upadłościowe

W przypadku ogłoszenia upadłości prawo dłużnika do zarządzania masą upadłości i rozporządzania nią przechodzi na syndyka. Po ogłoszeniu upadłości wszelkie czynności służące rozporządzeniu majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości dokonane przez dłużnika są nieważne. Dłużnik będący osobą fizyczną może rozporządzać masą upadłości za zgodą syndyka. Wszelkie czynności rozporządzenia dokonane bez zgody syndyka są nieważne.

Sąd, rozpatrując skargę pauliańską, uznaje za bezskuteczną jakąkolwiek transakcję lub inną czynność dłużnika, którą zawarto lub której dokonano przed ogłoszeniem upadłości i która szkodzi interesom wierzycieli. Jeżeli transakcja uznana za bezskuteczną została zawarta lub jakakolwiek inna czynność uznana za bezskuteczną została dokonana w okresie od powołania zarządcy tymczasowego lub powiernika do ogłoszenia upadłości, uznaje się, że transakcja lub inna czynność wyrządziła szkodę interesom wierzycieli.

Dłużnik, wierzyciel lub syndyk mogą wnieść o uchylenie przez sąd uchwały zgromadzenia wierzycieli, jeżeli uchwała ta jest sprzeczna z prawem lub przyjęto ją z naruszeniem procedury przewidzianej w przepisach lub jeżeli prawo do zaskarżenia uchwały jest bezpośrednio przewidziane w przepisach. Można wnieść o uchylenie uchwały zgromadzenia wierzycieli również wówczas, gdy uchwała szkodzi wspólnym interesom wierzycieli.

Jeżeli postępowanie wszczęto w celu zwolnienia dłużnika będącego osobą fizyczną z ciążących na nim zobowiązań, sąd może na wniosek dłużnika uchylić postanowienie o zwolnieniu dłużnika z jego zobowiązań, których nie wykonano w toku postępowania upadłościowego, w terminie jednego roku od dnia wydania postanowienia, jeżeli nie ulega wątpliwości, iż dłużnik umyślnie nie wykonał swoich zobowiązań w toku postępowania w przedmiocie zwolnienia dłużnika z jego zobowiązań, a tym samym wyraźnie utrudnił zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

Jeżeli dłużnik i wierzyciele zgodzili się na zawarcie układu po ogłoszeniu upadłości, sąd może uchylić układ, jeżeli dłużnik nie wykonał zobowiązań wynikających z układu, został skazany za przestępstwo związane z upadłością lub przestępstwo związane z postępowaniem egzekucyjnym lub jeżeli po upływie co najmniej połowy okresu obowiązywania układu nie ulega wątpliwości, że dłużnik nie jest w stanie spełnić warunków układu. Uchylenie układu dotyczy wszystkich wierzycieli, którzy uczestniczyli w układzie, a zatem służy ochronie ogółu wierzycieli.

Postępowanie restrukturyzacyjne

Sąd unieważnia plan restrukturyzacyjny, jeżeli przedsiębiorca został skazany za przestępstwo związane z upadłością lub przestępstwo związane z postępowaniem egzekucyjnym po zatwierdzeniu planu restrukturyzacyjnego, jeżeli przedsiębiorca w znacznym zakresie nie wykonuje zobowiązań przewidzianych w planie restrukturyzacyjnym, jeżeli po upływie co najmniej połowy okresu obowiązywania planu restrukturyzacyjnego nie ulega wątpliwości, że przedsiębiorca nie jest w stanie wykonać zobowiązań zaciągniętych w ramach planu restrukturyzacyjnego, na wniosek doradcy restrukturyzacyjnego, jeżeli nie uiszczono opłaty z tytułu nadzoru, jeżeli przedsiębiorca nie zapewnia doradcy restrukturyzacyjnemu wsparcia podczas wykonywania obowiązku w zakresie nadzoru lub jeżeli nie dostarcza doradcy restrukturyzacyjnemu informacji żądanych przez tego ostatniego w celu sprawowania nadzoru, jeżeli przedsiębiorca złoży wniosek o unieważnienie planu restrukturyzacyjnego lub w przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy. Wierzyciel, którego wierzytelność zrestrukturyzowano w ramach planu restrukturyzacyjnego, odzyskuje prawo dochodzenia roszczeń wobec przedsiębiorcy w pierwotnej kwocie, przy czym należy również uwzględnić zyski osiągnięte przez wierzyciela w toku wykonywania planu restrukturyzacyjnego.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia

Sąd unieważnia plan restrukturyzacji zadłużenia na wniosek dłużnika lub w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika, jeżeli dłużnik w znacznym stopniu nie wykonuje swoich zobowiązań określonych w planie restrukturyzacji zadłużenia, jeżeli po upływie co najmniej połowy okresu obowiązywania planu restrukturyzacji zadłużenia nie ulega wątpliwości, że dłużnik nie jest w stanie wykonać zobowiązań przyjętych w ramach planu, dłużnik nie ma żadnych problemów z wypłacalnością lub przezwyciężył tego rodzaju problemy, przy czym restrukturyzacja wierzytelności przysługujących wierzycielowi nie jest już sprawiedliwa w odniesieniu do wierzycieli ze względu na istotną zmianę okoliczności, jeżeli dłużnik umyślnie lub wykazując się rażącym niedbalstwem przedstawił błędne lub niekompletne informacje o swoim majątku, swoich dochodach, wierzycielach lub zobowiązaniach, dłużnik dokonał płatności na rzecz wierzycieli niewymienionych w planie restrukturyzacji zadłużenia, szkodząc tym samym w znacznym stopniu interesom pozostałych wierzycieli, dłużnik nie zapewnia wsparcia sądowi lub doradcy podczas wykonywania obowiązku w zakresie nadzoru lub nie dostarcza informacji wymaganych w celu sprawowania nadzoru lub jeżeli dłużnik nie zapłacił kwoty określonej przez sąd jako zaliczki. Wierzyciel, którego wierzytelność zrestrukturyzowano w ramach planu restrukturyzacji zadłużenia, odzyskuje prawo dochodzenia roszczeń wobec dłużnika w pierwotnej kwocie. Należy również uwzględnić zyski osiągnięte przez wierzyciela w toku wykonywania planu restrukturyzacji zadłużenia.

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Irlandia

Irlandzkie przepisy dotyczące niewypłacalności osób fizycznych regulują ustawa o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami) oraz ustawy o niewypłacalności osób fizycznych z lat 2012–2015 (ustawa o niewypłacalności osób fizycznych). Ustawa o niewypłacalności osób fizycznych przewiduje trzy sposoby restrukturyzacji zadłużenia i jednocześnie wprowadza zmiany w przepisach dotyczących upadłości.

Nadzór nad wszystkimi postępowaniami w związku z niewypłacalnością osób fizycznych, w tym nad postępowaniem upadłościowym, sprawuje Służba ds. Niewypłacalności w Irlandii (Insolvency Service of Ireland, ISI) – niezależny organ ustawowy powołany w 2013 r., działający przy Departamencie Sprawiedliwości i Równości (Department of Justice and Equality).

Postępowanie w związku z niewypłacalnością osób fizycznych, regulowane ustawą o niewypłacalności osób fizycznych, obejmuje trzy poniższe mechanizmy:

1. zawiadomienie o umorzeniu długu (debt relief notice): w przypadku zadłużenia o wartości nieprzekraczającej 35 000 euro w odniesieniu do osób nieposiadających praktycznie żadnego majątku i osiągających bardzo niskie dochody;
2. układ w sprawie spłaty zadłużenia (debt settlement arrangement): w przypadku uzgodnionej spłaty niezabezpieczonego zadłużenia bez limitu wartości przez okres do pięciu lat (z możliwością przedłużenia do sześciu lat w pewnych okolicznościach);
3. układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej (personal insolvency arrangement): w przypadku uzgodnionej spłaty lub restrukturyzacji zabezpieczonego zadłużenia o wartości nieprzekraczającej 3 mln euro (z możliwością zwiększenia tej wartości w drodze umowy z wierzycielem) oraz niezabezpieczonego zadłużenia bez limitu wartości przez okres do sześciu lat (z możliwością przedłużenia do siedmiu lat w pewnych okolicznościach).

Zarówno w przypadku układu w sprawie spłaty zadłużenia, jak i układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej postępowanie obejmuje trzy etapy.

Etap 1: właściwy sąd wydaje świadectwo ochronne (protective certificate), które od chwili wydania uniemożliwia wskazanym lub „określonym” wierzycielom podjęcie działań lub wytoczenie powództwa przeciwko dłużnikowi, w tym wniesienie wniosku o ogłoszenie jego upadłości, w celu odzyskania wierzytelności. Świadectwo ochronne wydane przez właściwy sąd jest ważne przez 70 dni, z możliwością przedłużenia o kolejne 40 dni z określonych przyczyn[i].

Etap 2: etap ten obejmuje negocjacje prowadzone w imieniu dłużnika przez zarządcę upadłościowego osób fizycznych (personal insolvency practitioner) z określonymi wierzycielami oraz zatwierdzenie propozycji układu w drodze głosowania podczas przewidzianego w ustawie zgromadzenia wierzycieli. Niedawno uchwalone przepisy przewidują – wyłącznie w przypadku układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej – możliwość wystąpienia do sądu przez dłużnika z wnioskiem o zbadanie propozycji, w przypadku gdy zgromadzenie wierzycieli odrzuciło propozycję układu[ii].

Etap 3: wykonanie układów, w tym okresowe wypłaty na rzecz wierzycieli przez zarządcę upadłościowego osób fizycznych oraz, w stosownych przypadkach, roczne przeglądy dokonywane przez zarządcę upadłościowego osób fizycznych.

Dłużnik może skorzystać z zawiadomienia o umorzeniu długu, zawrzeć układ w sprawie spłaty zadłużenia lub zawrzeć układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej tylko jeden raz.

Upadłość jest rozwiązaniem dla dłużników, którzy – ze względu na okoliczności, w jakich się znaleźli – nie spełniają kryteriów ubiegania się o objęcie jednym ze wspomnianych trzech mechanizmów lub wcześniej skorzystali z jednego z tych mechanizmów, ale układ z wierzycielami okazał się niewykonalny.

Jeżeli osoba fizyczna wykaże, że jej sytuacji finansowej nie można rozwiązać w drodze układu w sprawie niewypłacalności, i otrzyma stosowne pismo w tym przedmiocie od zarządcy upadłościowego osób fizycznych, może zwrócić się do Wysokiego Trybunału (High Court) z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Wniosek o wydanie orzeczenia (postanowienia o ogłoszeniu upadłości) składa się w Urzędzie Inspektora (Examiner’s Office) przy Wysokim Trybunale. Opłata za złożenie wniosku wynosi 200 euro. Wnioskodawcy są przesłuchiwani przed Wysokim Trybunałem. W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej osoba ta jest zobowiązana z mocy prawa do stosowania się do postanowień syndyka masy upadłości i jego urzędu (Dział ds. Upadłości ISI), który jest odpowiedzialny za zarządzanie masą upadłości.

Niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości dłużnika jego niezabezpieczone zadłużenie umarza się w całości, zaś własność całego jego majątku przechodzi na syndyka wyznaczonego przez Wysoki Trybunał do zarządzania masą upadłości.

O wszczęcie postępowania upadłościowego może wystąpić:

1. wierzyciel, składając do Wysokiego Trybunału wniosek o ogłoszenie upadłości względem osoby będącej jego dłużnikiem, w którym to wniosku udowodni, że jest wierzycielem tej osoby oraz że osoba ta nie podjęła zadowalających starań w celu spłaty swojego zadłużenia;
2. sama osoba fizyczna – jest to tzw. upadłość konsumencka.

Upadły zostaje automatycznie zwolniony z długów po upływie roku od daty ogłoszenia upadłości, pod warunkiem że nie jest on objęty nakazem przedłużenia obowiązywania ograniczeń wynikających z upadłości (bankruptcy extension order) (wydawanym przez syndyka w przypadku niewypełniania zobowiązań przez dłużnika).

W ustawie o niewypłacalności osób fizycznych wprowadzono nowy zawód regulowany przez Służbę ds. Niewypłacalności, który obejmuje dwie kategorie:

1. Zatwierdzony pośrednik (approved intermediary): osoba fizyczna lub prawna upoważniona przez Służbę ds. Niewypłacalności do udzielania wsparcia dłużnikom, którzy chcą złożyć wniosek dotyczący zawiadomienia o umorzeniu długu;

2. Zarządca upadłościowy osób fizycznych (personal insolvency practitioner): osoba upoważniona przez Służbę ds. Niewypłacalności do pełnienia roli łącznika między dłużnikiem a jego wierzycielami w celu zabezpieczenia układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej. Zarządca upadłościowy osób fizycznych jest z mocy prawa zobowiązany do działania zgodnie z przepisami ustawy o niewypłacalności osób fizycznych oraz powiązanych z nią rozporządzeń[iii].

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

W Irlandii osoby fizyczne (w tym spółki osobowe osób fizycznych) wszczynają postępowanie w związku z niewypłacalnością osób fizycznych za pośrednictwem procedur przewidzianych w ustawie o niewypłacalności osób fizycznych. Wierzyciele mogą wszcząć postępowanie upadłościowe przeciwko dłużnikowi lub dłużnik może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości z własnej inicjatywy.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Podstawową przesłanką wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością osoby fizycznej jest stan niewypłacalności dłużnika, tzn. dłużnik nie jest w stanie spłacić swoich długów w terminie wymagalności. Następnie, w zależności od charakteru i skali zadłużenia oraz poziomu dochodów dłużnika, dokonuje się wyboru najbardziej odpowiedniego spośród trzech dostępnych mechanizmów.

Aby zapewnić osobie zawierającej układ w sprawie niewypłacalności utrzymanie racjonalnego standardu życia, Służba ds. Niewypłacalności opracowała (w wyniku szeroko zakrojonych konsultacji) wytyczne w sprawie racjonalnych kosztów utrzymania (reasonable living expenses). Wytyczne te, poza zapewnieniem stabilności układu w sprawie niewypłacalności, pomagają również zabezpieczyć ustawowe prawo dłużnika do racjonalnego standardu życia – gwarantują sprawiedliwą i przejrzystą metodę standaryzacji codziennych kosztów utrzymania w odniesieniu do dłużników zagrożonych niewypłacalnością. Racjonalne koszty utrzymania dłużnika – na podstawie formularza opracowanego przez Służbę ds. Niewypłacalności – oblicza jego zatwierdzony pośrednik lub zarządca upadłościowy osób fizycznych, gdy dłużnik składa wniosek o zawarcie układu w sprawie niewypłacalności.

1. Zawiadomienie o umorzeniu długu

O wydanie zawiadomienia o umorzeniu długu może ubiegać się dłużnik, który:

• nie jest w stanie terminowo spłacać całego swojego długu;
• uzyskuje miesięczny dochód netto w wysokości do 60 euro po uwzględnieniu racjonalnych kosztów utrzymania;
• posiada majątek o wartości do 400 euro. Dłużnicy mogą również posiadać:
  • jedną sztukę biżuterii o wartości nieprzekraczającej 750 euro;
  • jeden pojazd silnikowy o wartości 2000 euro lub niższej; oraz
  • sprzęt gospodarstwa domowego i narzędzia, pod warunkiem że ich łączna wartość nie przekracza 6000 euro;
• posiada miejsce zamieszkania na terytorium Irlandii lub w ciągu ostatniego roku posiadał miejsce pobytu lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium Irlandii;
• wypełnił i podpisał obowiązkowe oświadczenie finansowe (prescribed financial statement) oraz złożył oświadczenie zgodnie z ustawą (statutory declaration) potwierdzające prawdziwość i rzetelność przedstawionych informacji.

Typowymi przykładami długów objętych zawiadomieniem o umorzeniu długu są: zadłużenie z tytułu kart kredytowych, przekroczenie limitu na rachunku bieżącym, kredyty konsumenckie, pożyczki zaciągnięte w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, rachunki za media oraz karty sklepowe.

2. Układ w sprawie spłaty zadłużenia

O zawarcie układu w sprawie spłaty zadłużenia może ubiegać się dłużnik, który:

• nie jest w stanie terminowo spłacać całego swojego długu;
• posiada co najmniej jednego wierzyciela niezabezpieczonego;
• posiada miejsce zamieszkania na terytorium Irlandii lub w ciągu ostatniego roku posiadał miejsce pobytu lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium Irlandii;
• wypełnił obowiązkowe oświadczenie finansowe oraz złożył i podpisał oświadczenie zgodnie z ustawą potwierdzające prawdziwość i rzetelność przedstawionych informacji;
• uzyskał od zarządcy upadłościowego osób fizycznych oświadczenie, w którym zarządca ten potwierdza, że:
  • informacje zawarte w obowiązkowym oświadczeniu finansowym są prawdziwe i rzetelne;
  • dłużnik jest uprawniony do przedstawienia propozycji układu w sprawie spłaty zadłużenia;
  • analiza obowiązkowego oświadczenia finansowego dłużnika wykazała brak prawdopodobieństwa, że dłużnik stanie się wypłacalny w ciągu najbliższych pięciu lat;
  • w przypadku zawarcia przez dłużnika układu w sprawie spłaty zadłużenia istnieje rozsądne prawdopodobieństwo, że stanie się on wypłacalny w ciągu najbliższych pięciu lat.

Poza długami wymienionymi w odniesieniu do zawiadomienia o umorzeniu długu układ w sprawie spłaty zadłużenia obejmuje zwykle kredyty oraz poręczenia osobiste.

3. Układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej

O zawarcie układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej może ubiegać się dłużnik, który:

• nie jest w stanie terminowo spłacać całego swojego długu;
• ma zobowiązania wobec co najmniej jednego wierzyciela zabezpieczonego, któremu przysługuje zabezpieczenie ustanowione na nieruchomości lub majątku w Irlandii;
• ma zobowiązania zabezpieczone o wartości poniżej 3 mln euro (limit ten można zwiększyć za zgodą wszystkich wierzycieli zabezpieczonych);
• współpracował przez sześć miesięcy w procesie regulowania zaległości w spłacie kredytu hipotecznego (np. w procesie MARP prowadzonym przez Centralny Bank Irlandii (Central Bank of Ireland)) z wierzycielem zabezpieczonym w odniesieniu do głównego miejsca zamieszkania dłużnika, przy czym
  • w wyniku tego procesu nie uzgodniono żadnego alternatywnego porozumienia dotyczącego spłaty; lub
  • wierzyciel zabezpieczony potwierdził, że nie zrealizuje takiego porozumienia; lub
  • dłużnik zawarł alternatywne porozumienie dotyczące spłaty i podjął starania w celu zastosowania się do tego porozumienia, co potwierdził zarządca upadłościowy osób fizycznych;
• posiada miejsce zamieszkania na terytorium Irlandii lub w ciągu ostatniego roku posiadał miejsce pobytu lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium Irlandii;
• wypełnił i podpisał obowiązkowe oświadczenie finansowe oraz złożył oświadczenie zgodnie z ustawą potwierdzające prawdziwość i rzetelność przedstawionych informacji;
• uzyskał od zarządcy upadłościowego osób fizycznych oświadczenie, w którym zarządca ten potwierdza, że:
  • informacje zawarte w obowiązkowym oświadczeniu finansowym są prawdziwe i rzetelne;
  • dłużnik jest uprawniony do przedstawienia propozycji układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej;
  • analiza obowiązkowego oświadczenia finansowego wykazała brak prawdopodobieństwa, że dłużnik stanie się wypłacalny w ciągu najbliższych pięciu lat;
  • w przypadku zawarcia przez dłużnika układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej istnieje rozsądne prawdopodobieństwo, że stanie się on wypłacalny w ciągu najbliższych pięciu lat.

Poza długami wymienionymi w odniesieniu do zawiadomienia o umorzeniu długu i układu w sprawie spłaty zadłużenia układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej obejmuje zwykle kredyty mieszkaniowe na zakup głównego miejsca zamieszkania, kredyty inwestycyjne na zakup nieruchomości, kredyty hipoteczne na zakup nieruchomości na wynajem.

Upadłość

W Irlandii osoby fizyczne mogą ubiegać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, tzn. mogą złożyć do Wysokiego Trybunału wniosek o ogłoszenie własnej upadłości. Przesłanki złożenia takiego wniosku są następujące:

• osoba fizyczna, tj. dłużnik, nie jest w stanie terminowo spłacać całego swojego długu;
• wartość długów przekracza wartość majątku dłużnika o co najmniej 20 000 euro;
• dłużnik podjął racjonalną próbę skorzystania z jednego z trzech wymienionych powyżej układów w sprawie niewypłacalności, aby spłacić swoje długi, co należy udowodnić przed sądem, przedstawiając pismo otrzymane od zarządcy upadłościowego osób fizycznych lub zatwierdzonego pośrednika.

Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć również wierzyciel. Wniosku o ogłoszenie upadłości nie może złożyć wierzyciel, który z nieuzasadnionej przyczyny odrzucił propozycję układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej.

O ogłoszenie upadłości wnosi się, składając wniosek (petition), co oznacza, że wnioskodawca ma obowiązek złożenia w Urzędzie Inspektora przy Wysokim Trybunale różnego rodzaju dokumentów i oświadczeń z mocą przysięgi przewidzianych przez Wysoki Trybunał. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości staje się skuteczne z chwilą jego wydania; nie wywołuje ono skutków z mocą wsteczną od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jak może mieć to miejsce w niektórych jurysdykcjach.

Do czasu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości wierzycielowi nie przysługuje żaden szczególny środek prawny na podstawie ustawy o upadłości przewidujący ustanowienie tymczasowego nadzorcy (interim administrator). Art. 23 ustawy o upadłości zezwala na zatrzymanie upadłego po ogłoszeniu upadłości, jeżeli ma on zamiar opuścić jurysdykcję celem uniknięcia upadłości.

Dłużnik lub wierzyciel może zaskarżyć postanowienie o ogłoszeniu upadłości, składając do Wysokiego Trybunału zażalenie wraz z oświadczeniami z mocą przysięgi, w których przedstawia uzasadnienie swojego wniosku.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Głównym założeniem leżącym u podstaw ustawy o niewypłacalności osób fizycznych jest ochrona, na ile jest to możliwe, głównego miejsca zamieszkania dłużnika. Podobny cel przyświeca również odpowiednim przepisom wykonawczym.

Składniki majątku objęte postępowaniem w związku z niewypłacalnością

W przypadku układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej nie następuje zwykle przeniesienie posiadania ani własności majątku dłużnika na zarządcę upadłościowego osób fizycznych. Zarządca upadłościowy przejmuje natomiast kontrolę nad dochodami uzyskiwanymi przez dłużnika w okresie obowiązywania układu i z dochodów tych zaspokaja roszczenia wierzyciela zgodnie z warunkami układu. Wartość dostępnych dochodów określa się po odliczeniu racjonalnych kosztów utrzymania, czynszu lub rat kredytu hipotecznego oraz innych płatności wyjątkowych, takich jak koszty świadczeń medycznych. Spłaty kredytów zabezpieczonych dokonuje zwykle dłużnik bezpośrednio na rzecz swojego wierzyciela zgodnie z postanowieniami układu. Jeżeli postanowienia układu przewidują sprzedaż składnika majątku, sprzedaży tej zazwyczaj również dokonuje bezpośrednio dłużnik.

Składniki majątku objęte postępowaniem upadłościowym

Zgodnie z przepisami dotyczącymi upadłości z dniem ogłoszenia upadłości wszystkie składniki majątku stanowiące własność upadłego niezwłocznie przechodzą na syndyka (oznacza to, że od tej pory syndyk jest właścicielem wszystkich składników masy upadłości). Do celów przejrzystości wspomniane składniki majątku obejmują:

• środki pieniężne;
• rachunki w instytucjach finansowych, w tym rachunki bieżące, oszczędnościowe, inwestycyjne itp.;
• wszystkie grunty i budynki, również te, które uznaje się za miejsce zamieszkania małżonków;
• maszyny, sprzęt, narzędzia pracy, meble, artykuły i urządzenia gospodarstwa domowego;
• wszystkie pojazdy;
• emerytury i renty (z pewnymi wyjątkami), produkty inwestycyjne, akcje i udziały;
• stany magazynowe wszelkich przedsiębiorstw, które upadły prowadzi w imieniu własnym lub w ramach spółki osobowej;
• wierzytelności upadłego.

Od powyższej zasady istnieją wyjątki:

• dłużnicy mogą wnieść o zastosowanie wyjątku w odniesieniu do majątku osobistego o wartości nieprzekraczającej 6000 euro i mogą wystąpić z wnioskiem do Wysokiego Trybunału o zwiększenie tej kwoty;
• z postępowania upadłościowego wyłączone są składniki majątku powstałe w wyniku naruszenia praw osobistych, gdyż roszczeń tych nie można przenieść na zarządcę działającego na rzecz wierzycieli ze względu na osobisty charakter tych roszczeń;
• niektóre uprawnienia emerytalno-rentowe (dodatkowe wyjaśnienia można znaleźć w przepisach).

Upadły ma obowiązek poinformowania syndyka o otrzymaniu jakiegokolwiek majątku w okresie upadłości niezależnie od sposobu wejścia w jego posiadanie. Majątek taki przechodzi na syndyka na jego wniosek i wchodzi do masy upadłości.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Zatrudniony przez dłużnika zarządca upadłościowy osób fizycznych będzie pełnił funkcję negocjatora między dłużnikiem a jego wierzycielami. Zarządcy upadłościowi osób fizycznych mają z mocy prawa obowiązek działania w najlepszym interesie zarówno dłużnika, jak i wierzycieli, mają oni zatem obowiązek opracowania takiego układu, który będzie najlepszy dla wszystkich stron zainteresowanych zawarciem układu w sprawie niewypłacalności.

Rola i funkcje zarządcy upadłościowego osób fizycznych:

• kontakt z dłużnikiem, który rozważa przedstawienie propozycji układu w sprawie niewypłacalności;
• przyjęcie zlecenia działania w charakterze zarządcy upadłościowego;
• analiza obowiązkowego oświadczenia finansowego sporządzonego przez dłużnika oraz udzielanie dłużnikowi porad dotyczących dostępnych rozwiązań i jego uprawnienia do przedstawienia propozycji spłaty zadłużenia lub zawarcia układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej;
• sprawdzenie, czy informacje finansowe przedstawione przez dłużnika są rzetelne i wyczerpujące;
• przedstawienie opinii, na podstawie kryteriów określonych w przepisach, dotyczącej tego, który rodzaj układu w sprawie niewypłacalności (układ w sprawie spłaty zadłużenia czy układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej) jest najbardziej odpowiedni w sytuacji dłużnika;
• udzielenie informacji na temat wybranej procedury, ogólnych skutków oraz prawdopodobnych kosztów związanych z byciem stroną układu w sprawie niewypłacalności;
• złożenie w imieniu dłużnika wniosku o wydanie świadectwa ochronnego;
• powiadomienie wszystkich wierzycieli o wydaniu świadectwa ochronnego i ustanowieniu zarządcy upadłościowego osób fizycznych, przekazanie kopii obowiązkowego oświadczenia finansowego dłużnika;
• przygotowanie propozycji dla wierzycieli oraz zwołanie ustawowego zgromadzenia wierzycieli w celu rozważenia tej propozycji i poddania jej pod głosowanie;
• w przypadku przyjęcia propozycji – powiadomienie Służby ds. Niewypłacalności oraz wszystkich wierzycieli o wyniku głosowania;
• po zatwierdzeniu układu lub jego zbadaniu przez sąd wykonanie postanowień układu, w tym pozyskiwanie funduszy od dłużnika i płatność na rzecz wierzycieli w trakcie obowiązywania układu;
• monitorowanie wykonywania układu przez cały okres jego obowiązywania;
• przeprowadzanie przeglądu układu co najmniej raz w roku.

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością rolą dłużnika jest uczciwe uczestnictwo w procesie, przyjęcie układu wynegocjowanego przez zarządcę upadłościowego osób fizycznych oraz spełnienie warunków tego układu.

Postępowanie upadłościowe

Z chwilą ogłoszenia upadłości własność wszystkich składników masy upadłości przechodzi z upadłego na syndyka. Syndyk jest niezależnym urzędnikiem państwowym, którego rolą jest zarządzanie masą upadłości. Odpowiada on również za zarządzanie Działem ds. Upadłości ISI.

W Irlandii można wyznaczyć osobę fizyczną do zarządzania masą upadłości w zastępstwie syndyka powołanego przez Wysoki Trybunał. W praktyce zdarza się to jednak niezwykle rzadko. W ustawie o upadłości nie określono żadnych kwalifikacji, które musi posiadać taka osoba fizyczna.

Uprawnienia dłużnika w postępowaniu upadłościowym ograniczają się do prawa złożenia do Wysokiego Trybunału zażalenia na niektóre postanowienia syndyka. Dłużnik jest zobowiązany do stosowania się do poleceń wydawanych przez syndyka w związku z zarządem masą upadłości.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Zarówno ustawa o niewypłacalności osób fizycznych, jak i ustawa o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami) dopuszczają możliwość potrącenia. Zgodnie z przepisami przy ustalaniu wartości należnego składnika aktywów lub należnej kwoty wszelkie długi lub salda kredytowe (b) u tego samego wierzyciela można potrącić z początkową kwotą (a). Pozostałą część salda uznaje się zatem za dług lub majątek, który może być należny wnioskującemu dłużnikowi lub jego wierzycielom[iv].

Jeżeli dłużnik posiada oszczędności w kasie oszczędnościowo-kredytowej, wobec której również posiada dług, kasa ta potrąca takie oszczędności z kwotą należną od dłużnika[v].

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Świadectwo ochronne uniemożliwia wierzycielowi podjęcie jakichkolwiek działań w okresie objętym tym świadectwem. Ostatecznie przyjęty układ będzie zawierać uzgodnienia dotyczące istniejących wcześniej umów.

Postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe nie ma wpływu na prawa wierzyciela zabezpieczonego w odniesieniu do jego zabezpieczenia, tj. wierzyciel zabezpieczony zachowuje wszystkie prawa przysługujące mu na mocy warunków zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania upadłościowego. Jedyna różnica polega na tym, że majątek obciążony zabezpieczeniem stanowi teraz własność syndyka, a nie upadłego.

Syndyk ma obowiązek likwidacji (sprzedaży lub zbycia) wszystkich składników masy upadłości w celu zaspokojenia, w jak największym zakresie, zobowiązań masy upadłości. W związku z tym wszystkie roszczenia wobec dłużnika dotyczące zobowiązań wynikających z umowy stają się zobowiązaniami masy upadłości. Wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach syndyk będzie kontynuował wykonywanie umów o świadczenie usług, których stroną jest upadły.

W przypadku kontynuowania umowy syndyk staje się osobiście odpowiedzialny, z czym związane jest prawo do dochodzenia odszkodowania z funduszów masy upadłości[vi].

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Układ w sprawie spłaty zadłużenia lub układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej: pierwszym krokiem, jaki musi wykonać dłużnik pragnący zawrzeć układ w sprawie spłaty zadłużenia lub układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej, jest złożenie wniosku o wydanie świadectwa ochronnego przez właściwy sąd. Świadectwo to uniemożliwia wskazanym lub określonym wierzycielom podjęcie przeciwko dłużnikowi czynności w celu odzyskania lub egzekucji określonych długów. W rezultacie wierzyciel nie może:

• wystąpić o wszczęcie postępowania sądowego w związku ze swoją wierzytelnością;
• kontynuować żadnych postępowań sądowych, które wszczęto przed przyznaniem świadectwa ochronnego, w tym wnosić o wykonanie wszelkich orzeczeń sądowych, tzn. uznaje się, że takie postępowania zostają zawieszone na czas obowiązywania świadectwa ochronnego;
• podejmować żadnych kroków w celu odzyskania lub zabezpieczenia swoich wierzytelności;
• kontaktować się z dłużnikiem w sprawie długu, chyba że na wniosek dłużnika;
• zmienić ani rozwiązać umowy z dłużnikiem; ani
• wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec dłużnika.

Po zawarciu układu przez dłużnika podobne ograniczenia zgodnie z tym, co podano bezpośrednio powyżej, obowiązują również wierzycieli w zakresie egzekwowania roszczeń przez okres obowiązywania układu.

Zawiadomienie o umorzeniu długu: w przypadku zawiadomienia o umorzeniu długu, jeżeli właściwy sąd je zatwierdzi, przez okres obowiązywania zawiadomienia zastosowanie mają te same środki ochronne, co wymienione powyżej w odniesieniu do układu w sprawie spłaty zadłużenia / układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej.

Postępowanie upadłościowe

W postępowaniu upadłościowym wierzycieli zabezpieczonych i niezabezpieczonych traktuje się w różny sposób. Jedyną możliwością, z jakiej mogą skorzystać wierzyciele niezabezpieczeni upadłego, aby odzyskać przysługujące im wierzytelności, jest zgłoszenie takich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Wierzyciele niezabezpieczeni nie mogą wytoczyć powództwa przeciwko upadłemu po ogłoszeniu upadłości. Jest to bezpośredni i automatyczny skutek wydania przez Wysoki Trybunał postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Postępowanie upadłościowe nie wpływa na prawa wierzycieli zabezpieczonych.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Układ w sprawie spłaty zadłużenia, układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej, zawiadomienie o umorzeniu długu:

Zob. odpowiedź na pytanie 7.

Postępowanie upadłościowe

Tak jak w przypadku składników masy upadłości syndyk zastępuje upadłego w charakterze pozwanego we wszystkich zawisłych postępowaniach wszczętych przeciwko upadłemu na wniosek wierzycieli. Syndyk może wdać się w spór, zawrzeć ugodę lub uznać powództwo. Jeżeli syndyk wygra sprawę, wszelkie wierzytelności wzajemne lub koszty zostaną wpłacone do masy upadłości na korzyść wszystkich wierzycieli. Jeżeli powód wygra sprawę lub osiągnie się ugodę, uzgodniona kwota staje się uznaną wierzytelnością wobec masy upadłości.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

W konsultacji z zainteresowanymi stronami Służba ds. Niewypłacalności opracowała standardowy formularz (wzór) układu w sprawie spłaty zadłużenia i układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej. W formularzu przewidziano zobowiązania spoczywające zarówno na dłużnikach, jak i na wierzycielach w okresie obowiązywania układu. Wzory formularzy układu w sprawie spłaty zadłużenia i układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej załączono do niniejszego dokumentu.

Udział wierzyciela w postępowaniu odbywa się na następujących zasadach:

1. Zgłoszenie wierzytelności: w postępowaniach w celu zawarcia układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej po wydaniu przez sąd świadectwa ochronnego na rzecz dłużnika zarządca upadłościowy osób fizycznych powiadamia na piśmie wszystkich wierzycieli biorących udział w postępowaniu, że działa na rzecz dłużnika, wzywa ich do przedstawienia dowodów stwierdzających istnienie przysługujących im wierzytelności oraz wskazania, w jaki sposób powinno się zaspokoić ich wierzytelności zgodnie z warunkami układu.

W postępowaniu upadłościowym wszyscy wierzyciele są zobowiązani złożyć formalne zgłoszenie wierzytelności, aby móc uzyskać zaspokojenie z masy upadłości.

2. Głosowanie: jeżeli zarządca upadłościowy osób fizycznych działający na rzecz dłużnika, który chce zawrzeć układ w sprawie spłaty zadłużenia lub układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej, zwoła zgromadzenie wierzycieli, wierzyciele biorący udział w postępowaniu mają prawo głosować w sprawie warunków układu, o ile udowodnili istnienie przysługujących im wierzytelności.

3. Sprzeciw: wierzyciel może wnieść do sądu sprzeciw, zanim układ w sprawie spłaty zadłużenia lub układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej stanie się skuteczny. Szczegółowe zasady wnoszenia sprzeciwu są określone w odpowiednich przepisach[vii].

4. Propozycja układu: wierzyciele mają prawo głosować nad propozycją układu przedstawioną przez upadłego. Głosowanie takie odbędzie się, jeżeli upadły chce dojść do porozumienia z niektórymi lub ze wszystkimi wierzycielami przed zakończeniem okresu upadłości w celu zachowania całego majątku.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

-

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

W przypadku układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej wierzyciel nie dokonuje formalnego zgłoszenia roszczenia przeciwko dłużnikowi. Pierwszym etapem takiego postępowania jest wypełnienie przez dłużnika obowiązkowego oświadczenia finansowego. Obowiązkowe oświadczenie finansowe musi zawierać listę wszystkich wierzycieli i kwot ich wierzytelności, a podane w nim fakty stanowią podstawę wydania świadectwa ochronnego. Po wydaniu świadectwa ochronnego zarządca upadłościowy osób fizycznych może zwrócić się do wierzycieli o przedstawienie dowodów stwierdzających istnienie wierzytelności przed sporządzeniem przez niego układu. Jeżeli wierzyciel nie złoży zgłoszenia wierzytelności mimo otrzymania wniosku w tej sprawie, będzie to miało wpływ na jego prawo do głosowania nad układem i do otrzymania zaspokojenia.

Jeżeli chodzi o zawiadomienie o umorzeniu długu, wierzyciele nie zgłaszają formalnie swoich roszczeń, ale zatwierdzony pośrednik może zwrócić się do wierzyciela o potwierdzenie, że wskazana przez dłużnika kwota wierzytelności jest prawidłowa.

Układ nie obejmuje wierzytelności powstałych po dniu sporządzenia układu. Jeżeli zmieni się suma długów powstałych przed sporządzeniem układu, może to pociągać za sobą konieczność dokonania zmian w całym układzie (np. ustalona zostanie wartość zobowiązań warunkowych).

Postępowanie upadłościowe

W postępowaniu upadłościowym informacje na temat masy upadłości (tj. wszystkich aktywów i zobowiązań upadłego) należy podać w dwóch formularzach, które upadły wypełnia i przekazuje urzędnikowi ds. upadłości (bankruptcy inspector) w dniu ogłoszenia upadłości, tj. w oświadczeniu o stanie majątkowym (statement of affairs) i oświadczeniu dotyczącym sytuacji osobistej (statement of personal information). Wszystkie rodzaje zobowiązań uznaje się za wierzytelności nieudowodnione w postępowaniu upadłościowym, o ile powstały wobec dłużnika przed dniem ogłoszenia upadłości, tj. dniem rozpoczęcia okresu upadłości. Wszelkie długi zaciągnięte przez upadłego po ogłoszeniu upadłości nie mogą zostać zgłoszone jako wierzytelność w postępowaniu upadłościowym[viii].

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Po wydaniu świadectwa ochronnego w postępowaniu w celu zawarcia układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej wskazani w nim wierzyciele otrzymują powiadomienie o wydaniu tego świadectwa oraz kopię obowiązkowego oświadczenia finansowego dłużnika. Wierzyciela można poprosić o złożenie zgłoszenia wierzytelności oraz o wskazanie preferowanego sposobu traktowania przysługujących mu wierzytelności. Wierzytelność należy udowodnić w ten sam sposób co długi upadłego na zasadach określonych w ustawie o upadłości.

Po udowodnieniu wierzytelności wierzyciel zyskuje prawo do głosowania na zgromadzeniu wierzycieli zwołanym zgodnie z ustawą w celu zatwierdzenia propozycji dłużnika. Jeżeli wierzyciel nie złoży zgłoszenia wierzytelności lub nie przedstawi właściwych dowodów stwierdzających istnienie wierzytelności, nie może wziąć udziału w zgromadzeniu wierzycieli ani uczestniczyć w podziale masy upadłości przewidzianym w układzie.

Postępowanie upadłościowe

Następnego dnia po ogłoszeniu upadłości osoby fizycznej Dział ds. Upadłości ISI przesyła powiadomienie o ogłoszeniu upadłości do określonych instytucji finansowych i organów administracji rządowej. Obwieszczenie o ogłoszeniu upadłości umieszcza się również na stronie internetowej Służby ds. Niewypłacalności i w Iris Oifigiul, tj. w dzienniku urzędowym Irlandii.

Wszystkich wierzycieli zabezpieczonych powiadamia się (na piśmie lub pocztą elektroniczną) o przysługującym im terminie wynoszącym 30 dni od dnia ogłoszenia upadłości na przedstawienie dowodów stwierdzających istnienie wierzytelności wobec masy upadłości. Dowodami stwierdzającymi istnienie wierzytelności mogą być: akty ustanawiające hipotekę, faktury, wyciągi i rachunki, a w niektórych okolicznościach wymagane może być również złożenie przez wierzyciela oświadczenia z mocą przysięgi.

Przed zaspokojeniem wierzycieli masy upadłości Służba ds. Niewypłacalności obwieszcza zbliżające się płatności i sprawy, których one dotyczą. Wierzyciele (zarówno zabezpieczeni, jak i niezabezpieczeni) ponownie mają 30 dni na zgłoszenie roszczeń do Służby ds. Niewypłacalności i tak samo są zobowiązani przedstawić dowody stwierdzające istnienie wierzytelności.

We wszystkich przypadkach Dział ds. Upadłości ISI wymaga od wierzycieli wypełnienia standardowego formularza zgłoszenia wierzytelności (proof of debt form) dostępnego na stronie internetowej Służby ds. Niewypłacalności.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Wierzytelności uprzywilejowane

W postępowaniach w celu zawarcia układu w sprawie spłaty zadłużenia i układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej wierzytelności uprzywilejowane zaspokaja się na zasadach przewidzianych w układzie, zaś w postępowaniu upadłościowym wierzytelności uprzywilejowane zaspokaja się bezpośrednio po zaspokojeniu kosztów postępowania upadłościowego i wszelkich innych kosztów lub wydatków poniesionych przez syndyka w związku z zarządem masą upadłości. Za wierzytelności uprzywilejowane uznaje się:

• określone kwoty należności wobec irlandzkiego organu administracji skarbowej (Revenue Commissioners), takie jak podatek dochodowy, podatek od dochodów kapitałowych, VAT, podatki odprowadzane w systemie PAYE i składki na ubezpieczenie społeczne zależne od dochodów (PRSI) itp.;
• określone lokalne podatki od nieruchomości do zapłaty w ciągu 12 miesięcy przed ogłoszeniem upadłości dłużnika lub zawarciem układu (rozpoczęciem okresu upadłości / okresu obowiązywania układu). Podatki te obejmują podatki i opłaty pobierane przez jednostki samorządu terytorialnego;
• wynagrodzenie należne pracownikom dłużnika za okres 4 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie okresu upadłości / okresu obowiązywania układu;
• wszelkie świadczenia należne pracownikom dłużnika w związku z emeryturą/rentą, urlopem lub zwolnieniem lekarskim[ix].

Wierzytelności zabezpieczone

W postępowaniu w celu zawarcia układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej wierzyciel zabezpieczony jest związany zasadami przewidzianymi w układzie. W ramach standardowego układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej pożyczka zabezpieczona jest spłacana z dochodów dłużnika w wysokości uzgodnionej w układzie. Ewentualna pozostała część miesięcznych dochodów dłużnika – po odliczeniu racjonalnych kosztów utrzymania i wynagrodzenia zarządcy upadłościowego osób fizycznych – jest wypłacana proporcjonalnie wierzycielom niezabezpieczonym dłużnika.

Upadłość nie wpływa na prawa wierzycieli zabezpieczonych. Wierzyciel zabezpieczony może skorzystać z jednego z trzech poniższych rozwiązań w odniesieniu do swojej wierzytelności zabezpieczonej:

• wykonanie zabezpieczenia – oznacza to, że wierzyciel w praktyce nie bierze udziału w postępowaniu upadłościowym;
• spieniężenie lub wycena zabezpieczenia i dochodzenie ewentualnej pozostałej należnej kwoty – wierzyciel oblicza godziwą wartość rynkową składnika majątku, na którym ustanowiono zabezpieczenie, i odlicza ją od całkowitej należnej kwoty. Ewentualna pozostała należna kwota zostaje zgłoszona do masy upadłości jako wierzytelność niezabezpieczona. W przypadku tego rozwiązania wierzyciel zabezpieczony może sprzedać obciążony składnik majątku;
• rezygnacja z zabezpieczenia – wierzyciel zabezpieczony może zupełnie zrezygnować z zabezpieczenia i zgłosić wierzytelność do masy upadłości jako wierzytelność niezabezpieczoną.

Wierzytelności niezabezpieczone

Zarówno w przypadku układu w sprawie spłaty zadłużenia, jak i w przypadku układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej wierzytelności niezabezpieczone zaspokaja się zgodnie z zasadami przewidzianymi w układzie. Jeżeli chodzi o zawiadomienie o umorzeniu długu, w przypadku gdy sytuacja dłużnika poprawi się w okresie nadzoru, dłużnik jest zobowiązany zawiadomić o tym fakcie Służbę ds. Niewypłacalności i w zależności od skali zmian może zostać wezwany do wniesienia pewnego wkładu na poczet uregulowania swoich należności.

Wierzytelnościom niezabezpieczonym wobec masy upadłości przyznaje się tę samą kategorię zaspokojenia. Wierzytelności te zaspokaja się z funduszów masy upadłości pozostałych po pokryciu kosztów postępowania upadłościowego, wydatków poniesionych przez syndyka i wierzytelności uprzywilejowanych.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Ogólną przesłanką pomyślnego zakończenia postępowania w związku z niewypłacalnością jest wypełnianie przez dłużnika zobowiązań wynikających z układu przez cały okres obowiązywania układu. Po spełnieniu tej przesłanki dłużnik zostaje zwolniony z długów niezabezpieczonych. Status wierzytelności zabezpieczonych będzie zależeć od szczegółowych postanowień układu.

Jeżeli dłużnik narusza warunki zawiadomienia o umorzeniu długu, układu w sprawie spłaty zadłużenia lub układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej, takie zawiadomienie może zostać unieważnione, a układ – uchylony. Jeżeli dłużnik zalega z płatnością przez 6 miesięcy, uznaje się, że układ zakończył się niepowodzeniem. W każdej z tych sytuacji dłużnik staje się zobowiązany do spłaty swoich długów w pełnej wysokości, wraz z zaległymi kwotami, opłatami i odsetkami narosłymi od tych długów przez okres zwłoki w płatności.

Postępowanie upadłościowe

Upadły, który przestrzegał zobowiązań nałożonych na niego w postępowaniu upadłościowym, zostaje automatycznie zwolniony z długów po upływie roku. Na każdym etapie okresu upadłości upadły może przedstawić wierzycielom propozycję (układu) w celu zaspokojenia ich wierzytelności. W takim przypadku upadły występuje do Wysokiego Trybunału z wnioskiem o zawieszenie postępowania upadłościowego wszczętego na wniosek wierzycieli. Od tej chwili syndyk nie będzie mógł spieniężyć składników masy upadłości. Wówczas upadły może przedstawić wierzycielom propozycję układu przed Wysokim Trybunałem. Propozycja układu zostaje poddana pod głosowanie wierzycieli upadłego; jeżeli co najmniej 60% głosujących wierzycieli (pod względem ich liczby i sumy wierzytelności) zgodzi się na warunki propozycji, zostanie ona przyjęta.

Kwotę uzgodnioną w propozycji układu można spłacić z funduszów masy upadłości lub ze środków własnych upadłego. Należy pokryć wszelkie opłaty lub wydatki poniesione przez biuro syndyka w związku z zarządem masą upadłości, a także zaspokoić wszelkie wierzytelności uprzywilejowane. Jeżeli syndyk zatwierdzi propozycję układu wynegocjowaną przed Wysokim Trybunałem, upadły zostaje zwolniony z długów.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Wierzyciele niezabezpieczeni – nie dotyczy.

Wierzyciele zabezpieczeni – status wierzytelności zabezpieczonych będzie zależeć od szczegółowych postanowień układu.

Postępowanie upadłościowe

W postępowaniu upadłościowym po ogłoszeniu upadłości wierzyciele nie mogą dochodzić od upadłego żadnych istniejących wierzytelności (mogą natomiast dochodzić roszczeń z tytułu długów zaciągniętych przez upadłego po ogłoszeniu upadłości) – zamiast tego kontaktują się bezpośrednio z syndykiem. Po zwolnieniu upadłego z długów, co w większości przypadków następuje po upływie roku (termin ten można wydłużyć nawet do 15 lat, np. w przypadku nieprzestrzegania ograniczeń), wszystkie wierzytelności niezabezpieczone (w tym wierzytelności uprzywilejowane) zostają umorzone. Wierzytelności wierzycieli zabezpieczonych, którzy postanowili skorzystać z możliwości wykonania zabezpieczenia, pozostają egzekwowalne również po dniu zwolnienia z długów. Postępowanie upadłościowe pozostaje bez wpływu na prawa wierzycieli zabezpieczonych do składnika majątku, na którym ustanowiono zabezpieczenie.

Jeżeli wierzyciel zabezpieczony wycenił swoje zabezpieczenie i zgłosił roszczenie do masy upadłości w odniesieniu do pozostałej należnej kwoty (jako wierzytelność niezabezpieczoną), kwotę pozostałą po zaspokojeniu wierzytelności z masy upadłości umarza się po zwolnieniu upadłego z długów. Należy pamiętać, że nawet jeżeli wierzyciel zabezpieczony postanowi wyłącznie skorzystać z możliwości wykonania zabezpieczenia (i nie zgłosi roszczenia do masy upadłości w odniesieniu do pozostałej należnej kwoty), nie będzie mógł dochodzić takiej pozostałej należnej kwoty od dłużnika po jego zwolnieniu z długów. W tym przypadku skutek netto upadłości dla pożyczki zabezpieczonej (lub hipoteki) będzie taki, że każda część pożyczki przekraczająca wartość powiązanego składnika majątku (na dzień ogłoszenia upadłości) będzie traktowana jako wierzytelność niezabezpieczona.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Układ w sprawie spłaty zadłużenia lub układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej: w postępowaniu w związku z niewypłacalnością wierzyciele zasadniczo ponoszą koszty przyjęcia układu. Z dostępnych środków dłużnika pokrywa się wynagrodzenie zarządcy upadłościowego osób fizycznych w wysokości uzgodnionej podczas głosowania nad układem lub zatwierdzonej przez sąd po późniejszym zbadaniu układu. Jeżeli wierzyciel wniesie sprzeciw wobec wydania świadectwa ochronnego lub przyjęcia układu, zasadniczo ponosi związane z tym koszty we własnym zakresie[x]. Jeżeli wierzyciel wniesie sprzeciw wobec zaproponowanego układu w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej, może wystąpić do sądu o zasądzenie kosztów w razie uznania sprzeciwu[xi]. Zwykle koszty ponosi ta strona, której czynności spowodowały ich powstanie.

Zawiadomienie o umorzeniu długu: zawiadomienie o umorzeniu długu nie pociąga za sobą żadnych kosztów.

Postępowanie upadłościowe

Wierzyciele ponoszą koszty postępowania upadłościowego, które spłaca się z funduszów masy upadłości.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością

Jedną z przesłanek wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością jest złożenie przez dłużnika kompletnego i prawdziwego oświadczenia o stanie majątkowym oraz podpisanie oświadczenia zgodnie z ustawą, potwierdzającego zawarte w nim informacje. Również zarządca upadłościowy osób fizycznych upewnia się co do tego, że informacje przekazane przez dłużnika są prawdziwe oraz że dłużnik nie zataił żadnych istotnych informacji dotyczących jego sytuacji finansowej. Wierzyciel, zarządca upadłościowy osób fizycznych lub – wyłącznie w przypadku zawiadomienia o umorzeniu długu – Służba ds. Niewypłacalności może wystąpić do sądu o umorzenie postępowania w sprawie niewypłacalności z uwagi na przesłanki określone w ustawie o niewypłacalności osób fizycznych, np.:

• w rezultacie zachowania dłużnika jego sytuacja finansowa pozwala na ubieganie się o zawarcie układu lub wydanie zawiadomienia o umorzeniu długu;
• nie spełniono wymogów proceduralnych przewidzianych w ustawie;
• nieprawidłowości lub pominięcia w obowiązkowym oświadczeniu finansowym dłużnika doprowadziły lub mogą doprowadzić do wyrządzenia istotnej szkody wierzycielowi;
• dłużnik nie spełnia kryteriów kwalifikowalności;
• dłużnik dokonał czynności prawnej na rzecz osoby trzeciej, uszczuplając tym samym masę upadłości; lub
• dłużnik popełnił czyn zabroniony przewidziany w ustawie o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

Wierzyciele nie mają prawa domagać się stwierdzenia nieważności czynności prawnych ani przeniesienia składników majątku przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością. Jeżeli jednak można uznać, że dłużnik przekazuje nadmierne składki na fundusz emerytalny, wierzyciel może wystąpić do sądu o odszkodowanie. Wówczas sąd może nakazać pełen zwrot kwoty przez podmiot prowadzący fundusz celem podziału między wierzycieli, którzy są stronami układu.

Postępowanie upadłościowe

Przeniesienie składników majątku i płatności dokonane wcześniej przed upadłego na rzecz wierzycieli lub osób trzecich można uznać za bezskuteczne na mocy przepisów prawa upadłościowego. Może to nastąpić w poniższych sytuacjach:

• upadły dokonał płatności na rzecz wierzyciela lub przeniósł na niego składnik majątku z pokrzywdzeniem pozostałych wierzycieli. Syndyk może żądać uznania takich płatności dokonanych w ciągu trzech lat przed ogłoszeniem upadłości za bezskuteczne. Jeżeli wniosek syndyka zostanie uwzględniony, przedmiotową kwotę włącza się do masy upadłości na rzecz wszystkich wierzycieli[xii];
• upadły dokonał darowizny lub przeniósł składnik majątku na osobę trzecią w zamian za kwotę niższą niż godziwa wartość rynkowa tego składnika. Jeżeli wniosek syndyka do Wysokiego Trybunału zostanie uwzględniony, takie przeniesienie dokonane w ciągu trzech lat przed ogłoszeniem upadłości może zostać uznane za bezskuteczne, a pozostała kwota zostanie włączona do masy upadłości na rzecz wszystkich wierzycieli[xiii];
• upadły przeniósł składnik majątku lub dokonał płatności w sposób, który można uznać za próbę uniknięcia włączenia składnika majątku lub sumy pieniężnej do masy upadłości. W takich przypadkach obowiązują dwa terminy:
  • na wniosek syndyka uwzględniony przez Wysoki Trybunał każdą taką czynność prawną dokonaną w ciągu trzech lat przed ogłoszeniem upadłości można uznać za bezskuteczną; oraz
  • każdą taką czynność prawną dokonaną w ciągu pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości można uznać za bezskuteczną, jeżeli upadły nie udowodni, iż w chwili dokonania czynności był wypłacalny[xiv].

We wszystkich opisanych powyżej sytuacjach syndyk składa oświadczenie z mocą przysięgi przed Wysokim Trybunałem, udowadniając w sposób zadowalający dla Wysokiego Trybunału w świetle przepisów, że przedmiotowych czynności prawnych faktycznie dokonano; wówczas takie czynności prawne będzie można uznać za przynoszące szkodę wierzycielom masy upadłości.

[i] Zob. rozdział 3 art. 59–64 (układ w sprawie spłaty zadłużenia) i rozdział 4 art. 93–98 (układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej) ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami), aby zapoznać się z przepisami dotyczącymi świadectw ochronnych.

[ii] Art. 115A ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

[iii] Podstawę prawną działania zarządcy upadłościowego osób fizycznych można znaleźć w części 5 ustawy o niewypłacalności osób fizycznych z 2012 r., zaś kryteria kwalifikacji, normy regulacyjne i wymogi w zakresie udzielania zezwoleń – w rozporządzeniu wykonawczym z 2013 r. w sprawie udzielania zezwoleń zarządcom upadłościowym osób fizycznych i ich nadzorowania zgodnie z ustawą o niewypłacalności osób fizycznych z 2012 r. (S.I. nr 209 z 2013 r.).

[iv] Art. 135 ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami) i pkt 17 załącznika pierwszego do ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[v] Art. 135 ust. 2 ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

[vi] Art. 61 i 136 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[vii] Art. 87 (układ w sprawie spłaty zadłużenia) i art. 120 (układ w sprawie niewypłacalności osoby fizycznej) ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

[viii] Art. 75 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[ix] Art. 81 i 101 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[x] Art. 97 ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

[xi] Art. 115 lit. a) ustawy o niewypłacalności z 2012 r. (z późniejszymi zmianami).

[xii] Art. 57 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[xiii] Art. 58 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

[xiv] Art. 59 ustawy o upadłości z 1988 r. (z późniejszymi zmianami).

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec przedsiębiorców oraz stowarzyszeń osób posiadających osobowość prawną i prowadzących działalność gospodarczą.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie wszczyna się na wniosek samego dłużnika, na wniosek wierzyciela posiadającego interes prawny lub na wniosek prokuratora przy sądzie pierwszej instancji (eisangeléas protodikón), w razie zaistnienia względów interesu publicznego. Przesłanki wszczęcia postępowania: a) jeżeli wniosek złożył wierzyciel - zaprzestanie realizacji płatności przez dłużnika; b) jeżeli wniosek złożył dłużnik, wystarczające jest wystąpienie ryzyka braku możliwości spłaty zadłużenia. Sąd ustali datę zaprzestania realizacji płatności, która nie może przypadać wcześniej niż dwa lata przed datą ogłoszenia wyroku. Na wniosek osoby posiadającej interes prawny w danej sprawie prezes sądu może zarządzić dowolny środek, jaki uzna za stosowny, aby zapobiec jakiejkolwiek zmianie stanu majątku dłużnika, która byłaby niekorzystna dla wierzycieli. Środki takie przestaną obowiązywać automatycznie po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W skład masy upadłości (ptocheutikí periousía) wchodzi cały majątek należący do dłużnika w dniu ogłoszenia upadłości, niezależnie od miejsca, w którym taki majątek się znajduje. W skład masy upadłości nie wchodzą: a) wszelkie składniki majątku niepodlegające zajęciu, tj. rzeczy, których dłużnik i członkowie jego rodziny bezwzględnie potrzebują do zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb, oraz rzeczy, których dłużnik potrzebuje do prowadzenia działalności zarobkowej, lub b) wszelkie składniki majątku wyłączone z zajęcia na mocy przepisów szczególnych. W skład masy upadłości nie wchodzi również majątek nabyty przez dłużnika po ogłoszeniu upadłości.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Z chwilą ogłoszenia upadłości dłużnik automatycznie zostaje pozbawiony zarządu nad majątkiem, tj. prawa do zarządzania i rozporządzania takim majątkiem. Wszelkie czynności związane z zarządem majątkiem dokonane przez dłużnika bez zgody syndyka (sýndikos) będą nieważne. Majątkiem będzie zarządzał syndyk. Wyłącznie w wyjątkowych przypadkach przewidzianych w przepisach prawa dłużnik może zarządzać swoim majątkiem. Powołany syndyk musi być prawnikiem z co najmniej pięcioletnim doświadczeniem zawodowym. Czynności syndyka nadzoruje sędzia sprawozdawca (eisigitís dikastís). Podjęcie niektórych czynności przez syndyka wymaga uzyskania zgody sądu właściwego w sprawach dotyczących upadłości („sąd upadłościowy”, ptocheutikó dikastírio). Sąd upadłościowy pełni funkcję najważniejszego organu nadzorczego odpowiedzialnego za kierowanie przebiegiem postępowania upadłościowego.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Ogłoszenie upadłości pozostaje bez uszczerbku dla prawa wierzyciela do potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelnością wzajemną dłużnika, pod warunkiem że przesłanki potrącenia były spełnione przed ogłoszeniem upadłości. Ewentualny zakaz dokonywania potrąceń będzie również miał zastosowanie do upadłości.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Wszelkie umowy dwustronne obowiązujące w dniu ogłoszenia upadłości, których dłużnik jest stroną, pozostaną w mocy, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej. Jeżeli sędzia sprawozdawca wyrazi na to zgodę, syndyk ma prawo do wykonania wszelkich pozostających w mocy umów oraz do zażądania od drugich stron wykonania zobowiązań z ich tytułu. Wszelkie umowy o charakterze ciągłym pozostaną w mocy, chyba że obowiązujące przepisy stanowią inaczej. Nie dotyczy to jednak umów finansowych. Przepisy ustawy o upadłości pozostają bez wpływu na prawo do wypowiedzenia umowy zgodnie z przepisami prawa lub postanowieniami umownymi. Ogłoszenie upadłości stanowi podstawę wypowiedzenia umów o charakterze osobistym, których dłużnik jest stroną. Syndyk może przenieść stosunek umowny, którego dłużnik jest stroną, na osobę trzecią. Stosunek pracy wygasa z chwilą ogłoszenia upadłości.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Z chwilą ogłoszenia upadłości wszelkie postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli przeciwko dłużnikowi o zaspokojenie lub wyegzekwowanie ich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym zostają automatycznie zawieszone, bez uszczerbku dla przepisów dotyczących wierzycieli posiadających zabezpieczenie, w przypadku których takie zawieszenie nie ma zastosowania do składników masy upadłości wniesionych jako zabezpieczenie. Pod pewnymi warunkami zawieszenie na okres kilku miesięcy może mieć jednak zastosowanie do takich wierzycieli. Po ogłoszeniu upadłości zabronione są w szczególności następujące czynności: kontynuowanie postępowania egzekucyjnego, wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub wytoczenie powództwa o wydanie wyroku deklaratoryjnego, kontynuowanie takich postępowań, wnoszenie lub rozpatrywanie środków zaskarżenia oraz wydawanie decyzji administracyjnych lub podatkowych lub ich wykonywanie w odniesieniu do składników masy upadłości.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Wszelkie sprawy będące w toku w dniu ogłoszenia upadłości będą kontynuowane przez syndyka, jeżeli dłużnik występuje w charakterze wierzyciela w tych sprawach. Jeżeli występują on w nich w charakterze dłużnika, będące w toku postępowania zostaną zawieszone i zastosowana zostanie procedura regulująca kwestie związane ze zgłaszaniem i weryfikacją roszczeń.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Wierzyciele muszą zgłaszać swoje roszczenia przeciwko dłużnikowi do sekretarza ds. upadłości (grammatéas ton ptocheúseon). Wszyscy wierzyciele, niezależnie od ich uprzywilejowania lub poziomu zabezpieczenia, w tym wierzyciele, których wierzytelności mają charakter warunkowy, wchodzą w skład zgromadzenia wierzycieli (synéleusi ton pistotón). Termin pierwszego posiedzenia tego zgromadzenia wyznacza się w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. W trakcie tego posiedzenia osoby wchodzące w skład zgromadzenia wierzycieli mogą powołać trzyosobową radę wierzycieli (epitropí pistotón), która może z kolei powołać wspólnego przedstawiciela dla wszystkich członków. Trzyosobowa rada wierzycieli będzie monitorować przebieg postępowania upadłościowego.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Po sporządzeniu spisu inwentarza ruchomości i nieruchomości należących do dłużnika syndyk może zasięgnąć opinii sędziego sprawozdawcy i zwrócić się do niego o zgodę na sprzedaż towarów lub ruchomości wchodzących w skład masy upadłości, ale wyłącznie w zakresie, w jakim jest to konieczne do zaspokojenia bieżących potrzeb. Syndyk może spieniężyć składniki majątku dłużnika i podzielić zyski między wierzycieli, zbywając przedsiębiorstwo rozumiane jako całość albo poszczególne składniki jego majątku, wyłącznie po zakończeniu procesu weryfikacji wierzycieli i wyłącznie w przypadku, gdy w odniesieniu do przedsiębiorstwa nie przyjęto ani nie zatwierdzono żadnego planu restrukturyzacyjnego lub gdy decyzja o przyjęciu lub zatwierdzeniu takiego planu została uchylona. Nieruchomości dłużnika można zbyć wyłącznie za zgodą sądu upadłościowego udzieloną po złożeniu stosownego wniosku przez syndyka oraz po przekazaniu sądowi odpowiedniego sprawozdania przez sędziego sprawozdawcę.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wszyscy wierzyciele dłużnika mogą zgłosić swoje wierzytelności i przekazać sekretarzowi ds. upadłości stosowne dokumenty, niezależnie od tego, czy ich wierzytelności są wierzytelnościami uprzywilejowanymi oraz czy zostały zabezpieczone. Wierzyciele biorący udział w postępowaniu upadłościowym to wierzyciele, którzy w dniu ogłoszenia upadłości posiadają roszczenie pieniężne wobec dłużnika wynikające z umowy, które stało się już wymagalne i którego można dochodzić przed sądem. Nie można zgłaszać żadnych roszczeń powstałych po wszczęciu postępowania upadłościowego. Koszty sądowe związane z czynnościami syndyka, koszty poniesione w związku z zarządem masą upadłości, wynagrodzenie syndyka i wszelkie roszczenia wobec samej masy upadłości (omadiká pistómata) są potrącane z góry po wydaniu decyzji o sprzedaży masy upadłości i zaspokajane w pierwszej kolejności przed wierzycielami dłużnika.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Wierzytelności muszą być zgłaszane sekretarzowi ds. upadłości na piśmie, ze wskazaniem ich rodzaju, podstawy i daty powstania itp., w terminie miesiąca od daty ogłoszenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Biuletynie Pism Sądowych Funduszu Prawników (Deltío Dikastikón Dimosieúseon tou Tameíou Nomikón). Po upływie wskazanego powyżej terminu wierzyciel może nadal wnieść sprzeciw (anakopí) i wystąpić do sądu upadłościowego o zweryfikowanie jego wierzytelności. Następujące zasady mają zastosowanie do tej weryfikacji: a) weryfikację przeprowadza syndyk w obecności sędziego sprawozdawcy w terminie trzech dni od upływu terminu na zgłoszenie wierzytelności; b) wierzyciel, którego wierzytelność podlega weryfikacji, może wziąć udział w weryfikacji osobiście albo za pośrednictwem należycie upoważnionej osoby trzeciej; c) weryfikację przeprowadza się, porównując dokumenty przedstawione przez wierzyciela z księgami i dokumentami przedstawionymi przez dłużnika; d) sędzia sprawozdawca sporządza sprawozdanie z przebiegu weryfikacji; e) w przypadku wątpliwości sędzia sprawozdawca podejmie decyzję w sprawie dopuszczalności wierzytelności i może dopuścić ją warunkowo; f) w trakcie weryfikacji dłużnik, syndyk lub wierzyciele, których wierzytelności zostały już zatwierdzone, mogą wnieść sprzeciw. Nie istnieje żadna dedykowana strona internetowa zawierająca specjalne formularze wykorzystywane w ramach powyższej procedury. Specjalne formularze można jednak otrzymać od sekretarza ds. upadłości w sądzie pierwszej instancji (protodikeío).

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Po dokonaniu likwidacji masy upadłości syndyk bezzwłocznie sporządza plan podziału i przekazuje go sędziemu sprawozdawcy. Sędzia sprawozdawca opatrzy ten plan klauzulą wykonalności i ogłosi go przez wywieszenie w budynku sądowym. Przy podziale zostaną wzięte pod uwagę następujące przywileje ogólne: (i) roszczenia związane z wszelkiego rodzaju finansowaniem udzielonym w celu zapewnienia dłużnikowi możliwości dalszego prowadzenia działalności; (ii) roszczenia związane z kosztami leczenia dłużnika lub z wydatkami związanymi z pogrzebem; (iii) roszczenia związane z koniecznością zapewnienia niezbędnej żywności; (iv) roszczenia pracowników z tytułu stosunku pracy i honoraria adwokackie; (v) roszczenia rolników; (vi) roszczenia państwa greckiego i organów samorządu terytorialnego; (vii) roszczenia funduszu gwarancyjnego (synengyitikó) oraz specjalne przywileje wierzycieli, np. uprzywilejowane roszczenia względem określonych ruchomości lub nieruchomości dłużnika lub dotyczące określonej kwoty pieniężnej. W przypadku nakładania się przywilejów w odniesieniu do zysków ze sprzedaży składnika majątku lub w odniesieniu do określonej kwoty pieniężnej stosuje się odpowiednio stosowne przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Plan restrukturyzacyjny może zostać złożony do sądu upadłościowego przez dłużnika i syndyka. Plan ten musi zawierać informacje na temat sytuacji finansowej dłużnika i proponowanej metody zaspokojenia wierzycieli, opis środków, które należy podjąć, takich jak zmiany organizacyjne i biznesplany, powstanie praw oraz kolejność zaspokajania wierzytelności itp. Sąd upadłościowy przeprowadzi wstępną analizę planu z urzędu w terminie 20 dni od daty jego złożenia i może odrzucić ten plan, jeżeli spełnione zostaną określone przesłanki ustanowione w obowiązujących przepisach. Jeżeli sąd nie odrzuci planu, wyznaczy wierzycielom co najmniej trzymiesięczny termin na jego przyjęcie oraz określi termin posiedzenia wierzycieli. Dyskusja nad planem i dotyczące go głosowanie odbywa się w obecności sędziego sprawozdawcy. Przyjęcie planu wymaga uzyskania kwalifikowanej większości głosów. Po przyjęciu planu restrukturyzacyjnego przez wierzycieli plan ten przekazuje się sądowi do zatwierdzenia. Po wydaniu prawomocnego postanowienia zatwierdzającego plan restrukturyzacyjny plan ten staje się wiążący dla wszystkich wierzycieli, niezależnie od ich pozycji w kolejności zaspokajania wierzytelności oraz od tego, czy zgłosili oni swoje wierzytelności. Postępowanie upadłościowe zostaje zakończone. Każdy wierzyciel może wytoczyć powództwo indywidualnie.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Po wydaniu postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego znosi się ograniczenia nałożone na dłużnika w postępowaniu upadłościowym, dłużnik odzyskuje prawo do zarządu swoim majątkiem, a każdy z wierzycieli może wytoczyć powództwo indywidualnie. Ściślej rzecz biorąc, postępowanie upadłościowe zostaje zakończone z chwilą likwidacji majątku, a syndyk złoży sprawozdanie w terminie jednego miesiąca.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Koszty i wydatki związane z postępowaniem upadłościowym pokrywa się z masy upadłości.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Wszelkie czynności podejmowane przez dłużnika w okresie od dnia zaprzestania realizacji płatności do dnia ogłoszenia upadłości („okres istnienia podejrzenia”, ýpopti períodos) ze szkodą dla ogółu wierzycieli, mogą zostać unieważnione (czynności dotknięte nieważnością względną, práxeis dynitikís anáklisis) lub muszą zostać unieważnione (czynności dotknięte nieważnością bezwzględną, práxeis ypochreotikís anáklisis), z zastrzeżeniem przesłanek określonych w prawie upadłościowym. Powództwo o ustalenie nieważności czynności może wytoczyć przed sąd upadłościowy syndyk lub, pod pewnymi warunkami, wierzyciel. Każdy, kto nabył dowolny składnik majątku dłużnika na podstawie czynności nieważnej, musi zwrócić taki składnik majątku do masy upadłości.

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Hiszpania

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Sądowe postępowanie upadłościowe, zwane concurso de acreedores, ma zastosowanie zarówno do dłużnika cywilnego, jak i do przedsiębiorcy, niezależnie od tego, czy są oni osobami fizycznymi czy też osobami prawnymi. Przepisy regulujące to postępowanie określono w tekście przekształconym ustawy o upadłości (Texto Refundido de la Ley Concursal), zatwierdzonym królewskim dekretem ustawodawczym nr 1/2020 z dnia 5 maja 2020 r. W tekście tym ujęto również i objaśniono wprowadzone zmiany i szczególne cechy ogłaszania upadłości przez osoby fizyczne, wprowadzone do hiszpańskiego prawa upadłościowego ustawą nr 25/2015 i przewidujące możliwość zwolnienia dłużnika z niespłaconego długu w postępowaniu upadłościowym.

Istnieje możliwość ogłoszenia upadłości każdego dłużnika, niezależnie od tego, czy jest osobą fizyczną (uwzględniając małoletnich lub osoby pozbawione zdolności do czynności prawnych) czy prawną, przedsiębiorcą czy konsumentem, chociaż w ustawie przewidziano pewne przepisy dotyczące określonych rodzajów dłużnika, w szczególności w przypadku spółek prawa handlowego lub konsumentów.

Upadłość osób prawnych może zostać ogłoszona nawet wówczas, gdy są one w likwidacji. Nie ma znaczenia, czy są one częścią grupy przedsiębiorstw, ponieważ możliwe jest ogłoszenie upadłości jednego niewypłacalnego przedsiębiorstwa lub większej ich liczby, ale nie grupy jako takiej.

Postępowanie upadłościowe może zostać wszczęte w odniesieniu do spadku, pod warunkiem że spadek nie został przyjęty wprost.

Nie można ogłosić upadłości podmiotów wchodzących w skład organizacji terytorialnej państwa, organów publicznych i innych podmiotów prawa publicznego.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

2.1. Przesłanki wszczęcia postępowania upadłościowego:

W ustawie przewidziano określone subiektywne i obiektywne przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe:

A) przesłanka subiektywna: istnieje możliwość ogłoszenia upadłości każdego dłużnika, niezależnie od tego, czy jest osobą fizyczną czy prawną, przedsiębiorcą czy konsumentem, chociaż w ustawie przewidziano pewne przepisy dotyczące danego rodzaju dłużnika, w szczególności w przypadku spółek prawa handlowego lub konsumentów.

Nie można ogłosić upadłości podmiotów wchodzących w skład organizacji terytorialnej państwa, organów publicznych i innych podmiotów prawa publicznego.

B) przesłanka obiektywna: niewypłacalność dłużnika rozumiana jako brak zdolności do regularnego pokrywania spoczywających na nim zobowiązań.

2.2. Strony, które mogą wystąpić o wszczęcie postępowania

W zależności do tego, czy wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego zostaje złożony przez dłużnika czy przez wierzycieli, warunki złożenia wniosku są różne.

Jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego występuje dłużnik (postępowanie dobrowolne), musi on przedstawić przed sądem dowody świadczące o tym, że jest aktualnie niewypłacalny lub że grozi mu nieuchronna niewypłacalność, tj. że nie będzie w stanie regularnie pokrywać spoczywających na nim zobowiązań. Jeżeli dłużnik jest aktualnie niewypłacalny, ma obowiązek wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego w terminie dwóch miesięcy od dnia, w którym zdał lub powinien był zdać sobie sprawę ze swojej niewypłacalności.

Zgodnie z obowiązującym prawem we wspomnianym terminie dwóch miesięcy dłużnik może jednak powiadomić sąd, że negocjuje warunki ugody dotyczącej refinansowania swojego zadłużenia z wierzycielami; w takim przypadku bieg terminu ulega zawieszeniu na czas trwania negocjacji, a wierzyciele nie mogą wszcząć odrębnego postępowania egzekucyjnego z majątku dłużnika niezbędnego mu do prowadzenia działalności przez okres trzech miesięcy. W przypadku braku porozumienia z wierzycielami po upływie tego okresu dłużnicy muszą wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego w terminie jednego miesiąca.

Dłużnicy muszą załączyć określone dokumenty do wniosku o wszczęcie postępowania, takie jak sprawozdanie z prowadzonej działalności gospodarczej, spis inwentarza składników majątku, wykaz wierzycieli ze wskazaniem gwarancji kredytowych oraz wykaz pracowników wraz z księgami rachunkowymi, jeżeli dłużnicy są zobowiązani do ich prowadzenia.

Dłużnicy, którzy mogą być osobami fizycznymi lub prawnymi, są zobowiązani do wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego, jeżeli są aktualnie niewypłacalni, tj. nie są w stanie regularnie pokrywać spoczywających na nich zobowiązań. Natomiast w przypadku, w którym dłużnikom grozi nieuchronna niewypłacalność (tj. w sytuacji, gdy dłużnicy nie są jeszcze niewypłacalni, ale przewiduje się, że wkrótce staną się niewypłacalni), dłużnicy są po prostu uprawnieni do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Przy składaniu wniosku do sądu gospodarczego (juzgado de lo mercantil) należy spełnić określone wymogi przewidziane w art. 6 i 7 tekstu przekształconego ustawy o upadłości: załączyć do wniosku sprawozdanie dotyczące historii finansowej i prawnej dłużnika; wskazać, czy dłużnik prowadzi działalność gospodarczą; jeżeli dłużnik jest osobą prawną, musi wskazać udziałowców/akcjonariuszy, syndyków lub likwidatorów oraz biegłego rewidenta; załączyć do wniosku spis inwentarza składników majątku i praw wraz z informacjami umożliwiającymi ich identyfikację; załączyć do wniosku wykaz wierzycieli w porządku alfabetycznym wraz z ich danymi adresowymi oraz informacjami na temat kwoty i terminu wymagalności wierzytelności oraz istniejących gwarancji; w stosownych przypadkach do wniosku należy załączyć wykaz pracowników; jeżeli dłużnik jest zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych, musi dostarczyć te księgi; jeżeli dłużnik wchodzi w skład grupy przedsiębiorstw, musi poinformować sąd o tym fakcie i przedłożyć skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy.

Dłużnicy są zobowiązani do współpracy z sędzią odpowiedzialnym za przeprowadzenie postępowania upadłościowego oraz z syndykami; taka współpraca nie ogranicza się wyłącznie do biernego spełniania nakładanych na nich wymogów, ale obejmuje również aktywne przekazywanie informacji na temat wszelkich istotnych kwestii. Zobowiązanie to obejmuje również obowiązek stawienia się przed stosownym organem (sądem lub syndykami), współpracy z tymi organami oraz udzielania im informacji. Wspomniane zobowiązania mają zastosowanie do dłużników będących osobami fizycznymi oraz do dłużników pełniących de facto lub de iure funkcję organów zarządzających osób prawnych, niezależnie od tego, czy pełnią oni tę funkcję obecnie, czy też pełnili ją na przestrzeni ostatnich dwóch lat. Niedopełnienie tego obowiązku jest rozumiane jako domniemanie umyślnego działania lub rażącego niedbalstwa, co pociąga za sobą ogłoszenie zawinionej upadłości (w przypadkach, w których zastosowanie mają przepisy dotyczące winy, tj. w przypadkach dotyczących zatwierdzenia niekorzystnej ugody lub wszczęcia postępowania likwidacyjnego).

Dłużnik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za niewypłacalność i ukarany. Jednym z celów postępowania upadłościowego jest zbadanie przyczyn niewypłacalności oraz – w szczególności – ustalenie, czy zachowanie dłużnika lub innych osób bezpośrednio lub pośrednio powiązanych z dłużnikiem przyczyniło się do doprowadzenia do niewypłacalności lub do pogorszenia sytuacji finansowej dłużnika. Wiąże się to z koniecznością przedstawienia wyjaśnień dotyczących odpowiednich zobowiązań za pomocą tabeli sankcji, o której mowa w art. 455 i 456 tekstu przekształconego ustawy o upadłości.

2.3. Wszczęcie postępowania oraz chwila, od której postępowanie wywołuje skutki:

Sędzia musi zbadać przedłożoną dokumentację i w razie stwierdzenia istniejącej lub nieuchronnej niewypłacalności ogłasza niewypłacalność dłużnika w dniu wpłynięcia wniosku lub następnego dnia. Jeżeli przedłożona dokumentacja jest niekompletna, sędzia może jednorazowo wyznaczyć pięciodniowy termin na jej uzupełnienie.

Z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego może wystąpić również dowolny z wierzycieli – w takim przypadku postępowanie to ma charakter przymusowy (concurso necesario). Wierzyciele występujący o ogłoszenie upadłości muszą przedstawić dowody świadczące o aktualnej niewypłacalności dłużnika oraz dowody świadczące o wydaniu nakazu egzekucji przeciwko dłużnikowi, potwierdzające, że uzyskano majątek niewystarczający do pokrycia zadłużenia, lub dowody potwierdzające wystąpienie określonych okoliczności faktycznych prowadzących do przyjęcia domniemania niewypłacalności dłużnika, takich jak: ogólne zaprzestanie spłaty zobowiązań przez dłużnika; dokonanie zajęcia obejmującego szereg składników majątku dłużnika; pospieszne ukrycie lub sprzedanie majątku czy zaprzestanie spłacania niektórych wierzytelności (podatków, składek na ubezpieczenie społeczne, roszczeń pracowników).

Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego został złożony przez wierzyciela, dłużnik zostaje wezwany do stawienia się przed sądem i ma możliwość złożenia zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości. W takich przypadkach sędzia zwołuje rozprawę, na której strony mogą – z pewnymi ograniczeniami – przedstawić dowody, a sędzia musi rozstrzygnąć, czy dłużnik jest aktualnie niewypłacalny, i w razie potrzeby ogłosić upadłość. Postępowanie wszczyna się również w przypadku, gdy dłużnik przyjmie postanowienie o ogłoszeniu upadłości, nie zaskarży tego postanowienia lub nie stawi się na rozprawie.

Dłużnicy będący osobami fizycznymi, którzy znaleźli się w sytuacji aktualnej lub nieuchronnej niewypłacalności i których szacunkowe zobowiązania nie przekraczają kwoty pięciu milionów euro, mogą wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania mającego na celu zawarcie pozasądowej ugody w sprawie płatności. Osoby prawne, które spełniają wymogi ustanowione w art. 631 tekstu przekształconego ustawy o upadłości, również mogą wystąpić z takim wnioskiem.

Postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego staje się skuteczne z chwilą jego wydania, nawet jeżeli zostało zaskarżone.

2.4. Publikacja postanowienia o ogłoszeniu upadłości:

Publikacja postanowienia o ogłoszeniu upadłości odbywa się w miarę możliwości drogą elektroniczną. Wyciąg z tego postanowienia musi zostać opublikowany w dzienniku urzędowym (Boletín Oficial del Estado), chociaż sędzia może nakazać publikację postanowienia również w innych środkach masowego przekazu, jeżeli uzna to za konieczne.

2.5. Środki tymczasowe:

Na wniosek osoby występującej o wszczęcie postępowania upadłościowego oraz, w stosownych przypadkach, po złożeniu kaucji na pokrycie potencjalnych zobowiązań sędzia może – po uwzględnieniu wniosku – zastosować konieczne środki gwarantujące integralność majątku dłużnika zgodnie z przepisami ogólnymi prawa procesowego.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

3.1. Składniki majątku, które wchodzą w skład masy upadłości

Wszystkie składniki majątku i prawa dłużnika na dzień ogłoszenia upadłości, jak również wszystkie składniki majątku i prawa nabyte przez dłużnika lub włączone w toku postępowania składają się na masę upadłości lub „majątek objęty postępowaniem”. Nie dotyczy to tych składników majątku, które prawo uznaje za niezbywalne.

Wierzyciele dysponujący prawami pierwszeństwa w odniesieniu do statków wodnych lub statków powietrznych mogą wyodrębnić takie składniki majątku z masy upadłości, podejmując czynności przewidziane w przepisach sektorowych.

W przypadku postępowania upadłościowego z udziałem dłużników będących osobami fizycznymi pozostającymi w związku małżeńskim majątek osobisty tych małżonków będzie stanowił część majątku objętego postępowaniem, przy czym jeżeli małżonkowie zawarli umowę ustanawiającą małżeńską wspólność majątkową, składniki majątku wspólnego małżonków również zostaną włączone do masy upadłości, jeżeli będzie to konieczne do pokrycia zobowiązań dłużnika.

Postępowanie upadłościowe nie wiąże się z koniecznością zaprzestania działalności gospodarczej przez dłużnika – przedsiębiorstwo dłużnika może nadal prowadzić działalność zgodnie z przyjętymi ustaleniami dotyczącymi utrzymania lub zawieszenia uprawnień dłużnika. Ogólnie rzecz biorąc, w przypadku ustanowienia nadzoru nad korzystaniem przez dłużnika z przysługujących mu uprawnień dłużnik może zarządzać lub rozporządzać składnikami majątku wyłącznie po uzyskaniu zgody syndyków. Podejmowanie określonych czynności o charakterze ogólnym może być jednak dozwolone, jeżeli wchodzą one w zakres normalnej działalności przedsiębiorstwa. Co do zasady do czasu zatwierdzenia ugody z wierzycielami lub do czasu wszczęcia postępowania likwidacyjnego składniki majątku nie mogą bez zgody sędziego zostać obciążone w celu pokrycia kosztów ponoszonych przez niewypłacalne przedsiębiorstwo. W poniższej sekcji objaśniono kwestie związane z zawieszeniem uprawnień dłużnika lub ustanowieniem nadzoru nad sposobem korzystania przez dłużnika z przysługujących mu uprawnień.

W kontekście procesu refinansowania połowę finansowania w postaci nowych wpływów gotówkowych uznaje się za wierzytelność wobec masy upadłości.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

4.1. Uprawnienia dłużnika

Co do zasady punktem wyjścia jest rozróżnienie postępowania dobrowolnego i postępowania przymusowego (art. 29). W tym pierwszym przypadku dłużnik nadal zarządza i dysponuje swoim majątkiem oraz jest objęty nadzorem ze strony syndyka, który musi udzielić zezwolenia lub wyrazić na to zgodę. W przypadku postępowania przymusowego dłużnik traci uprawnienie do zarządzania i dysponowania swoim majątkiem, które powierza się syndykowi. Przepisy te nie mają na celu ukarania dłużnika, lecz raczej zachowaniu jego majątku i zagwarantowaniu możliwości osiągnięcia celów postępowania.

Celem pozostaje jednak kontynuowanie działalności gospodarczej przez dłużnika, dlatego też w art. 111 zezwala się syndykowi na sporządzenie katalogu czynności, które – z uwagi na swój charakter i powiązane koszty – są zwolnione z konieczności ich objęcia niezbędnymi środkami kontroli. System jest elastyczny, ponieważ sędzia może – wydając postanowienie z uzasadnieniem – nakazać zawieszenie uprawnień dłużnika w przypadku postępowania dobrowolnego i nakazać objęcie dłużnika zwykłym nadzorem, polegającym na udzielaniu zezwoleń lub zgody, w przypadku postępowania przymusowego, wskazując ryzyko, którego zamierza się uniknąć, oraz korzyści, jakie planuje się uzyskać.

Podobnie – na wniosek syndyka – początkowe ustalenie dotyczące ograniczenia lub przekazania uprawnień może zostać zmienione na dowolnym dalszym etapie postępowania, również na mocy uzasadnionego postanowienia i po wysłuchaniu dłużnika (zmiany nie dokonuje się automatycznie), o ile dana zmiana zostanie opublikowana w takiej samej formie jak postanowienie o ogłoszeniu upadłości.

Z chwilą zakończenia postępowania uchyla się również wszelkie ograniczenia uprawnień. W przeciwnym razie obowiązują one do chwili zatwierdzenia ugody z wierzycielami, na mocy której mogą zostać ustanowione środki ograniczające uprawnienia dłużnika lub pozbawiające go takich uprawnień. Jeżeli postępowanie upadłościowe zakończy się wszczęciem postępowania likwidacyjnego, rozpoczęcie tego etapu pociąga za sobą zawieszenie uprawnień dłużnika.

Celem ustawy o upadłości w przekształconym brzmieniu jest zasadniczo zagwarantowanie zachowania majątku dłużnika objętego postępowaniem upadłościowym w nienaruszonym stanie; w niektórych przypadkach możliwa jest jednak sprzedaż majątku dłużnika w toku postępowania upadłościowego pod warunkiem uzyskania zgody sądu, co w niektórych przypadkach nie będzie konieczne. W postępowaniu upadłościowym możliwa jest również sprzedaż jednostek produkcyjnych zgodnie z przepisami art. 215 i nast. tekstu przekształconego ustawy o upadłości.

W drodze wyjątku od ogólnej zasady ciągłości działalności dłużnika przyjmuje się, że – na wniosek syndyka i po wysłuchaniu dłużnika oraz przedstawicieli pracowników – biura dłużnika mogą zostać zamknięte lub prowadzona przez niego działalność gospodarcza może zostać zawieszona. Jeżeli wiąże się to z koniecznością zbiorowego rozwiązania, zawieszenia lub zmiany umów o pracę, sędzia musi postępować zgodnie z przepisami szczególnymi.

W ustawie określono również szczegółowe obowiązki dotyczące ksiąg rachunkowych dłużnika. Skutki postępowania upadłościowego dla organów zarządzających niewypłacalnych osób prawnych są regulowane odrębnie.

4.2. Powołanie i uprawnienia syndyków:

Syndyk jest osobą lub organem odgrywającym kluczową rolę w postępowaniu upadłościowym, który udziela sędziemu wsparcia i jest odpowiedzialny za zarządzanie postępowaniem upadłościowym. Po wszczęciu postępowania upadłościowego sędzia nakazuje przystąpienie do drugiego etapu postępowania, w którym rozstrzyga się wszelkie kwestie związane z powołaniem, statusem, uprawnieniami i odpowiedzialnością syndyka.

Syndyka wybiera się spośród osób fizycznych i prawnych, które dobrowolnie zarejestrowały się w publicznym rejestrze upadłości (Registro Público Concursal) zgodnie z warunkami określonymi w przepisach prawa. W tym celu dokonuje się rozróżnienia między postępowaniami upadłościowymi prowadzonymi na małą, średnią i dużą skalę. Pierwszą osobę z listy powołuje się w drodze losowania, a następnie w kolejności, z wyjątkiem postępowań prowadzonych na dużą skalę, w toku których sędzia może powołać syndyka, którego uzna za najodpowiedniejszego, wskazując przyczyny wyboru, zgodnie z kryteriami przewidzianymi przez prawo. W przypadku postępowania upadłościowego dotyczącego instytucji kredytowych sędzia musi powołać syndyka spośród osób zaproponowanych przez Fundusz na rzecz Uporządkowanej Restrukturyzacji Banków (Fondo de Reestructuración Ordenada Bancaria). Sędzia powołuje syndyków spośród osób zaproponowanych przez Krajową Komisję ds. Rynku Papierów Wartościowych (Comisión Nacional del Mercado de Valores) w przypadku postępowania dotyczącego instytucji objętych nadzorem tej komisji lub nadzorem Konsorcjum Ubezpieczeń Odszkodowawczych (Consorcio de Compensación de Seguros) w przypadku zakładów ubezpieczeń.

Z reguły powołuje się tylko jednego syndyka. Wyjątkowo ze względu na interes ogólny sędzia-komisarz w postępowaniu upadłościowym może wyznaczyć wierzyciela będącego przedstawicielem administracji publicznej lub wierzyciela reprezentującego podmiot prawa publicznego powiązany z administracją publiczną lub odpowiadający przed administracją publiczną jako drugiego syndyka.

Art. 57 i nast. tekstu przekształconego ustawy o upadłości szczegółowo określają status prawny syndyka, któremu powierzono następujące rodzaje obowiązków: obowiązki o charakterze proceduralnym; obowiązki względem dłużnika lub jego organów zarządzających; obowiązki dotyczące kwestii pracowniczych; obowiązki dotyczące praw wierzycieli; obowiązki związane ze sprawozdawczością i oceną; obowiązki dotyczące sprzedaży lub likwidacji majątku; oraz obowiązki sekretarskie. Najważniejszym obowiązkiem syndyka jest przedłożenie sprawozdania, o którym mowa w art. 292, do którego załącza on propozycję spisu inwentarza oraz wykaz wierzycieli.

Sędzia ustala wysokość honorarium syndyków zgodnie ze stawką określoną w dekrecie królewskim nr 1860/2004 z dnia 6 września 2004 r.

Powołany syndyk musi przyjąć tę funkcję, przy czym może zostać odrzucony lub odwołany przez sędziego z uzasadnionych powodów. Syndycy mogą również powoływać delegowanych asystentów wspierających ich w pełnieniu ich obowiązków.

4.3. Sędzia-komisarz

Właściwość do rozpoznawania postępowań upadłościowych jest kwestią prawa handlowego jako szczególnej gałęzi prawa cywilnego. Sędzia orzeka o niewypłacalności i prowadzi postępowanie. W art. 86ter ustawy organicznej nr 6/1985 z dnia 1 lipca 1985 r. o sądownictwie (Ley Orgánica del Poder Judicial) ustanowiono katalog kompetencji sędziów sądów gospodarczych, który obejmuje w szczególności kompetencję do rozstrzygania wszelkich kwestii związanych z postępowaniem upadłościowym.

Sędzia może ograniczyć prawa podstawowe dłużnika w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości lub wcześniej jako środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego. Ograniczenia takie mogą obejmować: a) kontrolę komunikacji telefonicznej i pocztowej; b) obowiązek przebywania w miejscu zamieszkania oraz ewentualne objęcie go aresztem domowym; oraz c) nakaz wejścia do pomieszczeń, w których zamieszkuje dłużnik, i ich przeszukania. Jeżeli dłużnik jest osobą prawną, środki te mogą również zostać podjęte w odniesieniu do wszystkich lub niektórych spośród jego aktualnych dyrektorów lub likwidatorów, a także w odniesieniu do dyrektorów lub likwidatorów, którzy pełnili tę funkcję na przestrzeni ostatnich dwóch lat.

W art. 52 i 53 sędziemu-komisarzowi przyznaje się „wyjątkową i wyłączną” kompetencję do rozstrzygania szeregu kwestii dotyczących, zasadniczo, wszystkich powództw mających bezpośredni związek z takim majątkiem. Do jego kompetencji należy również wydawanie postanowień w kwestiach dotyczących zbiorowego zawieszenia umów o pracę w przypadku ogłoszenia upadłości pracodawcy oraz do rozpoznawania powództw mających na celu pociągnięcie dyrektorów lub likwidatorów niewypłacalnego przedsiębiorstwa do odpowiedzialności.

W odniesieniu do orzeczeń w trybie prejudycjalnym – i wyłącznie do celów postępowania upadłościowego – zakres właściwości sędziego rozszerza się również na kwestie administracyjne lub społeczne bezpośrednio związane z postępowaniem upadłościowym.

Ustawa o upadłości zawiera przepisy regulujące jurysdykcję krajową i właściwość miejscową oraz przepisy szczególne dotyczące trybu postępowania, które są nadrzędne wobec ogólnych przepisów prawa procesowego.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Po wszczęciu postępowania upadłościowego potrącenie wierzytelności lub długów niewypłacalnego dłużnika nie jest już możliwe. Potrącenie jest jednak dopuszczalne, jeżeli stosowne wymogi zostały spełnione przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości, nawet jeżeli postanowienie zostało opublikowane w późniejszym terminie. Wspomniane wymogi są zasadniczo zawarte w art. 1196 kodeksu cywilnego (Código Civil) (wzajemność roszczeń, jednolitość długów oraz ich wymagalność i należność).

Wymogi te nie mają zastosowania do postępowania upadłościowego z elementem obcym, jeżeli prawo właściwe mające zastosowanie do wierzytelności wzajemnej dłużnika dopuszcza taką możliwość w przypadku niewypłacalności.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

6.1. Wpływ na umowy, których dłużnik jest stroną:

W art. 156 i nast. tekstu przekształconego ustawy o upadłości uregulowano wpływ postępowania upadłościowego na umowy zawarte przez dłużnika z osobami trzecimi, których realizacja rozpoczęła się przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Problem pojawia się w przypadku umów dwustronnych, ponieważ zgodnie z art. 157 umowy jednostronne określają uznanie wierzytelności wierzycieli będących osobami trzecimi lub wymóg, aby ich wierzytelności zostały włączone do majątku objętego postępowaniem. Umowy zawarte z organami administracji publicznej podlegają przepisom szczególnym prawa administracyjnego.

Co do zasady art. 156 stanowi, że wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości samo w sobie nie ma wpływu na umowy zawierające zobowiązania wzajemne niezrealizowane przez dłużnika lub drugą stronę. Zobowiązania dłużnika obciążają masę upadłości. Wszelkie odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy również uznaje się za wierzytelność wobec masy upadłości.

Samo ogłoszenie upadłości jednej ze stron nie wystarcza, aby zapewnić, że klauzule umowne ustanawiające uprawnienie do rozwiązania lub wypowiedzenia umowy zostaną uznane za spełnione w świetle prawa, co wzmacnia tym samym ważność tych umów.

Jeżeli leży to w interesie postępowania upadłościowego, syndyk (w przypadku zawieszenia) lub dłużnik (w przypadku objęcia nadzorem) może wystąpić o rozwiązanie umowy przez sędziego-komisarza. W takich przypadkach sędzia musi wezwać dłużnika, syndyka i drugą stronę umowy do stawienia się przed sądem. Jeżeli umowa została zawarta między osobami stawiającymi się przed sądem, sędzia wyda postanowienie o rozwiązaniu umowy. W przeciwnym wypadku spór rozstrzyga się w toku wpadkowego postępowania upadłościowego, a sędzia orzeka we wszelkich kwestiach dotyczących zwrotu należnych świadczeń i odszkodowań, które zostaną wypłacone z masy upadłości, co, oczywiście, może nie być interesujące, gdy kwota jest znaczna.

6.2. Rozwiązanie umowy z powodu braku świadczenia lub nienależytego świadczenia:

Ogłoszenie upadłości pozostaje bez uszczerbku dla możliwości rozwiązania umów dwustronnych z powodu późniejszego naruszenia postanowień umownych przez którąkolwiek ze stron. W przypadku umów o świadczenie usług ciągłych prawo do rozwiązania umowy może być wykonywane również wówczas, gdy do naruszenia postanowień umownych doszło przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Jednakże nawet jeżeli istnieje podstawa do rozwiązania umowy, sędzia – mając na względzie dobro postępowania upadłościowego – może nakazać wykonanie umowy, przy czym w takim przypadku płatności należne lub płatności, które muszą zostać wniesione przez dłużnika, zostaną pokryte z masy upadłości.

Wnioski o rozwiązanie umów należy kierować do sędziego-komisarza w toku wpadkowego postępowania upadłościowego. Jeżeli sąd uwzględni taki wniosek (i wyrazi tym samym zgodę na rozwiązanie umowy), wszelkie pozostałe do spłaty zobowiązania zostaną umorzone. Jeżeli chodzi o zobowiązania wymagalne, w przypadku gdy dłużnik naruszył postanowienia umowne przed ogłoszeniem upadłości, w toku postępowania upadłościowego uwzględnione zostaną wierzytelności wierzycieli, którzy wypełnili swoje zobowiązania umowne; jeżeli dłużnik naruszył postanowienia umowne po ogłoszeniu upadłości, wierzytelności stron, które wypełniły swoje zobowiązania, zostaną zaspokojone z masy upadłości. Wierzytelności będą obejmowały wszelkie odszkodowania.

Art. 169 i nast. tekstu przekształconego ustawy o upadłości zawierają przepisy dotyczące wpływu postępowania upadłościowego na umowy o pracę, a w kolejnym artykule uregulowano kwestie związane z wpływem postępowania na umowy zawarte z kadrą kierowniczą wyższego szczebla.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

7.1. Zakaz wytaczania nowych powództw o wydanie deklaratywnego orzeczenia ustalającego

Sędziowie orzekający w sądach cywilnych i sądach pracy nie mogą dopuszczać powództw, które powinny zostać rozpatrzone przez sędziego-komisarza (dotyczy to zasadniczo powództw przeciwko składnikom majątku dłużnika).

Jeżeli jedno z takich powództw zostanie omyłkowo dopuszczone, sąd nakaże umorzenie wszystkich postępowań i wszelkie dokonane czynności będą nieważne. Sędziowie orzekający w sądach gospodarczych również oddalają wszelkie powództwa wytoczone po wszczęciu postępowania upadłościowego aż do chwili zakończenia tego postępowania, jeżeli powództwa te dotyczą wierzytelności związanych z zobowiązaniami korporacyjnymi wobec dyrektorów niewypłacalnych spółek kapitałowych, którzy zaniedbali swoje obowiązki, i jeżeli istnieją przesłanki uzasadniające przeprowadzenie likwidacji.

7.2. Wpływ postanowienia o ogłoszeniu upadłości na postępowania wykonawcze i egzekucyjne przeciwko majątkowi dłużnika:

Co do zasady po wszczęciu postępowania upadłościowego nie można już wszcząć indywidualnego, sądowego ani pozasądowego postępowania egzekucyjnego, a także nie można kontynuować prowadzonego przeciwko dłużnikowi postępowania administracyjnego lub postępowania mającego na celu ściągnięcie podatków. Sankcją za naruszenie tego zakazu jest bezskuteczność podjętej czynności. W obowiązujących przepisach przewidziano dwa wyjątki, w których dopuszcza się możliwość kontynuowania postępowania egzekucyjnego pomimo wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, do czasu zatwierdzenia planu likwidacji: a) administracyjne postępowanie egzekucyjne, w toku którego wydano nakazy zajęcia; oraz b) postępowanie egzekucyjne na gruncie prawa pracy, w toku którego dokonano zajęcia składników majątku należących do dłużnika przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości, o ile zajęte składniki majątku nie są potrzebne dłużnikowi do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej.

Jeżeli chodzi o toczące się postępowanie egzekucyjne, w art. 55 ust. 2 stwierdzono, że postępowania, które zostały już wszczęte, muszą zostać zawieszone w dniu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, bez uszczerbku dla możliwości rozpatrzenia odpowiednich roszczeń w toku postępowania upadłościowego.

W Hiszpanii obowiązują przepisy szczególne dotyczące egzekucji z zabezpieczenia – omówiono je w kolejnej sekcji dotyczącej wpływu postępowania na określone rodzaje wierzytelności.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

8.1. Wpływ na postępowanie o wydanie deklaratywnego orzeczenia – toczące się w chwili wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości

Postępowanie w sprawie o ustalenie stosunku prawnego z dłużnikiem, które jest w toku w chwili wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, może być kontynuowane do czasu wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie, chociaż – niezależnie od powyższego – postępowanie z udziałem osób prawnych występujących z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko ich dyrektorom, likwidatorom lub biegłym rewidentom zostanie połączone z postępowaniem upadłościowym i będzie w dalszym ciągu toczyło się w przewidzianym trybie.

Postępowanie arbitrażowe: umowy o arbitraż z udziałem dłużnika stają się nieważne z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego (art. 52); tym samym wszczęcie postępowania arbitrażowego staje się niemożliwe po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Postępowania będące w toku są kontynuowane do czasu wydania wyroku sądu polubownego kończącego postępowanie w sprawie.

8.2. Prawo dłużnika do wytaczania powództwa:

W ustawie określono legitymację dłużnika do wytaczania powództwa stosownie do zakresu przysługujących mu uprawnień. Ogólnie rzecz biorąc, jeżeli dłużnik został objęty zarządem, syndyk może podejmować czynności o charakterze innym niż osobisty; jeżeli dłużnik został objęty nadzorem, przysługuje mu prawo do wytaczania powództwa po uprzednim uzyskaniu zgody syndyka, jeżeli czynności te wywierają wpływ na składniki majątku dłużnika. W przypadku objęcia dłużnika nadzorem, jeżeli syndyk uzna, że podjęcie danej czynności leży w interesie postępowania upadłościowego, a dłużnik nie zdecyduje się na wytoczenie powództwa, sędzia może upoważnić do tego syndyka.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

9.1. Udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Wierzyciele mogą zwrócić się do sędziego o wszczęcie postępowania upadłościowego, a dłużnik może zakwestionować zasadność takiego wniosku – w takim przypadku przeprowadza się rozprawę, a sędzia orzeka, wydając postanowienie. Jeżeli sędzia zdecyduje się wszcząć postępowanie upadłościowe, takie postępowanie zostanie uznane za „przymusowe”, co zwykle oznacza, że dłużnik zostanie pozbawiony prawa do rozporządzania swoim majątkiem i zbywania go, a stosowne uprawnienia w tym zakresie zostaną zawieszone i przekazane syndykowi.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wierzyciele muszą zgłosić swoje wierzytelności w terminie miesiąca od dnia publikacji orzeczenia w dzienniku urzędowym (Boletín Oficial del Estado), a syndyk musi powiadomić każdego z wierzycieli wskazanych w dokumentacji przekazanej przez dłużnika o konieczności zgłoszenia jego wierzytelności. Ten sam termin obowiązuje w przypadku wierzycieli, których miejsce zamieszkania / siedziba znajduje się za granicą. Zgłoszenie to musi zostać sporządzone w formie pisemnej i zaadresowane do syndyka i musi zawierać niezbędne informacje na temat kwoty wierzytelności, daty powstania i terminu wymagalności, charakteru i oczekiwanej kategorii, a w przypadku domniemania prawa pierwszeństwa – również informacje na temat składników majątku lub praw powiązanych z daną płatnością oraz dotyczących ich wpisów w rejestrze. Należy również załączyć dokumenty potwierdzające. Zgłoszenia można dokonać drogą elektroniczną.

Syndyk musi podjąć decyzję w kwestii wpisania lub niewpisania poszczególnych wierzytelności, ich kwot oraz ich kategorii do wykazu wierzycieli towarzyszącego sporządzonemu przez niego sprawozdaniu. Wierzyciele, którzy nie zgadzają się z kategorią, do jakiej przypisano ich wierzytelności, lub z wysokością kwoty tych wierzytelności, a także wierzyciele, którzy nie zostali wpisani na listę, mogą zakwestionować sprawozdanie syndyka w terminie 10 dni, występując o wszczęcie wpadkowego postępowania upadłościowego – sędzia podejmuje decyzję w tej kwestii w drodze postanowienia. Przed złożeniem sprawozdania (w terminie 10 dni przed jego złożeniem) syndyk prześle wierzycielom, których adresami dysponuje, zawiadomienie w formie elektronicznej, informując ich o sporządzeniu projektu wykazu wierzycieli i spisu inwentarza. Wierzyciele, którzy będą mieli zastrzeżenia do wykazu sporządzonego przez syndyka, mogą zwrócić się do syndyka z pisemnym wnioskiem o skorygowanie wszelkich błędów lub przekazanie innych niezbędnych informacji.

Wierzyciele biorą również udział w postępowaniu na etapie zawierania ugody i likwidacji. Na etapie zawierania ugody wierzyciele mogą przedstawić propozycję ugody, a także zadeklarować gotowość do przyjęcia wstępnej ugody zaproponowanej przez dłużnika. W każdym przypadku wierzyciele zostaną wezwani do stawienia się na zgromadzeniu wierzycieli w celu omówienia treści ugody i wzięcia udziału w głosowaniu nad jej przyjęciem. Przyjęcie ugody wymaga uzyskania większości przewidzianej w art. 124 ustawy o upadłości. Procedura ta może zostać również przeprowadzona w formie pisemnej, jeżeli liczba wierzycieli przekracza 300 osób.

Niektórzy wierzyciele mogą sprzeciwić się decyzji o zatwierdzeniu ugody (dotyczy to wierzycieli, którzy nie stawili się na zgromadzenie wierzycieli, lub wierzycieli, którzy zostali bezprawnie pozbawieni przysługującego im prawa głosu); w takiej sytuacji wspomniani wierzyciele mogą wystąpić o niewykonanie ugody.

Na etapie likwidacji wierzyciele mogą zgłaszać swoje uwagi na temat planu likwidacji przedstawionego przez syndyka oraz na temat sprawozdania ostatecznego do czasu zakończenia postępowania upadłościowego.

Na etapie klasyfikacji wierzytelności wierzyciele mający status strony mogą zgłaszać swoje uwagi na temat sprawozdania przedstawionego przez syndyka oraz na temat opinii wydanej przez prokuratora, mimo że nie mogą zgodnie z prawem składać niezależnych wniosków dotyczących klasyfikacji roszczeń.

Ponadto, jeżeli chodzi o zakończenie postępowania upadłościowego, wierzyciele mogą również w niektórych przypadkach wnosić uwagi, aby sprzeciwić się zakończeniu postępowania.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

10.1. Rozporządzanie składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości na początkowym etapie postępowania

Biorąc pod uwagę fakt, że wszczęcie postępowania upadłościowego nie skutkuje zawieszeniem działalności dłużnika, po wydaniu ogłoszeniu upadłości dłużnik może nadal rozporządzać swoim majątkiem zgodnie z przyjętymi ustaleniami w przedmiocie nadzoru: jeżeli dłużnik został objęty nadzorem, może rozporządzać swoim majątkiem po uzyskaniu pozwolenia lub zgody syndyka, a jeżeli został objęty zarządem, odpowiedzialność za rozporządzanie jego majątkiem spoczywa na syndyku.

Do czasu zatwierdzenia ugody lub rozpoczęcia etapu likwidacji składników majątku wchodzących w skład masy upadłości zasadniczo nie można sprzedawać ani obciążać bez zgody sędziego. Nie dotyczy to: a) sprzedaży składników majątku, które syndyk uznaje za niezbędne do zagwarantowania rentowności przedsiębiorstwa lub pokrycia kosztów postępowania; b) sprzedaży składników majątku, które nie są niezbędne do zapewnienia ciągłości działalności dłużnika, przy czym w takim przypadku należy zapewnić, aby cena sprzedaży zasadniczo odpowiadała wartości przypisanej danemu składnikowi majątku w spisie inwentarza; oraz c) sprzedaży składników majątku, których dłużnik potrzebuje, by móc kontynuować działalność.

W tym ostatnim przypadku, jeżeli dłużnik nie został pozbawiony prawa do zarządu swoim majątkiem i zbywania go, syndyk może z wyprzedzeniem określić czynności lub działania niezbędne do zapewnienia przedsiębiorstwu możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej lub handlowej, które dłużnik może podejmować samodzielnie, w zależności od ich charakteru i kwoty, na którą opiewają. Dłużnik może również podejmować takie czynności od dnia ogłoszenia upadłości do czasu, gdy syndyk rozpocznie wykonywanie powierzonych mu obowiązków.

10.2. Rozporządzanie składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości na etapie likwidacji

Postępowanie likwidacyjne można podzielić na dwa główne etapy:

a) podejmowanie czynności likwidacyjnych zgodnie z planem sporządzonym przez syndyka, z zastrzeżeniem uwag dłużnika, wierzycieli i przedstawicieli pracowników oraz za zgodą sądu. W miarę możliwości prawo dąży do zapewnienia przedsiębiorstwu ochrony, dlatego też ustawodawca przewidział przepisy szczególne regulujące sprzedaż jednostek produkcyjnych. Plan może zostać zakwestionowany przed sędzią, a czynności likwidacyjne muszą zostać podjęte zgodnie z postanowieniami tego planu. Jeżeli plan nie zostanie zatwierdzony, zastosowanie mają przepisy dyspozytywne;

b) płatność na rzecz wierzycieli, pod warunkiem że taka płatność może się rozpocząć nawet w przypadku niezakończenia czynności likwidacyjnych.

Należy jednak zauważyć, że nie wszystkie czynności likwidacyjne są podejmowane na tym etapie postępowania. Niektóre składniki majątku mogą zostać spieniężone na początkowym etapie postępowania w celu innym niż zaspokojenie wierzycieli, na przykład: majątek objęty postępowaniem może zostać zachowany w celu zapewnienia dłużnikowi możliwości dalszego prowadzenia działalności; wierzyciele posiadający prawo zastawu na statkach wodnych lub powietrznych mogą wyodrębnić takie składniki majątku z masy upadłości w ramach czynności, do których podjęcia są uprawnieni na mocy przepisów szczególnych; ponadto określone postępowania egzekucyjne wszczęte przez wierzycieli uprzywilejowanych będących osobami fizycznymi przed wszczęciem postępowania upadłościowego mogą być kontynuowane – podobnie jak administracyjne postępowania upadłościowe – jeżeli nakaz zajęcia został wydany przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Sprzedaż składników majątku w trakcie postępowania likwidacyjnego odbywa się zasadniczo przy zachowaniu znacznego stopnia swobody uznania, zgodnie z postanowieniami planu likwidacji zatwierdzonego przez sędziego. Syndyk może również zatrudnić wyspecjalizowany podmiot do sprzedaży określonych składników majątku, zazwyczaj kosztem własnego wynagrodzenia. W rezultacie reformy przeprowadzonej na mocy ustawy nr 9/2015 z dnia 25 maja 2015 r. wprowadzono przepisy bezwzględnie obowiązujące dotyczące majątku i praw objętych wierzytelnościami uprzywilejowanymi. W kwestiach nieobjętych planem zastosowanie mają przepisy dotyczące rozporządzania majątkiem za pomocą indywidualnych czynności egzekucyjnych w postępowaniu cywilnym. Zazwyczaj składnik majątku sprzedaje się w ramach systemu sprzedaży bezpośredniej przy zapewnieniu określonych gwarancji reklamowych, w zależności od charakteru danego składnika majątku. Dopuszcza się również świadczenie w miejsce wykonania lub tytułem zaspokojenia wierzycieli niepublicznych.

W ustawie określono przepisy szczególne regulujące sprzedaż jednostek produkcyjnych na wszystkich etapach postępowania upadłościowego (zgodnie z zasadą zabezpieczenia przedsiębiorstwa), aby zapewnić możliwość przeniesienia wszystkich składników majątku na mocy pojedynczej umowy sprzedaży, oraz przepisy szczególne dotyczące przeniesienia zobowiązań z tytułu danej działalności.

Co do zasady sprzedaż jednostek produkcyjnych oznacza przeniesienie wszystkich umów, które są instrumentalnie powiązane z daną działalnością, ale nie wiąże się z przejęciem wszystkich długów sprzed wszczęcia postępowania upadłościowego, chyba że kupujący są powiązani z dłużnikiem lub w danym przypadku zastosowanie mają przepisy prawa pracy dotyczące sukcesji przedsiębiorstwa. W takich przypadkach sędzia może wyrazić zgodę na to, aby kwota wynagrodzenia lub odszkodowania niewypłacona przed rozporządzeniem składnikami majątku nie została przeniesiona na kupującego i aby została zaspokojona z Funduszu Gwarancji Wynagrodzeń (Fondo de Garantía Salarial). Aby zapewnić ciągłość działania przedsiębiorstwa, nowy właściciel może zawrzeć z pracownikami umowy zmieniające warunki przewidziane w układach zbiorowych.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wierzytelności wszystkich wierzycieli – zarówno niezabezpieczonych, jak i uprzywilejowanych oraz niezależnie od ich narodowości i miejsca zamieszkania / siedziby – zostają włączone do zobowiązań dłużnika. W tym kontekście – w oparciu o zasadę par condicio creditorum oraz zgodnie z „ustawą o dywidendzie” (ley del dividendo) – celem jest zapewnienie równego traktowania wszystkich wierzytelności w przypadku potwierdzonej niewypłacalności dłużnika w celu zaspokojenia wszystkich jego długów.

Początkowo dokonuje się kluczowego rozróżnienia między wierzycielami w postępowaniu upadłościowym a wierzycielami, na których postępowanie upadłościowe nie wywiera wpływu, tj. wierzycielami masy upadłości.

Art. 242 tekstu przekształconego ustawy o upadłości zawiera katalog zamknięty wierzytelności wobec masy upadłości, co oznacza, że wierzytelności, które nie figurują w tym katalogu, nie są uznawane za wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Co do zasady, w zdecydowanej większości przypadków są to wierzytelności powstałe po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości w rezultacie przeprowadzenia postępowania lub kontynuowania działalności prowadzonej przez dłużnika lub wierzytelności wynikające z odpowiedzialności pozaumownej. Wierzytelności takie mogą jednak obejmować również wierzytelności płacowe za ostatnie 30 dni pracy poprzedzające wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości, których kwota nie przekracza dwukrotności gwarantowanej międzybranżowej płacy minimalnej, a także wierzytelności alimentacyjne dłużnika lub osób, na rzecz których jest zobowiązany wypłacać świadczenia alimentacyjne.

W innych przypadkach tego rodzaju wierzytelności wynikają z postanowień wydanych w toku postępowania – dotyczy to np. wierzytelności powstałych w wyniku powództwa o stwierdzenie bezskuteczności umowy lub wskutek rozwiązania umów.

Połowa kwoty wierzytelności z tytułu nowych wpływów gotówkowych przyznanych w kontekście umowy w sprawie refinansowania również może zostać uznana za wierzytelność wobec masy upadłości.

Jeżeli chodzi o postępowanie likwidacyjne, wierzytelności przyznane dłużnikowi w kontekście negocjowania ugody zgodnie z przepisami artykułu stanowią również wierzytelności wobec masy upadłości.

Wierzytelności wobec masy upadłości podlegają „wstępnemu odliczeniu”, co oznacza, że mają one pierwszeństwo przed wszystkimi innymi wierzytelnościami i że nie można w ich przypadku zawiesić naliczania odsetek.

Wierzytelności z tytułu wynagrodzeń za ostatnie 30 dni roboczych muszą zostać zaspokojone niezwłocznie. Pozostałe wierzytelności wobec masy upadłości zaspokaja się w miarę ich zapadalności, ale syndyk może odstąpić od tej zasady, jeżeli będzie wymagało tego dobro postępowania upadłościowego i jeżeli uda się zgromadzić majątek wystarczający do zaspokojenia wszystkich wierzytelności wobec masy upadłości.

Ustawa zawiera przepisy szczególne (art. 473) dotyczące okoliczności, w których istnieje domniemanie, że majątek dłużnika nie jest wystarczający do zaspokojenia wierzytelności wobec masy upadłości. W takiej sytuacji sędzia jest zobowiązany zakończyć postępowanie upadłościowe. Jeżeli syndyk przewiduje możliwość wystąpienia takiej sytuacji, musi poinformować o tym sąd i przystąpić do zaspokajania wierzytelności wobec masy upadłości w określonym porządku.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wierzyciele muszą zgłosić swoje wierzytelności w terminie miesiąca od dnia publikacji orzeczenia w dzienniku urzędowym (Boletín Oficial del Estado), a syndyk musi powiadomić każdego z wierzycieli wskazanych w dokumentacji przekazanej przez dłużnika o konieczności zgłoszenia jego wierzytelności. Nie przewidziano żadnej szczególnej formy zgłaszania tych wierzytelności. W odniesieniu do wierzycieli, których miejsce zamieszkania / siedziba znajduje się za granicą, obowiązuje ten sam termin, chociaż w przypadku takich wierzycieli zastosowanie będą miały przepisy art. 53 i 55 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego.

Zgłoszenie wierzytelności musi zostać sporządzone w formie pisemnej i zaadresowane do syndyka i musi zawierać konieczne informacje na temat kwoty wierzytelności, daty powstania i terminu wymagalności, charakteru i oczekiwanej kategorii, a w przypadku domniemania prawa pierwszeństwa – również informacje na temat składników majątku lub praw powiązanych z daną płatnością oraz dotyczących ich wpisów w rejestrze. Należy również załączyć dokumenty potwierdzające. Zgłoszenia można dokonać drogą elektroniczną.

Syndyk musi podjąć decyzję w kwestii wpisania lub niewpisania poszczególnych wierzytelności, ich kwot oraz ich kategorii do wykazu wierzycieli towarzyszącego sporządzonemu przez niego sprawozdaniu. Wierzyciele, którzy nie zgadzają się z kategorią, do jakiej przypisano ich wierzytelności, lub z wysokością kwoty tych wierzytelności, a także wierzyciele, którzy nie zostali wpisani na listę, mogą zakwestionować sprawozdanie syndyka w terminie 10 dni, występując o wszczęcie wpadkowego postępowania upadłościowego – sędzia podejmuje decyzję w tej kwestii w drodze postanowienia. Przed złożeniem sprawozdania (w terminie 10 dni przed jego złożeniem) syndyk prześle wierzycielom, których adresami dysponuje, zawiadomienie w formie elektronicznej, informując ich o sporządzeniu projektu wykazu wierzycieli i spisu inwentarza. Wierzyciele, którzy będą mieli zastrzeżenia do wykazu sporządzonego przez syndyka, mogą zwrócić się do syndyka z pisemnym wnioskiem o skorygowanie wszelkich błędów lub przekazanie innych niezbędnych informacji.

Jeżeli wierzyciele nie zgłosili swoich wierzytelności w wyznaczonym terminie, mogą nadal zostać wpisani do wykazu wierzycieli przez syndyka lub przez sędziego przy podejmowaniu decyzji w kwestii sprzeciwu wobec wykazu wierzycieli, ale będą miały podporządkowany charakter. Jednak wierzytelności, o których mowa w art. 86 ust. 3, wierzytelności wynikające z dokumentacji dłużnika, wierzytelności udokumentowane w tytule wykonawczym, wierzytelności objęte zabezpieczeniem zarejestrowanym w rejestrze publicznym, wierzytelności zarejestrowane w inny sposób w postępowaniu upadłościowym lub w innym postępowaniu sądowym oraz wierzytelności, które musi zweryfikować administracja publiczna, nie będą w związku z tym podporządkowane i zostaną przypisane do odpowiedniej kategorii.

Wierzytelności, które nie spełniają kryteriów wpisania na listę i które zostały zgłoszone po upływie wyznaczonego terminu, nie będą mogły zostać w żaden sposób zaspokojone w postępowaniu upadłościowym.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

W ustawie przewidziano trzy kategorie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (art. 269): wierzytelności uprzywilejowane, wierzytelności niezabezpieczone i wierzytelności podporządkowane. Z kolei wierzytelności uprzywilejowane dzieli się na szczególne i ogólne, po czym przypisuje się je do różnych kategorii w sposób opisany w art. 287. Procedura przyporządkowywania wierzytelności do poszczególnych kategorii odbywa się zgodnie z automatycznym podejściem ustanowionym w ustawie o upadłości. Kategoria wierzytelności niezabezpieczonych ma charakter rezydualny: wszystkie wierzytelności nieprzyporządkowane do pozostałych dwóch kategorii, tj. do kategorii wierzytelności uprzywilejowanych lub podporządkowanych, uznaje się za wierzytelności niezabezpieczone.

A) Wierzytelności objęte przywilejem szczególnym (art. 270) obejmują: Wierzytelności objęte przywilejem szczególnym obejmują:

1. wierzytelności zabezpieczone hipoteką na nieruchomości, zastawem na ruchomości lub zarejestrowanym zastawem na objętych hipoteką lub zastawionych składnikach majątku lub prawach;

2. wierzytelności zabezpieczone zastawem (użytkowym) na dochodach z obciążonej nieruchomości;

3. wierzytelności z tytułu pożyczki na budowę lub renowację, uwzględniając wierzytelności pracowników z tytułu wytworzonych przez nich przedmiotów stanowiących własność niewypłacalnego dłużnika lub pozostających w jego posiadaniu;

4. wierzytelności leasingodawców lub sprzedających oraz – w stosownych przypadkach – darczyńców w postaci płatności leasingowych lub płatności ratalnych realizowanych z tytułu zakupu ruchomości lub nieruchomości względem składników majątku oddanych w leasing lub sprzedanych z zastrzeżeniem tytułu własności, opatrzonych zakazem zbywania lub objętych warunkiem rozwiązującym w przypadku niewniesienia płatności;

5. wierzytelności zabezpieczone papierami wartościowymi w postaci zapisów księgowych na obciążonych papierach wartościowych;

6. wierzytelności zabezpieczone zastawem na dokumentach urzędowych, na zastawionych składnikach majątku lub na prawach znajdujących się w posiadaniu wierzyciela lub osoby trzeciej.

Przywilej szczególny będzie obejmował wyłącznie tę część wierzytelności, która nie przekracza wartości odpowiedniej gwarancji wpisanej do wykazu wierzycieli. Kwota wierzytelności przekraczająca kwotę, którą uznaje się za objętą przywilejem szczególnym, zostanie sklasyfikowana zgodnie z jej charakterem.

B) Wierzytelności objęte przywilejem ogólnym (art. 280) obejmują:

1. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia, które nie są objęte przywilejem szczególnym, w kwocie stanowiącej iloczyn trzykrotności gwarantowanej międzybranżowej płacy minimalnej oraz liczby dni, za które nie zostało wypłacone wynagrodzenie; odszkodowanie z tytułu rozwiązania umów w kwocie odpowiadającej ustawowej kwocie minimalnej obliczonej na podstawie nie więcej niż trzykrotności gwarantowanej międzybranżowej płacy minimalnej; odszkodowanie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, które naliczono przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości;

2. kwoty odpowiadające podatkom i składkom na ubezpieczenie społeczne potrącanym u źródła, które dłużnik jest winien zgodnie z zobowiązaniem prawnym;

3. wierzytelności osób fizycznych z tytułu pracy na zlecenie oraz wierzytelności autorów z tytułu cesji praw do wykorzystywania ich utworów podlegających ochronie własności intelektualnej, narosłe w ciągu sześciu miesięcy przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości;

4. wierzytelności podatkowe i inne wierzytelności publicznoprawne, a także wierzytelności z tytułu zabezpieczenia społecznego, które nie są objęte przywilejem szczególnym. To prawo pierwszeństwa można zastosować do kwoty do 50% odpowiednio wszystkich wierzytelności organu podatkowego i wszystkich wierzytelności systemu zabezpieczenia społecznego;

5. wierzytelności z tytułu pozaumownej odpowiedzialności cywilnej;

6. wierzytelności z tytułu nowych wpływów gotówkowych przyznanych w kontekście umowy w sprawie refinansowania, która spełnia warunki określone w art. 71 ust. 6, w kwocie nieuznanej jako wierzytelność wobec masy upadłości;

7. do 50% kwoty wierzytelności przysługujących wierzycielowi, który złożył wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego, przy czym wierzytelności tych nie uznaje się za podporządkowane.

C) Wierzytelności podporządkowane określono w art. 281:

1. wierzytelności, które zostały zgłoszone po upływie przewidzianego terminu, z wyjątkiem przypadków, gdy dotyczą one wierzytelności wynikających z przymusowego uznania lub stwierdzonych orzeczeniem sądowym;

2. wierzytelności, które są podporządkowane na mocy porozumienia umownego;

3. wierzytelności z tytułu należności dodatkowych i odsetek;

4. wierzytelności z tytułu grzywien i innych kar pieniężnych;

5. wierzytelności przysługujące wszelkim osobom, które pozostają z dłużnikiem w szczególnych stosunkach, jak określono w ustawie;

6. wierzytelności powstałe w wyniku powództwa o stwierdzenie bezskuteczności umowy wynikające ze stwierdzenia, że strona umowy dokonała podważanej czynności w złej wierze;

7. wierzytelności wynikające z umów określających zobowiązanie wzajemne lub, w przypadku restrukturyzacji (rehabilitación), w sytuacjach określonych w tym przepisie.

13.1. Płatność wierzytelności

Płatność wierzytelności objętych przywilejem szczególnym pokrywa się ze składników majątku i praw, których dotyczy postępowanie, bez względu na to, czy podlegają one egzekucji indywidualnej czy zbiorowej. W odniesieniu do tych wierzytelności istnieją przepisy szczególne, które upoważniają syndyka do spłacenia tych wierzytelności z masy upadłości bez konieczności upłynnienia poszczególnych jej składników, przy jednoczesnym zwolnienie masy upadłości z obciążeń. Możliwa jest również sprzedaż składników majątku przy zachowaniu zastawu – w ramach takiej sprzedaży nabywca przyjmuje na siebie zobowiązania dłużnika. Sprzedaż tych składników majątku podlega przepisom szczególnym określonym w art. 429 i nast.

Wierzytelności objęte przywilejem ogólnym są spłacane zgodnie z kolejnością i proporcjonalnie w ramach każdej kategorii. Następnie spłaca się wierzytelności niezabezpieczone, chociaż na wniosek syndyka i pod pewnymi warunkami sędzia może zmienić nakaz zapłaty. Wierzytelności niezabezpieczone spłaca się proporcjonalnie i w zależności od płynności składników masy upadłości.

Wierzytelności podporządkowane są spłacane jako ostatnie, zgodnie z kolejnością określoną w art. 309.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

14.1. Postępowanie restrukturyzacyjne

„Postępowanie restrukturyzacyjne” może odnosić się do dwóch różnych sytuacji: ugody z wierzycielami jako sposobu przeprowadzenia postępowania upadłościowego oraz możliwości uniknięcia postępowania upadłościowego przez dłużnika poprzez zawarcie umowy reorganizacji lub restrukturyzacji z jego wierzycielami. Obie sytuacje reguluje ustawa o upadłości.

A) Ugoda z wierzycielami

Po początkowym etapie postępowania upadłościowego, kiedy ostatecznie ustalone zostaną składniki majątku i zobowiązania objęte postępowaniem, istnieją dwa możliwe rozwiązania: zawarcie ugody z wierzycielami lub likwidacja. Pierwszeństwo ma zawarcie ugody z wierzycielami, ponieważ zgodnie z prawem zanim dłużnik wniesie o wszczęcie postępowania likwidacyjnego, zawsze należy rozpocząć etap negocjacji ugody.

Zarówno dłużnik, jak i wierzyciele, którym przysługuje ponad jedna piąta jego zobowiązań, mogą przedstawić propozycję ugody po zakończeniu początkowego etapu. Dłużnik ma również prawo złożyć propozycję wstępnej ugody, chociaż niektórzy dłużnicy są pozbawieni tej możliwości (dłużnicy, którzy zostali skazani za niektóre przestępstwa, oraz dłużnicy, którzy uchybili obowiązkowi przedstawienia rocznego sprawozdania).

Celem propozycji wstępnej ugody jest szybkie przyjęcie ugody przez dłużnika i jego wierzycieli bez konieczności wyczerpania wszystkich etapów postępowania upadłościowego. Aby propozycja mogła zostać rozpatrzona, musi się pod nią podpisać określony odsetek wierzycieli. Po złożeniu propozycji musi ją ocenić syndyk, a pozostali wierzyciele mogą się pod nią podpisać; jeżeli ich liczba osiągnie wymaganą większość, sąd wyda orzeczenie zatwierdzające zaproponowaną ugodę.

Zwykły tryb postępowania na etapie negocjacji ugody rozpoczyna się od postanowienia sądu o zakończeniu początkowego etapu – w tym postanowieniu sąd ustala datę zgromadzenia wierzycieli, jeżeli jednak ich liczba przekracza trzysta, proces ten można przeprowadzić na piśmie. W tym momencie rozpoczyna się okres, w którym dłużnik i wierzyciele mogą złożyć swoje propozycje ugody o treści spełniającej minimalne podstawowe wymogi. Propozycje, które spełniają wszystkie warunki, zostaną przyjęte przez sąd, a następnie zostaną przesłane syndykowi do oceny. Zgromadzeniu wierzycieli będzie przewodniczyć sąd;

aby można było uznać, że zostało one ważnie zwołane, muszą się na nim stawić wierzyciele reprezentujący ponad połowę wierzytelności niezabezpieczonych. W zgromadzeniu muszą uczestniczyć dłużnik i syndyk. Na zgromadzeniu zostaną omówione i poddane pod głosowanie propozycje ugody; aby można było je zatwierdzić, muszą one uzyskać większość przewidzianą w art. 124 ustawy w zależności od ich treści. Następnie sąd wyda orzeczenie zatwierdzające propozycję, którą przyjęło zgromadzenie; ponadto syndyk i wierzyciele, którzy nie stawili się na zgromadzeniu lub zostali pozbawieni swoich praw, mogą skorzystać wcześniej z procedury odwoławczej.

Ugoda wchodzi w życie z dniem wydania orzeczenia zatwierdzającego tę ugodę – od tej chwili postępowanie upadłościowe przestaje wywoływać skutki; zamiast tego zastosowanie mają skutki określone w ugodzie. Funkcja syndyka również dobiega końca. Ugoda jest wiążąca dla dłużnika oraz wierzycieli niezabezpieczonych i podporządkowanych, a także wierzycieli uprzywilejowanych głosujących za ugodą. Może również wiązać wierzycieli uprzywilejowanych w zależności od większości osiągniętej w głosowaniu nad jej zatwierdzeniem. Po wdrożeniu ugody sąd stwierdza ten fakt i zarządza zakończenie postępowania upadłościowego.

Jeżeli ugoda nie jest przestrzegana, każdy z wierzycieli może zwrócić się do sądu o stwierdzenie, że ugoda nie jest wykonywana.

B) Restrukturyzacja długu przez umowy w sprawie refinansowania w celu uniknięcia postępowania upadłościowego

Doświadczenie zdobyte od chwili publikacji ustawy o upadłości pokazało, że postępowanie upadłościowe nie jest dobrym sposobem zapewnienia ciągłości działalności gospodarczej na podstawie uzgodnionego rozwiązania. W związku z tym w zaleceniu z dnia 12 marca 2014 r. w sprawie nowego podejścia do niepowodzenia w działalności gospodarczej i niewypłacalności Komisja wezwała państwa członkowskie do przyjęcia środków w celu unikania postępowania upadłościowego przez zawieranie umów w sprawie refinansowania długu między dłużnikiem a wierzycielami. W ramach najnowszych zmian ustawy o upadłości ustawodawca hiszpański wprowadził cztery rodzaje środków w tym zakresie: a) ustanowienie systemu uprzedniej komunikacji dla dłużnika w celu poinformowania sądu gospodarczego o tym, że dłużnik rozpoczął negocjacje z wierzycielami, aby zawrzeć umowę w sprawie refinansowania, co zawiesza obowiązek złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego i umożliwia – w niektórych przypadkach – zawieszenie środków egzekucji indywidualnej na określony czas; b) ustanowienie mechanizmów ochronnych w celu zabezpieczenia umów w sprawie refinansowania przed powództwami o stwierdzenie ich bezskuteczności; c) ustanowienie urzędowej procedury zatwierdzania umów w sprawie refinansowania w celu wzmocnienia ich skutków; d) zachęty do konwersji długu na kapitał własny. W tej sekcji skupiono się na przepisach dotyczących zatwierdzania umów w sprawie refinansowania przez sąd, o czym mowa w czwartym dodatkowym przepisie ustawy o upadłości.

Sąd może zatwierdzić takie umowy w sprawie refinansowania, które zostały podpisane przez wierzycieli reprezentujących co najmniej 51% wierzytelności finansowych. Ustawa określa szczegółowe zasady dotyczące obliczania wartości procentowej wierzytelności finansowych oraz kredytów konsorcjalnych.

W ramach tego procesu dłużnik lub wierzyciele składają wniosek wraz z dołączonym zaświadczeniem biegłego rewidenta, które potwierdza wymagany udział większości w każdej sprawie zgodnie z żądanym stopniem ochrony, przy czym minimalny udział wierzytelności finansowych musi wynosić 51%. Sąd zbada wniosek i, w przypadku jego uwzględnienia, wyda orzeczenie o zawieszeniu środków egzekucji indywidualnej na czas procedury zatwierdzającej.

Po opublikowaniu postanowienia o zatwierdzeniu rozpoczyna bieg piętnastodniowy termin, w którym sprzeciwiający się wierzyciele mogą się od niego odwołać. Jedną podstawą zażalenia jest niespełnienie wymogów formalnych lub nieproporcjonalność żądanego ustępstwa. Zażalenia są rozpatrywane w toku wpadkowego postępowania upadłościowego, w którym biorą udział dłużnik i pozostali wierzyciele będący stronami umowy oraz które kończy się wydaniem orzeczenia niepodlegającego zaskarżeniu. W odniesieniu do skutków umowy zatwierdzonej przez sąd, które wchodzą w życie w dniu następującym po publikacji orzeczenia w dzienniku urzędowym (Boletín Oficial del Estado), określono również wyraźnie, że sąd może w takim wypadku zarządzić uchylenie jakichkolwiek czynności mających na celu zajęcie, przeprowadzonych w indywidualnym postępowaniu egzekucyjnym w odniesieniu do długów, których dotyczy umowa w sprawie refinansowania.

Skutki zatwierdzenia umowy przez sąd nie ograniczają się do rozszerzenia, poza zasadę względności umów, skutków uzgodnionego czasu oczekiwania. Ogólne skutki polegają na ochronie przed powództwami o stwierdzenie bezskuteczności umowy, ale rozszerzenie skutków na sprzeciwiających się wierzycieli będzie zależeć od odsetka wierzycieli, którzy przyjęli umowę. W związku z tym: a) usuwa się ochronę wierzycieli posiadających zabezpieczenia; b) skutki umowy dostosowuje się na podstawie większości osiągniętych w procesie przyjmowania umowy i w związku z tym, czy wierzytelność jest efektywnie zabezpieczona.

Wierzyciele posiadający wierzytelności finansowe, którzy nie podpisali umowy, ale których dotyczy zgoda sądu, zachowają swoje prawa względem osób, które ponoszą odpowiedzialność solidarną wspólnie z dłużnikiem, i względem poręczycieli, którzy nie mogą powołać się na przyjęcie umowy w sprawie refinansowania lub skutki zgody sądu. W odniesieniu do wierzycieli finansowych, którzy podpisali umowę, utrzymanie skutków umowy względem poręczycieli będzie zależne od tego, co zostało uzgodnione w ramach ich odpowiednich stosunków prawnych.

Każdy wierzyciel, bez względu na to, czy podpisał umowę, może wnieść o stwierdzenie niewykonania umowy do sądu, który zatwierdził umowę, w drodze wpadkowego postępowania upadłościowego. Na wydane postanowienie nie przysługuje zażalenie. Jeżeli sąd stwierdzi niewykonanie umowy, wierzyciele mogą wnieść o wszczęcie postępowania upadłościowego lub indywidualnego powództwa egzekucyjnego.

Jeżeli w odniesieniu do wierzytelności objętych umową wykonuje się zabezpieczenia i jeżeli nie zostanie uzgodnione inaczej, wierzyciel może wejść w posiadanie uzyskanych kwot na określonych warunkach.

14.2. Zwolnienie dłużników będących osobami fizycznymi z niespłaconych wierzytelności

Ustawą 25/2015 z dnia 28 lipca 2015 r. wprowadzono do ustawy o upadłości tzw. mechanizm drugiej szansy w nowym art. 178bis.

Zgodnie z tym przepisem osoby fizyczne są zwolnione z ogólnych przepisów art. 178 ust. 2, zgodnie z którymi w razie zakończenia postępowania upadłościowego w związku z likwidacją lub brakiem wystarczającego majątku objętego postępowaniem dłużnicy, którzy są osobami fizycznymi, są odpowiedzialni za spłatę pozostałych wierzytelności.

Aby móc skorzystać z tego zwolnienia, dłużnik musiał działać w dobrej wierze – w tym zakresie stosuje się następujące wymogi:

1. niewypłacalność nie została uznana za zawinioną;

2. dłużnik nie został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa przeciwko mieniu, dopuszczenie się nadużycia finansowego lub popełnienie przestępstwa „białych kołnierzyków”, dopuszczenie się fałszerstwa, popełnienie przestępstwa przeciwko organowi podatkowemu i systemowi zabezpieczenia społecznego lub popełnienie przestępstwa przeciwko prawom pracowniczym w okresie 10 lat przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości;

3. dłużnik zawarł lub przynajmniej próbował zawrzeć pozasądową ugodę w sprawie płatności zgodnie z wymogami ustanowionymi w art. 231;

4. dłużnik w pełni zaspokoił wierzytelności wobec masy upadłości oraz uprzywilejowane wierzytelności w postępowaniu upadłościowym oraz – jeżeli nie podjął próby zawarcia pozasądowej ugody w sprawie płatności – co najmniej 25% kwoty niezabezpieczonych wierzytelności w postępowaniu upadłościowym;

5. alternatywnie w stosunku do poprzedniego punktu:

(i) dłużnik przedłożył plan spłaty wierzycieli;

(ii) dłużnik wywiązywał się z obowiązku współpracy z sędzią i syndykiem;

(iii) dłużnik nie korzystał z przedmiotowego zwolnienia w ciągu ostatnich 10 lat;

(iv) dłużnik nie odrzucił oferty zatrudnienia odpowiadającej jego umiejętnością w okresie czterech lat przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości;

(v) dłużnik wyraźnie zadeklarował w złożonym przez siebie wniosku o zwolnienie z niezaspokojonych wierzytelności, że informacja o objęciu go takim zwolnieniem będzie figurowała w wydaniu specjalnym publicznego rejestru upadłości przez okres pięciu lat.

Przyznanie wspomnianego zwolnienia wiąże się z koniecznością wszczęcia postępowania na wniosek dłużnika z udziałem syndyka i wierzycieli, którzy są stroną postępowania. Dłużnik jest zobowiązany do przedłożenia planu spłaty wierzytelności nieobjętych zwolnieniem – takie wierzytelności muszą zostać zaspokojone w nieprzekraczalnym terminie pięciu lat.

Jeżeli zwolnienie nie zostało uchylone, po upływie wyznaczonego okresu na zrealizowanie założeń planu spłaty wierzycieli sędzia-komisarz – na wniosek dłużnika – wyda postanowienie kończące postępowanie w sprawie, zwalniające dłużnika z obowiązku pokrycia wierzytelności niezaspokojonych w toku postępowania upadłościowego. Sędzia może również – w zależności od okoliczności sprawy i po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem wierzycieli – wydać postanowienie kończące postępowanie w sprawie, zwalniające z obowiązku pokrycia niezaspokojonych wierzytelności dłużników, którzy nie zrealizowali w pełni założeń planu spłaty, ale przeznaczyli przynajmniej połowę uzyskanego dochodu (który nie został sklasyfikowany jako niepodlegający zajęciu) na zaspokojenie tych wierzytelności w okresie pięciu lat od dnia przyznania tymczasowego zwolnienia, lub dłużników, którzy przeznaczyli jedną czwartą uzyskanego dochodu na zaspokojenie tych wierzytelności, jeżeli dłużnicy ci spełniają warunki przewidziane w przepisach dotyczących ochrony dłużników hipotecznych niedysponujących wystarczającymi środkami w kontekście dochodu na rodzinę oraz rodzin znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji.

Zwolnieniem objęte zostaną wszystkie niezabezpieczone i podporządkowane wierzytelności, które pozostawały niezaspokojone w dniu zakończenia postępowania upadłościowego, z wyjątkiem wierzytelności publicznoprawnych i wierzytelności alimentacyjnych. Jeżeli chodzi o wierzytelności objęte przywilejem szczególnym, zwolnienie będzie obejmowało tę część tego rodzaju wierzytelności, której nie można było zaspokoić przez egzekucję z zabezpieczenia.

Zwolnienie może zostać uchylone na wniosek wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, jeżeli okaże się, że w okresie pięciu lat od dnia jego udzielenia dłużnik uzyskiwał nieujawnione dochody lub dysponował nieujawnionymi składnikami majątku lub prawami.

Zwolnienie może również zostać uchylone, jeżeli w okresie wyznaczonym na zrealizowanie założeń planu spłaty wierzycieli: a) dłużnik znajdzie się w sytuacji, która – zgodnie z przepisami art. 178bis ust. 3 – uniemożliwi przyznanie mu zwolnienia z niezaspokojonych wierzytelności; b) w stosownych przypadkach nie wywiąże się z obowiązku spłaty długów nieobjętych zwolnieniem zgodnie z założeniami planu spłaty wierzycieli; lub c) sytuacja finansowa dłużnika istotnie poprawiła się w rezultacie otrzymania spadku, zapisu zwykłego lub darowizny lub wskutek wygranej w grze losowej lub hazardowej, dzięki czemu dłużnik uzyskał możliwość pokrycia całości niespłaconych długów bez uszczerbku dla spoczywających na nim zobowiązań alimentacyjnych.

Jeżeli sędzia wyda postanowienie o uchyleniu zwolnienia, wierzyciele odzyskują pełnię praw do podejmowania przeciwko dłużnikowi czynności mających na celu wyegzekwowanie wierzytelności niezaspokojonych w chwili zakończenia postępowania upadłościowego.

14.3. Zakończenie postępowania upadłościowego

W art. 465 tekstu przekształconego ustawy o upadłości określono przesłanki zakończenia postępowania upadłościowego. Zasadniczo postępowanie upadłościowe zostaje zakończone w następujących przypadkach:

a) uchylenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości przez sąd prowincji (Audiencia Provincial);

b) zadeklarowanie gotowości zawarcia ugody;

c) potwierdzenie, że majątek objęty postępowaniem jest niewystarczający do zaspokojenia wierzytelności wobec masy upadłości;

d) potwierdzenie wypłacenia wszystkich uznanych wierzytelności lub całkowitego zaspokojenia wierzycieli w inny sposób;

e) rezygnacja wszystkich wierzycieli z udziału w postępowaniu lub wycofanie się wszystkich wierzycieli z postępowania po zakończeniu początkowego etapu.

Zakończenie postępowania musi zostać zatwierdzone przez sędziego, przy czym zainteresowane stronę mogą zgłosić sprzeciw. W ustawie przewidziano przepisy szczególne mające zastosowanie w przypadku zakończenia postępowania upadłościowego z uwagi na fakt, że składniki majątku dłużnika są niewystarczające do zaspokojenia wierzytelności wobec masy upadłości. Fakt ten można zweryfikować na wniosek samego dłużnika o wszczęcie postępowania – w takim przypadku sędzia w tym samym postanowieniu jednocześnie orzeknie wszczęcie i zakończenie postępowania upadłościowego.

Ogłoszenie zakończenia postępowania upadłościowego skutkuje zniesieniem wszystkich ograniczeń nałożonych na uprawnienia dłużnika. Jeżeli dłużnik jest osobą fizyczną, w ustawie przewidziano przepisy szczególne zapewniające dłużnikowi możliwość korzystania ze zwolnienia z obowiązku pokrycia wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w toku postępowania upadłościowego. Wymogi dotyczące zwolnienia zawiera art. 486 i nast. Aby skorzystać z tego zwolnienia, dłużnik musiał działać w dobrej wierze i musiał wywiązać się z określonych obowiązków. O zastosowanie tego zwolnienia musi wystąpić sam dłużnik, przy czym zarówno syndyk, jak i wierzyciele mogą przedstawić swoje twierdzenia. W określonych przypadkach zwolnienie może zostać uchylone, na przykład jeżeli sytuacja finansowa dłużnika poprawi się lub dłużnik nie zrealizuje założeń planu spłaty wierzycieli, do realizacji których się zobowiązał, aby spłacić długi nieobjęte zwolnieniem.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

W przypadku zakończenia postępowania upadłościowego wobec osób prawnych ze względu na ich likwidację osoby te tracą swoją osobowość prawną.

Jeżeli postępowanie zostało zakończone z uwagi na wdrożenie ugody, wierzytelności wierzycieli zaspokaja się zgodnie z postanowieniami przyjętej ugody. Wierzyciele uprzywilejowani, którzy nie podpisali ugody z wierzycielami, mogą w określonych przypadkach kontynuować lub wszcząć indywidualne postępowanie egzekucyjne.

W trakcie realizacji ugody z wierzycielami dłużnik może również stracić swoją osobowość prawną w rezultacie zmian strukturalnych, co może doprowadzić do przejęcia zobowiązań starego przedsiębiorstwa przez nowe przedsiębiorstwo lub do nabycia starego przedsiębiorstwa.

Jeżeli dłużnicy są osobami fizycznymi, zakończenie postępowania upadłościowego z uwagi na przeprowadzenie likwidacji lub wskutek braku wystarczającego majątku oznacza, że wierzyciele mogą podjąć indywidualne czynności egzekucyjne przeciwko dłużnikowi, chyba że został on zwolniony z obowiązku pokrycia niezaspokojonych wierzytelności w sposób określony w art. 178bis.

15.1. Podjęcie postępowania upadłościowego

Jeżeli w terminie pięciu lat od daty zakończenia poprzedniego postępowania upadłościowego z uwagi na likwidację lub wskutek braku wystarczających składników majątku w odniesieniu do dłużnika będącego osobą fizyczną wydane zostanie postanowienie o ogłoszeniu upadłości, taką sytuację uznaje się za równoznaczną z podjęciem poprzedniego postępowania.

W przypadku dłużników będących osobami prawnymi podjęcie postępowania upadłościowego, które zostało zakończone z uwagi na przeprowadzenie likwidacji lub wskutek braku wystarczającego majątku, sąd, przed którym toczyło się pierwsze postępowanie, wyda postanowienie o podjęciu postępowania upadłościowego i będzie rozpoznawał sprawę w ramach tego samego postępowania, przy czym przedmiot postępowania będzie ograniczał się do etapu likwidacji składników majątku i praw, które pojawiły się po zakończeniu pierwszego postępowania.

Po upływie roku od dnia wydania postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego wskutek braku wystarczających składników majątku wierzyciele mogą wystąpić o podjęcie postępowania w celu wszczęcia czynności egzekucyjnych, wskazując określone czynności, które należy podjąć, lub przedstawiając na piśmie istotne okoliczności, które mogą doprowadzić do stwierdzenia, że do niewypłacalności doszło z winy dłużnika, chyba że wydano orzeczenie w tej sprawie w toku zakończonego postępowania upadłościowego.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Zgodnie z art. 242 tekstu przekształconego ustawy o upadłości wszystkie koszty sądowe, które należy pokryć, aby wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego i przeprowadzenie tego postępowania, uznaje się za wierzytelności wobec masy upadłości. Dotyczy to w szczególności wszystkich wierzytelności wynikających z kosztów sądowych i wydatków, które trzeba było ponieść, aby wystąpić o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania upadłościowego, zastosowanie środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego, wydanie postanowień przewidzianych w obowiązujących przepisach, zapewnienie udziału dłużnika i syndyka w poszczególnych etapach postępowania upadłościowego i postępowania wpadkowego oraz obecności przedstawicieli dłużnika i syndyka, jeżeli ich udział w tych etapach postępowania jest obowiązkowy w świetle obowiązującego prawa lub leży w interesie masy upadłości, do czasu wejścia ugody w życie lub – w przeciwnym wypadku – do czasu zakończenia postępowania upadłościowego, poza wierzytelnościami wynikającymi ze środków zaskarżenia wniesionych przeciwko postanowieniom sądu w przypadku całkowitego lub częściowego uchylenia tych postanowień przy jednoczesnym wydaniu wyraźnego nakazu pokrycia kosztów.

Zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 3) za wierzytelności wobec masy upadłości uznaje się również koszty i wydatki sądowe poniesione w związku ze stawiennictwem dłużnika, syndyka lub uprawnionych wierzycieli oraz ich zastępstwem procesowym w toku postępowania, które – z uwagi na interes masy upadłości – kontynuuje lub wszczyna się zgodnie z przepisami tej ustawy; nie dotyczy to przepisów regulujących kwestie związane z wycofaniem się dłużnika, przyjęciem przez niego ugody, zaspokojeniem wierzytelności lub zastosowaniem przez niego odrębnych środków obrony oraz – w stosownych przypadkach – z zastrzeżeniem górnych pułapów ilościowych ustanowionych w tych przepisach.

W przypadku zakończenia postępowania upadłościowego wskutek niewystarczającego majątku wierzytelności z tytułu kosztów i wydatków sądowych zaspokaja się przed pozostałymi wierzytelnościami wobec masy upadłości – wyjątkiem są wierzytelności pracownicze i alimentacyjne (art. 473).

Honorarium syndyka pokrywa się ze środków wchodzących w skład masy upadłości, a jego wysokość określa sędzia na podstawie zatwierdzonej zgodnie z prawem taryfy opłat; obecnie w dalszym ciągu obowiązuje taryfa opłat zatwierdzona na mocy dekretu królewskiego nr 1860/2004 z dnia 6 września 2004 r. W art. 84 ustawy o upadłości ustanowiono przepisy szczególne regulujące kwestie związane z ustalaniem wysokości honorarium syndyka i wypłacaniem tego honorarium.

W ustawie przewidziano również możliwość wyznaczenia specjalnych asystentów wspierających syndyka w wykonywaniu powierzonych mu obowiązków – odpowiedzialność za pokrycie honorariów tych asystentów spoczywa na syndyku.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Przepisy dotyczące pozwów o stwierdzenie bezskuteczności umowy wnoszonych w toku postępowania upadłościowego zostały zawarte w art. 226 i nast. tekstu przekształconego ustawy o upadłości. Przepisy te były sukcesywnie zmieniane, głównie ze względu na charakter „mechanizmów ochronnych” mających na celu ochronę umów w sprawie refinansowania.

W art. 226 ustanowiono system prawny regulujący kwestie związane z odzyskiwaniem wierzytelności, który opiera się na ogólnej zasadzie stanowiącej, że wszystkie dokonywane przez dłużnika czynności „wywierające niekorzystny wpływ na majątek objęty postępowaniem” „mogą zostać uznane za nieskuteczne”, niezależnie od tego, czy zostały one podjęte „w celu wprowadzenia w błąd” czy też nie. Aby zabezpieczyć powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną, w obowiązujących przepisach wyznaczono określony termin: dwa lata przed dniem wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

A) Termin wniesienia powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną

W ustawie przewidziano określony termin na wniesienie powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną: dwa lata od dnia wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

B) Pojęcie „szkody przeciwko mieniu”

Czynności podejmowane przez dłużnika w „okresie istnienia podejrzenia” mogą zostać uznane za bezskuteczne, jeżeli okaże się, że wywierają niekorzystny wpływ na majątek objęty postępowaniem. Strona wnosząca zażalenie musi w zadowalającym stopniu udowodnić szkodę pieniężnej. Biorąc jednak pod uwagę trudności związane zwykle z należytym udowodnieniem szkodliwego charakteru określonych czynności, ustawa o upadłości ułatwia wytaczanie powództw przez przyjęcie szeregu domniemań. Podobnie jak w przypadku innych gałęzi prawa, domniemania mogą mieć niewzruszalny lub wzruszalny charakter. W związku z tym: a) domniemanie istnienia szkody pieniężnej uznaje się za niewzruszalne w dwóch przypadkach: (i) w przypadku swobodnego zbycia składników majątku, z wyjątkiem przekazania ich w postaci darowizny w celu ich dalszego wykorzystywania oraz (ii) w przypadku zrealizowania płatności i podjęcia innych czynności skutkujących wywiązaniem się z zobowiązań, których termin wymagalności przypada po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości, chyba że są one objęte zabezpieczeniem – wówczas domniemanie dopuszcza możliwość przedstawienia dowodu przeciwnego; b) domniemanie istnienia szkody pieniężnej uznaje się za wzruszalne w trzech przypadkach: (i) w przypadku zbycia składników majątku za wynagrodzeniem osobom, z którymi niewypłacalnego dłużnika łączą szczególne relacje; (ii) w przypadku obciążenia składników majątku opłatami na poczet istniejących wcześniej zobowiązań lub na poczet nowych zobowiązań zaciągniętych w celu zastąpienia wcześniejszych zobowiązań; oraz (iii) w przypadku płatności lub innych czynności skutkujących zaciągnięciem zobowiązań objętych zabezpieczeniem, których termin wymagalności przypada po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

C) Procedura

Legitymacja procesowa do wytaczania skargi pauliańskiej (acción rescisoria) w postępowaniu upadłościowym przysługuje syndykowi. Do celów ochrony wierzycieli przed biernością syndyków, na mocy obowiązujących przepisów wierzycielom, którzy zwrócili się do syndyka na piśmie o wytoczenie skargi pauliańskiej, przysługuje również pomocnicza lub drugorzędna legitymacja procesowa, jeżeli syndyk nie wytoczy takiego powództwa w terminie dwóch miesięcy od dnia wystosowania wniosku o jego wytoczenie. Ustawa zawiera przepisy mające na celu zapewnienie syndykom możliwości skutecznego wywiązywania się z powierzonych im obowiązków polegających na niedopuszczeniu do zbycia majątku objętego postępowaniem. Jeżeli chodzi o powództwa dotyczące umów w sprawie refinansowania, legitymacja procesowa przysługuje wyłącznie syndykowi, pomijając wszelkie pomocnicze legitymacje procesowe.

Aby objąć umowy w sprawie refinansowania ochroną, w przyjętych niedawno zmianach legislacyjnych przewidziano przepisy szczególne ustanawiające mechanizmy ochronne, dzięki którym umowy te (w przypadku, gdy zostały przyjęte pod określonymi warunkami) będą zabezpieczone przed powództwami o stwierdzenie ich bezskuteczności (acciones de refinanciación) (art. 604 tekstu przekształconego ustawy o upadłości).

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Francja

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie ochronne (procédure de sauvegarde), postępowanie naprawcze (procédure de redressement judiciaire) lub postępowanie likwidacyjne (procédure de liquidation judiciaire) można wszcząć wobec dowolnej osoby prowadzącej działalność handlową lub rzemieślniczą, rolną, a także dowolnej osoby fizycznej prowadzącej niezależną działalność zawodową, w tym wobec osoby wykonującej wolny zawód regulowany przepisami ustawowymi lub wykonawczymi lub której tytuł zawodowy jest chroniony, a także wobec dowolnej osoby prawnej prawa prywatnego.

Postępowaniem upadłościowym może zostać objęta osoba prowadząca działalność na własny rachunek (auto-entrepreneur).

Wszcząć postępowanie ochronne może wyłącznie osoba prowadząca działalność gospodarczą (podmiot aktywny). W przypadku postępowania naprawczego lub likwidacyjnego dopuszcza się sytuację, w której dany podmiot w chwili wszczęcia postępowania zaprzestał już prowadzenia działalności gospodarczej.

Do osób prawnych prawa prywatnego, które kwalifikują się do tego, by można było wszcząć wobec nich postępowanie upadłościowe, zalicza się: spółki prawa handlowego, spółki prawa cywilnego, grupy interesu gospodarczego, stowarzyszenia, związki zawodowe, stowarzyszenia zawodowe bądź branżowe lub rady zakładowe.

Podmioty prawa prywatnego niemające osobowości prawnej, takie jak spółki joint venture lub spółki w organizacji, nie mogą być przedmiotem postępowania upadłościowego.

Wyłączone są również wszystkie osoby prawne prawa publicznego.

Przyspieszone postępowanie ochronne i przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej:

Dłużnik może wszcząć przyspieszone postępowanie ochronne (procédure de sauvegarde accélérée) lub przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej (procédure de sauvegarde financière accélérée), jeżeli sprawozdanie finansowe zostało zatwierdzone przez biegłego rewidenta lub sporządzone przez księgowego oraz jeżeli dłużnik zatrudnia powyżej 20 pracowników lub wielkość jego obrotów po odliczeniu podatków przekracza 3 mln euro bądź jego suma bilansowa przekracza 1,5 mln euro. Przyspieszone postępowanie ochronne i przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej mogą również wszcząć dłużnicy, którzy sporządzają skonsolidowane sprawozdania finansowe.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie ochronne wszczyna się, jeżeli dłużnik doświadcza trudności, których nie jest w stanie przezwyciężyć, lecz nie doszło jeszcze do zaprzestania dokonywania płatności.

Postępowanie naprawcze wszczyna się, jeżeli dłużnik nie jest w stanie regulować swoich bieżących zobowiązań z dostępnych aktywów i zaprzestał dokonywania płatności na rzecz wierzycieli.

Celem postępowania naprawczego jest utrzymanie działalności gospodarczej i miejsc pracy oraz uregulowanie zobowiązań. Przedsiębiorca musi wystąpić o wszczęcie tego postępowania w terminie 45 dni od dnia zaprzestania dokonywania płatności.

Postępowanie likwidacyjne wszczyna się, gdy przedsiębiorca zaprzestał dokonywania płatności i gdy oczywiste jest, że przeprowadzenie postępowania naprawczego nie będzie możliwe.

Z wnioskiem o otwarcie postępowania ochronnego może wystąpić wyłącznie dłużnik.

Z kolei z wnioskiem o otwarcie postępowania naprawczego lub likwidacyjnego może wystąpić nie tylko dłużnik, ale również wierzyciel lub prokurator, pod warunkiem że w danej sprawie nie toczy się postępowanie pojednawcze (procédure de conciliation – postępowanie przedupadłościowe).

Postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego staje się skuteczne o północy w dniu jego wydania. Postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego staje się zatem skuteczne o północy w dniu jego wydania.

Informację taką przekazuje się również mandatariuszom sądowym (praticiens de l’insolvabilité) i prokuraturze, w tym mandatariuszom sądowym i prokuraturze w pozostałych państwach członkowskich, w których dłużnik prowadzi działalność gospodarczą.

Postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego staje się niezwłocznie skuteczne erga omnes.

W terminie piętnastu dni od daty jego wydania postanowienie wpisuje się do rejestru przedsiębiorców, rejestru handlowego lub specjalnego rejestru prowadzonego przez sekretariat sądu wielkiej instancji.

Wyciąg z treści postanowienia zamieszcza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (Bulletin officiel des annonce civiles et commerciales) – zawierającym obwieszczenia w sprawach cywilnych i handlowych) – oraz w dzienniku ogłoszeń prawnych właściwym dla miejsca siedziby statutowej dłużnika lub dla miejsca, w którym prowadzi on działalność gospodarczą.

Przyspieszone postępowanie ochronne i przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej

Możliwe jest również wszczęcie przyspieszonego postępowania ochronnego (procédure de sauvegarde accélérée) i przyspieszonego postępowania na potrzeby ochrony finansowej (procédure de sauvegarde financière accélérée).

Przyspieszone postępowanie ochronne można wszcząć na wniosek dłużnika, który bierze udział w postępowaniu pojednawczym i który przedstawi dowody potwierdzające sporządzenie projektu planu mającego na celu zapewnienie przedsiębiorstwu możliwości kontynuowania działalności.

Sama okoliczność, że dłużnik zaprzestał realizacji płatności, nie stanowi przeszkody dla wszczęcia przyspieszonego postępowania ochronnego, pod warunkiem że sytuacja ta nie wystąpiła wcześniej niż 45 dni przed złożeniem wniosku o otwarcie postępowania pojednawczego (conciliation).

Przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej można wszcząć po spełnieniu tych samych warunków, co warunki obowiązujące w przypadku przyspieszonego postępowania ochronnego, jeżeli informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym dłużnika wskazują, że wysokość zadłużenia pozwala na przyjęcie planu jedynie przez wierzycieli będących członkami zgromadzenia instytucji kredytowych (comité des établissements de crédit).

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe obejmuje cały majątek dłużnika.

Jeżeli dłużnik jest osobą prawną, postępowanie upadłościowe obejmuje jedynie majątek tej osoby.

Jeżeli dłużnik jest przedsiębiorcą indywidualnym (entrepreneur individuel), postępowanie upadłościowe obejmuje również jego majątek osobisty.

Główna siedziba przedsiębiorcy indywidualnego prowadzącego działalność handlową, przemysłową, rzemieślniczą bądź rolną lub osoby wykonującej wolny zawód jest jednak z mocy prawa wyłączona z zajęcia przez wierzycieli, których wierzytelność powstała w związku z wykonywaniem przez nich działalności zawodowej.

Inne nieruchomości zabudowane i niezabudowane, które nie są wykorzystywane do celów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, mogą być przedmiotem oświadczenia o wyłączeniu z zajęcia. Oświadczenie to – obligatoryjne sporządzane w formie aktu notarialnego i opublikowane – jest skuteczne wyłącznie wobec wierzycieli, których wierzytelność powstała w związku z wykonywaniem przez nich działalności zawodowej po dacie publikacji oświadczenia.

Wyłączenie głównego miejsca zamieszkania dłużnika spod zajęcia przez wierzycieli, których wierzytelność powstała w związku z wykonywaniem przez nich działalności zawodowej, służy zapewnieniu ochrony dłużnikowi i członkom jego rodziny.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Utrata przez dłużnika prawa do zarządzania własnym majątkiem

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze

W przypadku otwarcia postępowania ochronnego lub naprawczego przedsiębiorstwo nadal należy do dłużnika, który nim zarządza.

W toku postępowania ochronnego sąd może wyznaczyć administratora sądowego mającego nadzorować lub wspierać dłużnika w zarządzaniu przedsiębiorstwem, zgodnie z zakresem uprawnień określonym przez sąd w postanowieniu. W niektórych przypadkach (przedsiębiorstwo zatrudniające co najmniej 20 pracowników i osiągające obrót netto wynoszący co najmniej 3 mln euro) wyznaczenie administratora jest obowiązkowe.

W toku postępowania naprawczego sąd również może wyznaczyć administratora sądowego, który będzie wspierał dłużnika w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub będzie samodzielnie zarządzał całością lub częścią tego przedsiębiorstwa w miejsce dłużnika. Wyznaczenie administratora jest obowiązkowe w tych samych przypadkach co w postępowaniu ochronnym.

Postępowanie likwidacyjne

W toku postępowania likwidacyjnego dłużnik traci prawo do zarządzania swoim majątkiem lub do jego zbywania. Likwidator (liquidateur) wykonuje swoje prawa i podejmuje czynności w odniesieniu do składników majątku przedsiębiorstwa. Likwidator przejmuje zatem zarząd nad majątkiem przedsiębiorstwa.

Mandatariusze sądowi

Mandatariusze sądowi (praticiens de l’insolvabilité) są to pełnomocnicy powołani przez sąd, którzy podejmują czynności pod nadzorem prokuratury. Wykonują oni zawody regulowane.

Ci wykwalifikowani specjaliści muszą zostać wpisani na krajowe listy i spełniać rygorystyczne warunki dotyczące odpowiednich kwalifikacji i nieposzlakowanej opinii.

Sąd może powołać również osoby spoza tych list, jeżeli dysponują one szczególnie bogatym doświadczeniem lub kwalifikacjami wymaganymi w świetle danej sprawy.

Sąd powołuje ich w chwili wszczęcia postępowania.

Mandatariusze sądowi mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności cywilnej i karnej na zasadach ogólnych.

Wynagrodzenia mandatariuszy sądowych ustala się zgodnie z taryfą określoną w dekrecie; sąd obciąża dłużnika kosztami ich wynagrodzenia naliczonymi na podstawie tej taryfy.

Uprawnienia mandatariuszy sądowych i dłużnika

Administrator sądowy

Co do zasady sąd, który otworzył postępowanie ochronne lub naprawcze, powołuje administratora sądowego, którego w toku postępowania ochronnego może zaproponować dłużnik lub prokurator.

Powołanie administratora nie jest obowiązkowe, jeżeli dłużnik zatrudnia mniej niż 20 pracowników i jeżeli wielkość jego obrotów po odliczeniu podatków nie przekracza 3 mln euro.

W przypadku przyspieszonego postępowania ochronnego i przyspieszonego postępowania na potrzeby ochrony finansowej powołanie administratora sądowego jest zawsze obowiązkowe.

W toku postępowania ochronnego przedsiębiorstwo nadal należy do dłużnika, który w dalszym ciągu może zbywać swój majątek oraz nim zarządzać, o ile sąd nie postanowi inaczej.

Administrator sądowy, o ile został wyznaczony, nadzoruje lub wspiera dłużnika w zarządzaniu przedsiębiorstwem zgodnie z zakresem uprawnień określonym przez sąd.

W toku postępowania naprawczego administrator sądowy wspiera dłużnika w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub samodzielnie zarządza całością lub częścią tego przedsiębiorstwa w miejsce dłużnika.

Administrator sądowy musi sam dokonywać czynności lub polecić dłużnikowi dokonanie czynności koniecznych do zabezpieczenia interesów przedsiębiorstwa względem jego dłużników oraz do utrzymania zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa.

Administratorowi sądowemu przysługują określone uprawnienia, m.in. może przeprowadzać operacje na rachunkach bankowych dłużnika, który został pozbawiony prawa do wystawiania czeków, posługując się własnym podpisem, a także może żądać dalszego wykonywania obowiązujących umów oraz przeprowadzać niezbędne zwolnienia grupowe.

Reprezentant wierzycieli

Sąd ma obowiązek powołać reprezentanta wierzycieli (mandataire judiciaire) w każdym postępowaniu grupowym.

Zadaniem reprezentanta wierzycieli jest reprezentowanie wierzycieli i ich interesów zbiorowych.

Sporządza on listę zgłoszonych wierzytelności, uwzględniając wierzytelności dotyczące wynagrodzeń za pracę, wraz ze swoją propozycją uznania lub odrzucenia wierzytelności lub przekazania sprawy właściwemu sądowi, po czym przekazuje listę sędziemu-komisarzowi.

Likwidator

Sąd powołuje likwidatora w postanowieniu o wszczęciu postępowania likwidacyjnego.

Likwidator sprawdza wierzytelności i przystępuje do likwidacji aktywów dłużnika, aby zaspokoić roszczenia wierzycieli.

Likwidator przeprowadza zwolnienia grupowe i może zażądać kontynuacji obowiązujących umów.

Likwidator reprezentuje dłużnika, którego pozbawiono prawa do zarządzania jego majątkiem, i tym samym wykonuje on większość praw dłużnika i dokonuje większość czynności względem majątku należącego do dłużnika w toku postępowania likwidacyjnego. Likwidator nie może natomiast wykonywać praw niemajątkowych dłużnika.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Potrącenie jest to metoda zaspokajania wzajemnych wierzytelności do kwoty niższego z tych zobowiązań.

Potrącenia można dokonać tylko pomiędzy dwiema osobami posiadającymi symetryczne wzajemne wierzytelności i długi.

Dokonanie potrącenia zapewnia zatem możliwość dwustronnego zaspokojenia wzajemnych wierzytelności.

Co do zasady dłużnik nie może zaspokoić żadnej wierzytelności powstałej przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania ochronnego lub naprawczego.

Zakaz zaspokajania wcześniejszych wierzytelności nie dotyczy jednak zaspokajania powiązanych wierzytelności w drodze potrącenia. Za wierzytelności powiązane uznaje się wierzytelności wzajemne tego samego rodzaju wynikające z wykonania lub niewykonania tej samej umowy lub całości stosunku umownego.

Jeżeli wierzytelność powiązana z wcześniejszą wierzytelnością powstała po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania, wierzytelność tę można zaspokoić, potrącając ją z wcześniejszą wierzytelnością, pod warunkiem że ta druga wierzytelność została zgłoszona.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Procedura dalszego wykonywania obowiązujących umów

Wszczęcie postępowania upadłościowego nie podważa istnienia umów wiążących dłużnika z jego kontrahentami (dostawcami, klientami), które to umowy obowiązywały w dniu wszczęcia postępowania. Obowiązująca umowa jest to umowa, która istnieje i jest realizowana w dniu wszczęcia postępowania;

umowa, która ma zostać wykonana w przyszłości i która nie wygasła w tym dniu; lub umowa, która ma zostać wykonana bezzwłocznie i która nie została jeszcze wykonana, ale która została już zawarta.

Przepisy szczególne dotyczące obowiązujących umów nie mają zastosowania do umów o pracę.

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze

Umowa jest z założenia automatycznie wykonywana.

Kontrahent musi zatem wykonać swoje zobowiązania pomimo niewykonania przez dłużnika zobowiązań poprzedzających wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania.

Otrzyma on płatność w wyznaczonym terminie z tytułu towarów dostarczonych lub usług świadczonych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania.

Wyłącznie administrator sądowy może, powołując się na względy porządku publicznego, uzależnić dalsze wykonywanie umowy od uregulowania płatności za dostarczone towary lub świadczone usługi.

W braku administratora sądowego dłużnik może zażądać wykonywania obowiązujących umów po uzyskaniu zgody reprezentanta wierzycieli (mandataire judiciaire).

Administrator sądowy może również wypowiedzieć umowę wykonywaną w ratach (contrat à exécution échelonnée) lub umowę przewidującą płatności ratalne, jeżeli stwierdzi, że nie dysponuje aktywami wystarczającymi do wykonania zobowiązań dłużnika.

Kontrahent może wezwać administratora sądowego (lub dłużnika w przypadku braku administratora) do zajęcia stanowiska w kwestii przyszłości umowy.

Obowiązująca umowa zostaje rozwiązana z mocy prawa, jeżeli po upływie miesiąca administrator sądowy (lub dłużnik) nie odpowie na wezwanie.

To samo ma zastosowanie w przypadku braku płatności oraz zgody kontrahenta na utrzymanie stosunków umownych.

Administrator sądowy (lub dłużnik w przypadku braku administratora) może również zwrócić się do sędziego-komisarza o ogłoszenie rozwiązania obowiązującej umowy, jeżeli jest to konieczne do zabezpieczenia interesów dłużnika lub przywrócenia jego rentowności, pod warunkiem że nie zaszkodzi to nadmiernie interesom kontrahenta.

Postępowanie likwidacyjne

Podobnie jak w przypadku postępowania ochronnego i postępowania naprawczego co do zasady wszystkie obowiązujące umowy są dalej wykonywane. Kontrahent musi zatem wykonać swoje zobowiązania pomimo niewykonania przez dłużnika zobowiązań poprzedzających wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania.

Otrzyma on płatność w wyznaczonym terminie z tytułu towarów dostarczonych lub usług świadczonych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania.

Wyłącznie likwidator ma prawo zażądać wykonania obowiązujących umów poprzez dostarczenie towarów i usług należnych dłużnikowi.

Kontrahent może wezwać likwidatora do zajęcia stanowiska w kwestii przyszłości umowy.

Umowa zostaje rozwiązana z mocy prawa, jeżeli po upływie miesiąca likwidator nie odpowie na wezwanie. To samo dotyczy sytuacji, w której świadczenie dłużnika wiąże się z zapłatą określonej sumy pieniężnej w dniu, w którym kontrahent zostaje poinformowany o podjęciu przez likwidatora decyzji o dalszym niewykonywaniu umowy, a także w przypadku braku płatności, jeżeli kontrahent nie zgadza się na utrzymanie stosunków umownych.

Jeżeli świadczenie nie polega na zapłacie określonej sumy pieniężnej, likwidator może również zwrócić się do sędziego-komisarza o ogłoszenie rozwiązania umowy, jeżeli jest to konieczne do przeprowadzenia czynności likwidacyjnych i jeżeli nie zaszkodzi to nadmiernie interesom kontrahenta.

Cesja obowiązujących umów

W przypadku postępowania ochronnego, postępowania naprawczego lub postępowania likwidacyjnego, jeżeli nakazano całkowitą lub częściową sprzedaż przedsiębiorstwa, sąd może określić, które umowy leasingu, najmu lub umowy o dostawę towarów lub o świadczenie usług niezbędne do utrzymania działalności będą przedmiotem cesji.

Kontrahent, którego umowa nie została przedmiotem takiej cesji, może zwrócić się do sędziego-komisarza o ogłoszenie rozwiązania tej umowy, jeżeli administrator, dłużnik (w przypadku braku administratora) ani likwidator nie wystąpią o jej dalsze wykonywanie.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

W przypadku postępowania upadłościowego wierzyciele są zobowiązani do wykonywania swoich praw względem dłużnika wyłącznie w toku tego postępowania i nie mogą wytoczyć przeciwko dłużnikowi indywidualnego powództwa o zapłatę.

Wydanie postanowienia zamykającego postępowanie likwidacyjne z uwagi na niedostateczną wartość aktywów dłużnika nie skutkuje przywróceniem prawa wierzycieli do wytoczenia indywidualnego powództwa przeciwko dłużnikowi.

Od zasady tej istnieją jednak pewne wyjątki dotyczące:

• powództw odnoszących się do składników majątku nabytych w drodze dziedziczenia w toku postępowania likwidacyjnego;
• sytuacji, w której wierzytelność powstała wskutek popełnienia przestępstwa przez dłużnika, któremu udowodniono winę, lub sytuacji, w której wierzytelność jest związana z prawami osobistymi wierzyciela;
• sytuacji, w której wierzytelność powstała wskutek stosowania nieuczciwych praktyk ze szkodą dla jednostki zajmującej się zabezpieczeniem społecznym. W takim przypadku okoliczność, że dana wierzytelność powstała wskutek oszustwa, musi zostać potwierdzona orzeczeniem sądu lub karą nałożoną przez zakład ubezpieczeń społecznych.

Wierzyciele mogą również odzyskać prawo do wytoczenia przeciwko dłużnikowi indywidualnego powództwa w następujących przypadkach:

• po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dłużnika,
• po uznaniu dłużnika winnym dopuszczenia się pozornego bankructwa,
• w odniesieniu do dłużnika lub osoby prawnej, którą dłużnik kierował, przeciwko którym prowadzono wcześniej postępowanie likwidacyjne w związku z dowolnym składnikiem majątku, które to postępowanie zostało zamknięte mniej niż pięć lat przed wszczęciem danego postępowania z uwagi na fakt, że dłużnik nie dysponował dostatecznymi aktywami, oraz w odniesieniu do dłużnika, którego długi zostały umorzone w ciągu pięciu lat przed tą datą;
• postępowanie zostało wszczęte jako postępowanie wtórne w rozumieniu art. 3 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego.

Ponadto w przypadku dopuszczenia się oszustwa względem jednego wierzyciela lub ich większej liczby sąd udziela zgody na ponowne wytoczenie indywidualnego powództwa przez wierzyciela przeciwko dłużnikowi. Sąd wydaje orzeczenie w chwili zakończenia postępowania po przesłuchaniu dłużnika, likwidatora i biegłych rewidentów lub po ich należytym wezwaniu do stawienia się przed sądem. Sąd może wydać orzeczenie w sprawie w późniejszym terminie na wniosek zainteresowanej strony po spełnieniu tych samych warunków.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego powoduje zawieszenie wytoczonego przeciwko dłużnikowi powództwa o zapłatę określonej sumy pieniężnej bądź o rozwiązanie umowy z uwagi na niewypełnienie zobowiązania do zapłaty określonej sumy pieniężnej lub uniemożliwia wystąpienie na drogę sądową przeciwko dłużnikowi.

Zawiesza się również postępowanie egzekucyjne oraz wykonanie środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego.

Powództwo wytoczone przez wierzycieli przed wszczęciem postępowania grupowego zostaje zawieszone ze względu na sytuację stron lub ich pełnomocników (interruption) lub ze względu na przeszkody niezwiązane z sytuacją stron lub ich pełnomocników (suspension).

Sytuacja ta wywiera zatem wpływ na wszystkich wcześniejszych wierzycieli, niezależnie od tego, czy są wierzycielami zabezpieczonymi.

Zawieszenie postępowania ze względu na sytuację stron lub ich pełnomocników i zakaz występowania na drogę sądową dotyczą wszystkich postępowań upadłościowych.

Sytuacja ta wywiera zatem wpływ na wszystkich wcześniejszych wierzycieli, niezależnie od tego, czy są wierzycielami zabezpieczonymi.

Zawieszenie postępowania ze względu na sytuację stron lub ich pełnomocników i zakaz występowania na drogę sądową dotyczy wszystkich postępowań upadłościowych. Postępowania w toku zawiesza się do momentu zgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela występującego z roszczeniem.

Postępowania takie zostają następnie podjęte z mocy prawa, ale wyłącznie w celu potwierdzenia wierzytelności i ustalenia jej kwoty, bez zarządzenia zaspokojenia roszczenia. Powództwa i postępowania egzekucyjne inne niż wskazane powyżej są kontynuowane w okresie obserwacji dłużnika na wniosek reprezentanta wierzycieli oraz administratora sądowego, jeżeli do jego obowiązków należy udzielanie dłużnikowi wsparcia lub reprezentowanie go, lub po podjęciu postępowania na wniosek reprezentanta wierzycieli powołanego przez sąd lub administratora sądowego.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze

Na potrzeby przyjęcia planu ochronnego (plan de sauvegarde) warunki spłaty lub umorzenia długu są konsultowane z wierzycielami.

Administrator sądowy (lub dłużnik w przypadku braku administratora) przekazuje otrzymane propozycje reprezentantowi wierzycieli.

Reprezentant wierzycieli musi uzyskać zgodę – indywidualną lub zbiorową –wszystkich wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności.

Reprezentant wierzycieli nie jest zobowiązany do przeprowadzenia konsultacji z wierzycielami, w odniesieniu do których w projekcie planu nie przewiduje się zmiany warunków spłaty zadłużenia lub przewiduję się spłatę całej kwoty zadłużenia w gotówce po przyjęciu planu lub uznaniu wierzytelności.

Zgromadzenia wierzycieli

Jeżeli dłużnik zatrudnia powyżej 150 pracowników, a wielkość jego obrotów przekracza 20 mln euro, powołuje się zgromadzenie wierzycieli, które wyda opinię w sprawie projektów planów mających na celu uregulowanie zobowiązań. Sąd może również postanowić o zastosowaniu tych przepisów poniżej tych progów.

W skład zgromadzeń wierzycieli wchodzą różne kategorie wierzycieli; wierzyciele obradują w odrębnych zespołach, w trakcie których opiniują oni przedstawiane im propozycje i podejmują wspólne decyzje w sprawie tych propozycji – oznacza to, że wierzyciele będący w mniejszości muszą dostosować się do decyzji podjętej przez większość wierzycieli.

Istnieje również zgromadzenie instytucji kredytowych, w skład którego wchodzą przedstawiciele podmiotów finansowych i kredytowych lub powiązanych instytucji, a także zgromadzenie wierzycieli, w którego skład wchodzą główni dostawcy towarów lub usług. Jeżeli w daną sprawę zaangażowani są obligatariusze, zwołuje się ogólne zgromadzenie wszystkich wierzycieli będących właścicielami obligacji wyemitowanych we Francji lub w państwie trzecim w celu omówienia projektu planu przyjętego przez zgromadzenie wierzycieli.

Administrator sądowy ma obowiązek skonsultowania ze zgromadzeniami wierzycieli projektu planu, który musi być zatwierdzony w drodze głosowania, zanim sąd będzie mógł wydać orzeczenie.

Jeżeli powołano zgromadzenia wierzycieli, każdy wierzyciel będący członkiem zgromadzenia może przedstawić propozycje alternatywne wobec projektu planu zaprezentowanego przez dłużnika.

Projekt planu może zatem przedstawić dłużnik (w stosownych przypadkach w porozumieniu z administratorem sądowym) lub – w przypadku postępowania naprawczego – administrator sądowy w porozumieniu z dłużnikiem, lecz może on również zostać przedstawiony z inicjatywy wierzycieli należących do wspomnianych zgromadzeń wierzycieli. W takiej sytuacji sądowi można przekazać jednocześnie plan zatwierdzony przez zgromadzenie oraz plan poparty przez dłużnika lub administratora – jeżeli jest to odrębny plan.

Przyspieszone postępowanie ochronne

W przypadku otwarcia przyspieszonego postępowania ochronnego powołanie zgromadzenia wierzycieli – zgromadzenia instytucji kredytowych i zgromadzenia wierzycieli handlowych, a także, w stosownych przypadkach, ogólnego zgromadzenia obligatariuszy – jest obowiązkowe.

Z wierzycielami niebędącymi członkami zgromadzenia przeprowadza się również indywidualne konsultacje.

Przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej

W przypadku otwarcia przyspieszonego postępowania na potrzeby ochrony finansowej należy powołać jedynie zgromadzenie instytucji kredytowych oraz – w stosownych przypadkach – ogólne zgromadzenie obligatariuszy.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Aktywa dłużnika można zlikwidować w ramach całkowitej lub częściowej sprzedaży przedsiębiorstwa lub w ramach odrębnych transakcji sprzedaży. Czynności te podlegają różnym przepisom.

Nakaz sprzedaży przedsiębiorstwa wydaje sąd – sprzedaży nie dokonuje mandatariusz sądowy.

W postępowaniu ochronnym sprzedaż przedsiębiorstwa może być wyłącznie częściowa. W postępowaniach naprawczym i likwidacyjnym może być zaś ona częściowa lub całkowita.

W takim przypadku sąd wydaje postanowienie określające termin, w którym oferty przejęcia należy złożyć reprezentantowi wierzycieli, likwidatorowi lub, w stosownych przypadkach, administratorowi. Oferty muszą mieć formę pisemną i zawierać szereg obowiązkowych informacji.

Odrębne transakcje zbycia aktywów przeprowadza się na innych zasadach.

W toku postępowania ochronnego i postępowania naprawczego dłużnik, którego nie pozbawiono prawa do zarządzania swoim majątkiem, może nadal sam nim dysponować, z zastrzeżeniem uprawnień administratora sądowego.

Jeżeli czynność zbycia majątku skutkująca likwidacją aktywów wykracza poza zwykły zarząd przedsiębiorstwem, dłużnik musi uzyskać uprzednie zezwolenie sędziego-komisarza.

W trakcie obowiązywania planu ochronnego lub naprawczego dłużnik odzyskuje wszystkie uprawnienia do zarządu swoim majątkiem.

W toku postępowania likwidacyjnego likwidator musi uzyskać zezwolenie sędziego-komisarza na zbycie aktywów.

Transakcje sprzedaży nieruchomości odbywają w drodze licytacji sądowej. Sędzia-komisarz ustala cenę wywoławczą i podstawowe warunki sprzedaży. Sędzia-komisarz może również zezwolić na sprzedaż w drodze dobrowolnej licytacji i ustalić cenę wywoławczą. Może on ponadto zezwolić na sprzedaż z wolnej ręki po cenach i na warunkach, które określi.

Likwidator rozdziela następnie wpływy ze sprzedaży według stopnia uprzywilejowania wierzycieli.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Należy zgłosić wszystkie wierzytelności powstałe przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania, niezależnie od ich charakteru, tj. wierzytelności na gruncie prawa handlowego, cywilnego, administracyjnego (wierzytelności Skarbu Państwa, wierzytelności towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i instytucji zabezpieczenia społecznego) lub karnego (grzywny). Bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy dana wierzytelność jest niezabezpieczona czy uprzywilejowana, wymagalna czy terminowa, pewna czy warunkowa. Przepisy te nie dotyczą pracowników.

Wierzytelności, które stały się wymagalne po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania i które powstały w związku z prowadzonym postępowaniem lub z tytułu towarów lub usług dostarczonych dłużnikowi do celów związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, zaspokaja się w terminie ich wymagalności.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Wszyscy wierzyciele, których wierzytelności powstały przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania, są zobowiązani do zgłoszenia swoich wierzytelności reprezentantowi wierzycieli w przypadku postępowania ochronnego bądź naprawczego lub likwidatorowi w przypadku likwidacji.

Termin na zgłoszenie wierzytelności wynosi dwa miesiące od dnia ogłoszenia postanowienia o wszczęciu postępowania zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Dłużnik może również samodzielnie zgłosić wierzytelność jednego ze swoich wierzycieli na takich samych warunkach.

Zgłoszenie dotyczy również niektórych wierzytelności powstałych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania, tj. wierzytelności, które nie są traktowane w uprzywilejowany sposób względem wierzytelności przynoszących korzyść przedsiębiorstwu lub wierzytelności powstałych w związku z wymogami proceduralnymi. Przy zgłaszaniu wierzytelności należy wskazać należne kwoty oraz kwoty, które wkrótce staną się należne, terminy ich wymagalności, charakter uprzywilejowania lub istniejące zabezpieczenie, a także zasady naliczania odsetek.

Nie przewidziano szczególnej formy zgłaszania wierzytelności. W zgłoszeniu wierzyciel musi jednoznacznie wyrazić wolę dochodzenia zaspokojenia roszczenia, wpisania jego wierzytelności na listę oraz wzięcia udziału w postępowaniu.

Po otrzymaniu uwag dłużnika reprezentant wierzycieli sporządza listę zgłoszonych wierzytelności, wnioskując o uznanie wierzytelności, ich odrzucenie lub przekazanie sprawy właściwemu sądowi.

Listę tę przekazuje się sędziemu-komisarzowi oraz administratorowi sądowemu.

Przed uznaniem lub odrzuceniem wierzytelności sędzia-komisarz sprawdza, czy dana wierzytelność faktycznie istnieje, ustala jej kwotę i charakter w oparciu o dowody przekazane przez osobę, która zgłosiła wierzytelność, oraz – w stosownych przypadkach – w oparciu o dowody przekazane przez przesłuchane osoby oraz przez reprezentanta wierzycieli.

Wierzyciele, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności w wyznaczonym terminie, zostają wykluczeni z postępowania, a zatem nie mogą brać udziału w podziale masy upadłości ani żądać wypłaty dywidend w przypadku przyjęcia planu lub likwidacji składników majątku dłużnika, chyba że sędzia-komisarz przychyli się do ich wniosku o uchylenie wykluczenia.

W przypadku uchylenia wykluczenia wierzyciele mogą brać udział w podziale masy upadłości po złożeniu stosownego wniosku.

Przyspieszone postępowanie ochronne i przyspieszone postępowanie na potrzeby ochrony finansowej

Dłużnik sporządza listę wierzytelności – podlegających obligatoryjnie zgłoszeniu –poszczególnych wierzycieli biorących udział w postępowaniu pojednawczym. Listę poświadcza biegły rewident dłużnika. Listę składa się następnie w sekretariacie sądu.

Reprezentant wierzycieli przekazuje poszczególnym wierzycielom wyciąg z listy dotyczący ich wierzytelności.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Wierzyciel uprzywilejowany korzysta z gwarancji, która zapewnia mu zaspokojenie jego wierzytelności przed pozostałymi zwykłymi, niezabezpieczonymi wierzycielami dłużnika w przypadku wszczęcia postępowania grupowego przeciwko dłużnikowi.

Wierzyciel może mieć status wierzyciela uprzywilejowanego:

• ponieważ posiada gwarancję udzieloną mu przez dłużnika lub uzyskaną na podstawie postanowienia sądu, lub
• ponieważ prawo do bardziej korzystnego traktowania przysługuje mu z mocy prawa z uwagi na jego szczególny status.

Nie wszyscy wierzyciele uprzywilejowani posiadają taki sam status. W przypadku istnienia kilku wierzycieli uprzywilejowanych ich wierzytelności są zaspokajane zgodnie z porządkiem ustalonym w obowiązujących przepisach, lecz w dalszym ciągu przed wierzytelnościami wierzycieli niezabezpieczonych.

Wierzytelności wierzycieli niezabezpieczonych zaspokaja się ze składników majątku dłużnika pozostałych po zaspokojeniu wierzytelności wierzycieli uprzywilejowanych. Podziału dokonuje się w sposób proporcjonalny.

Hierarchia przywilejów

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze

Zyski ze sprzedaży nieruchomości dzieli się między wierzycieli w następującym porządku:

1. „przywilej szczególny” przysługujący wierzytelnościom z tytułu wynagrodzenia za pracę: wypłata wynagrodzenia za ostatnie sześćdziesiąt dni pracy przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego;
2. koszty sądowe powstałe po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania: koszty związane z zachowaniem składników majątku, ich likwidacją i podziałem zysków między wierzycieli (koszty sporządzenia spisu inwentarza i koszty ogłoszenia, wynagrodzenie pełnomocników powołanych przez sąd itp.);
3. wierzytelności zabezpieczone z tytułu postępowania pojednawczego; przywilej ten przysługuje wierzycielom, którzy wniosą nowy wkład pieniężny lub dostarczą nowe dobra lub usługi celem zapewnienia ciągłości działalności przedsiębiorstwa i jego przetrwania;
4. przywilej dotyczący wierzytelności powstałych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania: wierzytelności powstałe w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania lub z tymczasowym utrzymaniem rentowności przedsiębiorstwa lub wierzytelności powstałe w zamian za towary lub usługi dostarczane dłużnikowi w okresie utrzymywania działalności przedsiębiorstwa lub wykonywania obowiązującej umowy przez likwidatora, lub wierzytelności związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb dłużnika będącego osobą fizyczną;
5. wierzytelności zabezpieczone ogólnym przywilejem przysługującym pracownikom: wypłata wynagrodzenia należnego za sześciomiesięczny okres pracy poprzedzający wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania;
6. wierzytelności zabezpieczone szczególnym przywilejem lub hipoteką;
7. wierzytelności niezabezpieczone.

Zyski ze sprzedaży ruchomości dzieli się między wierzycieli w następującym porządku:

1. wierzytelności zabezpieczone szczególnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości z prawem zastawu;
2. „przywilej szczególny” przysługujący wierzytelnościom z tytułu wynagrodzenia za pracę: wypłata wynagrodzenia za ostatnie sześćdziesiąt dni pracy przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego;
3. koszty sądowe powstałe po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania: koszty związane z zachowaniem składników majątku, ich likwidacją i podziałem zysków między wierzycieli (koszty sporządzenia spisu inwentarza i koszty ogłoszenia, wynagrodzenie pełnomocników powołanych przez sąd itp.);
4. wierzytelności zabezpieczone z tytułu postępowania pojednawczego; przywilej ten przysługuje wierzycielom, którzy wniosą nowy wkład pieniężny lub dostarczą nowe dobra lub usługi celem zapewnienia ciągłości działalności przedsiębiorstwa i jego przetrwania;
5. przywilej dotyczący wierzytelności powstałych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania: wierzytelności powstałe w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania lub z tymczasowym utrzymaniem rentowności przedsiębiorstwa lub wierzytelności powstałe w zamian za towary lub usługi dostarczane dłużnikowi w okresie utrzymywania działalności przedsiębiorstwa lub wykonywania obowiązującej umowy przez likwidatora, lub wierzytelności związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb dłużnika będącego osobą fizyczną;
6. przywilej Skarbu Państwa;
7. wierzytelności zabezpieczone szczególnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości bez prawa zastawu;
8. wierzytelności zabezpieczone innego rodzaju ogólnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości;
9. wierzytelności niezabezpieczone.

Postępowanie likwidacyjne

Zyski ze sprzedaży nieruchomości dzieli się między wierzycieli w następującym porządku:

1. „przywilej szczególny” przysługujący w przypadku wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę: wypłata wynagrodzenia za ostatnie sześćdziesiąt dni pracy przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego;
2. koszty sądowe powstałe po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania: koszty sporządzenia spisu inwentarza i koszty ogłoszenia, wynagrodzenie pełnomocników powołanych przez sąd;
3. wierzytelności zabezpieczone z tytułu postępowania pojednawczego; przywilej ten przysługuje wierzycielom, którzy wniosą nowy wkład pieniężny lub dostarczą nowe dobra lub usługi celem zapewnienia ciągłości działalności przedsiębiorstwa i jego przetrwania;
4. wierzytelności zabezpieczone szczególnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości;
5. przywilej dotyczący wierzytelności powstałych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania: wierzytelności powstałe w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania lub z tymczasowym utrzymaniem rentowności przedsiębiorstwa lub wierzytelności powstałe w zamian za towary lub usługi dostarczane dłużnikowi w okresie utrzymywania działalności przedsiębiorstwa lub wykonywania obowiązującej umowy przez likwidatora, lub wierzytelności związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb dłużnika będącego osobą fizyczną;
6. wierzytelności niezabezpieczone.

Zyski ze sprzedaży ruchomości dzieli się między wierzycieli w następującym porządku:

1. wierzytelności zabezpieczone szczególnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości z prawem zastawu;
2. „przywilej szczególny” przysługujący w przypadku wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę: wypłata wynagrodzenia za ostatnie sześćdziesiąt dni pracy przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego;
3. koszty sądowe powstałe po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania upadłościowego w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania: koszty sporządzenia spisu inwentarza i koszty ogłoszenia, wynagrodzenie pełnomocników powołanych przez sąd;
4. wierzytelności zabezpieczone z tytułu postępowania pojednawczego;
5. przywilej dotyczący wierzytelności powstałych po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania: wierzytelności powstałe w celu spełnienia wymogów związanych z prowadzeniem postępowania lub z tymczasowym utrzymaniem rentowności przedsiębiorstwa lub wierzytelności powstałe w zamian za towary lub usługi dostarczane dłużnikowi w okresie utrzymywania działalności przedsiębiorstwa lub wykonywania obowiązującej umowy przez likwidatora, lub wierzytelności związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb dłużnika będącego osobą fizyczną;
6. wierzytelności zabezpieczone hipoteką na rzeczy ruchomej (hypothèque mobilière) lub wierzytelności zabezpieczone zastawem na maszynach lub sprzęcie;
7. przywilej Skarbu Państwa;
8. wierzytelności zabezpieczone szczególnym obciążeniem ustanowionym na ruchomości bez prawa zastawu;
9. inne ogólne przywileje dotyczące rzeczy ruchomych (art. 2331 kodeksu cywilnego) oraz ogólny przywilej dotyczący wynagrodzenia;
10. wierzytelności niezabezpieczone.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze

Postępowanie ochronne i postępowanie naprawcze wprowadzono, aby – za pomocą planu – umożliwić uratowanie przedsiębiorstwa, zachowanie jego działalności i miejsc pracy, a zarazem uregulowanie zobowiązań. Plan ochronny lub naprawczy może zostać przyjęty wyłącznie w przypadku spełnienia tych warunków.

Dłużnik w przypadku postępowania ochronnego, administrator sądowy w przypadku postępowania naprawczego lub wierzyciel, jeżeli powołano zgromadzenia wierzycieli, sporządzają projekt planu, jeżeli istnieje realna możliwość uratowania przedsiębiorstwa. Plan składa się z trzech części:

• części gospodarczej i finansowej, w której ustala się możliwość przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa, biorąc pod uwagę rozwiązania i metody operacyjne, warunki rynkowe i dostępne środki finansowe;
• ustalenia warunków wykonania zobowiązań oraz wszelkich gwarancji, jakich osoba zarządzająca przedsiębiorstwem musi udzielić, aby zapewnić realizację planu;
• części socjalnej, w której określa się i uzasadnia poziom i perspektywy zatrudnienia oraz warunki socjalne przewidywane do celów kontynuowania działalności. Jeżeli w projekcie planu przewidziano zwolnienia grupowe ze względów ekonomicznych, zostaną w nim przeanalizowane kroki, które zostały już podjęte, oraz określone działania, które należy podjąć w przyszłości, aby ułatwić ponowne znalezienie zatrudnienia i zapewnić rekompensatę pracownikom zagrożonym utratą pracy.

W planie wskazuje się wszystkie zobowiązania zaciągnięte przez osoby odpowiedzialne za jego realizację, które są konieczne do przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa.

Następnie sąd wydaje postanowienie w sprawie projektu planu przedstawionego mu przez dłużnika lub wierzyciela.

Sąd przyjmuje plan ochronny lub naprawczy bądź plan sprzedaży w drodze postanowienia. Jeżeli powołano zgromadzenie wierzycieli, plan ma również charakter umowny.

Okres realizacji planu nie może przekraczać dziesięciu lat, a w przypadku rolników – piętnastu lat.

Sąd powołuje administratora sądowego lub reprezentanta wierzycieli w charakterze komisarza w celu nadzorowania procesu realizacji planu.

Przyjęcie planu kończy okres obserwacji. Dłużnik odzyskuje kontrolę nad swoim majątkiem i może ponownie zarządzać swoim przedsiębiorstwem, z zastrzeżeniem środków nałożonych na niego przez sąd w planie.

Dłużnik musi przestrzegać wszystkich postanowień planu.

W przeciwnym razie, tj. w razie niewykonania swoich zobowiązań lub zaprzestania dokonywania płatności w okresie realizacji planu ochronnego lub naprawczego, dłużnik naraża się na ryzyko uchylenia planu i ponownego wszczęcia postępowania.

Przekształcenie w likwidację sądową

Likwidację sądową można ogłosić w trakcie albo po zakończeniu okresu obserwacji, który rozpoczął się w dniu wskazanym w postanowieniu o wszczęciu postępowania ochronnego lub naprawczego.

Sąd musi ogłosić likwidację sądową niezwłocznie po tym, gdy okaże się, że dalsze prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwo nie jest możliwe, lub gdy w toku postępowania naprawczego nie uda się przyjąć żadnego planu sprzedaży.

Wygaśnięcie zobowiązań dłużnika będącego osobą fizyczną w toku likwidacji sądowej

Dłużnik zostaje pozbawiony prawa do zarządzania swoim majątkiem od dnia ogłoszenia likwidacji sądowej do dnia zakończenia likwidacji. Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego dłużnik odzyskuje swoje prawa i może ponownie podejmować czynności zarządcze.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Zakończenie realizacji planu ochronnego lub naprawczego nie oznacza, że wierzyciele, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności, mogą wytoczyć powództwo przeciwko dłużnikowi.

Została wyraźnie przewidziana możliwość ponownego wszczęcia indywidualnego postępowania w wyjątkowych przypadkach. Dotyczy to wyłącznie sytuacji, w których postępowanie likwidacyjne zostanie zakończone z uwagi na niedostateczną wartość aktywów.

Termin, po upływie którego postępowanie upadłościowe uznaje się za zakończone

Okres obserwacji to okres od dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania do dnia wydania postanowienia o przyjęciu planu ochronnego lub naprawczego bądź do dnia ogłoszenia likwidacji sądowej.

W toku postępowania ochronnego lub naprawczego przedsiębiorstwo kontynuuje swoją działalność w okresie obserwacji, a dłużnik co do zasady nadal zarządza swoim przedsiębiorstwem, choć z pewnymi ograniczeniami.

Jeżeli w danym przypadku istnieje realna możliwość przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa, okres obserwacji zakończy się wraz z opracowaniem planu ochronnego lub naprawczego.

Przyjęcie planu ochronnego lub naprawczego zapewnia dłużnikowi możliwość odzyskania kontroli nad przedsiębiorstwem, ale nie kończy postępowania.

Postępowanie zostaje zamknięte z chwilą zatwierdzenia sprawozdania końcowego administratora sądowego i reprezentanta wierzycieli przez sędziego-komisarza. Następnie prezes sądu wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania. Postanowienie to jest sądowym środkiem administracyjnym i nie podlega zaskarżeniu.

W kategoriach sądowych postępowanie dobiega zatem końca z chwilą wydania postanowienia o jego zakończeniu.

Skutki postępowania nie kończą się jednak wraz z wydaniem postanowienia o jego zakończeniu, gdyż nadal realizowany jest plan ochronny lub naprawczy.

Dłużnik musi przestrzegać wszystkich postanowień planu.

W przeciwnym razie, tj. w razie niewykonania swoich zobowiązań lub zaprzestania dokonywania płatności w okresie realizacji planu ochronnego lub naprawczego, dłużnik naraża się na ryzyko uchylenia planu i ponownego wszczęcia postępowania.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Odpowiedzialność za pokrycie kosztów i wydatków poniesionych w toku postępowania spoczywa na przedsiębiorstwie będącym przedmiotem postępowania upadłościowego.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Jeżeli sąd otwiera postępowanie naprawcze lub likwidacyjne, zasadniczo uznaje się, że datą zaprzestania dokonywania płatności przez dłużnika jest data wydania postanowienia o wszczęciu postępowania.

Sąd może jednak uznać, że do zaprzestania dokonywania płatności doszło w dowolnym innym dniu w okresie 18 miesięcy przed datą wszczęcia postępowania upadłościowego.

Okres od dnia zaprzestania dokonywania płatności do dnia wszczęcia postępowania naprawczego lub likwidacyjnego określa się jako „okres istnienia podejrzenia” (okres bezskuteczności czynności prawnych).

Niektóre czynności prawne dłużnika z tego okresu, które można uznać za dokonane w celu obejścia prawa, zostaną uznane za nieważne.

Sądem posiadającym właściwość wyłączną do rozpoznania powództwa o ustalenie nieważności czynności dokonanych w tym okresie jest sąd prowadzący dane postępowanie.

Powództwo takie może wytoczyć wyłącznie administrator sądowy, reprezentant wierzycieli, likwidator lub prokurator.

Wierzyciele za pośrednictwem reprezentanta wierzycieli mogą wytoczyć indywidualne lub zbiorowe powództwo o uznanie czynności prawnych dokonanych przez dłużnika za nieważne.

Czynność jest bezskuteczna względem wszystkich osób i nieważna od początku (ex tunc).

Wyróżnia się dwanaście rodzajów nieprawidłowych czynności, które są obarczone nieważnością bezwzględną:

• wszystkie czynności polegające na przeniesieniu prawa własności do ruchomości lub nieruchomości dokonane nieodpłatnie;
• każda umowa wzajemna, w ramach której zobowiązania dłużnika znacznie przekraczają zobowiązania drugiej strony;
• każda płatność, niezależnie od formy dokonania płatności, przeznaczona na spłatę długów, które nie są jeszcze wymagalne w dniu płatności;
• każda płatność przeznaczona na spłatę wymagalnych długów dokonana w inny sposób niż w gotówce, za pomocą zbywalnych instrumentów finansowych, w drodze przelewu bankowego, za pomocą przelewu wierzytelności lub przy zastosowaniu dowolnej innej formy płatności powszechnie uznawanej w stosunkach biznesowych;
• każde złożenie do depozytu lub przekazanie sum pieniężnych po ustanowieniu zastawu na majątku w braku prawomocnego postanowienia sądu;
• każda hipoteka umowna, prawna lub małżeńska oraz każdy zastaw ustanowiony na majątku dłużnika w związku z wcześniej zaciągniętymi długami;
• każdy środek służący zabezpieczeniu interesu prawnego, chyba że wpis do rejestru lub wydanie postanowienia o zajęciu nastąpiły przed zaprzestaniem dokonywania płatności;
• każde upoważnienie i wykonanie opcji przez pracowników przedsiębiorstwa;
• każde przekazanie rzeczy lub praw do funduszu powierniczego, chyba że takie przekazanie nastąpiło w charakterze zabezpieczenia jednocześnie zaciągniętego długu;
• każda zmiana umowy powierniczej wywierająca wpływ na prawa lub składniki majątku, które zostały już przekazane do funduszu powierniczego w celu zabezpieczenia długów zaciągniętych przed wprowadzeniem tej zmiany;
• jeżeli dłużnik jest osobą prowadzącą działalność na własny rachunek (auto-entrepreneur) ponoszącą odpowiedzialność w ograniczonym zakresie, każde przypisanie lub zmiana przypisania składnika majątku, z zastrzeżeniem wypłaty dochodów niepowiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, skutkujące uszczupleniem majątku będącego przedmiotem postępowania na rzecz innego majątku danego przedsiębiorcy;
• poświadczone notarialnie oświadczenie o wyłączeniu z zajęcia uzyskane przez dłużnika.

Sąd ma obowiązek uznać te czynności za nieważne niezależnie od tego, czy strony działały w dobrej czy w złej wierze.

Sąd może również uznać za nieważne czynności polegające na nieodpłatnym przeniesieniu prawa własności do ruchomości lub nieruchomości oraz oświadczenie o wyłączeniu z zajęcia, jeżeli czynności tych dokonano w okresie sześciu miesięcy poprzedzających datę zaprzestania dokonywania płatności. Tego rodzaju czynności podlegają nieważności względnej (nullité facultative).

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Chorwacja

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

O ile przepisy prawa nie stanowią inaczej, postępowanie przedupadłościowe (predstečajni postupak) i postępowanie upadłościowe (stečajni postupak) może zostać wszczęte zarówno wobec osób prawnych, jak i wobec majątku dłużnika będącego osobą fizyczną. Zgodnie z ustawą o upadłości (Stečajni zakon) dłużnikiem będącym osobą fizyczną (dužnik pojedinac) jest osoba fizyczna podlegająca opodatkowaniu podatkiem dochodowym od działalności prowadzonej na własny rachunek zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym (Zakon o porezu na dohodak) lub osoba fizyczna podlegająca opodatkowaniu podatkiem od osób prawnych zgodnie z przepisami ustawy o podatku od osób prawnych (Zakon o porezu na dobit).

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

a) Postępowanie przedupadłościowe może zostać wszczęte, jeżeli sąd stwierdzi istnienie ryzyka niewypłacalności dłużnika, tj. jeżeli sąd uzna, że dłużnik nie będzie w stanie wywiązać się ze swoich obecnych zobowiązań w terminie ich wymagalności.

Ryzyko niewypłacalności uznaje się za istniejące, jeżeli okoliczności uzasadniające uznanie dłużnika za niewypłacalnego jeszcze nie zaistniały i jeżeli:

– zgodnie z informacjami przechowywanymi w rejestrze kolejności zaspokajania zobowiązań pieniężnych prowadzonym przez Agencję Finansową (Financijska agencija) dłużnik posiada jedno niezaspokojone zobowiązanie lub większą liczbę niezaspokojonych zobowiązań, w przypadku których istniała uzasadniona podstawa do dochodzenia ich zaspokojenia i które powinny były zostać ściągnięte – bez konieczności uzyskania zgody dłużnika – z dowolnego z jego rachunków bankowych; lub

– dłużnik opóźnia się o ponad 30 dni z wypłatą wynagrodzenia należnego pracownikom na mocy umowy o pracę, regulaminu zakładu pracy, układu zbiorowego lub zgodnie z przepisami szczególnymi lub innym aktem regulującym zobowiązania pracodawców względem pracowników; lub

– dłużnik nie zapłacił składek i podatków z tytułu wynagrodzenia, o którym mowa w poprzednim akapicie, w terminie 30 dni od dnia, w którym był zobowiązany wypłacić pracownikom należne wynagrodzenie.

b) Postępowanie upadłościowe może zostać wszczęte z chwilą ustalenia przez sąd istnienia powodu upadłości, tj. niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia.

Do niewypłacalności dochodzi w przypadku, gdy dłużnik jest trwale niezdolny do terminowego regulowania swoich zobowiązań płatniczych. Fakt, że dłużnik uregulował lub może być w stanie w całości lub częściowo uregulować roszczenia niektórych wierzycieli nie oznacza, że jest on wypłacalny.

Dłużnika uznaje się za niewypłacalnego w następujących przypadkach:

– jeżeli – zgodnie z informacjami przechowywanymi w rejestrze kolejności zaspokajania zobowiązań pieniężnych prowadzonym przez Agencję Finansową – posiada on jedno niezaspokojone zobowiązanie lub większą liczbę niezaspokojonych zobowiązań, które są wymagalne od ponad 60 dni, w przypadku których istnieje uzasadniona podstawa do dochodzenia ich zaspokojenia i które powinny były zostać ściągnięte – bez konieczności uzyskania zgody dłużnika – z dowolnego z jego rachunków bankowych;

– jeżeli nie wypłacił swoim pracownikom trzech kolejnych pensji na mocy umowy o pracę, regulaminu zakładu pracy, układu zbiorowego lub zgodnie z przepisami szczególnymi lub innym aktem regulującym kwestie dotyczące zobowiązań pracodawców względem pracowników.

Nadmierne zadłużenie występuje, gdy majątek dłużnika będącego osobą prawną jest mniejszy niż jego istniejące zobowiązania.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W postępowaniu upadłościowym masa upadłości obejmuje cały majątek dłużnika w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego, jak również majątek nabyty przez niego w trakcie postępowania upadłościowego. Z masy upadłości pokrywa się koszty postępowania upadłościowego i zaspokaja wierzytelności wierzycieli dłużnika, jak również wierzytelności, których zaspokojenie zostało zabezpieczone określonymi prawami obciążającymi majątek dłużnika.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego czynności mające na celu swobodne rozporządzanie składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości podejmowane przez osoby wcześniej upoważnione do reprezentowania dłużnika na mocy prawa lub przez dłużnika będącego osobą fizyczną nie wywołują skutków prawnych, z wyjątkiem czynności mających na celu rozporządzanie tymi składnikami majątku w sposób uregulowany w przepisach ogólnych przyjętych w celu zapewnienia zgodności z zasadą zaufania do rejestrów publicznych. Druga strona zostanie spłacona ze środków pochodzących z masy upadłości, pod warunkiem że zwiększyła ona wartość masy upadłości.

Jeżeli dłużnik będący osobą fizyczną otrzymał spadek lub zapis przed wszczęciem postępowania upadłościowego lub w trakcie takiego postępowania, wyłącznie dłużnik ma prawo przyjąć lub odrzucić taki spadek lub zapis.

Jeżeli dłużnik pozostaje w stosunku współwłasności łącznej lub w dowolnym innym stosunku prawnym z osobą trzecią lub jeżeli dłużnik tworzy spółkę osobową z osobą trzecią, podziału majątku dokonuje się poza postępowaniem upadłościowym. W celu likwidacji zobowiązań związanych z tym stosunkiem można dochodzić odrębnego zaspokojenia udziału dłużnika.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

a) Postępowanie przedupadłościowe – wyznaczenie zarządcy (povjerenik) i wyznaczenie syndyka (stečajni upravitelj) podlegają tym samym warunkom. Sąd wyznacza zarządcę postanowieniem o wszczęciu postępowania przedupadłościowego, jeżeli uzna, że w danym przypadku jest to konieczne. Zarządca zaprzestaje wykonywania swoich funkcji z dniem wydania postanowienia zatwierdzającego wypracowaną ugodę przedupadłościową, z dniem wszczęcia postępowania upadłościowego lub na mocy uchwały zgromadzenia wierzycieli.

W toku postępowania przedupadłościowego zarządca jest zobowiązany do:

1. kontrolowania działalności gospodarczej dłużnika;

2. dokonania przeglądu wykazu aktywów i pasywów dłużnika;

3. badania wiarygodności zgłaszanych wierzytelności;

4. kwestionowania wierzytelności, jeżeli ma wątpliwości co do ich autentyczności na podstawie oświadczeń wierzycieli lub z innych względów;

5. sprawowania nadzoru nad działalnością gospodarczą dłużnika, w szczególności nad jego transakcjami finansowymi, zaciąganiem zobowiązań wobec osób trzecich, emitowaniem instrumentów zabezpieczających płatności oraz sprzedażą towarów lub usług przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony majątku dłużnika;

6. wniesienia skargi do sądu, w przypadku gdy dłużnik dopuścił się naruszenia przepisów art. 67 ustawy o upadłości;

7. wydawania decyzji i zaświadczeń zgodnie z art. 69 i 71 ustawy o upadłości;

8. dbania o pełne i terminowe pokrycie kosztów postępowania przedupadłościowego;

9. podejmowania innych czynności zgodnie z przepisami ustawy o upadłości.

Od dnia wszczęcia postępowania przedupadłościowego do dnia zakończenia tego postępowania dłużnik może realizować wyłącznie płatności niezbędne dla czynności zwykłego zarządu. W tym okresie dłużnik nie jest uprawniony do spłaty zobowiązań powstałych i wymagalnych przed wszczęciem postępowania przedupadłościowego, z wyjątkiem jednak zobowiązań płatniczych brutto względem pracowników i byłych pracowników dłużnika z tytułu stosunku pracy, które stały się wymagalne przed dniem wszczęcia postępowania przedupadłościowego, odpraw do wysokości przewidzianej w obowiązujących przepisach prawa i układach zbiorowych, roszczeń o odszkodowanie z tytułu obrażeń doznanych w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, a także roszczeń opartych na wynagrodzeniach pracowników powiększonych o kwotę składek podstawowych oraz i innych świadczeń rzeczowych na mocy umów o pracę i układów zbiorowych, które stały się wymagalne po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania przedupadłościowego, jak również innych płatności niezbędnych do podejmowania czynności zwykłego zarządu, jak przewidziano w przepisach szczególnych.

Od dnia złożenia wniosku o wszczęcie postępowania przedupadłościowego do dnia wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przedupadłościowego dłużnik może zbyć lub obciążyć swój majątek wyłącznie za uprzednią zgodą zarządcy lub sądu, jeżeli nie wyznaczono zarządcy.

b) Postępowanie upadłościowe – syndyka (stečajni upravitelj) w postępowaniu upadłościowym wybiera się losowo z wykazu „A”, na którym figurują syndycy z okręgu właściwego sądu, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej. Sąd wyznacza wybranego w ten sposób syndyka postanowieniem o wszczęciu postępowania upadłościowego. Na zasadzie odstępstwa, jeżeli w postępowaniu przedupadłościowym, które poprzedza postępowanie upadłościowe, wyznaczono zarządcę lub jeżeli w postępowaniu upadłościowym wyznaczono tymczasowego syndyka, sąd powierzy funkcję syndyka temu zarządcy lub tymczasowemu syndykowi.

Syndykowi przysługują prawa i obowiązki organów dłużnika będącego osobą prawną, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej. Jeżeli dłużnik kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej w toku postępowania upadłościowego zgodnie z art. 217 ust. 2 ustawy o upadłości, przedsiębiorstwem zarządza syndyk.

Syndyk reprezentuje dłużnika. Prowadzi on sprawy dłużnika będącego osobą fizyczną wyłącznie w odniesieniu do masy upadłości i reprezentuje go, posiadając pełnomocnictwo prawne.

Syndyk jest zobowiązany do sumiennego i rzetelnego wywiązywania się z powierzonych mu obowiązków, w szczególności do:

1. prowadzenia dokumentów księgowych do dnia wszczęcia postępowania upadłościowego;

2. sporządzenia wstępnych szacunków dotyczących kosztów postępowania upadłościowego oraz przekazania ich do zatwierdzenia radzie wierzycieli;

3. utworzenia komitetu odpowiedzialnego za sporządzenie spisu inwentarza majątku;

4. sporządzenia początkowego zestawienia majątku dłużnika;

5. zarządzania z zachowaniem należytej staranności realizacją niezakończonych transakcji dłużnika oraz transakcji koniecznych do zapobieżenia utracie wartości majątku dłużnika;

6. zapewnienia zaspokojenia roszczeń dłużnika;

7. ostrożnego zarządzania sprawami dłużnika zgodnie z przepisami art. 217 ust. 2 ustawy o upadłości;

8. przekazywania chorwackiemu Funduszowi Ubezpieczeń Emerytalnych (Zavod za mirovinsko osiguranje) dokumentów dotyczących statusu osób ubezpieczonych w świetle przepisów prawa pracy;

9. gromadzenia lub odzyskiwania, z zachowaniem należytej staranności, wszelkich składników majątku i praw dłużnika wchodzących w skład masy upadłości;

10. przygotowania spłaty wierzycieli i przystąpienia do spłaty po zatwierdzeniu;

11. przekazania sprawozdania ostatecznego radzie wierzycieli;

12. dokonywania dalszych podziałów na rzecz wierzycieli;

13. reprezentowania masy upadłości po zakończeniu postępowania upadłościowego zgodnie z przepisami ustawy o upadłości.

Przynajmniej raz na trzy miesiące syndyk musi składać pisemne sprawozdania z przebiegu postępowania upadłościowego oraz stanu masy upadłości przy użyciu przewidzianego do tego celu formularza.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego wierzyciel miał prawo do potrącenia na mocy prawa lub umowy, wszczęcie postępowania upadłościowego pozostaje bez uszczerbku dla tego prawa.

Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego istnieje co najmniej jedna wierzytelność, która ma zostać potrącona na mocy warunku zawieszającego, która nie jest jeszcze wymagalna lub która nie ma zostać zaspokojona w taki sam sposób, potrącenie następuje po spełnieniu niezbędnych warunków. Potrącenie nie podlega zasadzie, że niezaspokojone wierzytelności stają się wymagalne w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego oraz że wierzytelności niemające charakteru pieniężnego ani ustalonej wysokości pieniężnej potrąca się w kwocie odpowiadającą oszacowaniom dokonanym w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego. Jeżeli wierzytelność, która miała zostać potrącona, stanie się wierzytelnością bezwarunkową i stanie się wymagalna, zanim można będzie dokonać potrącenia, potrącenie jest wykluczone.

Potrącenie nie jest wykluczone w przypadku wierzytelności wyrażonych w różnych walutach lub jednostkach rozliczeniowych, o ile takie waluty lub jednostki rozliczeniowe mogą być swobodnie wymieniane w miejscu rozliczenia wierzytelności użytej do potrącenia. Przeliczenia dokonuje się po kursie wymiany obowiązującym w miejscu rozliczenia w chwili otrzymania oświadczenia o potrąceniu.

Potrącenie jest niedopuszczalne:

1. jeżeli zobowiązanie wierzyciela wobec masy upadłości powstało dopiero po wszczęciu postępowania upadłościowego;

2. jeżeli wierzyciel dokonał cesji swojej wierzytelności na innego wierzyciela dopiero po wszczęciu postępowania upadłościowego;

3. jeżeli wierzyciel nabył wierzytelność w drodze cesji w terminie sześciu miesięcy przed wszczęciem postępowania przedupadłościowego lub jeżeli w terminie sześciu miesięcy przed wszczęciem postępowania upadłościowego nie wszczęto postępowania przedupadłościowego, a wierzyciel wiedział lub powinien był wiedzieć, że dłużnik stał się niewypłacalny lub że przeciwko dłużnikowi złożono wniosek o wszczęcie postępowania przedupadłościowego lub postępowania upadłościowego. W drodze odstępstwa potrącenie jest dozwolone, jeżeli wierzytelność została scedowana w związku z wykonaniem niezrealizowanej umowy lub jeżeli prawo do dochodzenia zaspokojenia wierzytelności zostało ponownie nabyte w drodze skutecznego zaskarżenia czynności prawnej podjętej przez dłużnika;

4. jeżeli wierzyciel nabył prawo do potrącenia na mocy czynności prawnej podlegającej zaskarżeniu.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego dłużnik i druga strona umowy nie wykonali w całości lub w części umowy, która jest wiążąca dla obu stron, syndyk może wykonać tę umowę zamiast dłużnika i zażądać od drugiej strony wykonania umowy. Jeżeli syndyk odmówi wykonania umowy, druga strona może dochodzić swoich roszczeń z tytułu niewykonania umowy wyłącznie jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym. Jeżeli druga strona umowy zwróci się do syndyka o zajęcie stanowiska w sprawie przysługującego mu prawa wyboru, syndyk musi niezwłocznie i nie później niż po posiedzeniu sprawozdawczym (izvještajno ročište) powiadomić drugą stronę listem poleconym o tym, czy zamierza zażądać wykonania umowy. W drodze odstępstwa, jeżeli druga strona mogłaby ponieść znaczną szkodę do czasu zorganizowania posiedzenia sprawozdawczego, o której poinformowała syndyka, syndyk jest zobowiązany do poinformowania drugiej strony listem poleconym o tym, czy zamierza żądać wykonania umowy, w terminie ośmiu dni. W przeciwnym razie syndyk nie ma prawa żądać wykonania umowy.

Jeżeli należne świadczenie jest podzielne i jeżeli w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego druga strona częściowo wykonała swoje świadczenie, strona taka może skorzystać ze swojego prawa do dochodzenia świadczenia wzajemnego odpowiadającego częściowemu wykonaniu umowy jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym nawet wówczas, gdy syndyk żąda wykonania pozostałej części świadczenia. Druga strona nie jest jednak uprawniona do dochodzenia zwrotu rzeczy, która weszła do majątku dłużnika w wyniku częściowego wykonania przez nią świadczenia przed wszczęciem postępowania upadłościowego.

Jeżeli w rejestrze nieruchomości dokonano wpisu zabezpieczającego mającego na celu zabezpieczenie nieruchomości dłużnika przed roszczeniami dotyczącymi tytułu własności do tej nieruchomości lub przed pozbawieniem dłużnika praw do tej nieruchomości lub zabezpieczenie jednego z praw przysługujących dłużnikowi lub wierzytelności przed zmianą ich treści lub stopnia uprzywilejowania, wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności jako wierzyciel masy upadłości. To samo dotyczy również sytuacji, w której dłużnik przyjął na siebie dowolne inne zobowiązania wobec wierzyciela, a następnie nie wywiązał się z nich w całości lub częściowo. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wpisów zabezpieczających dokonywanych w rejestrze statków, rejestrze statków będących w budowie lub rejestrze statków powietrznych.

Jeżeli przed wszczęciem postępowania upadłościowego dłużnik sprzedał wszystkie swoje ruchomości z zastrzeżeniem własności i przeniósł posiadanie tego majątku na kupującego, kupujący może żądać wykonania umowy sprzedaży. Dotyczy to również sytuacji, w której dłużnik przyjął na siebie dodatkowe zobowiązania wobec kupującego i nie wypełnił ich w całości lub w części. Jeżeli przed wszczęciem postępowania upadłościowego dłużnik nabył nieruchomość z zastrzeżeniem własności i otrzymał ją od sprzedającego w posiadanie, syndyk może skorzystać z prawa wyboru przysługującego mu zgodnie z art. 181 ustawy o upadłości.

Wynajem i dzierżawa nieruchomości lub lokali nie ustaje z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego. Dotyczy to również umów najmu i dzierżawy zawartych przez dłużnika w charakterze wynajmującego i dotyczących nieruchomości, które zostały przeniesione celem zabezpieczenia na osobę trzecią, która sfinansowała ich nabycie lub wytworzenie. Druga strona może korzystać z praw odnoszących się do okresu poprzedzającego wszczęcie postępowania upadłościowego oraz dochodzić odszkodowania z tytułu szkód poniesionych w rezultacie przedterminowego rozwiązania umowy wyłącznie w przypadku, gdy występuje w charakterze wierzyciela w postępowaniu upadłościowym.

Syndyk może rozwiązać umowę najmu lub dzierżawy nieruchomości lub lokali, którą dłużnik zawarł jako najemca lub dzierżawca, niezależnie od terminu obowiązywania tej umowy, z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia. Jeżeli syndyk ogłosi rozwiązanie umowy, druga strona może – jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym – dochodzić odszkodowania z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy. Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego dłużnik nie wszedł w posiadanie nieruchomości lub lokalu, syndyk i druga strona mogą odstąpić od umowy. Jeżeli syndyk odstąpi od umowy, druga strona może – jako wierzyciel w postępowaniu upadłościowym – dochodzić odszkodowania z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy. Każda ze stron jest zobowiązana do poinformowania drugiej strony w terminie 15 dni, na jej wniosek, o zamiarze odstąpienia od umowy. W przeciwnym razie traci prawo do odstąpienia od umowy.

Jeżeli przed wszczęciem postępowania upadłościowego dłużnik jako wynajmujący lub wydzierżawiający nieruchomość lub lokal, posiadał roszczenia z tytułu stosunku najmu lub dzierżawy w odniesieniu do kolejnego okresu, fakt ten wywołuje skutki prawne jedynie w zakresie, w jakim dotyczy czynszu za miesiąc kalendarzowy, w którym wszczęto postępowanie upadłościowe. Jeżeli postępowanie upadłościowe zostało wszczęte po piętnastym dniu danego miesiąca, istnienie takich roszczeń wywołuje również skutki prawne w kolejnym miesiącu kalendarzowym – skutki te odnoszą się w szczególności do kwestii związanych z zapłatą czynszu. Roszczenia posiadane na podstawie zajęcia są równoważne roszczeniom umownym.

Syndyk może, działając w imieniu dłużnika występującego w charakterze wydzierżawiającego lub wynajmującego, rozwiązać stosunek dzierżawy lub najmu z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia, niezależnie od okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie.

Osoba trzecia, na rzecz której syndyk zbył nieruchomość lub lokal wynajmowany lub dzierżawiony przez dłużnika i która w ten sposób zastępuje dłużnika w umowie dzierżawy lub najmu, może wypowiedzieć tę umowę z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia.

Jeżeli dłużnik jest najemcą lub dzierżawcą, druga strona nie może wypowiedzieć umowy najmu lub dzierżawy po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego:

1. z powodu opóźnienia w płatnościach czynszu, do którego doszło przed wszczęciem postępowania upadłościowego;

2. z powodu pogorszenia się sytuacji finansowej dłużnika.

Wszczęcie postępowania upadłościowego nie skutkuje automatycznym rozwiązaniem umów o pracę ani umów o świadczenie usług zawartych z dłużnikiem. Wszczęcie postępowania upadłościowego stanowi szczególną, uzasadnioną podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę. Po wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk może, działając w imieniu dłużnika (jako pracodawcy) lub pracownika, rozwiązać umowę o pracę niezależnie od przewidzianego w umowie okresu jej obowiązywania oraz niezależnie od przepisów prawnych lub postanowień umownych dotyczących ochrony pracowników. Okres wypowiedzenia wynosi jeden miesiąc, chyba ze w ustawie przewidziano krótszy okres wypowiedzenia. Jeżeli pracownik uzna, że rozwiązanie jego umowy o pracę nie jest zgodne z prawem, może dochodzić ochrony swoich praw zgodnie z przepisami kodeksu pracy (Zakon o radu).

Aby dokończyć rozpoczęte już transakcje biznesowe oraz zapobiec potencjalnym szkodom, syndyk może, za zgodą sądu, zawrzeć nowe umowy o pracę na czas określony, które nie podlegają ograniczeniom przewidzianym w przepisach ogólnych prawa pracy w zakresie umów o pracę na czas określony. Wynagrodzenie i inne świadczenia związane z zatrudnieniem ustala syndyk, za zgodą sądu, zgodnie z przepisami prawa i układem zbiorowym pracy. Wynagrodzenia i inne świadczenia związane z zatrudnieniem, do których pracownicy staną się uprawnieni po wszczęciu postępowania upadłościowego, są zaliczane do zobowiązań masy upadłości.

Wszczęcie postępowania upadłościowego skutkuje pozbawieniem pracowników prawa do udziału w podejmowaniu decyzji. Umowy zawarte z radą pracowników nie są wiążące dla syndyka.

Wydane przez dłużnika polecenia związane z rozporządzaniem składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości wygasają z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego. Jeżeli osoba będąca adresatem danego polecenia, która z przyczyn od siebie niezależnych nie wiedziała o wszczęciu postępowania upadłościowego, kontynuuje pracę, polecenie uważa się za nadal obowiązujące. Wierzytelności osoby będącej adresatem polecenia związane z kontynuacją przez nią pracy uznaje się za wierzytelności wierzyciela w postępowaniu upadłościowym. Aby naprawić wyrządzone szkody, osoba, do której skierowane jest polecenie, musi kontynuować pracę po wszczęciu postępowania upadłościowego do momentu przejęcia takich czynności przez syndyka. Wierzytelności osoby będącej adresatem polecenia związane z kontynuacją przez nią pracy traktuje się tak samo jak wierzytelności wierzycieli wobec masy upadłości.

Oferty złożone dłużnikowi lub oferty złożone przez dłużnika tracą ważność z dniem wszczęcia postępowania upadłościowego, chyba że zostały przyjęte przed tym dniem.

Jeżeli chodzi o umowy o dzieło zawarte z osobą, która zobowiązała się do świadczenia określonych usług na rzecz dłużnika, a także pełnomocnictwo udzielone przez dłużnika w odniesieniu do składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, które to pełnomocnictwo wygasa z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego, osoba, do której skierowane jest polecenie, ma obowiązek, w celu naprawienia szkody, kontynuować świadczenie usług po wszczęciu postępowania upadłościowego do momentu przejęcia świadczenia usług przez syndyka. Wierzytelności osoby będącej adresatem polecenia związane z kontynuacją przez nią pracy traktuje się tak samo jak wierzytelności wierzycieli wobec masy upadłości.

Postanowienia umowne, które z góry wyłączają lub ograniczają stosowanie przepisów ustawy o upadłości, nie wywołują żadnych skutków prawnych.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

a) W postępowaniu przedupadłościowym nie można wszcząć żadnego postępowania egzekucyjnego, administracyjnego ani zabezpieczającego wobec dłużnika od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania przedupadłościowego. Każde takie postępowanie będące w toku zostanie zawieszone z dniem wszczęcia postępowania przedupadłościowego. Zawieszone postępowanie zostanie podjęte na wniosek wierzycieli:

– po zawarciu ugody przedupadłościowej – w odniesieniu do wierzytelności lub części wierzytelności zakwestionowanych w postępowaniu przedupadłościowym;

– po uprawomocnieniu się postanowienia o zakończeniu postępowania przedupadłościowego.

Przepisy te nie mają zastosowania do postępowań, na które postępowanie przedupadłościowe nie wywiera wpływu, ani do postępowań mających na celu zaspokojenie wierzytelności powstałych po wszczęciu postępowania przedupadłościowego.

W postępowaniu sądowym, które zostało zawieszone z powodu wszczęcia postępowania przedupadłościowego i w którym następnie zostało wydane prawomocne postanowienie zatwierdzające wypracowaną ugodę przedupadłościową, która obejmowała wierzytelność wierzyciela, sąd kontynuuje postępowanie i oddala powództwo lub zawiesza postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające, z wyjątkiem zakresu, w jakim odnosi się ono do wierzytelności lub części wierzytelności, które zostały zakwestionowane w postępowaniu przedupadłościowym.

b) Postępowanie upadłościowe – po wszczęciu postępowania upadłościowego indywidualni wierzyciele nie mogą wystąpić o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego przeciwko dłużnikowi w odniesieniu do majątku wchodzącego w skład masy upadłości ani w odniesieniu do innych składników majątku dłużnika. Wierzyciele, którzy nie są wierzycielami w postępowaniu upadłościowym, nie są uprawnieni do dochodzenia egzekucji ani do zwrócenia się o zastosowanie środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego w odniesieniu do przyszłych wierzytelności dłużników będących osobami fizycznymi z tytułu stosunku pracy lub z tytułu świadczenia usług na podstawie innego stosunku ani w odniesieniu do powiązanych wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, z wyjątkiem egzekucji lub środków służących zabezpieczeniu interesu prawnego w celu zaspokojenia wierzytelności alimentacyjnych i innych wierzytelności, które mogą zostać zaspokojone z części dochodu dłużnika uzyskiwanego z tytułu stosunku pracy, z którego nie można zaspokoić wierzytelności innych wierzycieli. Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające będące w toku w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego zostają zawieszone. Po wznowieniu postępowania te zostają zawieszone przez sąd przeprowadzający postępowanie egzekucyjne.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wierzyciele uprawnieni do wystąpienia o wyłączenie części składników majątku dłużnika z masy upadłości (izlučni vjerovnici) mogą wszcząć postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające przeciwko dłużnikowi zgodnie z przepisami ogólnymi dotyczącymi postępowania egzekucyjnego w celu dochodzenia swoich praw. Zawieszone postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające, które wierzyciele wszczęli przed wszczęciem postępowania upadłościowego, zostanie podjęte i będzie prowadzone przez sąd przeprowadzający postępowanie egzekucyjne zgodnie z przepisami dotyczącymi postępowania egzekucyjnego.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wierzyciele z prawem odrębności (razlučni vjerovnici) nie mogą wszcząć postępowania egzekucyjnego ani postępowania zabezpieczającego. Postępowanie egzekucyjne i postępowanie zabezpieczające będące w toku w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego zostaje zawieszone. Zawieszone postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające podejmuje sąd prowadzący postępowanie upadłościowe na zasadach odnoszących się do zaspokojenia roszczeń, w odniesieniu do których istnieje prawo do odrębnego zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego dopuszcza się możliwość dokonania wpisu w rejestrze publicznym, jeżeli warunki dokonania takiego wpisu zostały spełnione przed zaistnieniem skutków prawnych wszczęcia postępowania upadłościowego.

W okresie sześciu miesięcy po wszczęciu postępowania upadłościowego nie dopuszcza się możliwości przeprowadzenia egzekucji w celu zaspokojenia wierzytelności wobec masy upadłości, które nie opierają się na czynnościach prawnych dokonanych przez syndyka.

Przepis ten nie ma zastosowania do:

1) zobowiązań masy upadłości wynikających z umowy zawierającej zobowiązania dla obu stron, którą syndyk zobowiązał się wykonać;

2) zobowiązań z tytułu umowy na czas nieokreślony po upływie pierwszego terminu, w którym syndyk mógł rozwiązać umowę;

3) zobowiązań z tytułu umowy na czas nieokreślony, jeżeli syndyk otrzymał zapłatę na rzecz masy upadłości.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

a) Postępowanie przedupadłościowe – od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania przedupadłościowego przeciwko dłużnikowi nie można wszcząć żadnego postępowania cywilnego. Każde takie postępowanie będące w toku zostanie zawieszone z dniem wszczęcia postępowania przedupadłościowego. Zawieszone postępowanie zostanie podjęte na wniosek wierzyciela:

– po zawarciu ugody przedupadłościowej – w odniesieniu do wierzytelności lub części wierzytelności zakwestionowanych w postępowaniu przedupadłościowym;

– po uprawomocnieniu się postanowienia o zakończeniu postępowania przedupadłościowego.

Przepisy te nie mają zastosowania do postępowań, na które postępowanie przedupadłościowe nie wywiera wpływu, ani do postępowań mających na celu zaspokojenie wierzytelności powstałych po wszczęciu postępowania przedupadłościowego.

W postępowaniu sądowym, które zostało zawieszone z powodu wszczęcia postępowania przedupadłościowego i w którym następnie zostało wydane prawomocne postanowienie zatwierdzające wypracowaną ugodę przedupadłościową, która obejmowała wierzytelność wierzyciela, sąd kontynuuje postępowanie i oddala powództwo lub zawiesza postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające, z wyjątkiem zakresu, w jakim odnosi się ono do wierzytelności lub części wierzytelności, które zostały zakwestionowane w postępowaniu przedupadłościowym.

b) Postępowanie upadłościowe – spory dotyczące majątku wchodzącego w skład masy upadłości, w tym postępowanie arbitrażowe toczące się w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego, będą prowadzone przez syndyka w imieniu i na rzecz dłużnika. Spory dotyczące wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym nie mogą być kontynuowane przed ich rozpoznaniem na specjalnym posiedzeniu (ispitno ročište).

Postępowanie toczące się przeciwko dłużnikowi w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego jest kontynuowane w jego imieniu przez syndyka, jeżeli dotyczy:

1. wyłączenia składników majątku z masy upadłości;

2. odrębnego zaspokojenia wierzytelności;

3. zobowiązań masy upadłości.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

a) Postępowanie przedupadłościowe – wierzycielami dłużnika w postępowaniu przedupadłościowym są osoby, które w chwili wszczęcia postępowania przedupadłościowego mają wobec dłużnika roszczenia pieniężne. Przepisy ustawy o upadłości regulujące prawo głosu w sprawie planu likwidacyjnego stosuje się odpowiednio do prawa głosu wierzycieli w sprawie planu restrukturyzacyjnego.

Wierzyciele głosują na piśmie przy użyciu formularza do głosowania. Formularz do głosowania musi zostać przesłany do sądu najpóźniej na początku posiedzenia, na którym ma się odbyć głosowanie, i musi zostać podpisany i poświadczony przez upoważnioną osobę. Jeżeli wierzyciele nie złożą formularza do głosowania przed rozpoczęciem posiedzenia lub jeżeli złożą formularz, z którego nie będzie jednoznacznie wynikał sposób głosowania, uznaje się, że głosowali przeciwko planowi restrukturyzacyjnemu.

Wierzyciele obecni na posiedzeniu głosują na formularzu do głosowania. Jeżeli wierzyciele, którym przysługuje prawo głosu, nie skorzystają z niego na posiedzeniu, uznaje się, że głosowali przeciwko planowi restrukturyzacyjnemu.

Każda grupa wierzycieli z prawem głosu oddaje głos w przedmiocie planu restrukturyzacyjnego odrębnie. Przepisy dotyczące klasyfikacji uczestników w planie likwidacyjnego stosuje się odpowiednio do klasyfikacji wierzycieli w postępowaniu przedupadłościowym.

Przyjmuje się, że wierzyciele przyjęli plan restrukturyzacyjny, jeżeli większość spośród wszystkich wierzycieli zagłosowała za jego przyjęciem i jeżeli w każdej grupie wierzycieli, którzy zagłosowali za przyjęciem planu, suma wierzytelności jest co najmniej dwukrotnie wyższa niż suma wierzytelności wierzycieli, którzy głosowali przeciwko przyjęciu planu.

Wierzyciele, którym przysługuje prawo zbiorowe lub których prawa stanowiły jedno prawo do czasu wystąpienia przyczyny wszczęcia postępowania przedupadłościowego, uważani są za jednego wierzyciela podczas głosowania. Analogicznie traktuje się posiadaczy prawa do odrębnego zaspokojenia wierzytelności lub posiadaczy prawa użytkowania.

b) Postępowanie upadłościowe – rada wierzycieli – przed pierwszym przesłuchaniem wierzycieli sąd może radę wierzycieli i powołać jej członków w celu ochrony interesów wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.

W radzie wierzycieli muszą być reprezentowani zarówno wierzyciele z największymi wierzytelnościami, jak i wierzyciele z niewielkimi wierzytelnościami. Ponadto w radzie wierzycieli musi być również reprezentowany przedstawiciel byłych pracowników dłużnika, chyba że wierzyciele biorą udział w postępowaniu jako wierzyciele o nieznacznych wierzytelnościach.

Wierzyciele z prawem odrębności (razlučni vjerovnici) i osoby, które nie są wierzycielami, ale które mogą wnieść wkład w prace rady dzięki swojej wiedzy fachowej, mogą zostać powołani na członków rady wierzycieli.

W skład rady wierzycieli musi wchodzić nieparzysta liczba członków, maksymalnie dziewięć osób. Jeżeli wierzycieli jest mniej niż pięciu, uprawnienia członków rady wierzycieli przysługują wszystkim wierzycielom.

Jeżeli w toku posiedzenia rozpoznawczego (ispitno ročište) okaże się, że kwota uznanych wierzytelności wierzycieli przekracza 50 mln HRK, a w dniu wszczęcia postępowania upadłościowego dłużnik posiadał umowy o pracę z ponad 20 pracownikami, sąd jest zobowiązany do zapewnienia wierzycielom możliwości podjęcia decyzji o utworzeniu rady wierzycieli.

Rada wierzycieli ma obowiązek nadzorować syndyka i wspierać go w podejmowaniu czynności zwykłego zarządu, a także monitorować realizowane operacje zgodnie z art. 217 ustawy o upadłości, badać księgi rachunkowe i inne rejestry dotyczące działalności przedsiębiorstwa oraz zlecać weryfikację obrotu i wysokości środków pieniężnych. Rada wierzycieli może przyznać niektórym ze swoich członków uprawnienia wymagane do wykonywania niektórych czynności wchodzących w zakres jej kompetencji.

W ramach przysługujących jej uprawnień rada wierzycieli jest odpowiedzialna w szczególności za:

1. badanie sprawozdań syndyka w toku postępowania upadłościowego oraz stanu masy upadłości;

2. badanie ksiąg rachunkowych oraz całej dokumentacji przejętej przez syndyka;

3. wnoszenie do sądu sprzeciwu na czynności syndyka;

4. zatwierdzanie szacunków kosztów postępowania upadłościowego;

5. opiniowanie na wniosek sądu likwidacji majątku dłużnika;

6. opiniowanie na wniosek sądu kontynuowania bieżącej działalności lub czynności dokonywanych przez dłużnika;

7. opiniowanie na wniosek sądu uznania za uzasadnione braków stwierdzonych podczas inwentaryzacji składników majątku.

(3) Rada wierzycieli musi informować wierzycieli o przebiegu postępowania oraz o stanie masy upadłości.

Zgromadzenie wierzycieli

Zgromadzenie wierzycieli zwołuje sąd. Prawo do udziału w zgromadzeniu przysługuje wszystkim wierzycielom w postępowaniu upadłościowym, wszystkim wierzycielom z prawem odrębności, syndykowi oraz dłużnikowi będącemu osobą fizyczną.

W toku posiedzenia sprawozdawczego (izvještajno ročište) lub dowolnego późniejszego posiedzenia zgromadzenie wierzycieli jest uprawnione do:

1. powołania rady wierzycieli, jeżeli jeszcze nie została powołana, zmiany jej składu lub jej rozwiązania;

2. wyznaczenia nowego syndyka;

3. podjęcia decyzji o kontynuowaniu lub zaprzestaniu działalności dłużnika oraz o trybie i warunkach likwidacji majątku dłużnika;

4. nakazania syndykowi przygotowania planu likwidacyjnego;

5. podejmowania wszelkich decyzji wchodzących w zakres kompetencji rady wierzycieli;

6. podejmowania decyzji w innych kwestiach istotnych w kontekście prowadzenia i zakończenia postępowania upadłościowego zgodnie z przepisami ustawy o upadłości.

Zgromadzenie wierzycieli ma prawo żądać do syndyka informacji i sprawozdań dotyczących aktualnej sytuacji i prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli nie ustanowiono rady wierzycieli, zgromadzenie wierzycieli może zlecić weryfikację obrotu i wysokości środków pieniężnych, jakimi zarządza syndyk.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Prawa dłużnika będącego osobą prawną wygasają z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego i przechodzą na syndyka. Prawa dłużnika będącego osobą fizyczną do zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości przechodzą na syndyka z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk musi niezwłocznie przejąć w posiadanie wszystkie składniki majątku wchodzące w skład masy upadłości i przystąpić do zarządzania nimi bez zbędnej zwłoki.

Syndyk może zwrócić się do sądu, na podstawie wykonalnego postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, o nakazanie dłużnikowi wydania majątku oraz o zastosowanie środków egzekucyjnych umożliwiających przymusowe wykonanie tego nakazu.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk może zwrócić się do sądu o nakazanie osobom trzecim, w których posiadaniu znajduje się majątek wchodzący w skład masy upadłości, wydanie tego majątku. Syndyk jest zobowiązany do dołączenia do swojego wniosku tytułu prawnego do odnośnego majątku. Sąd rozpozna wniosek syndyka po wysłuchaniu osób, w których posiadaniu znajduje się majątek wchodzący w skład masy upadłości.

Syndyk sporządza wykaz poszczególnych składników majątku wchodzących w skład masy upadłości. Do współpracy z syndykiem w tym zakresie zobowiązani są dłużnik będący osobą fizyczną oraz osoby uprzednio uprawnione do reprezentowania dłużnika z mocy prawa. Syndyk musi uzyskać od tych osób niezbędne informacje, chyba że wiązałoby się to z nadmiernym wydłużeniem postępowania.

Syndyk sporządza wykaz wszystkich znanych mu wierzycieli dłużnika na podstawie ksiąg rachunkowych i dokumentacji biznesowej dłużnika, innych danych przekazanych przez dłużnika, zgłoszeń wierzytelności lub innych źródeł informacji.

Syndyk sporządza systematyczny bilans masy upadłości, uwzględniający czas wszczęcia postępowania upadłościowego, w którym majątek wchodzący w skład masy upadłości i zobowiązania dłużnika są ewidencjonowane i porównywane.

Spis inwentarza masy upadłości, wykaz wierzycieli oraz bilans majątku i zobowiązań musi zostać wniesiony do sekretariatu sądu najpóźniej na osiem dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego (izvještajno ročište).

Wszczęcie postępowania upadłościowego pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych spoczywającego na dłużniku zgodnie z przepisami prawa handlowego i podatkowego. Syndyk musi wywiązywać się z analogicznych obowiązków w odniesieniu do masy upadłości.

Syndyk musi dostarczyć do sądu sprawozdanie opisujące sytuację finansową dłużnika i zawierające informacje o przyczynach tej sytuacji najpóźniej na 15 dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego; sprawozdanie to zostanie zamieszczone na elektronicznej tablicy ogłoszeniowej sądu (e-Oglasna ploča suda) najpóźniej na osiem dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego.

Po zakończeniu posiedzenia sprawozdawczego syndyk musi niezwłocznie zlikwidować majątek wchodzący w skład masy upadłości, jeżeli nie będzie to sprzeczne z uchwałą zgromadzenia wierzycieli.

Syndyk musi zlikwidować majątek objęty postępowaniem upadłościowym zgodnie z uchwałami podjętymi przez zgromadzenie wierzycieli i radę wierzycieli.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Prawa dłużnika będącego osobą prawną wygasają z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego i przechodzą na syndyka. Prawa dłużnika będącego osobą fizyczną do zarządzania i rozporządzania majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości przechodzą na syndyka z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk musi niezwłocznie przejąć w posiadanie wszystkie składniki majątku wchodzące w skład masy upadłości i przystąpić do zarządzania nimi bez zbędnej zwłoki.

Syndyk może zwrócić się do sądu, na podstawie wykonalnego postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, o nakazanie dłużnikowi wydania majątku oraz o zastosowanie środków egzekucyjnych umożliwiających przymusowe wykonanie tego nakazu.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego syndyk może zwrócić się do sądu o nakazanie osobom trzecim, w których posiadaniu znajduje się majątek wchodzący w skład masy upadłości, wydanie tego majątku. Syndyk jest zobowiązany do dołączenia do swojego wniosku tytułu prawnego do odnośnego majątku. Sąd rozpozna wniosek syndyka po wysłuchaniu osób, w których posiadaniu znajduje się majątek wchodzący w skład masy upadłości.

Syndyk sporządza wykaz poszczególnych składników majątku wchodzących w skład masy upadłości. Do współpracy z syndykiem w tym zakresie zobowiązani są dłużnik będący osobą fizyczną oraz osoby uprzednio uprawnione do reprezentowania dłużnika z mocy prawa. Syndyk musi uzyskać od tych osób niezbędne informacje, chyba że wiązałoby się to z nadmiernym wydłużeniem postępowania.

Syndyk sporządza wykaz wszystkich znanych mu wierzycieli dłużnika na podstawie ksiąg rachunkowych i dokumentacji biznesowej dłużnika, innych danych przekazanych przez dłużnika, zgłoszeń wierzytelności lub innych źródeł informacji.

Syndyk sporządza systematyczny bilans masy upadłości, uwzględniający czas wszczęcia postępowania upadłościowego, w którym majątek wchodzący w skład masy upadłości i zobowiązania dłużnika są ewidencjonowane i porównywane.

Spis inwentarza masy upadłości, wykaz wierzycieli oraz bilans majątku i zobowiązań musi zostać wniesiony do sekretariatu sądu najpóźniej na osiem dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego (izvještajno ročište).

Wszczęcie postępowania upadłościowego pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych spoczywającego na dłużniku zgodnie z przepisami prawa handlowego i podatkowego. Syndyk musi wywiązywać się z analogicznych obowiązków w odniesieniu do masy upadłości.

Syndyk musi dostarczyć do sądu sprawozdanie opisujące sytuację finansową dłużnika i zawierające informacje o przyczynach tej sytuacji najpóźniej na 15 dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego; sprawozdanie to zostanie zamieszczone na elektronicznej tablicy ogłoszeniowej sądu (e-Oglasna ploča suda) najpóźniej na osiem dni przed planowaną datą posiedzenia sprawozdawczego.

Po zakończeniu posiedzenia sprawozdawczego syndyk musi niezwłocznie zlikwidować majątek wchodzący w skład masy upadłości, jeżeli nie będzie to sprzeczne z uchwałą zgromadzenia wierzycieli.

Syndyk musi zlikwidować majątek objęty postępowaniem upadłościowym zgodnie z uchwałami podjętymi przez zgromadzenie wierzycieli i radę wierzycieli.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

a) Postępowanie przedupadłościowe – wierzytelności zgłasza się właściwej jednostce Agencji Finansowej na standardowym formularzu wraz z kopiami dokumentów, z których wierzytelności te wynikają lub które stanowią dowód ich istnienia.

Administracja Podatkowa w ramach Ministerstwa Finansów (Ministarstvo financija – Porezna uprava) może zgłosić wierzytelności z tytułu podatków, podatków wyrównawczych, obowiązkowych składek ubezpieczeniowych, które na mocy obowiązującego prawa muszą zostać odprowadzone od dochodów i wynagrodzeń, a także innych wierzytelności, do których ściągnięcia Administracja Podatkowa jest uprawniona na podstawie przepisów szczególnych, poza wierzytelnościami z tytułu podatków i podatków wyrównawczych od dochodów z pracy najemnej i składkami potrącanymi od podstawy osób ubezpieczonych z tytułu stosunku pracy.

W postępowaniu przedupadłościowym pracownicy i byli pracownicy dłużnika oraz Administracji Podatkowej w ramach Ministerstwa Finansów nie mogą zgłaszać wierzytelności z tytułu stosunku pracy, odprawy, której maksymalna kwota odpowiada kwocie przewidzianej w obowiązujących przepisach lub postanowieniach układów zbiorowych, oraz wierzytelności z tytułu odszkodowania za obrażenia doznane w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej; tego rodzaju wierzytelności nie mogą być przedmiotem postępowania przedupadłościowego. Jeżeli osoba zgłaszająca wierzytelności nie zgłosiła tych wierzytelności we wniosku o wszczęcie postępowania przedupadłościowego lub jeżeli zgłosiła je w nieprawidłowy sposób, pracownikom i byłym pracownikom dłużnika oraz Administracji Podatkowej w ramach Ministerstwa Finansów przysługuje prawo do wniesienia sprzeciwu.

Zgłaszając swoje wierzytelności, wierzyciele z prawem odrębności (razlučni vjerovnici) są zobowiązani do przekazania informacji na temat przysługujących im praw, podstawy prawnej dochodzenia odrębnego zaspokojenia wierzytelności oraz części składników majątku dłużnika, do których odnosi się przysługujące im prawo do odrębnego zaspokojenia wierzytelności, a także do wydania oświadczenia w kwestii tego, czy zrzekają się przysługującego im prawa odrębności, czy też nie.

Zgłaszając swoje wierzytelności, wierzyciele uprawnieni do dochodzenia wyłączenia części składników majątku dłużnika z masy upadłości (izlučni vjerovnici) są zobowiązani do przekazania informacji na temat przysługujących im praw i podstawy prawnej dochodzenia wyłączenia części składników majątku dłużnika z masy upadłości oraz do wskazania składników majątku dłużnika, do których odnosi się przysługujące im prawo do wyłączenia.

Zgłaszając swoje wierzytelności, obydwie te kategorie wierzycieli (razlučni vjerovnici i izlučni vjerovnici) muszą złożyć oświadczenie dotyczące swojej zgody lub odmowy udzielenia zgody na zawieszenie zaspokojenia ze składników majątku, których dotyczy przysługujące prawo do odrębności zaspokojenia wierzytelności, lub na zawieszenie przysługującego im prawa do wyłączenia do celów związanych z realizacją planu restrukturyzacyjnego.

Treść ugody przedupadłościowej nie może naruszać prawa wierzycieli do odrębnego zaspokojenia ze składników majątku objętych przysługujących im prawem do odrębnego zaspokojenia, chyba że postanowienia tej ugody stanowią inaczej. Jeżeli postanowienia ugody przedupadłościowej wprost stanowią inaczej, w ugodzie należy wskazać, które prawa tych wierzycieli powinny zostać ograniczone, na jak długo odroczona zostanie możliwość zaspokojenia wierzycieli oraz jakie inne przepisy dotyczące postępowania przedupadłościowego będą miały zastosowanie do tych praw.

Jeżeli wierzyciel nie zgłosi wierzytelności, ale wierzytelności ta została wskazana we wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, wierzytelność taką uznaje się za zgłoszoną.

Dłużnik i zarządca, jeżeli został wyznaczony, muszą zająć stanowisko w sprawie roszczeń zgłoszonych przez wierzycieli. Treść takiego stanowiska przekazuje się właściwej jednostce Agencji Finansowej na standardowym formularzu, który zawiera następujące informacje na temat każdej wierzytelności:

1. numer referencyjny wierzytelności, jaki przypisano jej na liście zgłoszonych wierzytelności;

2. informacje pozwalające zidentyfikować wierzycieli;

3. kwotę zgłoszonej wierzytelności;

4. oświadczenie dłużnika i zarządcy, jeżeli został wyznaczony, w sprawie uznania lub zakwestionowania wierzytelności;

5. sporną kwotę wierzytelności;

6. okoliczności faktyczne dowodzące nieistnienia całości lub części wierzytelności spornej.

Po upływie terminu na zajęcie stanowiska w sprawie zgłoszonych wierzytelności dłużnik i zarządca, jeżeli został wyznaczony, nie mogą już zakwestionować zatwierdzonych przez siebie wierzytelności.

Wierzyciel może zakwestionować wierzytelność zgłoszoną przez innego wierzyciela.

Wierzytelność kwestionuje się za pomocą standardowego formularza przekazywanego właściwej jednostce Agencji Finansowej, na którym należy zawrzeć następujące informacje:

1. informacje pozwalające zidentyfikować wierzyciela kwestionującego wierzytelność;

2. numer referencyjny wierzytelności spornej, jaki przypisano jej na liście zgłoszonych wierzytelności;

3. informacje pozwalające zidentyfikować wierzyciela, który zgłosił wierzytelność sporną;

4. kwotę zgłoszonej wierzytelności spornej;

5. oświadczenie wierzyciela stanowiące, że kwestionuje wierzytelność;

6. sporną kwotę wierzytelności;

7. okoliczności faktyczne dowodzące nieistnienia całości lub części wierzytelności spornej.

Agencja Finansowa sporządza listę zgłoszonych wierzytelności oraz listę wierzytelności spornych, korzystając ze standardowego formularza.

b) Postępowanie upadłościowe – wierzytelności zgłasza się syndykowi na standardowym formularzu w dwóch egzemplarzach, do którego załącza się odpisy dokumentów stanowiących podstawę dochodzenia wierzytelności lub potwierdzających istnienie wierzytelności.

Syndyk sporządzi listę wszystkich wierzytelności pracowników i byłych pracowników dłużnika do dnia wszczęcia postępowania upadłościowego, które muszą zostać zgłoszone wraz z podaniem ich kwoty brutto i netto; syndyk musi przedłożyć dwie kopie formularza służącego do zgłaszania wierzytelności do podpisu.

Wierzytelności wierzycieli o niższym stopniu uprzywilejowania zgłasza się wyłącznie na bezpośredni wniosek sądu. Przy zgłaszaniu takich wierzytelności należy zaznaczyć, że są to wierzytelności o niskim stopniu uprzywilejowania, oraz wskazać pozycję zgłaszającego je wierzyciela w zaszeregowaniu wierzytelności.

Wierzyciele z prawem do wyłączenia (izlučni vjerovnici) muszą poinformować syndyka o tym, że przysługuje im takie prawo, wskazując stosowną podstawę prawną oraz składniki majątku, których dotyczy to prawo, a także zaznaczyć na formularzu, że przysługuje im prawo dochodzenia odszkodowania z tytułu prawa do wyłączenia.

Wierzyciele z prawem odrębności (razlučni vjerovnici) są zobowiązani do poinformowania syndyka o przysługującym im prawie do odrębnego zaspokojenia wierzytelności, wskazując stosowną podstawę prawną oraz składniki majątku, których dotyczy to prawo. Jeżeli tacy wierzyciele zgłaszają również wierzytelność jako wierzyciele w postępowaniu upadłościowym, muszą wskazać w swoim zgłoszeniu część składników majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym, których dotyczy przysługujące im prawo odrębności, oraz określić kwotę wierzytelności, których prawdopodobnie nie uda się zaspokoić w rezultacie zastosowania tego prawa.

Wierzyciele z prawem odrębności, którzy nie poinformują syndyka o tym prawie w odpowiednim trybie, nie tracą prawa do odrębnego zaspokojenia wierzytelności. W drodze wyjątku wierzyciele z prawem odrębności tracą przysługujące im prawo do odrębnego zaspokojenia wierzytelności i przestają być uprawnieni do dochodzenia odszkodowania lub jakiejkolwiek innej rekompensaty od dłużnika lub wierzyciela w postępowaniu upadłościowym, jeżeli przedmiot prawa odrębności został zlikwidowany w postępowaniu upadłościowym bez ich udziału, a przysługujące im prawo odrębności nie zostało wpisane do rejestru publicznego lub syndyk nie wiedział lub nie mógł wiedzieć o istnieniu tego prawa.

Zgłoszone wierzytelności są badane pod kątem ich kwot oraz kolejności zaspokojenia na posiedzeniu rozpoznawczym (ispitno ročište).

W odniesieniu do każdej zgłoszonej wierzytelności syndyk musi wskazać, czy zatwierdza ją, czy też zamierza ją zakwestionować.

Wierzytelności zakwestionowane przez syndyka, dłużnika będącego osobą fizyczną lub jednego z wierzycieli w postępowaniu upadłościowym muszą zostać zbadane odrębnie. Prawo do wyłączenia i prawo odrębności nie są przedmiotem badania.

Wierzytelność uznaje się za zatwierdzoną, jeżeli na posiedzeniu rozpoznawczym zostanie uznana przez syndyka i nie zostanie zakwestionowana przez wierzyciela w postępowaniu upadłościowym lub jeżeli zgłoszone zastrzeżenie dotyczące wierzytelności zostanie oddalone. Fakt zakwestionowania wierzytelności przez dłużnika będącego osobą fizyczną nie uniemożliwia jej zatwierdzenia.

Sąd sporządza listę zbadanych wierzytelności, podając w niej – w odniesieniu do każdej zgłoszonej wierzytelności – kwotę, w jakiej dana wierzytelność została zatwierdzona, jej pozycję w kolejności zaspokojenia oraz informacje o osobie, która zakwestionowała tę wierzytelność. Lista zawiera również informacje o wierzytelnościach zakwestionowanych przez dłużnika będącego osobą fizyczną. Sąd zamieszcza również informacje o zatwierdzeniu wierzytelności na wekslach i innych dokumentach ustanawiających dług.

Na podstawie listy zbadanych wierzytelności sąd wydaje postanowienie określające kwotę i pozycję w kolejności zaspokojenia poszczególnych zatwierdzonych lub spornych wierzytelności. W postanowieniu tym sąd postanawia również o nakazaniu stronom złożenia wniosku o wszczęcie postępowania w celu zatwierdzenia lub zakwestionowania roszczeń.

Jeżeli syndyk zakwestionował wierzytelność, sąd nakaże wierzycielowi złożenie wniosku o wszczęcie postępowania sądowego przeciwko dłużnikowi w przedmiocie zatwierdzenia wierzytelności spornej.

Jeżeli jeden z wierzycieli w postępowaniu upadłościowym zakwestionował wierzytelność, która została już zatwierdzona przez syndyka, sąd nakaże wierzycielowi złożenie wniosku o wszczęcie postępowania sądowego w przedmiocie zatwierdzenia wierzytelności spornej. W toku takiego postępowania sądowego osoba kwestionująca wierzytelność działa w imieniu i na rzecz dłużnika.

W przypadku zakwestionowania wierzytelności pracowników i byłych pracowników dłużnika postępowanie sądowe w przedmiocie zatwierdzenia wierzytelności spornych wszczyna się zgodnie z przepisami ogólnymi regulującymi prowadzenie postępowań sądowych oraz zgodnie z przepisami szczególnymi dotyczącymi postępowań mających na celu rozstrzygnięcie sporów pracowniczych.

Jeżeli w odniesieniu do wierzytelności spornej wydano nakaz egzekucji, sąd nakaże stronie kwestionującej wierzytelność złożenie wniosku o wszczęcie postępowania sądowego w celu potwierdzenia zasadności zakwestionowania wierzytelności.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Płatności na rzecz wierzycieli dokonywane są za pomocą przepływów pieniężnych. Wierzyciele nieuprzywilejowani nie są brani pod uwagę przy podziale częściowym. Podziału dokonuje syndyk po uprzednim uzyskaniu każdorazowo zgody rady wierzycieli lub sądu, jeżeli nie ustanowiono rady wierzycieli.

Wierzytelności o najwyższym stopniu uprzywilejowania obejmują łączną kwotę brutto wierzytelności pracowników i byłych pracowników dłużnika powstałych do dnia wszczęcia postępowania upadłościowego i wynikające ze stosunku pracy, odprawy, których maksymalna kwota odpowiada kwocie przewidzianej w obowiązujących przepisach lub postanowieniach układów zbiorowych, oraz wierzytelności z tytułu odszkodowania za obrażenia doznane w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Wierzytelności zajmujące drugie miejsce pod względem stopnia uprzywilejowania obejmują wszelkie inne wierzytelności wobec dłużnika poza wierzytelnościami sklasyfikowanymi jako wierzytelności nieuprzywilejowane.

Po zaspokojeniu wierzytelności uprzywilejowanych wierzytelności nieuprzywilejowane zaspokaja się w następującej kolejności:

1. odsetki od wierzytelności wierzycieli w postępowaniu upadłościowym narosłe od momentu wszczęcia postępowania upadłościowego;

2. koszty poniesione przez poszczególnych wierzycieli w związku z ich udziałem w postępowaniu;

3. grzywny nałożone w związku z popełnieniem przestępstw lub wykroczeń oraz koszty wynikające z postępowania karnego lub postępowania w sprawach o wykroczenia;

4. roszczenia dotyczące nieodpłatnego świadczenia usług przez dłużnika;

5. wierzytelności związane ze spłatą długu zastępującego kapitał wspólnika lub podobnych roszczeń.

Niezaspokojone wierzytelności stają się wymagalne z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego.

Wierzytelności podlegające warunkowi zawieszającemu, który ziści się z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego, uznaje się za wierzytelności bezwarunkowe do momentu ziszczenia się takiego warunku.

Koszty postępowania upadłościowego i pozostałe zobowiązania masy upadłości zaspokaja się w pierwszej kolejności z masy upadłości. Syndyk zaspokaja wierzytelności zgodnie z terminami ich wymagalności.

Przed dokonaniem podziału syndyk sporządza listę wierzytelności, które zostaną wzięte pod uwagę przy podziale (plan podziału). Wierzytelności pracowników i byłych pracowników dłużnika z tytułu stosunku pracy powstałe do dnia wszczęcia postępowania upadłościowego uwzględnia się w kwocie brutto. Lista musi zawierać sumę wierzytelności oraz dostępną kwotę z masy upadłości, którą można wypłacić wierzycielom.

Wierzyciel z prawem odrębności, wobec którego dłużnik ponosi również odpowiedzialność osobistą, powinien – najpóźniej w terminie 15 dni od dnia ogłoszenia planu podziału – przedstawić syndykowi dowody potwierdzające, że zrzekł się prawa do odrębnego zaspokojenia wierzytelności, wraz z podaniem kwoty tych wierzytelności, lub że nie nastąpiło odrębne zaspokojenie. Jeżeli wierzyciel nie przedstawi takich dowodów w wyznaczonym terminie, jego wierzytelność nie zostanie wzięta pod uwagę przy podziale częściowym.

Wierzytelności objęte warunkiem zawieszającym są uwzględniane w pełnej kwocie przy podziale częściowym. Przy dokonywaniu podziału rezerwuje się część dotyczącą tych wierzytelności.

Przy podziale ostatecznym wierzytelności objęte warunkiem zawieszającym nie są brane pod uwagę, jeżeli możliwość ziszczenia się tego warunku jest na tyle odległa, że nie ma żadnej wartości materialnej w momencie podziału. W takiej sytuacji kwoty odłożone na zaspokojenie tej wierzytelności w trakcie poprzednich podziałów zostają włączone do majątku, z którego zostanie dokonany podział ostateczny.

W ramach kolejnego podziału wierzyciele, którzy nie zostali wzięci pod uwagę przy podziale częściowym, a którzy spełnili następnie warunki przewidziane w art. 275–276 ustawy o upadłości, otrzymują z salda masy upadłości kwotę odpowiadającą kwocie wypłaconej innym wierzycielom. Dopiero wówczas możliwe będzie dalsze zaspokajanie wierzytelności innych wierzycieli.

Podział ostateczny rozpocznie się z chwilą zakończenia likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości. Podział ostateczny może się rozpocząć wyłącznie po uzyskaniu zgody sądu.

Jeżeli w ramach podziału ostatecznego wierzytelności wszystkich wierzycieli będą mogły zostać zaspokojone w pełnej kwocie, syndyk przekaże całą pozostałą kwotę nadwyżki dłużnikowi będącemu osobą fizyczną. Jeżeli dłużnik jest osobą prawną, syndyk przekaże każdej osobie posiadającej udział w działalności gospodarczej dłużnika część nadwyżki, która przypadłaby mu w przypadku przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego poza postępowaniem upadłościowym.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

a) Postępowanie przedupadłościowe – jeżeli wierzyciele przyjmą plan restrukturyzacyjny, sąd – na podstawie postanowienia – zatwierdzi przyjęcie planu restrukturyzacyjnego i ugodę przedupadłościową, chyba że:

– jeden z wierzycieli dostatecznie uprawdopodobni, że realizacja planu restrukturyzacyjnego ograniczy przysługujące mu prawa do zaspokojenia wierzytelności poniżej poziomu, jakiego mógłby racjonalnie oczekiwać w przypadku braku restrukturyzacji;

– w świetle postanowień planu restrukturyzacyjnego wydaje się mało prawdopodobne, aby jego realizacja zapewniła dłużnikowi możliwość uzyskania wypłacalności w terminie do końca bieżącego roku oraz w ciągu dwóch kolejnych lat kalendarzowych;

– w planie restrukturyzacyjnym nie przewidziano odzyskania kwot, które wierzyciele otrzymaliby, gdyby ich wierzytelności nie zostały zakwestionowane; lub

– w planie restrukturyzacyjnym przewidziano konwersję wierzytelności jednego wierzyciela lub większej ich liczby na kapitał zakładowy dłużnika, ale wspólnicy dłużnika nie udzielili zgody na taką konwersję zgodnie z ustawą o spółkach (Zakon o trgovačkim društvima).

Jeżeli warunki niezbędne do zatwierdzenia ugody przedupadłościowej nie zostały spełnione, sąd odroczy postanowieniem zatwierdzenie ugody przedupadłościowej i zawiesi postępowanie.

Zatwierdzona ugoda przedupadłościowa wywołuje skutki prawne zarówno w odniesieniu do wierzycieli, którzy nie uczestniczyli w postępowaniu, jak i w odniesieniu do wierzycieli, którzy brali udział w postępowaniu i których kwestionowane wierzytelności zostały następnie zatwierdzone.

Dłużnik, który osiągnął zyski z wierzytelności umorzonych na podstawie zatwierdzonej ugody przedupadłościowej, musi zatrzymać takie zyski do czasu upływu terminu na zaspokojenie wszystkich zobowiązań wynikających z ugody przedupadłościowej.

Jeżeli wierzyciel umarza wierzytelność dłużnika zgodnie z zatwierdzoną umową przedupadłościową, kwotę umorzonej wierzytelności ujmuje się jako koszt uzyskania przychodu przez wierzyciela.

b) Postępowanie upadłościowe – niezwłocznie po zakończeniu podziału ostatecznego sąd wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania upadłościowego, które doręcza się organowi odpowiedzialnemu za prowadzenie rejestru, w którym figuruje dłużnik. Z chwilą wykreślenia z rejestru dłużnik będący osobą prawną przestaje istnieć, natomiast dłużnik będący osobą fizyczną traci status osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, przedsiębiorcy lub osoby samozatrudnionej.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Po zamknięciu postępowania upadłościowego wszczętego wobec dłużnika będącego osobą fizyczną wierzyciele w postępowaniu upadłościowym mogą bez ograniczeń dochodzić zaspokojenia swoich pozostałych wierzytelności.

Wierzyciele w postępowaniu upadłościowym mogą dochodzić swoich wierzytelności od dłużnika na podstawie postanowienia zatwierdzającego te wierzytelności, chyba że stosowne wierzytelności zostały zatwierdzone i nie zostały zakwestionowane przez dłużnika na posiedzeniu rozpoznawczym. Wierzytelność, która została zakwestionowana w nieskuteczny sposób, uznaje się za wierzytelność bezsporną.

Na wniosek syndyka lub dowolnego z wierzycieli lub działając z urzędu, sąd nakaże kontynuowanie postępowania do celów dalszego podziału, jeżeli po przeprowadzeniu rozprawy kończącej postępowanie:

1. warunki dotyczące zastrzeżonych kwot, które mają zostać wypłacone wierzycielom, zostały spełnione;

2. kwoty wypłacone z masy upadłości zostały zwrócone do masy upadłości;

3. odkryto istnienie składników majątku wchodzących w skład masy upadłości.

Sąd nakaże kontynuowanie postępowania do celów dalszego podziału niezależnie od faktu zakończenia postępowania.

Sąd może odstąpić od dalszego podziału i przekazać wierzycielom kwotę dostępną do podziału lub przekazać znaleziony przedmiot dłużnikowi będącemu osobą fizyczną, jeżeli uzna to za stosowne, biorąc pod uwagę niewielką wysokość kwoty lub nieznaczną wartość przedmiotu oraz koszty związane z kontynuowaniem postępowania do celów dalszego podziału. Sąd może uzależnić możliwość dalszego prowadzenia postępowania celem późniejszego podziału od wniesienia płatności zaliczkowej na pokrycie kosztów tego postępowania.

Po dokonaniu późniejszego podziału sąd wyda postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego.

Po wydaniu postanowienia o dokonaniu późniejszego podziału syndyk wypłaci kwotę, którą można swobodnie rozporządzać, lub kwotę uzyskaną w rezultacie sprzedaży części masy upadłości, którą odkryto na późniejszym etapie, zgodnie z ostateczną wersją wykazu wierzycieli. Syndyk przekazuje sprawozdanie ostateczne sądowi.

Wierzyciele masy upadłości, o istnieniu wierzytelności których syndyk dowie się:

1. przy podziale częściowym po ustaleniu części masy upadłości, która ma zostać podzielona,

2. przy dokonywaniu podziału ostatecznego po zakończeniu rozprawy kończącej postępowanie,

3. przy dokonywaniu podziału środków w późniejszym terminie po opublikowaniu wykazu składników majątku, których dotyczy ten podział,

mogą wystąpić o zaspokojenie ich wierzytelności wyłącznie z salda masy upadłości pozostałego po dokonaniu podziału.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

W postępowaniu przedupadłościowym lub upadłościowym, o ile przepisy ustawy o upadłości nie stanowią inaczej, każdy wierzyciel pokrywa własne koszty.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Czynności prawne podjęte przed wszczęciem postępowania upadłościowego, które utrudniają możliwość jednolitego zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (ze szkodą dla tych wierzycieli) lub które faworyzują niektórych wierzycieli (przyznając im tym samym preferencyjne traktowanie), mogą zostać zaskarżone przez syndyka w imieniu dłużnika oraz przez wierzycieli w postępowaniu upadłościowym zgodnie z przepisami ustawy o upadłości. Za czynności prawne uznaje się również zaniechania, które doprowadziły do utraty prawa przez dłużnika lub które stały się podstawą roszczeń pieniężnych zgłoszonych przeciwko dłużnikowi, podtrzymanych lub zabezpieczonych.

Czynność prawna, na podstawie której wierzyciel uzyskuje gwarancję lub na podstawie której jego wierzytelności zostają zaspokojone w trybie i w terminie odpowiednim dla istoty przysługujących mu praw (prawidłowe zaspokojenie wierzytelności) i która została podjęta co najmniej w ciągu trzech miesięcy przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, może zostać zaskarżona, jeżeli w chwili jej podjęcia dłużnik był niewypłacalny, a wierzyciel zdawał sobie z tego sprawę.

Czynność prawna, na podstawie której wierzyciel uzyskuje gwarancję lub na podstawie której jego wierzytelności zostają zaspokojone stosownie do istoty przysługujących mu praw, może zostać zaskarżona, jeżeli została podjęta po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego i jeżeli wierzyciel, w chwili podjęcia tej czynności, wiedział o niewypłacalności dłużnika lub o złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Uznaje się, że wierzyciel wiedział o stanie niewypłacalności lub o złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, jeżeli wiedział lub powinien był wiedzieć o okolicznościach jasno wskazujących na to, że dłużnik jest niewypłacalny lub że złożono wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Przyjmuje się, że każda osoba bliska dłużnikowi w chwili podjęcia czynności prawnej wiedziała o niewypłacalności i złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Czynność prawna, na podstawie której wierzyciel, który nie był uprawniony do zgłoszenia wierzytelności lub nie był uprawniony do zgłoszenia wierzytelności w danym trybie i terminie, uzyskuje gwarancję lub na podstawie której jego wierzytelności zostają zaspokojone, może zostać zaskarżona:

1. jeżeli została dokonana w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub po tym dniu;

2. jeżeli została dokonana w ciągu trzeciego lub drugiego miesiąca poprzedzającego datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, a dłużnik był niewypłacalny w tym okresie; lub

3. jeżeli czynność została dokonana w ciągu trzeciego lub drugiego miesiąca poprzedzającego datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, a wierzyciel wiedział w chwili jej podjęcia, że mogłaby wyrządzić szkodę wierzycielom w postępowaniu upadłościowym.

Uznaje się, że wierzyciel wiedział o tym, że czynność mogłaby wyrządzić szkodę innym wierzycielom, jeżeli w chwili podjęcia czynności wiedział lub powinien był wiedzieć o okolicznościach jednoznacznie wskazujących, że podjęcie czynności mogłoby wyrządzić szkodę wierzycielom. Przyjmuje się, że każda osoba bliska dłużnikowi w chwili podjęcia czynności prawnej wiedziała o możliwości wyrządzenia szkody wierzycielom w postępowaniu upadłościowym.

Czynność prawna dłużnika, która skutkuje wyrządzeniem bezpośredniej szkody wierzycielom w postępowaniu upadłościowym, może zostać zaskarżona:

1. jeżeli została dokonana w ciągu trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, o ile dłużnik był niewypłacalny w chwili dokonywania tej czynności, a druga strona wiedziała o niewypłacalności dłużnika; lub

2. jeżeli została dokonana po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, a druga strona wiedziała lub powinna była wiedzieć w chwili podejmowania tej czynności prawnej o niewypłacalności dłużnika lub o złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego.

Czynności prawne dłużnika powodujące utratę jednego z jego praw lub utrudniające korzystanie z tego prawa lub czynności, na podstawie których czynności majątkowe mogą zostać utrzymane w mocy lub mogą być prowadzone przeciwko dłużnikowi, zalicza się do czynności prawnych wyrządzających bezpośrednią szkodę wierzycielom.

Czynność prawna podjęta przez dłużnika w ciągu ostatnich dziesięciu lat poprzedzających datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub po tym dniu z zamiarem wyrządzenia szkody wierzycielom może zostać zaskarżona, jeżeli druga strona wiedziała o zamiarach dłużnika w chwili dokonania tej czynności. Istnieje domniemanie wiedzy o zamiarach, jeżeli druga strona wiedziała, że dłużnikowi groziła niewypłacalność oraz o tym, że czynność taka mogłaby wyrządzić szkodę wierzycielom.

Uznaje się, że wierzyciel wiedział o tym, że dłużnikowi grozi niewypłacalność i że dokonana przez niego czynność mogłaby wyrządzić szkodę wierzycielom, jeżeli wierzyciel ten wiedział lub powinien był wiedzieć o okolicznościach jednoznacznie wskazujących, że dłużnik był niewypłacalny oraz że dokonanie przez niego czynności mogłoby wyrządzić szkodę wierzycielom.

Umowy skutkujące powstaniem obciążeń pieniężnych zawierane między dłużnikiem a osobami bliskimi dłużnikowi mogą zostać zaskarżone, jeżeli wyrządzają bezpośrednią szkodę wierzycielom. Umowa taka nie może zostać zaskarżona, jeżeli zawarto ją ponad dwa lata przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub jeżeli druga strona wykaże, że w chwili zawarcia umowy nie zdawała sobie sprawy z tego, że dłużnik działa z zamiarem wyrządzenia szkody wierzycielom.

Czynność prawna dokonana przez dłużnika pod tytułem darmym lub w zamian za symboliczną kwotę może zostać zaskarżona, jeżeli została dokonana w ciągu czterech lat poprzedzających datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego. Czynność polegająca na wręczeniu prezentu o symbolicznej wartości nie może zostać zaskarżona.

Czynność prawną, za pomocą której wspólnik spółki zgłasza roszczenie dotyczące spłaty pożyczki zaciągniętej w celu zastąpienia kapitału lub inne podobne roszczenie, jest nieważna:

1. jeżeli skutkuje ustanowieniem gwarancji i jeżeli została dokonana w ciągu ostatnich pięciu lat poprzedzających datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub po tym dniu;

2. jeżeli prowadzi do zabezpieczenia zaspokojenia wierzytelności i jeżeli została dokonana w ciągu ostatnich pięciu lat poprzedzających datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego lub po tym dniu.

Czynność prawna, za pomocą której udział wspólnika cichego spółki jest mu zwracany w całości lub w części lub za pomocą której uchyla się, w całości lub w części, poniesione przez spółkę straty przypadające na tego wspólnika, może zostać zaskarżona, jeżeli umowa, w oparciu o którą dokonano tę czynność, została zawarta w okresie roku poprzedzającym datę złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego przeciwko spółce lub po tym dniu. To samo dotyczy likwidacji wspólnika cichego zgodnie z postanowieniami umowy.

W przypadku prawidłowego zaspokojenia wierzytelności płatności zrealizowane przez dłużnika za pomocą weksla nie mogą zostać odzyskane od remitenta, jeżeli – zgodnie z przepisami dotyczącymi zbywalnych papierów wartościowych – odmowa przyjęcia zapłaty przez remitenta spowodowałaby utratę jego roszczeń względem innych dłużników.

Czynność prawną uznaje się za dokonaną w chwili, w której zaczyna ona wywoływać skutki prawne.

Jeżeli ważność czynności prawnej jest uzależniona od wpisu do rejestru publicznego, księgi publicznej lub dziennika publicznego, czynność taką uznaje się za dokonaną w chwili, w której pozostałe warunki jej ważności zostały spełnione, oświadczenie dłużnika dotyczące zamiaru dokonania wpisu w takich rejestrach stało się wiążące, a druga strona złożyła wniosek o wpisanie zmiany prawnej do rejestru. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wniosków o uprzednią rejestrację w celu zabezpieczenia prawa do zmiany prawnej.

Jeżeli czynność prawna podlega warunkowi lub terminowi, bierze się pod uwagę moment jej dokonania, a nie moment wystąpienia warunku lub upływu obowiązującego terminu.

Czynność prawna, w odniesieniu do której uzyskano tytuł wykonawczy, oraz czynność prawna dokonana w toku postępowania egzekucyjnego, może zostać zaskarżona.

Jeżeli dłużnik otrzymał w rozliczeniu świadczenie wzajemne o tej samej wartości, które weszło następnie bezpośrednio do jego majątku, czynność prawna leżąca u podstaw tego świadczenia może zostać zaskarżona wyłącznie w przypadku, gdy spełnione są warunki wymagane do wyrządzenia umyślnej szkody.

Syndyk może zaskarżyć czynności prawne dłużnika w imieniu dłużnika za zgodą sądu. Sprzeciw wnosi się przeciwko osobie, na rzecz której podjęto zaskarżaną czynność prawną.

Syndyk może zaskarżyć sporne czynności prawne w terminie 18 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania upadłościowego.

Każdy wierzyciel w postępowaniu upadłościowym może zaskarżyć czynności prawne we własnym imieniu i na własny koszt, jeżeli:

– syndyk nie wniósł środka zaskarżenia wobec czynności prawnych w terminie przewidzianym w art. 212 ust. 3 ustawy o upadłości – w terminie trzech miesięcy od upływu terminu przewidzianego w art. 212 ust. 3 ustawy o upadłości;

– syndyk wycofał środek zaskarżenia wniesiony przeciwko czynnościom prawnym – w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia prawomocnego postanowienia o wycofaniu środka zaskarżenia na elektronicznej tablicy ogłoszeniowej sądu (e-Oglasna ploča suda);

– wierzyciel zwrócił się wcześniej do syndyka o wydanie oświadczenia w tej kwestii, a syndyk stwierdził, że nie zamierza zaskarżać stosownych czynności prawnych – w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia oświadczenia syndyka na elektronicznej tablicy ogłoszeniowej sądu;

– wierzyciel zwrócił się wcześniej do syndyka o złożenie oświadczenia, a syndyk w ciągu trzech miesięcy nie oświadczył, czy zamierza zaskarżyć odnośne czynności prawne – w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wezwania do wydania tego rodzaju oświadczenia.

Jeżeli wniosek o zaskarżenie czynności prawnych zostanie uwzględniony, zaskarżona czynność prawna nie będzie wywierała skutków prawnych względem masy upadłości, a druga strona zostanie zobowiązana do zwrócenia do masy upadłości wszelkich korzyści materialnych uzyskanych w rezultacie przeprowadzenia zaskarżonej czynności, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej. Wniosek o przeprowadzenie egzekucji wydany na podstawie postanowienia uwzględniającego wniosek o zaskarżenie czynności prawnych może zostać złożony przez syndyka w imieniu i na rzecz dłużnika lub masy upadłości oraz przez wierzyciela w postępowaniu upadłościowym działającego w imieniu własnym i na rzecz dłużnika w postępowaniu upadłościowym lub masy upadłości.

Beneficjent świadczenia pod tytułem darmym lub za symboliczną opłatą musi zwrócić uzyskane korzyści wyłącznie w przypadku, gdy wzbogacił się dzięki nim, chyba że wiedział lub powinien był wiedzieć, że takie świadczenie wyrządzi szkodę wierzycielom.

Postanowienie wydane w postępowaniu odwoławczym, które stało się prawomocne, jest wiążące dla dłużnika, masy upadłości i wszystkich wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, chyba że przepisy ustawy o upadłości stanowią inaczej.

Jeżeli sąd uwzględni wniosek o zaskarżenie czynności prawnej, strona przeciwna jest zobowiązana do zwrócenia do masy upadłości wszelkich korzyści materialnych uzyskanych w następstwie dokonania zaskarżonej czynności. Po zwróceniu tych korzyści do masy upadłości wierzyciele będący powodami w postępowaniu korzystają z prawa do odrębnego zaspokojenia swoich wierzytelności z tych korzyści proporcjonalnie do kwoty przysługujących im zatwierdzonych wierzytelności.

Od czynności prawnych dłużnika można również wnieść sprzeciw w postępowaniu w dowolnym terminie.

Sprzeciw wobec czynności prawnej można wnieść nawet przeciwko spadkobiercy lub innemu następcy prawnemu pozwanego.

Sprzeciw wobec czynności prawnej można wnieść przeciwko innym następcom prawnym strony przeciwnej:

1. jeżeli w chwili nabycia praw następca prawny zdawał sobie sprawę z istnienia okoliczności dających podstawy do zaskarżenia nabycia przez niego praw przysługujących jego poprzednikowi prawnemu;

2. jeżeli w chwili nabycia praw następca prawny był osobą bliską dłużnikowi, chyba że będzie w stanie wykazać, że nie zdawał sobie sprawy z istnienia okoliczności dających podstawy do zaskarżenia nabycia przez niego praw przysługujących jego poprzednikowi prawnemu;

3. jeżeli prawa nabyte przez następcę prawnego zostały na niego przeniesione nieodpłatnie lub za symboliczną opłatą.

Czynności prawne dokonane po wszczęciu postępowania upadłościowego zachowują ważność zgodnie z zasadami rękojmi wiary publicznej rejestrów publicznych i mogą zostać zaskarżone zgodnie z przepisami regulującymi zaskarżanie czynności prawnych dokonanych przed wszczęciem postępowania upadłościowego.

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Włochy

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec podmiotów prowadzących działalność gospodarczą (osób fizycznych lub spółek), pod warunkiem że:

a) posiadały one majątek o wartości co najmniej 300 000,00 EUR w okresie trzech lat poprzedzających złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub zatwierdzenie układu; albo

b) uzyskiwały one roczne dochody brutto w wysokości co najmniej 200 000,00 EUR w każdym roku w okresie trzech latach poprzedzających złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub zatwierdzenie układu; albo

c) ich całkowite zadłużenie (w dniu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub zatwierdzenie układu) wynosiło co najmniej 500 000,00 EUR (niezależnie od daty powstania tego zadłużenia).

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

a) Aby można było ogłosić upadłość, przedsiębiorca musi być niewypłacalny; z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić:

– dłużnik;

– wierzyciel;

– prokurator.

b) Aby można było zawrzeć układ z wierzycielami (concordato preventivo), przedsiębiorca musi znajdować się w trudnej sytuacji (tj. musi mieć trudności finansowe, które nie są jednak na tyle poważne, by skutkowały jego niewypłacalnością); z wnioskiem o zatwierdzenie układu może wystąpić wyłącznie dłużnik.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W skład masy upadłości wchodzą wszystkie składniki majątku, z wyjątkiem:

1) rzeczy i praw o charakterze ściśle osobistym;

2) świadczeń alimentacyjnych, pensji, świadczeń rentowych i emerytalnych, wynagrodzenia oraz dochodu osób niewypłacalnych uzyskiwanego z tytułu wykonywania pracy do wysokości niezbędnej do zapewnienia tym osobom i członkom ich rodziny środków utrzymania;

3) pożytków przysługujących na podstawie przepisów prawa (usufrutto legale) z majątku dzieci upadłego, majątku przeznaczonego na zaspokajanie potrzeb rodziny (fondo patrimoniale) oraz dochodu z takiego majątku, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 170 kodeksu cywilnego;

4) przedmiotów wyłączonych z zajęcia z mocy prawa.

W skład masy upadłości wchodzi również cały majątek nabyty przez upadłego po wszczęciu postępowania, lecz masa upadłości nie obejmuje zobowiązań zaciągniętych w celu nabycia i utrzymania tego majątku.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Syndyk (amministrazione fallimentare) – zarządca (curatore) – ma prawo/obowiązek zarządzać składnikami majątku, sprzedawać je i dzielić zyski między wierzycieli.

Upadły może zostać przesłuchany przez syndyka w celu ujawnienia informacji oraz może kwestionować środki podjęte przez syndyka i przez sędziego-komisarza, ale wyłącznie w przypadku, gdy zostały one podjęte z naruszeniem prawa (a zatem środków tych nie można zakwestionować wyłącznie ze względów praktycznych).

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Każdy, kto jest zobowiązany do zapłaty syndykowi określonej kwoty pieniężnej, może dokonać potrącenia wierzytelności (controcredito) w toku tego samego postępowania, ale wyłącznie w przypadku, gdy wierzytelności te powstały przed wszczęciem postępowania.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Syndyk może podjąć decyzję, czy należy kontynuować wykonywanie umów obowiązujących w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego czy też należy je rozwiązać.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Wierzyciele mogą podejmować czynności prawne po wszczęciu postępowania upadłościowego wyłącznie w przypadku, gdy syndyk dopuści się zaniechania, tj. (świadomie lub wskutek niedbalstwa) nie dokona danej czynności.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Jedynie syndyk jest uprawniony do prowadzenia postępowanie wszczętego przez wierzyciela przeciwko osobie, w odniesieniu do której sąd ogłosił następnie upadłość.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Rada wierzycieli, w której skład wchodzi trzech lub pięciu wierzycieli, posiada szeroko zakrojone uprawnienia obejmujące:

– zatwierdzanie transakcji, ugód, cofnięcie pozwu, uznanie praw osób trzecich, wykreślenie hipoteki, zwrot przedmiotu zastawu, zniesienie zabezpieczenia, przyjmowanie spadków i darowizn oraz wszelkie inne czynności przekraczające zwykły zarząd;

– występowanie do sądu z wnioskiem o odwołanie syndyka;

– zatwierdzenie planu likwidacji;

– upoważnienie syndyka do wykonywania umów obowiązujących w dniu ogłoszenia upadłości;

– uczestniczenie w sporządzaniu spisu inwentarza majątku upadłego;

– uzyskiwanie dostępu do wszystkich dokumentów związanych z postępowaniem;

– upoważnianie syndyka do wyłączenia z masy upadłości lub do zaniechania likwidacji jednego składnika majątku lub większej liczby składników majątku, jeżeli ich likwidacja wydaje się rażąco krzywdząca;

– zwracanie się do sędziego-komisarza o wstrzymanie sprzedaży składników majątku.

Poza wymienionymi powyżej czynnymi uprawnieniami administracyjnymi rada wierzycieli formułuje również opinie dotyczące środków podejmowanych przez sędziego-komisarza lub przez sąd, mianowicie:

– upoważnia wierzycieli (zastawników) do sprzedaży składników majątku stanowiących przedmiot zastawu (pegno);

– upoważnia sędziego-komisarza do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa (rada wierzycieli musi wyrazić pozytywną opinię na temat dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa);

– upoważnia sędziego-komisarza do wydzierżawienia przedsiębiorstwa (rada wierzycieli musi wyrazić pozytywną opinię na temat dzierżawy).

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Syndyk może (po uzyskaniu uprzedniej zgody):

– nadal prowadzić przedsiębiorstwo;

– wydzierżawić przedsiębiorstwo;

– sprzedać wszystkie składniki majątku w celu dokonania podziału zysków między wierzycieli;

– odstąpić od sprzedaży składników majątku o niskiej wartości.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Każdy wierzyciel może wystąpić do sądu o ogłoszenie upadłości dłużnika. Nie jest konieczne, aby wierzyciel uzyskał tytuł egzekucyjny; istotne jest natomiast przedstawienie dowodów z dokumentów na poparcie roszczenia.

Wszyscy wierzyciele (w tym ci, którzy wystąpili o ogłoszenie upadłości, a sąd przychylił się do ich wniosku) muszą zgłosić swoje wierzytelności po wszczęciu postępowania upadłościowego.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Przy zgłaszaniu wierzytelności nie istnieje przymus adwokacki.

Do zgłoszenia należy załączyć dowody z dokumentów na poparcie roszczenia i należy dokonać go drogą elektroniczną (za pośrednictwem certyfikowanej poczty elektronicznej).

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Zyski ze sprzedaży składników majątku zostają podzielone między wszystkich wierzycieli stosownie do ich pozycji w kolejności zaspokajania wierzytelności. W przypadku wielu roszczeń prawo określa, które roszczenia są uprzywilejowane (roszczenia zabezpieczone hipoteką lub zastawem, ogólne lub szczególne roszczenia uprzywilejowane) w stosunku do części lub całości majątku.

Jeżeli (jak ma to miejsce w większości przypadków) zyski z likwidacji masy upadłości okażą się niewystarczające do zaspokojenia wszystkich wierzytelności, uzyskane środki zostaną podzielone nie proporcjonalnie do kwoty wierzytelności, ale zgodnie z kolejnością zaspokajania wierzytelności określoną w kodeksie cywilnym.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Postępowanie upadłościowe zostaje zakończone, gdy:

– nie zostaną zgłoszone żadne wierzytelności;

– wszystkie wierzytelności zostaną zaspokojone;

– wszystkie zyski ze sprzedaży majątku zostaną podzielone;

– zostanie potwierdzone, że nie pozostały składniki majątku, które można byłoby sprzedać, ani inne kwoty do odzyskania.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego upadły uzyskuje na nowo zdolność procesową oraz może nabywać składniki majątku, które nie podlegają już zajęciu przez syndyka.

Postępowanie o zatwierdzenie układu z wierzycielami zostaje zakończone, gdy zawarta umowa między dłużnikiem a wierzycielami zostanie zatwierdzona, przy czym jeżeli umowa wymaga sprzedaży składników majątku (concordato liquidatorio), postępowanie jest kontynuowane w celu ich sprzedaży i zostanie zakończone z chwilą sprzedaży wszystkich składników majątku i podziału zysków z tej sprzedaży między wierzycieli.

Po zamknięciu postępowania o zatwierdzenie układu upadły zostaje zwolniony z długu.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wierzyciele mogą wytoczyć przeciwko dłużnikowi powództwo w celu odzyskania niezaspokojonego długu (tj. części długu, która nie została spłacona przez syndyka), chyba że dłużnik został zwolniony z długu – w takiej sytuacji wierzycielom nie przysługują żadne roszczenia przeciwko upadłemu.

Po zawarciu układu z wierzycielami wierzycielom nie przysługują żadne roszczenia przeciwko dłużnikowi. Jeżeli jednak dłużnik nie wykona swoich zobowiązań, wierzyciele mogą wystąpić o uchylenie układu; wniosek musi zostać złożony w ciągu roku.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Koszty postępowania upadłościowego są zaspokajane w toku samego postępowania i są pokrywane z zysków ze sprzedaży majątku.

Jeżeli nie ma żadnego majątku, wynagrodzenie syndyka i poniesione przez niego koszty pokrywa się z budżetu państwa.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Czynności prawne podjęte przez upadłego przed wszczęciem postępowania upadłościowego mogą zostać uznane za nieważne, jeżeli upadły dokonał ich w określonym czasie (rok lub sześć miesięcy) przed wszczęciem postępowania.

Czynności prawne dokonane przez upadłego po wszczęciu postępowania upadłościowego są nieważne.

Czynności przekraczające zwykły zarząd podjęte w trakcie zawierania układu z wierzycielami i bez zgody sądu są nieważne.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Upadłość (ptóchevsi): postanowienie o ogłoszeniu upadłości (diátagma ptóchevsis) wydaje się wyłącznie w stosunku do osoby fizycznej, która jest niewypłacalna.

Likwidacja (ekkathárisi): postanowienie o likwidacji (diátagma ekkathárisis) wydaje się w stosunku do dowolnej osoby prawnej. Dobrowolna likwidacja (ekoúsia ekkathárisi), pozasądowa lub pod nadzorem sądu, również dotyczy osób prawnych.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Upadłość: przepisy regulujące kwestie związane z upadłością osób fizycznych zawiera ustawa o upadłości (perí Ptóchevsis Nómos, rozdz. 5) – w ciągu ostatnich dwóch lat w ustawie tej wprowadzono znaczne zmiany, aby dostosować ją do zmieniającej się sytuacji gospodarczej i społecznej.

Jeżeli kwota zadłużenia przekracza 15 000 EUR, wniosek o ogłoszenie upadłości może wnieść wierzyciel albo sam dłużnik, pod warunkiem że stan niewypłacalności jest oczywisty, a dłużnik osobiście przebywał na Cyprze, miał miejsce zwykłego pobytu na Cyprze, prowadził działalność na Cyprze lub był członkiem spółki kapitałowej lub osobowej prowadzącej działalność na Cyprze.

Przyjmuje się, że stan niewypłacalności dłużnika jest oczywisty (práxi ptóchevsis) m.in. w przypadku, gdy:

a) wierzyciel uzyska prawomocne orzeczenie zobowiązujące dłużnika do zapłacenia określonej kwoty, a dłużnik nie wywiąże się z tego obowiązku;

b) dłużnik oświadczy, że nie jest w stanie spłacać swoich długów;

c) dłużnik złoży wniosek o ogłoszenie upadłości;

d) zostanie uznane, że plan indywidualnej spłaty zadłużenia przyjęty dla danego dłużnika nie powiódł się, lub plan ten zostanie zakończony zgodnie z przepisami ustawy o niewypłacalności osób fizycznych (perí Aferengyótitas Fysikón Prosópon Nómos).

Likwidacja spółek: spółka może zostać zlikwidowana albo z uwagi na fakt, że nie jest w stanie spłacać swojego zadłużenia, albo na mocy uchwały specjalnej spółki, która ma na celu rozwiązanie spółki w drodze likwidacji przez sprzedaż należących do niej składników majątku i spłatę całości lub części jej zadłużenia. Postanowienie o likwidacji może zostać wydane, jeżeli spółka nie jest w stanie spłacać swojego zadłużenia. Kwota pozostałego do spłaty zadłużenia musi przekraczać 5000 EUR. Wniosek o przeprowadzenie likwidacji składa wierzyciel albo jego udziałowcy/akcjonariusze.

Dobrowolna likwidacja:

Wyróżnia się trzy rodzaje dobrowolnej likwidacji:

• dobrowolna likwidacja przeprowadzana przez wierzycieli (ekoúsia ekkathárisi apó pistotés): jest to likwidacja pozasądowa, do której dochodzi w przypadku, gdy spółka jest niewypłacalna, a jej zarząd podejmie decyzję o przeprowadzeniu likwidacji. Dobrowolna likwidacja przeprowadzana przez wierzycieli rozpoczyna się od zwołania zgromadzenia wierzycieli w celu omówienia uchwały specjalnej w przedmiocie poddania się dobrowolnej likwidacji podjętej przez walne zgromadzenie udziałowców/akcjonariuszy spółki;
• dobrowolna likwidacja przeprowadzana przez wspólników (ekoúsia ekkathárisi apó méli): jest to również likwidacja pozasądowa, którą wszczyna się w drodze uchwały specjalnej podjętej przez walne zgromadzenie udziałowców/akcjonariuszy w momencie, w którym spółka jest wypłacalna;
• dobrowolna likwidacja przeprowadzana pod nadzorem sądu (ekoúsia ekkathárisi ypó tin epopteía tou Dikastiríou): jeżeli spółka podjęła uchwałę o poddaniu się dobrowolnej likwidacji, sąd może wydać postanowienie o przeprowadzeniu takiej likwidacji pod swoim nadzorem.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Upadłość: w skład masy upadłości wchodzą wszystkie składniki majątku należące do upadłego lub do których ma on uprawnienia w chwili wszczęcia postępowania upadłościowego lub majątek nabyty lub uzyskany przez upadłego przed zwolnieniem go z długów, z wyjątkiem majątku, którego upadły potrzebuje, aby utrzymać siebie i członków swojej rodziny.

Majątek nabyty po wszczęciu postępowania upadłościowego a przed zwolnieniem upadłego z długów lub uchyleniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości wchodzi w skład masy upadłości.

Likwidacja: majątkiem objętym likwidacją jest majątek, który należał do spółki przed wydaniem postanowienia o likwidacji lub przed podjęciem uchwały specjalnej w przedmiocie dobrowolnej likwidacji.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Upadłość: po ogłoszeniu upadłości urzędnik ds. upadłości (epísimos paralíptis) staje się syndykiem masy upadłości. Na późniejszym etapie postępowania funkcję syndyka (diacheiristís) można powierzyć dowolnemu licencjonowanemu doradcy ds. upadłości (adeiodotiménos sýmvoulos aferengyótitas). Zadaniem syndyka jest sprzedaż majątku upadłego i podział zysków między wierzycieli. Po przejęciu obowiązków syndyka przez urzędnika ds. upadłości lub licencjonowanego doradcę upadły zachowuje prawo własności do całego majątku, do którego jest uprawniony, ale od momentu wszczęcia postępowania upadłościowego majątkiem tym będzie rozporządzać wyłącznie syndyk.

Likwidacja: jeżeli po wydaniu postanowienia o likwidacji wierzyciele nie wyznaczą likwidatora (ekkatharistís), jego funkcję przejmuje automatycznie urzędnik ds. upadłości, chyba że na wniosek złożony do sądu przez urzędnika ds. upadłości lub w następstwie uchwały podjętej przez zgromadzenie wierzycieli lub wspólników spółki licencjonowany doradca zostanie wyznaczony na likwidatora. Zadaniem likwidatora jest sprzedaż majątku spółki podlegającej likwidacji i dokonanie podziału zysków między wierzycieli i wspólników. Chociaż po przejęciu przez urzędnika ds. upadłości lub licencjonowanego doradcę obowiązków likwidatora odpowiedzialnego za sprzedaż majątku likwidowanej osoby prawnej spółka zachowuje prawo własności do całego majątku, do którego jest uprawniona, od dnia wszczęcia postępowania likwidacyjnego zarząd majątkiem sprawuje likwidator do celów jego spieniężenia.

Dobrowolna likwidacja: w przypadku dobrowolnej likwidacji spółka od momentu wszczęcia postępowania likwidacyjnego zaprzestaje prowadzenia działalności w zakresie, w jakim jest to konieczne z punktu widzenia korzystnego przeprowadzenia likwidacji. Zadaniem likwidatora jest spieniężenie majątku likwidowanej spółki i dokonanie podziału zysków między wierzycieli i udziałowców/akcjonariuszy.

• Dobrowolna likwidacja przeprowadzana przez wierzycieli: wierzyciele i spółka wskazują na odrębnym posiedzeniu licencjonowanego doradcę, któremu chcą powierzyć funkcję likwidatora spółki, ale w przypadku braku porozumienia między wierzycielami a spółką na likwidatora zostaje wyznaczony licencjonowany doradca nominowany przez wierzycieli.
• Dobrowolna likwidacja przeprowadzana przez wspólników: uchwałą walnego zgromadzenia udziałowców/akcjonariuszy spółka wyznacza na likwidatora licencjonowanego doradcę, który jest odpowiedzialny za zakończenie interesów bieżących spółki i podział jej majątku. Po ustanowieniu likwidatora mandat dyrektorów spółki ustaje, chyba że walne zgromadzenie udziałowców/akcjonariuszy spółki lub likwidator wyrażą zgodę na jego utrzymanie.
• Dobrowolna likwidacja przeprowadzana pod nadzorem sądu: przy wydawaniu postanowienia o likwidacji pod nadzorem sądu sąd może ustanowić dodatkowego likwidatora na mocy tego lub kolejnego postanowienia. Likwidator ustanowiony przez sąd posiada te same uprawnienia, spoczywają na nim te same obowiązki oraz pełni tę samą funkcję co likwidator ustanowiony na mocy uchwały specjalnej lub uchwały wierzycieli podjętej w opisany powyżej sposób.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Upadłość: prawo przewiduje możliwość potrącenia wzajemnych kredytów lub wierzytelności lub innych wzajemnych transakcji istniejących między upadłym a dowolną inną osobą przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości, chyba że w chwili udzielania kredytu druga strona nie zdawała sobie sprawy z tego, że upadły znajduje się w stanie niewypłacalności.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Upadłość: istniejące wiążące umowy, których stroną jest upadły, pozostają w mocy, a upadły w dalszym ciągu ponosi osobistą odpowiedzialność za przestrzeganie ich warunków.

Likwidacja: istniejące wiążące umowy, których stroną jest spółka w likwidacji, pozostają w mocy. Dotyczy to również wiążących umów zawartych między spółkami będącymi przedmiotem dobrowolnej likwidacji.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Upadłość: do wytoczenia powództwa przeciwko upadłemu po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości konieczne jest uzyskanie zgody sądu.

Likwidacja: do wytoczenia powództwa przeciwko spółce w likwidacji po wydaniu postanowienia o likwidacji konieczne jest uzyskanie zgody sądu.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Upadłość: postępowania sądowe już toczące się przeciwko upadłemu są kontynuowane w standardowym trybie bez konieczności uzyskania zgody sądu.

Likwidacja: postępowania sądowe już toczące się przeciwko spółce w likwidacji mogą być kontynuowane wyłącznie za zgodą sądu. Prowadzenie takich postępowań leży wyłącznie w gestii urzędnika ds. upadłości lub likwidatora spółki.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Upadłość: aby wziąć udział w postępowaniu upadłościowym, wierzyciel musi wypełnić formularze zgłoszenia wierzytelności (epalíthevsi chréous) oraz przedstawić wszystkie dowody potwierdzające. Urzędnik ds. upadłości lub licencjonowany doradca pełniący funkcję syndyka decyduje o uznaniu lub odmowie uznania takich zgłoszonych wierzytelności. Następnie na rzecz wierzycieli wypłacana jest dywidenda w kolejności uprzywilejowania określonej w prawie upadłościowym (rozdz. 5). Po zarejestrowaniu zgłoszeń wierzytelności wierzyciele mogą brać udział w posiedzeniach zwoływanych przez urzędnika ds. upadłości lub licencjonowanego doradcę odpowiedzialnego za likwidację spółki.

Likwidacja: aby wziąć udział w postępowaniu likwidacyjnym, wierzyciel musi wypełnić formularze weryfikacji wierzytelności oraz przedstawić wszystkie dowody potwierdzające. W przypadku postępowania upadłościowego stosuje się te same procedury, z zastrzeżeniem wypłaty dywidendy zgodnie z przepisami prawa spółek (perí Etaireión Nómos, rozdz. 113).

Dotyczy to również dobrowolnej likwidacji, w szczególności dobrowolnej likwidacji przeprowadzanej przez wierzycieli, w toku której wierzyciele są bezpośrednio zaangażowani od momentu rozpoczęcia postępowania i zwołania ich zgromadzenia w celu dokonania wyboru likwidatora.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Upadłość: syndyk ma prawo oraz możliwość sprzedaży nieruchomości w dowolny sposób, jaki uzna za właściwy oraz służący interesom postępowania. Następnie na rzecz wierzycieli wypłacana jest dywidenda w kolejności uprzywilejowania określonej w prawie upadłościowym. W przypadku nieruchomości obciążonej hipoteką należy uzyskać postanowienie sądu.

Likwidacja: likwidator spółki w likwidacji może sprzedać nieruchomość należącą do tej spółki w dowolny sposób, jaki uzna za służący interesom postępowania. Następnie na rzecz wierzycieli wypłacana jest dywidenda w kolejności uprzywilejowania określonej w prawie spółek (rozdz. 113). W przypadku nieruchomości obciążonej hipoteką należy uzyskać postanowienie sądu. Te same zasady stosuje się do dobrowolnej likwidacji.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Upadłość: po ogłoszeniu upadłości wierzyciele mogą składać zgłoszenia wierzytelności, które powstały do chwili wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości lub postanowienia o likwidacji i które odnoszą się do roszczeń o ustalonej wysokości. Wierzytelności, które powstały po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości, nie są objęte zakresem postępowania upadłościowego i wierzyciele muszą wytoczyć powództwo przeciwko samemu upadłemu.

Likwidacja: po wydaniu postanowienia o likwidacji lub podjęciu uchwały specjalnej w przedmiocie dobrowolnej likwidacji wierzyciele mogą dokonać weryfikacji wierzytelności, które powstały do chwili wydania postanowienia o likwidacji lub podjęcia uchwały specjalnej i które odnoszą się do roszczeń o ustalonej wysokości. Wierzytelności, które powstały po wydaniu postanowienia o likwidacji lub podjęciu uchwały specjalnej w przedmiocie dobrowolnej likwidacji, nie są objęte zakresem postępowania likwidacyjnego i wierzyciele muszą wytoczyć powództwo przeciwko kadrze zarządzającej spółki w likwidacji.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Upadłość: po ogłoszeniu upadłości każdy z wierzycieli ma obowiązek zgłosić wierzytelności urzędnikowi ds. upadłości lub syndykowi na piśmie w terminie 35 dni od dnia ogłoszenia postanowienia. W zgłoszeniu należy podać szczegółowe informacje na temat wierzytelności, wskazać imiona i nazwiska wszystkich poręczycieli oraz wskazać, czy wierzyciel posiada zabezpieczenie. Urzędnik ds. upadłości lub syndyk muszą – w terminie 10 dni – wydać pisemne postanowienie o uznaniu lub odmowie uznania wierzytelności do celów dywidendy. Wierzyciel lub poręczyciel, którzy nie zgadzają się z postanowieniem urzędnika ds. upadłości lub syndyka, mogą je zaskarżyć do sądu w terminie 21 dni.

Likwidacja: w przypadku wydania postanowienia o likwidacji każdy z wierzycieli ma obowiązek zgłosić wierzytelności urzędnikowi ds. upadłości lub likwidatorowi na piśmie w terminie 35 dni od dnia ogłoszenia postanowienia. W zgłoszeniu należy podać szczegółowe informacje na temat wierzytelności, wskazać imiona i nazwiska wszystkich poręczycieli oraz wskazać, czy wierzyciel posiada zabezpieczenie. Urzędnik ds. upadłości lub likwidator muszą – w terminie 10 dni – wydać pisemne postanowienie o uznaniu lub odmowie uznania wierzytelności do celów dywidendy. Wierzyciel lub poręczyciel, którzy nie zgadzają się z postanowieniem urzędnika ds. upadłości lub likwidatora, mogą je zaskarżyć do sądu w terminie 21 dni. Te same zasady stosuje się do dobrowolnej likwidacji.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Upadłość: w przypadku podziału funduszów masy upadłości wierzytelności są klasyfikowane równorzędnie i proporcjonalnie w ramach każdej z kategorii („zasada równorzędności”), chyba że fundusze masy upadłości są wystarczające do spłaty wszystkich wierzycieli w całości. Kolejność zaspokojenia wierzytelności jest następująca:

• poniesione wydatki i wynagrodzenie syndyka;
• wynagrodzenie należne urzędnikowi ds. upadłości;
• wydatki poniesione przez wierzyciela będącego wnioskodawcą;
• wierzytelności uprzywilejowane;
• wierzytelności niezabezpieczone.

Likwidacja: w przypadku podziału funduszów masy likwidacyjnej wierzytelności są klasyfikowane równorzędnie i proporcjonalnie w ramach każdej z kategorii („zasada równorzędności”), chyba że fundusze masy likwidacyjnej są wystarczające do spłaty wszystkich wierzycieli w całości. Kolejność zaspokojenia wierzytelności jest następująca:

• poniesione wydatki i wynagrodzenie likwidatora;
• wynagrodzenie należne urzędnikowi ds. upadłości lub likwidatorowi;
• wydatki poniesione przez wierzyciela będącego wnioskodawcą;
• wierzytelności uprzywilejowane;
• zastawy na zmiennych składnikach majątkowych;
• wierzytelności niezabezpieczone.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Upadłość: upadły może złożyć urzędnikowi ds. upadłości lub syndykowi pisemną propozycję układu (symvivasmós) z wierzycielami. Zwołuje się zgromadzenie wierzycieli, które musi przyjąć propozycję większością głosów wierzycieli reprezentujących trzy czwarte wartości wierzytelności wszystkich wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności. W przypadku przyjęcia propozycji przez wierzycieli upadły, urzędnik ds. upadłości lub syndyk występują do sądu o zatwierdzenie układu. Zatwierdzenie układu przez sąd jest wiążące dla wszystkich wierzycieli, którzy zgłosili swoje wierzytelności. W przypadku wykonania układu zgłoszone wierzytelności uznaje się za zaspokojone w całości.

Ostateczne zakończenie postępowania upadłościowego następuje z chwilą uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Likwidacja: ostateczne zakończenie postępowania likwidacyjnego następuje z chwilą ostatecznej likwidacji lub uchylenia postanowienia o likwidacji.

Postępowanie w przedmiocie dobrowolnej likwidacji zostaje zakończone i likwidowana spółka zostaje ostatecznie rozwiązana w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia urzędnikowi ds. upadłości końcowego sprawozdania finansowego spółki, które sporządzane jest po zakończeniu likwidacji i podziału majątku spółki.

Każdy, kto ma interes prawny w przywróceniu podmiotowości prawnej spółki rozwiązanej w drodze dobrowolnej likwidacji lub orzeczenia sądowego, może jednak wystąpić o to do sądu, składając odpowiedni wniosek w terminie dwóch lat od dnia rozwiązania.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Upadłość: w przypadku uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości wierzyciele, którzy wyrazili na nie zgodę, nie uzyskawszy pełnego zaspokojenia, mają prawo do dochodzenia należnych kwot po uchyleniu postanowienia.

Likwidacja: w przypadku uchylenia postanowienia o likwidacji wierzyciele, którzy wyrazili na nie zgodę, nie uzyskawszy pełnego zaspokojenia, mają prawo do dochodzenia należnych kwot po uchyleniu postanowienia.

Każdy, kto ma interes prawny w przywróceniu podmiotowości prawnej spółki rozwiązanej w drodze dobrowolnej likwidacji lub orzeczenia sądowego, może jednak wystąpić o to do sądu, składając odpowiedni wniosek w terminie dwóch lat od dnia rozwiązania.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Upadłość: koszty wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości ponosi wierzyciel, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Honorarium należne urzędnikowi ds. upadłości wynosi 500 EUR. Wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego pokrywa się z masy upadłości.

Likwidacja: koszty wydania postanowienia o likwidacji ponosi wierzyciel, który złożył wniosek o wszczęcie postępowania likwidacyjnego. Honorarium należne urzędnikowi ds. upadłości wynosi 500 EUR. Wydatki poniesione w toku postępowania likwidacyjnego w związku ze sprzedażą i podziałem majątku spółki pokrywa się z masy likwidacyjnej.

Koszty złożenia dokumentów związanych z postępowaniem w przedmiocie dobrowolnej likwidacji do urzędnika ds. upadłości oraz rejestracji tych dokumentów wynoszą łącznie około 440 EUR. Wydatki poniesione w toku postępowania likwidacyjnego w związku ze sprzedażą i podziałem majątku spółki pokrywa się z masy likwidacyjnej.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Upadłość: istnieją przepisy mające zastosowanie do postępowania upadłościowego, które zezwalają syndykowi na wniesienie do sądu o odzyskanie majątku na rzecz wierzycieli. Główne przepisy dotyczą poniższych kwestii.

A. Nieuczciwe przeniesienie (dólia metavívasi)

Jeżeli syndyk lub likwidator dysponują dowodami potwierdzającymi, że własność majątku spółki lub osoby fizycznej przeniesiono nieodpłatnie albo znacznie poniżej jego faktycznej wartości, mogą wnieść do sądu o stwierdzenie nieważności nieuczciwego przeniesienia lub nieuczciwej czynności prawnej.

Aby przepis ten miał zastosowanie, przeniesienie musi zostać dokonane: a) w terminie trzech lat przed datą ogłoszenia upadłości, chyba że dokonano go w dobrej wierze i za rozsądnym wynagrodzeniem; lub b) w terminie dziesięciu lat przed datą ogłoszenia upadłości, jeżeli w chwili przeniesienia zainteresowana osoba fizyczna nie mogła spłacić wszystkich swoich długów, nie korzystając z przeniesionego majątku. Jeżeli chodzi o spółkę w likwidacji, aby czynność prawną można było uznać za nieuczciwą, musiała zostać dokonana w terminie sześciu miesięcy przed otwarciem likwidacji, tj. dniem złożenia wniosku o likwidację.

Β. Nieuczciwe uprzywilejowanie (dólia protímisi)

Jeżeli syndyk lub likwidator dysponują dowodami potwierdzającymi, że wierzyciel był traktowany w sposób uprzywilejowany, mogą wnieść do sądu o stwierdzenie nieważności tego rodzaju czynności.

Likwidacja: istnieją przepisy mające zastosowanie do postępowania likwidacyjnego, które zezwalają likwidatorowi na wniesienie do sądu o odzyskanie majątku na rzecz wierzycieli. Główne przepisy dotyczą poniższych kwestii.

A. Nieuczciwe przeniesienie

Jeżeli syndyk lub likwidator dysponują dowodami potwierdzającymi, że własność majątku spółki lub osoby fizycznej przeniesiono nieodpłatnie albo znacznie poniżej jego faktycznej wartości, mogą wnieść do sądu o stwierdzenie nieważności nieuczciwego przeniesienia lub nieuczciwej czynności prawnej.

Aby przepis ten miał zastosowanie, przeniesienie musi zostać dokonane: a) w terminie trzech lat przed datą ogłoszenia upadłości, chyba że dokonano go w dobrej wierze i za rozsądnym wynagrodzeniem; lub b) w terminie dziesięciu lat przed datą ogłoszenia upadłości, jeżeli w chwili przeniesienia osoba fizyczna nie mogła spłacić wszystkich swoich długów, nie korzystając z przeniesionego majątku. Jeżeli chodzi o spółkę w likwidacji, aby czynność prawną można było uznać za nieuczciwą, musiała zostać dokonana w terminie sześciu miesięcy przed otwarciem likwidacji, tj. dniem złożenia wniosku o likwidację.

Β. Nieuczciwe uprzywilejowanie

Jeżeli syndyk lub likwidator dysponują dowodami potwierdzającymi, że wierzyciel był traktowany w sposób uprzywilejowany, mogą wnieść do sądu o stwierdzenie nieważności tego rodzaju czynności.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Kwestie związane z postępowaniem upadłościowym na Łotwie reguluje prawo upadłościowe – ma ono zastosowanie do osób fizycznych i prawnych, wobec których można wszcząć postępowanie upadłościowe na podstawie przepisów tego prawa.

W prawie upadłościowym przewidziano trzy rodzaje postępowania upadłościowego: postępowanie ochronne (postępowanie restrukturyzacyjne), postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej i postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej.

W tym kontekście należy zwrócić uwagę na fakt, że prawo upadłościowe nie ma zastosowania do postępowania upadłościowego prowadzonego wobec instytucji kredytowych, ponieważ postępowanie to jest uregulowane w przepisach ustawy o instytucjach kredytowych.

Postępowanie ochronne [w tym pozasądowe postępowanie ochronne (przygotowana likwidacja)] to procedura restrukturyzacji zadłużenia, którą można przeprowadzić wyłącznie w odniesieniu do osób prawnych. Warto przy tym odnotować, że zakres postępowania ochronnego nie obejmuje określonych operatorów rynku finansowego i kapitałowego takich jak zakłady ubezpieczeń, brokerzy ubezpieczeniowi i brokerzy inwestycyjni, prywatne fundusze emerytalne itp.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej to procedura likwidacji dłużnika (będącego osobą prawną), którą przeprowadza się w odniesieniu do osób prawnych, spółek osobowych i osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Choć spółki osobowe nie mają osobowości prawnej, mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Osoba fizyczna mająca status osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą może zawierać transakcje handlowe (posługując się nazwą jednoosobowego przedsiębiorstwa) oraz innego rodzaju transakcje gospodarcze jako osoba fizyczna. Obecnie osoba mająca status osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą podlega w pierwszej kolejności postępowaniu upadłościowemu wobec osoby prawnej. Po zakończeniu tego postępowania osoba ta może wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej w odniesieniu do wszelkich jej pozostałych zobowiązań. Z tego rozwiązania dostępnego dla osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą mogą korzystać również gospodarstwa rolne i rybackie.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej przeprowadza się w odniesieniu do osób fizycznych, uwzględniając podmioty gospodarcze i konsumentów, a jego celem jest zapewnienie dłużnikom wsparcia w spłaceniu zadłużenia i przywrócenie ich wypłacalności. Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej może zostać przeprowadzone w odniesieniu do każdej osoby fizycznej, która na przestrzeni ostatnich sześciu miesięcy odprowadzała podatki na Łotwie.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie ochronne

Zgodnie z prawem upadłościowym z wnioskiem o wszczęcie postępowania ochronnego może wystąpić wyłącznie dłużnik, który znalazł się w trudnej sytuacji finansowej lub który spodziewa się, że może wkrótce znaleźć się w takiej sytuacji. W prawie upadłościowym nie przewidziano żadnych szczególnych wyznaczników dających dłużnikowi podstawę do wystąpienia o wszczęcie postępowania ochronnego. Dłużnik, który znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, musi ocenić, czy skala napotykanych przez niego trudności finansowych umożliwia mu zawarcie pozasądowej ugody z wierzycielami, czy też konieczne jest wystąpienie o wszczęcie postępowania ochronnego w celu dokonania restrukturyzacji jego zobowiązań w warunkach ochrony sądowej.

Wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie postępowania ochronnego wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 145 euro.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

W przypadkach przewidzianych w prawie upadłościowym zarówno dłużnik, jak i wierzyciele dłużnika (w tym pracownicy dłużnika) mogą wystąpić o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej. Podobnie wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej może złożyć osoba, o której mowa w art. 37 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/848.

W prawie upadłościowym określono przypadki, w których dłużnik jest zobowiązany niezwłocznie wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej. Niewywiązanie się z obowiązku złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego w takich przypadkach daje podstawy do pociągnięcia dłużnika do odpowiedzialności administracyjnej. Dłużnik jest zobowiązany wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej w następujących przypadkach:

• dłużnik nie spłacił zadłużenia, którego termin wymagalności upłynął ponad dwa miesiące wcześniej, i nie zawarł porozumienia w przedmiocie odroczenia spłaty zadłużenia z wierzycielami lub nie wszczęto postępowania ochronnego (w tym kontekście należy podkreślić, że wszczęcie postępowania ochronnego nie jest warunkiem koniecznym do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej; przepis ten zwalnia dłużnika z odpowiedzialności administracyjnej wyłącznie w przypadku, gdy podjął on próbę poradzenia sobie z trudnościami finansowymi po ich wystąpieniu, ale działania te ostatecznie nie uchroniły go przed niewypłacalnością);
• wstępne sprawozdanie finansowe sporządzone w toku postępowania likwidacyjnego wykazało, że dłużnik nie dysponuje wystarczającym majątkiem do zaspokojenia wszystkich uzasadnionych roszczeń wierzycieli, lub takie ustalenie poczyniono na dalszym etapie postępowania likwidacyjnego;
• dłużnik przestał być zdolny do spełniania warunków określonych w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym.

Wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, jeżeli:

• wykonanie orzeczenia sądu nakazującego odzyskanie należności od dłużnika przy zastosowaniu środków egzekucyjnych okazało się niemożliwe;
• dłużnik (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna) nie uregulował kwoty wierzytelności głównej w wysokości 4 268 euro, a wierzyciel poinformował go o zamiarze wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej;
• dłużnik (osoba prawna niebędąca spółką z ograniczoną odpowiedzialnością ani spółką akcyjną) nie uregulował kwoty wierzytelności głównej w wysokości 2 134 euro, a wierzyciel poinformował go o zamiarze wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej;
• dłużnik nie wypłacił pracownikowi pełnej kwoty wynagrodzenia lub odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo nie opłacił obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne przez okres dwóch miesięcy od ustalonego dnia wypłaty (jeżeli dzień wypłaty nie został określony w umowie o pracę, przyjmuje się, że przypada on pierwszego dnia roboczego kolejnego miesiąca). W takiej sytuacji wysokość niewypłaconej kwoty pozostaje bez znaczenia.

Sąd wszczyna postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej, jeżeli w dniu rozpoznania wniosku potwierdzi wystąpienie wskazanej w nim przesłanki.

W tym kontekście należy podkreślić, że w chwili składania wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego zarówno dłużnik, jak i wierzyciel są zobowiązani uiścić opłatę skarbową, tj. opłatę operacyjną z tytułu rozpoznania wniosku przez sąd. Opłata ta wynosi 70 euro w przypadku dłużnika i 355 euro w przypadku wierzyciela. Podobnie przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej zarówno dłużnik, jak i wierzyciel mają obowiązek wnieść kaucję odpowiadającą dwukrotności minimalnego miesięcznego wynagrodzenia na Łotwie.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

W odniesieniu do dłużnika będącego osobą fizyczną można wszcząć postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej w przypadku wystąpienia dowolnej z następujących przesłanek niewypłacalności osoby fizycznej:

1. osoba nie jest w stanie spłacić swojego zadłużenia, które stało się wymagalne, a łączna kwota tego zadłużenia przekracza 5 000 euro;
2. z uwagi na wystąpienie możliwych do wykazania okoliczności osoba nie będzie w stanie spłacić swojego zadłużenia, które stanie się wymagalne w ciągu najbliższego roku, a łączna kwota tego zadłużenia przekracza 10 000 euro;
3. osoba nie jest w stanie spłacić swojego zadłużenia, przy czym przynajmniej jedna z wierzytelności wynika z odpowiedzialności solidarnej lub ubocznej dłużnika i małżonka dłużnika, jego krewnego lub jego powinowatego do drugiego stopnia, o ile łączna kwota zadłużenia przekracza 5 000 euro.

Z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej może wystąpić wyłącznie dłużnik; wierzyciele nie są uprawnieni do złożenia takiego wniosku.

Wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej również wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 70 euro i wniesienia kaucji odpowiadającej dwukrotności minimalnego miesięcznego wynagrodzenia.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Postępowanie ochronne

W przypadku postępowania ochronnego w skład masy upadłości wchodzi cały majątek dłużnika, przy czym dłużnik zachowuje pełne prawo do rozporządzania tym majątkiem. Zgodnie z prawem upadłościowym jedną z metod stosowanych w toku postępowania ochronnego jest zbycie ruchomości lub nieruchomości bądź ich obciążenie prawami rzeczowymi w celu uzyskania przedłużenia terminu zaspokojenia roszczeń lub spłaty zadłużenia. W planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym należy ocenić, czy można zastosować określoną metodę, a jeżeli tak – wskazać, w jaki sposób należy ją zastosować.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej dłużnik traci prawo do rozporządzania swoim majątkiem, a także majątkiem osób trzecich pozostającym pod jego pieczą lub w jego posiadaniu, przy czym prawo to zostaje przeniesione na syndyka.

Zgodnie z prawem upadłościowym w skład masy upadłości wchodzą następujące elementy:

1. nieruchomości i ruchomości dłużnika, uwzględniając środki pieniężne;
2. środki pieniężne uzyskane w rezultacie zbycia składników majątku dłużnika;
3. składniki majątku odzyskane w toku postępowania upadłościowego (np. środki odzyskane na podstawie roszczeń wobec osób trzecich, a także środki uzyskane od członków organów zarządzających osoby prawnej w związku z pociągnięciem ich do odpowiedzialności za wyrządzone szkody);
4. dochody ze składników majątku dłużnika uzyskane w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej;
5. inne składniki majątku nabyte zgodnie z prawem w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej.

W toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej sprzedaje się wszystkie składniki majątku dłużnika, a zyski ze sprzedaży przeznacza się na pokrycie kosztów tego postępowania oraz zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Odpowiedzialność za dokonanie sprzedaży składników majątku dłużnika zgodnie ze sporządzonym planem sprzedaży spoczywa na syndyku masy upadłości („syndyk”). Syndyk jest zobowiązany zadbać o to, aby składniki majątku dłużnika zostały sprzedane po możliwie najwyższej cenie w celu możliwie najpełniejszego zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej dłużnik traci prawo do rozporządzania swoim majątkiem, a także majątkiem osób trzecich pozostającym pod jego pieczą lub w jego posiadaniu (z wyjątkiem składników majątku wyłączonych spod egzekucji), przy czym prawo to zostaje przeniesione na syndyka. W toku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej sprzedaje się wszystkie składniki majątku dłużnika, a zyski ze sprzedaży przeznacza się na pokrycie bezpośrednich kosztów tego postępowania oraz zaspokojenie roszczeń wierzycieli.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Postępowanie ochronne

Dłużnik. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania ochronnego dłużnik zachowuje kontrolę nad swoim przedsiębiorstwem i zarządza swoim własnym majątkiem oraz majątkiem pozostającym pod jego pieczą lub w jego posiadaniu zgodnie z planem środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, który został uzgodniony z wierzycielami i zatwierdzony przez sąd. Jednocześnie na dłużnika nakłada się szereg obowiązków i ograniczeń, aby zapewnić legalność postępowania ochronnego i zagwarantować możliwość sprawowania kontroli nad realizacją planu środków przez nadzorcę w postępowaniu ochronnym („nadzorca”) i wierzycieli.

Głównym obowiązkiem dłużnika jest przestrzeganie warunków określonych w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym. Na dłużniku spoczywają również następujące obowiązki:

1. obowiązek pokrycia kosztów postępowania ochronnego;
2. obowiązek przedkładania nadzorcy przynajmniej raz w miesiącu pisemnych sprawozdań z realizacji planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym;
3. obowiązek niezwłocznego przekazania nadzorcy w formie pisemnej wszelkich informacji na temat realizacji planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym na jego wniosek oraz zapewnienia mu możliwości dokonania osobistego przeglądu działalności gospodarczej prowadzonej przez dłużnika i uzyskania osobistego wglądu do prowadzonej przez niego dokumentacji;
4. obowiązek niezwłocznego powiadomienia nadzorcy o wszelkich okolicznościach, które mogłyby uniemożliwić dłużnikowi wdrożenie planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, itp.

Jeżeli chodzi o ograniczenia, warto odnotować, że w toku postępowania ochronnego dłużnik nie może:

1. zawierać jakichkolwiek transakcji ani podejmować jakichkolwiek działań, które mogłyby pogorszyć jego sytuację finansową lub zaszkodzić interesom ogółu wierzycieli;
2. udzielać pożyczek (kredytów), chyba że udzielanie pożyczek (kredytów) stanowi główny rodzaj działalności dłużnika, a fakt ten został uwzględniony w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym;
3. udzielać poręczeń, przekazywać darowizn, wręczać prezentów ani przyznawać premii bądź innego rodzaju dodatkowego wynagrodzenia członkom zarządu lub rady dłużnika.

Nadzorca. Po sporządzeniu przez dłużnika planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym nadzorca w postępowaniu ochronnym opiniuje ten plan i ocenia jego zgodność z przepisami. Wspomniana opinia musi uwzględniać analizę służącą ustaleniu, czy plan zapewnia możliwość zrealizowania celu postępowania ochronnego określonego w przepisach. Opinię nadzorcy w postępowaniu ochronnym przedkłada się sądowi wraz z planem środków naprawczych w postępowaniu ochronnym. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania ochronnego nadzorca w postępowaniu ochronnym staje się odpowiedzialny za nadzorowanie realizacji planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, a także za udzielanie wierzycielom informacji i monitorowanie przestrzegania przez dłużnika ograniczeń ustanowionych w prawie upadłościowym.

W toku postępowania ochronnego nadzorca jest zobowiązany dopełnić formalności administracyjnych związanych z procedurą w elektronicznym systemie rachunkowości upadłościowej („system”).

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Dłużnik. Z chwilą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego dłużnik traci wszelkie prawa przysługujące organom zarządzającym przewidziane w przepisach, statucie lub umowie spółki dłużnika lub zawartych przez niego umowach, przy czym prawa te przechodzą na syndyka. Syndyk powołuje przedstawiciela dłużnika, który jest zobowiązany uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym. Co do zasady na przedstawiciela dłużnika powołuje się jednego z członków (lub większą liczbę członków) organu wykonawczego dłużnika. W dniu następującym po dniu ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej przedstawiciel dłużnika przekazuje syndykowi wszystkie składniki majątku dłużnika oraz dokumenty dotyczące jego struktury organizacyjnej, personelu i księgowości w formie protokołu zdawczo-odbiorczego. Przedstawiciel dłużnika sporządza wykaz składników majątku i dokumentów dłużnika, które mają zostać przekazane, i dba o to, aby w chwili ich przekazania dokumenty te były zorganizowane zgodnie z przepisami w zakresie prowadzenia ewidencji. W toku postępowania upadłościowego przedstawiciel dłużnika ma obowiązek udzielać syndykowi wszelkich żądanych przez niego informacji i uczestniczyć w posiedzeniach zgromadzenia wierzycieli.

Syndyk. Syndykowi przysługują wszystkie prawa organów zarządzających i spoczywają na nim wszystkie obowiązki i wszelka odpowiedzialność tych organów zgodnie z przepisami, statutem lub umową spółki dłużnika lub zawartymi przez niego umowami.

Syndyk może m.in. podjąć decyzję o kontynuowaniu działalności gospodarczej dłużnika w całości lub w części, jeżeli uzna to za uzasadnione ze względów ekonomicznych. Odpowiada on ponadto za odprowadzanie bieżących podatków i może likwidować jednostki zależne dłużnika.

Syndyk dokonuje również czynności związanych z przebiegiem samego postępowania upadłościowego: spisuje i weryfikuje wierzytelności wierzycieli oraz podejmuje decyzje dotyczące tych wierzytelności; identyfikuje składniki majątku dłużnika i podejmuje działania w celu odzyskania składników majątku dłużnika [uwzględniając zgłaszanie roszczeń odszkodowawczych przeciwko członkom organów zarządzających osoby prawnej i członkom (wspólnikom/akcjonariuszom) spółki kapitałowej z tytułu wyrządzonych przez nich szkód]; sprzedaje składniki majątku dłużnika i zaspokaja roszczenia wierzycieli w trybie określonym w prawie upadłościowym; ocenia transakcje zawarte przed wszczęciem postępowania upadłościowego; podejmuje inne działania na potrzeby toczącego się postępowania, np. przekazuje dokumenty dłużnika do archiwum państwowego.

W toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej syndyk jest odpowiedzialny za prowadzenie ewidencji tego postępowania w systemie.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej syndyk podejmuje wszystkie przewidziane w ustawie działania w celu wykreślenia dłużnika z rejestru publicznego, do którego został on wpisany, np. wykreślenia dłużnika (będącego przedsiębiorcą) z rejestru handlowego.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Dłużnik. Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej dłużnik traci prawo do rozporządzania swoim majątkiem, a także majątkiem osób trzecich pozostającym pod jego pieczą lub w jego posiadaniu (z wyjątkiem składników majątku wyłączonych spod egzekucji), przy czym prawo to zostaje przeniesione na syndyka. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej dłużnik nie może podejmować działań, które mogłyby wyrządzić szkodę wierzycielom. Dłużnik ma obowiązek przekazać syndykowi wszelkie informacje niezbędne do przeprowadzenia postępowania upadłościowego.

W toku postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika sprzedaje się wszystkie składniki majątku będące własnością dłużnika, a zyski uzyskane z ich sprzedaży przeznacza się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli zgodnie z prawem upadłościowym.

W toku postępowania służącego spłacie zadłużenia dłużnik musi osiągać dochody na miarę swoich możliwości i przekazywać część swojego stałego wynagrodzenia na zaspokojenie roszczeń wierzycieli zgodnie z planem spłaty zadłużenia.

Syndyk.

Jeżeli dłużnik dysponuje środkami pieniężnymi lub składnikami majątku, które mają zostać sprzedane w toku postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika, syndyk otwiera na jego nazwisko rachunek w instytucji kredytowej do celów danego postępowania upadłościowego. Podobnie jak w przypadku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej syndyk jest odpowiedzialny za dokonywanie czynności niezbędnych do przeprowadzenia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej: spisuje i weryfikuje wierzytelności wierzycieli oraz podejmuje decyzje dotyczące tych wierzytelności; identyfikuje składniki majątku dłużnika i podejmuje działania mające na celu odzyskanie tych składników majątku (m.in. poprzez zgłoszenie roszczeń o uznanie transakcji zawartych przez dłużnika za nieważne w przypadku stwierdzenia, że dłużnik działał w złej wierze); sprzedaje składniki majątku dłużnika i zaspokaja roszczenia wierzycieli w trybie określonym w prawie upadłościowym.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Postępowanie ochronne

W toku postępowania ochronnego potrącenia można dokonać, jeżeli roszczenie dłużnika wobec wierzyciela powstało co najmniej trzy miesiące przed wydaniem przez sąd postanowienia o wszczęciu tego postępowania.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

W toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej potrącenia można dokonać, jeżeli roszczenia wzajemne dłużnika i wierzyciela powstały co najmniej sześć miesięcy przed ogłoszeniem wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Ponieważ nie przewidziano żadnych przepisów szczególnych regulujących kwestie związane z potrąceniem w postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej, zgodnie z prawem upadłościowym w takiej sytuacji stosuje się przepisy dotyczące postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej, tj. potrącenia można dokonać, jeżeli roszczenia wzajemne dłużnika i wierzyciela powstały co najmniej sześć miesięcy przed ogłoszeniem wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Postępowanie ochronne

Biorąc pod uwagę fakt, że dłużnik zachowuje kontrolę nad swoim przedsiębiorstwem, tj. zarządza swoim własnym majątkiem oraz majątkiem, który pozostaje w jego posiadaniu lub pod jego pieczą, po wszczęciu postępowania ochronnego może kontynuować realizację umów zawartych przed wszczęciem tego postępowania. Opinię dotyczącą zasadności kontynuowania realizacji umów wydają wierzyciele przy dokonywaniu przeglądu planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, nadzorca w postępowaniu ochronnym przy sporządzaniu sprawozdania oraz sąd przy zatwierdzaniu planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym. Wydatki wynikające z takich umów muszą zostać zatwierdzone w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Jeżeli w dniu ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej umowa zawarta przez dłużnika nie została wykonana lub została wykonana częściowo, syndyk może wezwać drugą stronę umowy do jej wykonania lub jednostronnie odstąpić od umowy. Syndyk może wykonać umowę, jeżeli nie będzie to skutkowało uszczupleniem majątku dłużnika.

Jeżeli syndyk zdecyduje się jednostronnie odstąpić od umowy, druga strona umowy może zgłosić swoje wierzytelności jako wierzyciel.

Koszty dalszej realizacji umów, które nie zostały rozwiązane w przypadkach przewidzianych w przepisach, a także koszty realizacji umów z osobami trzecimi zawartych przez syndyka w imieniu dłużnika w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej są pokrywane ze środków dłużnika.

Jeżeli dłużnik jest zakładem ubezpieczeń, syndyk – biorąc pod uwagę interesy ubezpieczonych – ocenia konieczność dokonania cesji zawartych umów ubezpieczenia, rozwiązania tych umów lub ich kontynuowania i podejmuje wszelkie niezbędne kroki prawne w tym celu.

Cesja składników majątku będących przedmiotem roszczeń wierzycieli dokonana przez dłużnika na rzecz pełnomocnika [w tym również prokurenta i pełnomocnika handlowego (komercpilnvarnieks)] staje się bezskuteczna z dniem ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej.

Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec dłużnika syndyk ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę zawartą z pracownikiem dłużnika.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Ponieważ w prawie upadłościowym nie przewidziano żadnych przepisów szczególnych regulujących dokonywanie przeglądu lub rozwiązywanie umów zawartych przez dłużnika, zgodnie z tym prawem w takiej sytuacji stosuje się przepisy dotyczące postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej, tj. syndyk jest uprawniony do dokonywania przeglądu umów zawartych przez dłużnika przed ogłoszeniem wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej oraz do wypowiadania tych umów. Praktyka ta znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego syndyk przejmuje odpowiedzialność za rozporządzanie majątkiem osoby fizycznej w celu rozwiązania problemów w zakresie wywiązywania się z zobowiązań i zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Oznacza to również, że niewypłacalny dłużnik traci prawo do występowania w charakterze strony postępowania sądowego w przedmiocie roszczeń majątkowych – prawo to przechodzi na syndyka występującego w charakterze pełnomocnika dłużnika.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Niezależnie od postępowania upadłościowego w prawie upadłościowym ustanowiono zakaz arbitralności – zgodnie z tą zasadą indywidualne działania wierzyciela i dłużnika nie mogą godzić w interesy ogółu wierzycieli.

Postępowanie ochronne

Przysięgły komornik sądowy zawiesza postępowanie egzekucyjne, jeżeli wobec dłużnika wszczęto postępowanie ochronne lub jeżeli wydano postanowienie o wszczęciu postępowania ochronnego w przypadku pozasądowego postępowania ochronnego. Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania środki zostały już odzyskane wskutek dokonania czynności egzekucyjnych, przysięgły komornik sądowy potrąca koszty egzekucji i zaspokaja roszczenie windykatora. Na czas trwania postępowania ochronnego postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu, chyba że zastawione składniki majątku nie są niezbędne do przeprowadzenia postępowania ochronnego i w związku z tym nie zostały ujęte w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym lub sąd upoważni wierzyciela zabezpieczonego do sprzedaży zastawionych składników majątku.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed ogłoszeniem wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej, należy zakończyć je zgodnie z procedurą przewidzianą w kodeksie postępowania cywilnego. W szczególności przysięgły komornik sądowy finalizuje toczącą się sprzedaż składników majątku, jeżeli została ona już ogłoszona lub jeżeli składniki majątku zostały już przekazane przedsiębiorstwu handlowemu w celu dokonania ich sprzedaży. Syndyk może wystąpić o odwołanie ogłoszonych licytacji, aby zapewnić możliwość sprzedaży składników majątku w ramach zbioru przedmiotów. Przysięgły komornik sądowy potrąca koszty egzekucji z uzyskanej kwoty i przekazuje jej pozostałą część syndykowi w celu zaspokojenia roszczeń wierzycieli zgodnie z procedurą przewidzianą w prawie upadłościowym, biorąc pod uwagę interesy wierzyciela zabezpieczonego. Przysięgły komornik sądowy zawiadamia posiadacza składników majątku o konieczności przekazania syndykowi składników majątku, które nie zostały jeszcze wystawione na sprzedaż.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej wierzyciel nie może podejmować żadnych indywidualnych działań, które mogłyby wyrządzić szkodę pozostałym wierzycielom. Wszelkie prawa majątkowe nabyte przez wierzyciela lub osobę trzecią w wyniku podjęcia takich działań uznaje się za nieważne.

Przysięgły komornik sądowy zawiesza postępowanie egzekucyjne, jeżeli w odniesieniu do dłużnika ogłoszono wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej. Przysięgły komornik sądowy może sfinalizować toczącą się sprzedaż składników majątku wyłącznie w przypadku, gdy została ona już ogłoszona lub gdy składniki majątku zostały już przekazane przedsiębiorstwu handlowemu w celu dokonania ich sprzedaży, z wyjątkiem sytuacji, w której w planie sprzedaży składników majątku osoby fizycznej przewidziano odroczenie sprzedaży lokalu mieszkalnego zgodnie z art. 148 prawa upadłościowego. Przysięgły komornik sądowy potrąca koszty egzekucji z uzyskanej kwoty i przekazuje jej pozostałą część syndykowi w celu zaspokojenia roszczeń wierzycieli zgodnie z procedurą przewidzianą w prawie upadłościowym, biorąc pod uwagę interesy wierzyciela zabezpieczonego.

Jednocześnie nie zawiesza się postępowania egzekucyjnego prowadzonego w odniesieniu do wierzytelności, których zaspokojenie nie wiąże się z koniecznością zajęcia składników majątku ani środków pieniężnych dłużnika.

Jeżeli postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej dobiegło końca, a zobowiązania dłużnika nie zostały umorzone, podejmuje się postępowanie egzekucyjne w odniesieniu do pozostałych kwot podlegających egzekucji.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowanie ochronne

Zgodnie z prawem upadłościowym wszczęcie postępowania ochronnego pozostaje bez wpływu na przebieg postępowania sądowego, którego stroną jest dłużnik.

Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że – w odróżnieniu od postępowania upadłościowego – w toku postępowania ochronnego nie przewidziano procedury uznania wierzytelności. W orzecznictwie stwierdzono jednak, że samodzielnie rozstrzygając o dopuszczalności wierzytelności, dłużnik mógłby bezpodstawnie wykluczyć wierzyciela z kręgu osób, których zgoda jest wymagana do zatwierdzenia planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym. Jednocześnie wytoczenie przez wierzyciela powództwa przed sąd w celu odzyskania długu nie daje podstaw prawnych do pominięcia interesów tego wierzyciela w toku postępowania ochronnego. Dlatego też w orzecznictwie wskazano również, że w przypadku gdy zobowiązania dłużnika znajdują odzwierciedlenie w jego księgach rachunkowych, a nadzorca w postępowaniu ochronnym nie uznał wierzytelności za oczywiście bezzasadną, wierzytelność tę należy uwzględnić w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym jako wierzytelność wierzyciela, nawet jeżeli dłużnik i wierzyciel prowadzą ze sobą spór sądowy.

W tym miejscu należy również podkreślić, że jeżeli sąd uzna, że plan środków naprawczych w postępowaniu ochronnym uwzględnia zobowiązania będące przedmiotem sporu dotyczącego praw i że kwota tych zobowiązań wywiera istotny wpływ na procedurę zatwierdzania planu środków, odstępuje od dalszego rozpoznawania wniosku o wszczęcie postępowania ochronnego.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Postanowienie sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej daje podstawy do zawieszenia toczącego się przeciwko dłużnikowi postępowania sądowego w kwestiach majątkowych. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej wierzyciele mogą zgłaszać syndykowi swoje wierzytelności w trybie określonym w prawie upadłościowym.

Postanowienie sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej daje również podstawę do uchylenia zabezpieczenia wierzytelności zgodnie z procedurą przewidzianą w prawie upadłościowym.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Postanowienie sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej daje podstawę do zawieszenia toczącego się przeciwko dłużnikowi postępowania sądowego oraz do uchylenia zabezpieczenia wierzytelności zgodnie z procedurą przewidzianą w kodeksie postępowania cywilnego. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej wierzyciele mogą zgłaszać syndykowi swoje wierzytelności w trybie określonym w prawie upadłościowym.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Aby osiągnąć cel postępowania upadłościowego, konieczny jest czynny udział wierzycieli w tym postępowaniu. W prawie upadłościowym ustanowiono zasadę równości wierzycieli: wierzycielom przysługują równe prawa, jeżeli chodzi o możliwość brania udziału w postępowaniu i zaspokojenia przysługujących im roszczeń stosownie do zobowiązań ustalonych między wierzycielami a dłużnikiem przed wszczęciem postępowania.

Postępowanie ochronne

Dłużnik przekazuje wszystkim wierzycielom plan środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, zwraca się do nich o zatwierdzenie tego planu i wyznacza termin na jego zatwierdzenie. Wierzyciel jest uprawniony do zgłoszenia dłużnikowi pisemnych zastrzeżeń do planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym w terminie pięciu dni od dnia jego otrzymania. Jeżeli dłużnik uzna zgłoszone zastrzeżenia za zasadne, wprowadza stosowne zmiany w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym. Termin na przeprowadzenie postępowania ochronnego może zostać przedłużony za zgodą większości wierzycieli. Wierzyciele są uprawnieni do zwracania się do nadzorcy o przekazanie im informacji na temat postępów w prowadzeniu postępowania ochronnego i w realizacji planu oraz do uzyskiwania od niego takich informacji, a także do wnoszenia skarg. Wierzyciel może również wystąpić do sądu o zakończenie postępowania ochronnego, jeżeli dłużnik nie stosuje się do planu zatwierdzonego przez sąd.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Wierzyciel może również wszcząć postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej, składając wniosek do sądu. Wierzyciele mogą także zgłaszać wierzytelności w trybie określonym w prawie upadłościowym. Syndyk sprawdza zasadność wierzytelności wierzyciela i ich zgodność z wymogami przewidzianymi w przepisach, a następnie podejmuje decyzję o uznaniu, nieuznaniu lub częściowym uznaniu wierzytelności. Wierzyciel może zaskarżyć decyzję syndyka do sądu w terminie miesiąca od daty jej otrzymania lub zwrócić się do sądu z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu co do praw w terminie miesiąca od daty otrzymania decyzji syndyka. Wierzyciel ma prawo wglądu do rejestru wierzytelności wierzycieli. Począwszy od ósmego dnia po upływie terminu zgłaszania wierzytelności przez wierzycieli każdy wierzyciel może zapoznać się z wierzytelnościami zgłoszonymi przez wszystkich wierzycieli oraz z dowodami przekazanymi na ich poparcie. Syndyk udziela wierzycielom informacji w trybie określonym w prawie upadłościowym. Jeżeli wierzyciele powezmą zastrzeżenia co do tych informacji, muszą powiadomić o nich syndyka. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń syndyk jest zobowiązany udzielić wierzycielowi odpowiedzi z uzasadnieniem. Jeżeli wierzyciele nie zgadzają się z decyzją ogłoszoną przez syndyka, mogą zaskarżyć czynności dokonane przez syndyka, wytoczyć przed sąd powództwo odszkodowawcze przeciwko syndykowi lub zwołać zgromadzenie wierzycieli. Zgromadzenie wierzycieli podejmuje decyzje dotyczące wynagrodzenia syndyka, występuje z wnioskiem o odwołanie syndyka, zatwierdza wydatki poniesione w toku postępowania upadłościowego jako uzasadnione, sposób prowadzenia sprzedaży składników majątku dłużnika lub decyzję o przedłużeniu terminu sprzedaży tych składników majątku, a także dalsze czynności w odniesieniu do składników majątku wyłączonych z planu sprzedaży składników majątku. Wierzyciele reprezentujący co najmniej 25% uznanej kwoty roszczeń głównych w ramach grupy, w której skład wchodzą wierzyciele zabezpieczeni lub niezabezpieczeni, mogą ponadto wystąpić o poddanie czynności dokonywanych przez syndyka w danym postępowaniu upadłościowym kontroli przeprowadzanej przez zewnętrznego biegłego rewidenta lub kancelarię biegłych rewidentów.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Wierzyciele są uprawnieni do zgłaszania wierzytelności w trybie określonym w prawie upadłościowym. Zgromadzenie wierzycieli może zwołać dowolny wierzyciel. W terminie dwóch miesięcy od dnia wpisania ogłoszenia o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec dłużnika do rejestru upadłości wierzyciele mogą przekazać syndykowi wniosek o zakończenie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej, jeżeli dysponują informacjami, o których mowa w prawie upadłościowym, tj. informacjami na temat ograniczeń uniemożliwiających przeprowadzenie postępowania upadłościowego lub postępowania mającego na celu spłatę zadłużenia. Wierzyciele mają również prawo do zgłaszania zastrzeżeń i wniosków dotyczących sporządzonego przez dłużnika planu spłaty zadłużenia.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Postępowanie ochronne

Dłużnik zachowuje kontrolę nad swoim przedsiębiorstwem i samodzielnie rozporządza swoim majątkiem.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej zarząd traci przysługujące mu uprawnienia – od tej chwili majątkiem i środkami pieniężnymi dłużnika przechowywanymi na jego rachunkach bankowych zarządza i rozporządza wyznaczony syndyk. Syndyk nabywa prawo zarówno do wydzielenia części składników majątku dłużnika, jak i do odzyskania składników majątku objętych zarządem, włączając je w stosownych przypadkach do planu sprzedaży składników majątku. Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej syndyk podejmuje również decyzję o częściowym lub całkowitym zakończeniu bądź kontynuowaniu działalności gospodarczej prowadzonej przez dłużnika.

W terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej syndyk jest zobowiązany sporządzić plan sprzedaży składników majątku dłużnika lub sprawozdanie potwierdzające, że dłużnik nie dysponuje żadnym majątkiem. Składniki majątku mogą być sprzedawane zarówno na licytacji, jak i po cenie ustalonej przez wierzycieli na wniosek syndyka. Składniki majątku dłużnika sprzedaje się po możliwie najwyższej cenie, aby zaspokoić roszczenia wierzycieli. Wpływy ze sprzedaży składników majątku wykorzystuje się do zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

W przypadku braku możliwości sprzedaży składników majątku dłużnika lub w przypadku gdy koszty ich sprzedaży przewyższają spodziewane zyski z ich sprzedaży, syndyk wyłącza te składniki majątku z planu sprzedaży i niezwłocznie powiadamia o tym fakcie wszystkich wierzycieli, sugerując im zatrzymanie składników majątku na własność po pierwotnej cenie.

Sporządzając plan sprzedaży składników majątku, syndyk rozważa, czy lepszym rozwiązaniem jest sprzedaż przedsiębiorstwa dłużnika w całości, czy też sprzedaż autonomicznej, wydzielonej części tego przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji zyski wierzycieli ze sprzedaży całości lub wydzielonej części przedsiębiorstwa muszą być większe niż zyski, jakie uzyskaliby oni w przypadku, gdyby poszczególne składniki majątku dłużnika zostały sprzedane osobno.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Odpowiedzialność za dokonanie sprzedaży składników majątku dłużnika zgodnie ze sporządzonym planem sprzedaży spoczywa na syndyku. Syndyk przystępuje do sprzedaży najwcześniej po upływie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej.

Dłużnik ma prawo zachować dochody niezbędne do pokrycia pośrednich kosztów postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej oraz składniki majątku absolutnie niezbędne do generowania dochodu. W kodeksie postępowania cywilnego wyszczególniono ponadto składniki majątku niepodlegające egzekucji.

Zgodnie z prawem upadłościowym dłużnik może zatrzymać lokal mieszkalny obciążony hipoteką ustanowioną na rzecz wierzyciela zabezpieczonego, o ile zawrze stosowną umowę z tym wierzycielem.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Postępowanie ochronne

Po ogłoszeniu wszczęcia postępowania ochronnego wierzyciele zabezpieczeni nie mogą wykonywać praw przysługujących im względem obciążonego hipoteką składnika majątku dłużnika uwzględnionego w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym do chwili zakończenia tego postępowania.

Wierzyciel zabezpieczony może zwrócić się o dokonanie sprzedaży obciążonego hipoteką składnika majątku dłużnika, jeżeli ograniczenie uniemożliwiające wierzycielowi zabezpieczonemu sprzedaż tego składnika majątku w istotny sposób narusza interesy tego wierzyciela (w tym w przypadkach, w których zachodzi ryzyko zniszczenia składnika majątku obciążonego hipoteką lub ryzyko znacznego obniżenia jego wartości). Postanowienie o udzieleniu zgody na sprzedaż składnika majątku obciążonego hipoteką wydaje sąd, który wszczął dane postępowanie ochronne.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Wierzyciel zabezpieczony może wystąpić o sprzedaż składnika majątku dłużnika wykorzystywanego w charakterze zabezpieczenia (składnika majątku obciążonego hipoteką) po upływie dwóch miesięcy od daty ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej.

Składników majątku należących do osób trzecich, pozostających pod pieczą dłużnika lub w jego posiadaniu nie zalicza się do składników majątku dłużnika, z których można zaspokajać roszczenia wierzycieli. Syndyk przechowuje składniki majątku należące do osób trzecich do czasu ich przekazania tym osobom trzecim. Jeżeli osoby trzecie nie przejmą swoich składników majątku na wezwanie syndyka, są one zobowiązane pokryć koszty ich przechowywania. Jeżeli w toku postępowania upadłościowego doszło do zbycia składników majątku należących do osób trzecich, osoba, która doprowadziła do ich zbycia, ma obowiązek zrekompensować tym osobom trzecim ich wartość. W przypadku gdy zyski ze sprzedaży składnika majątku dłużnika obciążonego hipoteką nie pokrywają kwoty wierzytelności wierzycieli zabezpieczonych, decyzją syndyka wierzyciele ci otrzymują przysługujące wierzycielom niezabezpieczonym prawa do pozostałej części wierzytelności.

Uznaje się, że zobowiązania dłużnika, których termin wymagalności przypada po dacie ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej, stają się wymagalne w dniu ogłoszenia wszczęcia tego postępowania. Wierzytelności powstałe zasadniczo po ogłoszeniu wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej uznaje się za koszty postępowania upadłościowego.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Uznaje się, że zobowiązania dłużnika, których termin wymagalności przypada po dacie ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej, stają się wymagalne w dniu ogłoszenia wszczęcia tego postępowania. Wierzytelności powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej uznaje się za koszty postępowania upadłościowego.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Postępowanie ochronne

Dłużnik ma obowiązek wskazać w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym wszystkie wierzytelności, pod warunkiem ich zatwierdzenia przez wierzycieli. W planie tym należy uwzględnić wszystkich wierzycieli. Dłużnik nie może zdecydować o uwzględnieniu tylko niektórych wierzycieli, pomijając innych.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Wierzytelności wierzycieli wobec dłużnika należy zgłosić syndykowi w ciągu jednego miesiąca od daty wpisania do rejestru upadłości postępowania upadłościowego wszczętego wobec dłużnika. W przypadku niedotrzymania przez wierzyciela terminu zgłoszenia wierzytelności, o którym mowa w ust. 1 tego artykułu, wierzyciel może zgłosić swoją wierzytelność wobec dłużnika w ciągu sześciu miesięcy od dnia wpisania do rejestru upadłości wszczęcia postępowania upadłościowego wobec dłużnika, nie później jednak niż do dnia sporządzenia planu zaspokojenia wierzytelności wierzycieli zgodnie z procedurami ustanowionymi w prawie upadłościowym. Po tym dniu upływa termin przedawnienia, na skutek czego wierzyciel traci swój status wierzyciela oraz prawo zgłaszana wierzytelności wobec dłużnika.

Syndyk sprawdza zasadność wierzytelności wierzycieli i ich zgodność z wymogami przewidzianymi w przepisach. Jeżeli wierzytelność wierzyciela nie spełnia wymogów przewidzianych w przepisach, syndyk niezwłocznie wzywa wierzyciela do usunięcia stwierdzonych uchybień w terminie 10 dni od dnia wystosowania tego wezwania. Jeżeli wierzyciel usunie uchybienia w terminie, jego wierzytelność uznaje się za zgłoszoną w wyznaczonym terminie. W przeciwnym razie syndyk podejmuje decyzję o odmowie uznania wierzytelności wierzyciela lub jej częściowym uznaniu w terminie 10 dni od dnia wyznaczonego na usunięcie uchybień.

Po zweryfikowaniu wierzytelności wierzycieli syndyk podejmuje uzasadnioną decyzję o uznaniu, odmowie uznania lub częściowym uznaniu wierzytelności wierzyciela. Syndyk odmawia uznania w części lub w całości wierzytelności będącej przedmiotem sporu między dłużnikiem a wierzycielem. Syndyk może odmówić uznania wierzytelności wierzyciela, której istnienie stwierdzono orzeczeniem sądu, lub uznać ją w części, wyłącznie w przypadku, gdy są dowody na to, że po uprawnionemu się tego orzeczenia dłużnik wywiązał się w części lub w całości ze swoich zobowiązań.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Wierzytelności wierzycieli wobec dłużnika zgłasza się, weryfikuje i uznaje zgodnie z procedurą obowiązującą w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej. W przypadku niedotrzymania przez wierzyciela terminu zgłoszenia wierzytelności wierzyciel może zgłosić swoją wierzytelność wobec dłużnika w ciągu sześciu miesięcy od dnia wpisania do rejestru upadłości wszczęcia postępowania upadłościowego wobec dłużnika, nie później jednak niż do dnia sporządzenia ostatecznego wykazu wydatków z tytułu postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika zgodnie z procedurami ustanowionymi w prawie upadłościowym.

Niezgłoszenie przez wierzyciela wierzytelności w terminie określonym powyżej wiąże się z upływem terminu przedawnienia, na skutek czego wierzyciel traci swój status wierzyciela oraz prawo zgłaszania wierzytelności wobec dłużnika zarówno w toku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej, jak i na późniejszym etapie, kiedy dłużnik zostanie zwolniony ze swoich długów. Termin przedawnienia nie ma zastosowania do świadczeń alimentacyjnych, wierzytelności z tytułu czynów niedozwolonych oraz wierzytelności z tytułu kar nałożonych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia o charakterze administracyjnym oraz kar przewidzianych w kodeksie karnym, a także z tytułu odszkodowań za wyrządzone szkody.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Postępowanie ochronne

W planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym można przewidzieć korzyści dla osób, które przeznaczają środki na jego realizację, proporcjonalnie do wysokości przeznaczonych środków.

W planie tym można założyć wyłącznie proporcjonalne uregulowanie lub zmniejszenie wierzytelności głównej, kary lub odsetek w obrębie grupy wierzycieli i w odniesieniu do każdego rodzaju wierzytelności wierzyciela (wierzytelności głównej, kary lub odsetek). Ponadto określenie w planie znacznie mniej korzystnych warunków dla jednego wierzyciela w porównaniu z innymi wierzycielami jest możliwe wyłącznie za zgodą danego wierzyciela.

Postępowanie ochronne nie ma zastosowania do pracowników, chyba że udzielili oni wyraźnej zgody na objęcie tym postępowaniem.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Podziału środków uzyskanych w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej dokonuje się głównie na podstawie rodzaju wierzytelności (np. wierzytelność zabezpieczona lub niezabezpieczona). W szczególnych przypadkach bierze się pod uwagę status wierzyciela (np. organ podatkowy).

Wpływy ze sprzedaży składników majątku dłużnika służących jako zabezpieczenie wykorzystuje się do zaspokojenia wierzytelności wierzyciela zabezpieczonego. W pierwszej kolejności z wpływów ze sprzedaży zastawionych składników majątku potrąca się koszty licytacji, w tym koszty wyceny zastawionych składników majątku oraz honorarium syndyka, a pozostałą kwotę przeznacza się na zaspokojenie wierzytelności wierzyciela zabezpieczonego. Jeżeli po uregulowaniu tych kosztów i zaspokojeniu wspomnianej wierzytelności pozostaną jakiekolwiek środki, włącza się je do majątku dłużnika i przeznacza na zaspokojenie wierzytelności pozostałych wierzycieli.

Pozostałe środki dłużnika przeznacza się głównie na uregulowanie wszystkich kosztów postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej.

Po pokryciu tych kosztów zaspokaja się roszczenie służby ds. kontroli niewypłacalności (Maksātnespējas kontroles dienests), jeżeli wierzytelności pracowników dłużnika zaspokojono z funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych. Następnie zaspokaja się wierzytelności pracowników i organu podatkowego.

Po zaspokojeniu wszystkich wierzytelności wymienionych powyżej wierzycieli dokonuje się podziału pozostałych środków dłużnika w celu uregulowania kwoty głównej wierzytelności (bez odsetek) pozostałych wierzycieli niezabezpieczonych. Na tym etapie zaspokaja się również niezabezpieczoną część wierzytelności wierzycieli zabezpieczonych oraz nieuregulowaną część takich wierzytelności.

Jeżeli środki dłużnika są niewystarczające do pokrycia całej kwoty wierzytelności wierzycieli, o których mowa w ust. 5 tego artykułu, wierzytelności te należy zaspokoić proporcjonalnie do kwoty należnej każdemu wierzycielowi.

Środki dłużnika pozostałe po uregulowaniu kwoty głównej wierzytelności wierzycieli niezabezpieczonych przeznacza się na zaspokojenie roszczeń ubocznych wierzycieli niezabezpieczonych (proporcjonalnie do kwoty należnej każdemu wierzycielowi).

Środki dłużnika pozostałe po uregulowaniu wszystkich wymienionych wierzytelności dzieli się pomiędzy udziałowców (akcjonariuszy) lub wspólników dłużnika proporcjonalnie do kwoty ich poszczególnych inwestycji, dłużnika (osobę fizyczną), jego spadkobiercę (w drodze dziedziczenia) lub osoby, którym przysługuje roszczenie do składników majątku stowarzyszenia lub fundacji zgodnie z przepisami prawa bądź statutem lub umową danego stowarzyszenia lub danej fundacji.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

W toku postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika ma on prawo zachować dochody niezbędne do pokrycia pośrednich kosztów postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej oraz składniki majątku absolutnie niezbędne do generowania dochodu.

W pierwszej kolejności ze środków dłużnika pokrywa się świadczenia alimentacyjne, w tym składki na Alimentacyjny Fundusz Gwarancyjny, oraz koszty postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej.

Wpływy ze sprzedaży składników majątku dłużnika służących jako zabezpieczenie wykorzystuje się do zaspokojenia wierzytelności wierzyciela zabezpieczonego.

Wierzytelności wierzycieli niezabezpieczonych łączy się w jedną grupę, nie ustalając ich hierarchii. Pozostałe środki dłużnika przeznacza się na zaspokojenie wierzytelności wierzycieli niezabezpieczonych proporcjonalnie do kwoty głównej należnej każdemu wierzycielowi. Środki dłużnika pozostałe po uregulowaniu kwoty głównej wierzytelności wierzycieli niezabezpieczonych przeznacza się na zaspokojenie roszczeń ubocznych wierzycieli niezabezpieczonych (proporcjonalnie do kwoty należnej każdemu wierzycielowi).

W toku postępowania służącego spłacie zadłużenia dłużnik może zachować do dwóch trzecich swoich dochodów na pokrycie kosztów utrzymania, a także składniki majątku, które są mu niezbędne do generowania dochodu.

W związku z tym, biorąc pod uwagę założenia planu spłaty zadłużenia, dłużnik przekazuje jedną trzecią swojego dochodu (przy czym musi ona stanowić co najmniej jedną trzecią minimalnego miesięcznego wynagrodzenia brutto na Łotwie) na zaspokojenie wierzytelności wierzycieli. Przygotowując plan spłaty zadłużenia, dłużnik uwzględnia kwoty główne wierzytelności wszystkich wierzycieli i zapewnia ich zaspokojenie proporcjonalnie do wielkości wierzytelności każdego wierzyciela.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Postępowanie ochronne

Sąd umarza postępowanie ochronne, jeżeli:

1. większość wierzycieli określonych w prawie upadłościowym nie poparła planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym zgodnie z procedurą i w terminie przewidzianymi w prawie upadłościowym;
2. plan środków naprawczych w postępowaniu ochronnym nie jest zgodny z przepisami prawa upadłościowego.

Sąd umarza postępowanie ochronne i wszczyna postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej, jeżeli:

1. po raz drugi w ciągu roku wobec dłużnika wszczęto postępowanie ochronne, ale nie ogłoszono jego przeprowadzenia;
2. po otrzymaniu wniosku wierzyciela dłużnik nie wdrożył planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym przez okres dłuższy niż 30 dni i nie przedłożył sądowi żadnych poprawek do tego planu;
3. po otrzymaniu wniosku przedłożonego przez przedstawiciela większości wierzycieli określonych w prawie upadłościowym dłużnik nie podjął czynności przewidzianych w prawie upadłościowym lub przekazał fałszywe informacje, nie wdrożył planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym przez okres dłuższy niż 30 dni i nie przedłożył sądowi żadnych poprawek do tego planu lub nie przestrzega ograniczeń w działalności określonych w prawie upadłościowym.

W przypadku wdrożenia planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym dłużnik składa do sądu wniosek o umorzenie postępowania ochronnego. Jeżeli natomiast dłużnik nie jest w stanie uregulować zobowiązań określonych w planie środków naprawczych w postępowaniu ochronnym, składa do sądu wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego wraz z wnioskiem o umorzenie postępowania ochronnego.

Umorzenie postępowania ochronnego po wdrożeniu planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym daje podstawy do uchylenia ograniczeń w działalności nałożonych na dłużnika w toku postępowania ochronnego oraz zakończenia stosowania metody przyjętej w tym postępowaniu.

W przypadku gdy większość wierzycieli nie zatwierdzi planu środków naprawczych w postępowaniu ochronnym zgodnie z procedurą i w terminie przewidzianymi w prawie upadłościowym i postępowanie ochronne zostanie umorzone, uchyla się ograniczenia związane z ogłoszeniem wszczęcia postępowania ochronnego i oblicza się pełną wysokość kary, odsetek i opłat z tytułu opóźnienia w płatnościach za nieuregulowane należności.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Umorzenie postępowania upadłościowego następuje na podstawie postanowienia sądu po wdrożeniu przez syndyka planu sprzedaży składników majątku dłużnika oraz planu zaspokojenia wierzytelności wierzycieli. Ponadto sąd umarza postępowanie upadłościowe, jeżeli syndyk przedłoży sprawozdanie potwierdzające, że dłużnik nie dysponuje żadnym majątkiem, w którym zawrze poparty przez wierzycieli wniosek o umorzenie postępowania upadłościowego. W takim przypadku dłużnika (osobę prawną) wykreśla się z odpowiedniego rejestru publicznego.

Umorzenie postępowania upadłościowego następuje na podstawie postanowienia sądu, jeżeli zatwierdzono plan środków naprawczych w postępowaniu ochronnym i sąd postanowił przekształcić postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej w postępowanie ochronne. W takim przypadku dłużnik kontynuuje swoją działalność, zachowując swój poprzedni status.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej można umorzyć bez wszczęcia postępowania służącego spłacie zadłużenia. Sąd umarza postępowanie służące spieniężeniu majątku dłużnika wraz z postępowaniem upadłościowym wobec osoby fizycznej, jeżeli stwierdzono, że dłużnik podlega ograniczeniom, jeżeli chodzi o prowadzenie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej. W takim przypadku w ciągu trzech miesięcy od ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej syndyk składa wniosek o umorzenie postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika. Ponadto sąd może umorzyć postępowanie służące spieniężeniu majątku dłużnika wraz z postępowaniem upadłościowym wobec osoby fizycznej, jeżeli wierzyciele nie zgłosili żadnych wierzytelności. W takim przypadku w ciągu miesiąca od dnia upływu terminu na zgłoszenie wierzytelności przez wierzycieli dłużnik składa wniosek o umorzenie postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika.

Jeżeli postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej zakończy się wraz z zakończeniem lub umorzeniem postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika, wygasają również przysługujące syndykowi prawa oraz ograniczenia uniemożliwiające dłużnikowi rozporządzanie swoim majątkiem; wierzyciele odzyskują prawo do żądania uregulowania zobowiązań dłużnika w zakresie, w jakim nie uregulowano ich w toku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej; podejmuje się również postępowanie egzekucyjne dotyczące długu ustalonego, który nie został jeszcze wyegzekwowany, oraz postępowanie o sądowe zwolnienie dłużnika z zobowiązań.

Jeżeli dłużnik skutecznie wykonał działania ustalone w planie spłaty zadłużenia osoby fizycznej, określone w tym planie zobowiązania dłużnika, które pozostały po zrealizowaniu planu, umarza się, a postępowanie egzekucyjne służące odzyskaniu umorzonych zobowiązań zostaje umorzone.

Postępowanie służące spłacie zadłużenia nie ma zastosowania lub umarza się w następujących przypadkach:

• dłużnik, w okresie trzech lat przed datą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej lub w toku postępowania upadłościowego, zawarł transakcje, które doprowadziły do jego niewypłacalności lub zaszkodziły wierzycielom, chociaż dłużnik ten wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcje te mogą mieć taki skutek;
• dłużnik świadomie przekazał fałszywe informacje o swojej sytuacji finansowej i nie ujawnił prawdziwych dochodów;
• dłużnik nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań wynikających z postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika lub postępowania służącego spłacie zadłużenia, co istotnie utrudnia przebieg postępowania upadłościowego.

Jeżeli postępowanie służące spłacie zadłużenia zostaje zakończone bez zwolnienia dłużnika z zobowiązań, następuje podjęcie procedury dotyczącej wierzytelności wierzycieli i obliczenie pełnej wysokości tych wierzytelności oraz podjęcie zawieszonego wcześniej postępowania sądowego oraz wykonywania orzeczeń.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Postępowanie ochronne

Po zakończeniu postępowania ochronnego zastosowanie mają zwykłe przepisy dotyczące działań dłużnika i praw wierzycieli.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Syndyk składa w rejestrze przedsiębiorstw wniosek o wykreślenie dłużnika z odpowiedniego rejestru w terminie pięciu dni od daty doręczenia postanowienia sądu o zakończeniu postępowania. Po wykreśleniu z rejestru następuje likwidacja dłużnika, a wierzyciele tracą prawo do zgłaszania wierzytelności wobec dłużnika, ponieważ dłużnik przestał istnieć.

Należy dodać, że wierzyciel może zgłosić wierzytelność wobec członków zarządu dłużnika do wysokości niespłaconej kwoty wierzytelności w terminie jednego roku od daty zakończenia postępowania upadłościowego, jeżeli syndyk nie otrzymał dokumentów księgowych dłużnika lub ich stan uniemożliwiał uzyskanie dokładnego obrazu transakcji i sytuacji finansowej dłużnika w okresie trzech lat poprzedzających ogłoszenie wszczęcia postępowania upadłościowego. Do czasu zakończenia postępowania upadłościowego taką wierzytelność może zgłosić w imieniu dłużnika syndyk, natomiast wierzyciel ma prawo uczestniczyć w postępowaniu jako osoba trzecia.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Jeżeli postępowanie upadłościowe zakończy się przed zakończeniem postępowania służącego spłacie zadłużenia, wygasają również przysługujące syndykowi prawa oraz ograniczenia uniemożliwiające dłużnikowi rozporządzanie swoim majątkiem, jak określono w prawie upadłościowym; wierzyciele odzyskują prawo do żądania uregulowania zobowiązań dłużnika w zakresie, w jakim nie uregulowano ich w toku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej; podejmuje się również postępowanie egzekucyjne dotyczące długu ustalonego, który nie został jeszcze wyegzekwowany, oraz postępowanie o sądowe zwolnienie dłużnika z zobowiązań.

Jeżeli dłużnik skutecznie wykonał działania ustalone w planie spłaty zadłużenia osoby fizycznej, określone w tym planie zobowiązania dłużnika, które pozostały po zrealizowaniu planu, umarza się, a postępowanie egzekucyjne służące odzyskaniu umorzonych zobowiązań zostaje umorzone.

Dłużnika nie zwalnia się z pozostałych zobowiązań ustalonych w planie spłaty zadłużenia osoby fizycznej, jeżeli nie podjął określonych w tym planie czynności.

W toku postępowania służącego spłacie zadłużenia następujące wierzytelności nie wygasają, nawet w przypadku skutecznej realizacji planu spłaty zadłużenia:

• wierzytelności alimentacyjne;
• wierzytelności z tytułu czynów niedozwolonych;
• wierzytelność zabezpieczona, jeżeli dłużnik zachował lokal mieszkalny stanowiący zabezpieczenie przedmiotowej wierzytelności, chyba że umowa zawarta między dłużnikiem a wierzycielem stanowi inaczej. Postępowanie egzekucyjne służące uregulowaniu powyższych zobowiązań podejmuje się w odniesieniu do pozostałej części zadłużenia;
• wierzytelności z tytułu kar nałożonych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia o charakterze administracyjnym oraz kar przewidzianych w kodeksie karnym, a także z tytułu odszkodowań.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Postępowanie ochronne

Koszty postępowania ochronnego obejmują wynagrodzenie nadzorcy w postępowaniu ochronnym oraz wydatki poniesione w celu zapewnienia sprawnego i zgodnego z prawem przebiegu postępowania ochronnego. Koszty postępowania ochronnego pokrywa się ze środków finansowych dłużnika.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Koszty postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej (zarówno wynagrodzenie syndyka, jak i wydatki związane z postępowaniem upadłościowym) pokrywa się ze środków finansowych dłużnika.

W razie braku możliwości pokrycia kosztów poniesionych w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej ze środków finansowych dłużnika koszty takie można pokryć ze środków finansowych wierzycieli lub innej osoby fizycznej lub prawnej, jeżeli zawarto takie porozumienie w trybie przewidzianym w przepisach prawa.

Jeżeli nie ma możliwości pokrycia kosztów postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej z powyższych źródeł, a na potrzeby umorzenia przedmiotowego postępowania syndyk sporządzi sprawozdanie poświadczające, że dłużnik nie dysponuje żadnym majątkiem, wówczas koszty postępowania pokrywa się z kaucji wniesionej do celów postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej – kaucję przekazuje się syndykowi na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i należnego mu wynagrodzenia.

Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej złożył pracownik dłużnika, który został zwolniony z obowiązku wniesienia całości lub części kaucji, koszty postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej pokrywa się z funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Koszty postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej dzielą się na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie.

Koszty bezpośrednie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej obejmują koszty związane z przebiegiem postępowania:

• koszty ogłoszeń, licytacji oraz otwarcia, prowadzenia i zamknięcia rachunku płatniczego;
• koszty obsługi korespondencji;
• koszty związane w wyceną majątku osoby fizycznej;
• koszty usług notarialnych;
• koszty związane z przechowywaniem majątku osoby fizycznej, jeżeli powierzono go syndykowi, weryfikacji transakcji oraz ubezpieczenia majątku i transakcji.

Wydatki te pokrywa się z wpływów ze sprzedaży majątku zainteresowanej osoby fizycznej, ale – jeżeli nie dysponuje ona żadnym majątkiem lub jeżeli majątek ten jest niewystarczający do pokrycia kosztów bezpośrednich – syndyk może zwrócić się o pokrycie kosztów do dłużnika. Należy jednak zaznaczyć, że dłużnik może zatrzymać dwie trzecie swoich dochodów i może zostać zobowiązany do przekazania maksymalnie jednej trzeciej dochodów na pokrycie kosztów bezpośrednich.

Koszty pośrednie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej, takie jak bieżące opłaty podatkowe lub celne, bieżące świadczenia alimentacyjne, opłaty za czynsz i opłaty eksploatacyjne, pokrywa się z dochodów tej osoby fizycznej (dłużnik może zatrzymać dwie trzecie swoich dochodów).

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Postępowanie ochronne

Nadzorca nie jest uprawniony do kwestionowania transakcji dokonanych przed datą wszczęcia postępowania ochronnego. Po wszczęciu postępowania ochronnego działania dłużnika podlegają ograniczeniom: nie może on zawierać jakichkolwiek transakcji ani podejmować jakichkolwiek działań, które mogłyby pogorszyć jego sytuację finansową lub zaszkodzić interesom ogółu wierzycieli.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby prawnej

Syndyk ma obowiązek dokonania oceny transakcji dłużnika i wystąpienia do sądu z wnioskiem o unieważnienie wszelkich transakcji, niezależnie od ich rodzaju, które zawarto:

1. po dacie ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej lub w okresie czterech miesięcy przed datą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej i na skutek których dłużnik poniósł szkodę, niezależnie od tego, czy osoba, z którą lub na rzecz której zawarto transakcję, miała świadomość szkód, jakie poniosą wierzyciele;
2. trzy lata przed datą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej i na skutek których dłużnik poniósł szkodę, a osoba, z którą lub na rzecz której zawarto transakcję, miała lub powinna była mieć świadomość szkód, jakie poniosą wierzyciele.

Jeżeli transakcję, na skutek której dłużnik poniósł szkodę, zawarto ze stronami związanymi interesem z dłużnikiem lub na ich rzecz, uznaje się, że strony te miały świadomość wyrządzonych szkód, chyba że udowodnią, że było inaczej.

Wierzyciel zabezpieczony może wystąpić o uznanie nieważności transakcji dokonanej przez syndyka, jeżeli przedmiotowa transakcja dotyczy majątku stanowiącego zabezpieczenie wierzytelności, a interesy wierzyciela zabezpieczonego są zagrożone.

Syndyk ma obowiązek dokonania oceny i wytoczenia przed sąd powództwa o zwrot majątku lub części majątku przekazanego przez dłużnika jako darowizna, jeżeli do transakcji tej doszło w okresie trzech lat przed dniem ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego lub po tym dniu, gdy nierówność zobowiązań stron wskazuje, że rzeczywiście dokonano przedmiotowej darowizny. Darowiznę można podważyć i żądać jej zwrotu wyłącznie w przypadku stwierdzenia, że jest ona niezgodna z prawem lub nie została wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem.

Kwoty uiszczone przez dłużnika na pokrycie zadłużenia w okresie sześciu miesięcy poprzedzających datę ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej i po dacie ogłoszenia takiego postępowania (z wyjątkiem kwot uiszczonych przez syndyka w toku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej) podlegają zwrotowi, jeżeli wystąpiła jedna z następujących okoliczności:

1. płatność nastąpiła, zanim zobowiązania stały się wymagalne, jeżeli inne wymagalne zobowiązania nie zostały zaspokojone i możliwe jest przywrócenie praw i obowiązków stron, o których mowa w ust. 3 tego artykułu;
2. spłacono zadłużenie wobec osób związanych interesem z dłużnikiem, natomiast pozostałe zobowiązania, które stały się wymagalne przed terminem spłaty zobowiązań wobec osób związanych interesem z dłużnikiem, nie zostały zaspokojone. Przepis ten dotyczy również długów egzekwowanych przez komorników sądowych, po potrąceniu kosztów egzekucji.

Wierzyciel zwraca kwotę uiszczoną przez dłużnika w okresie trzech miesięcy przed datą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej w celu uniknięcia ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec dłużnika na podstawie wniosku złożonego przez wierzyciela, który otrzymał tę kwotę.

Jeżeli nastąpi zwrot kwot wniesionych na pokrycie długu w przypadkach określonych w ust. 1 i 2 tego artykułu, zobowiązania stron (w tym wzmocnienie zobowiązań) oraz odpowiadające im prawa istniejące przed uregulowaniem długów zostają przywrócone.

Syndyk ma ponadto obowiązek wytoczenia przed sąd powództwa o unieważnienie umowy zastawu, jeżeli zastaw ustanowiono po wpisaniu do rejestru upadłości wszczęcia postępowania upadłościowego wobec dłużnika.

Postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej

Transakcje zawarte przez dłużnika można zaskarżyć w trybie przewidzianym dla postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej, jeżeli w toku postępowania upadłościowego ustalono, że:

• dłużnik, w okresie trzech lat przed datą ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej lub w toku postępowania upadłościowego, zawarł transakcje, które doprowadziły do jego niewypłacalności lub zaszkodziły wierzycielom, chociaż dłużnik ten wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcje te mogą mieć taki skutek;
• dłużnik świadomie przekazał fałszywe informacje o swojej sytuacji finansowej i nie ujawnił prawdziwych dochodów;
• dłużnik nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań wynikających z postępowania służącego spieniężeniu majątku dłużnika lub postępowania służącego spłacie zadłużenia, co istotnie utrudnia przebieg postępowania upadłościowego.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie w związku z niewypłacalnością można wszcząć wobec osób prawnych i fizycznych.

Wobec osób prawnych można wszcząć postępowanie upadłościowe, pozasądowe postępowanie upadłościowe i postępowanie restrukturyzacyjne.

Postępowanie upadłościowe lub pozasądowe postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec osoby prawnej każdego rodzaju, z wyjątkiem jednostek budżetowych, partii politycznych, związków zawodowych i związków wyznaniowych.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego lub pozasądowego postępowania upadłościowego majątek osoby prawnej zostaje sprzedany, a środki uzyskane ze sprzedaży przeznacza się na zaspokojenie wierzytelności przysługujących wierzycielom, zaś sama osoba prawna zostaje zlikwidowana w związku z ogłoszeniem upadłości.

Postępowanie restrukturyzacyjne można wszcząć wobec osoby prawnej każdego rodzaju, z wyjątkiem jednostek budżetowych, partii politycznych, związków zawodowych, związków wyznaniowych, instytucji kredytowych, instytucji płatniczych, instytucji pieniądza elektronicznego, zakładów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, spółek zarządzających, spółek inwestycyjnych i pośredników w publicznym obrocie papierami wartościowymi. Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest umożliwienie osobom prawnym, które borykają się z problemami finansowymi, przywrócenia wypłacalności, utrzymania i rozwoju działalności, spłaty długów i uniknięcia ogłoszenia upadłości bez przerwania działalności gospodarczej. W tym celu zobowiązania osoby prawnej, wobec której wszczęto postępowanie restrukturyzacyjne, rozkłada się na cztery lata w oparciu o plan restrukturyzacyjny, który zatwierdzają zarówno wspólnicy osoby prawnej, jak i jej wierzyciele. Okres wdrażania planu można przedłużyć o kolejny rok. Postępowania restrukturyzacyjnego nie można prowadzić w trybie pozasądowym.

Postępowanie upadłościowe można wszcząć na wniosek osoby fizycznej wobec innej osoby fizycznej, włączając rolników i osoby samozatrudnione. Nie można wszcząć pozasądowego postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec osoby prawnej, jeżeli sąd stwierdził spełnienie co najmniej jednej z poniższych przesłanek:

• spółka jest niewypłacalna;
• spółka zalega z płatnościami z tytułu stosunku pracy wobec pracowników;
• spółka nie jest lub nie będzie w stanie wykonać swoich zobowiązań.

Przez niewypłacalność spółki rozumie się sytuację, w której nie jest ona w stanie wykonać swoich zobowiązań (nie spłaca długów, nie realizuje zleceń opłaconych z góry itd.), a wartość zaległych zobowiązań spółki (długi, niezrealizowane zlecenia itd.) przekracza połowę wartości księgowej jej majątku.

Pozasądowe postępowanie upadłościowe również można wszcząć wobec osoby prawnej, pod warunkiem że nie toczy się wobec niej żadne postępowania sądowe w przedmiocie roszczeń majątkowych oraz pod warunkiem że nie są prowadzone żadne czynności egzekucyjne wobec spółki na podstawie tytułów wykonawczych wydanych przez sąd lub inne organy. W pozasądowym postępowaniu upadłościowym sprawy, które należałyby do właściwości sądu, rozstrzyga zgromadzenie wierzycieli spółki.

Postępowanie restrukturyzacyjne można wszcząć wobec osoby prawnej:

• która nie zakończyła działalności;
• wobec której nie toczy się postępowanie upadłościowe ani której upadłość nie została już ogłoszona;
• którą założono na co najmniej trzy lata przed złożeniem do sądu wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego;
• jeżeli minęło co najmniej pięć lat od:

a) wydania przez sąd orzeczenia o zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego;

b) wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego w związku z cofnięciem zgłoszenia wierzytelności przez wszystkich wierzycieli lub zaspokojeniem wierzytelności przysługujących wszystkim wierzycielom przez spółkę objętą restrukturyzacją przed upływem terminu określonego w planie restrukturyzacyjnym.

Postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec osoby fizycznej, która jest niewypłacalna i działa w dobrej wierze. Sąd może ogłosić upadłość osoby fizycznej, jeżeli nie jest ona w stanie wykonać swoich zaległych zobowiązań na kwotę większą niż dwudziestopięciokrotność minimalnego miesięcznego wynagrodzenia określonego przez rząd Republiki Litewskiej.

Aby ustalić, czy osoba fizyczna działa w dobrej wierze, ocenia się, czy przedstawiła ona pełne i dokładne informacje oraz czy stała się niewypłacalna, działając w dobrej wierze, tj. czy działania podejmowane przez tę osobę na przestrzeni ostatnich trzech lat spełniają przesłanki należytej staranności oraz czy nie dopuściła świadomie do nagromadzenia zaległych zobowiązań.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Na masę upadłości spółki, wobec której wszczęto postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne, składa się cały majątek tej spółki, bez względu na jego charakter (ruchomości lub nieruchomości, rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne, prawa majątkowe itd.) czy położenie. W skład masy upadłości wchodzi również majątek lub dochód uzyskany przez spółkę w toku postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego – służy on do zaspokojenia wierzytelności przysługujących wierzycielom. W przypadku upadłości kolejność zaspokajania wierzytelności przysługujących wierzycielom określa prawo, natomiast w przypadku restrukturyzacji wskazuje się ją w planie restrukturyzacyjnym. W postępowaniu upadłościowym likwiduje się całą masę upadłości, a uzyskane sumy przeznacza się na pokrycie kosztów zarządu masą upadłości i zaspokojenie wierzytelności przysługujących wierzycielom. W postępowaniu restrukturyzacyjnym likwiduje się natomiast wyłącznie te składniki majątku, które wskazano w planie restrukturyzacyjnym.

Do dochodu uzyskanego z działalności spółki w upadłości stosuje się szczególną procedurę: dochód ten przeznacza się na pokrycie kosztów takiej działalności. Wszystkich rozliczeń związanych z działalnością spółki dokonuje się za pomocą specjalnego rachunku otwartego na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej (rachunku firmowego spółki), z którego nie można korzystać w celu dokonywania płatności na rzecz innych wierzycieli.

W przypadku upadłości osoby fizycznej uwzględnia się cały jej majątek, bez względu na jego charakter (ruchomości lub nieruchomości, rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne, prawa majątkowe itd.) czy położenie. Z masy upadłości wyłącza się wyłącznie gotówkę znajdującą się w posiadaniu osoby fizycznej, której wartość nie przekracza jednego minimalnego miesięcznego wynagrodzenia. Wierzytelności przysługujące wierzycielom zaspokaja się ze środków uzyskanych ze sprzedaży całego majątku upadłego (z określonymi poniżej wyjątkami).

W postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej osoba fizyczna, wobec której toczy się takie postępowanie, ma prawo do wykorzystania określonej części uzyskiwanych dochodów na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb. Wysokość tej kwoty ustala sąd po wszczęciu postępowania upadłościowego, uwzględniając potrzeby osoby fizycznej i osób pozostających na jej utrzymaniu, a jeżeli sąd zatwierdzi plan przywrócenia wypłacalności osoby fizycznej, kwotę pozostającą do dyspozycji osoby fizycznej ustala się w tym planie.

Szczególny status ma również jedyny lokal mieszkalny osoby fizycznej, który jest jej niezbędny do zaspokojenia podstawowych potrzeb własnych lub osób pozostających na jej utrzymaniu, a także wszelki majątek niezbędny osobie fizycznej do prowadzenia działalności na własny rachunek lub działalności rolniczej. Upadły będący osobą fizyczną może również zachować prawo do wspomnianych składników majątku, nawet jeżeli ustanowiono na nich hipotekę, pod warunkiem że uzgodnił to z wierzycielem hipotecznym, a zachowanie tego prawa nie narusza praw innych wierzycieli.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

W postępowaniu upadłościowym wobec spółki wyznaczony syndyk (bankroto administratorius) przejmuje zarząd spółką, rozporządza majątkiem spółki, organizuje sprzedaż masy upadłości i zaspokaja wierzycieli z sum uzyskanych ze sprzedaży oraz podejmuje wszelkie czynności niezbędne do likwidacji spółki. Do głównych zadań syndyka w postępowaniu upadłościowym wobec spółki należy:

• reprezentowanie spółki oraz ochrona interesów spółki i wszystkich jej wierzycieli;
• przejęcie zarządu spółką w upadłości i masą upadłości;
• rozwiązanie umów spółki, które nie będą już wykonywane (w tym umów z członkami organów zarządzających i pracownikami);
• złożenie wniosku o przyznanie środków z Funduszu Gwarancyjnego (Garantinis fondas) w celu zaspokojenia wierzycieli/pracowników;
• w stosownych przypadkach – zawarcie tymczasowych umów o pracę lub o świadczenie usług niezbędnych do celów postępowania upadłościowego;
• sprawdzenie wierzytelności zgłoszonych przez wierzycieli i przekazanie listy wierzytelności sądowi do zatwierdzenia;
• nadzorowanie działalności spółki w upadłości;
• sprawdzenie transakcji przeprowadzonych przez spółkę w ciągu trzech lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;
• zaskarżenie do sądu transakcji spółki, jeżeli są one sprzeczne z celami operacyjnymi spółki i mogły przyczynić się do tego, że spółka nie jest w stanie wykonywać swoich zobowiązań wobec wierzycieli;
• w stosownych przypadkach – wniesienie do sądu o orzeczenie umyślnego doprowadzenia spółki do upadłości;
• zwołanie zgromadzenia wierzycieli;
• sporządzanie sprawozdań z działalności i przedkładanie ich zgromadzeniu wierzycieli;
• sporządzanie i składanie rocznego i okresowego sprawozdania finansowego spółki;
• wykonywanie orzeczeń sądu i uchwał zgromadzenia wierzycieli;
• przekazywanie informacji na temat postępowania upadłościowego;
• organizowanie sprzedaży majątku spółki w upadłości;
• wykorzystanie sum uzyskanych w toku postępowania upadłościowego w celu zaspokojenia wierzycieli;
• dokonywanie wszelkich czynności niezbędnych do likwidacji i wyrejestrowania spółki.

W przypadku restrukturyzacji spółki wyznacza się zarządcę (restruktūrizavimo administratorius), który działa jako profesjonalny doradca i niezależna osoba nadzorująca czynności w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Do głównych zadań zarządcy należy:

• udział w sporządzaniu i ocenie planu restrukturyzacyjnego przedsiębiorstwa oraz dopilnowanie, aby plan restrukturyzacyjny został sporządzony, przedłożony do zatwierdzenia i wykonany przed upływem terminów wyznaczonych przez sąd;
• sporządzenie pisemnej opinii na temat wykonalności projektu planu restrukturyzacyjnego;
• nadzorowanie działalności organów zarządzających spółki objętej restrukturyzacją w zakresie, w jakim działalność ta dotyczy wykonania planu restrukturyzacyjnego, zawiadamianie członków organów zarządzających spółki o zidentyfikowanych uchybieniach w ich działalności oraz wyznaczenie terminu na usunięcie takich uchybień, a także wniesienie do sądu o odwołanie organów zarządzających spółki;
• zwoływanie posiedzeń członków spółki i właścicieli podmiotów reprezentujących organ, który wykonuje prawa i obowiązki właściciela przedsiębiorstwa państwowego lub gminnego, oraz uczestnictwo w tych spotkaniach bez prawa głosu;
• przekazywanie informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i zawiadamianie sądu o postępach w wykonywaniu planu restrukturyzacyjnego.

Zarządca – wraz z organami zarządzającymi restrukturyzowanej spółki – odpowiada za wykonanie planu restrukturyzacyjnego zatwierdzonego przez sąd.

W przypadku upadłości osoby fizycznej wyznaczony syndyk zarządza majątkiem osoby fizycznej, organizuje jego sprzedaż i przeznacza uzyskane w ten sposób sumy na zaspokojenie wierzycieli. Do głównych zadań syndyka w postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej należy:

• zarządzanie majątkiem osoby fizycznej i środkami na rachunku depozytowym;
• księgowanie wszystkich sum otrzymanych przez osobę fizyczną i ewidencjonowanie ich wykorzystania;
• organizowanie sprzedaży majątku osoby fizycznej i zaspokajanie wierzytelności;
• zwoływanie zgromadzenia wierzycieli i uczestnictwo w jego obradach bez prawa głosu;
• przekazywanie osobie fizycznej informacji na temat postępowania upadłościowego i złożenie sprawozdania z wykonania planu przywrócenia wypłacalności;
• inicjowanie zmian w planie przywrócenia wypłacalności;
• reprezentowanie osoby fizycznej w postępowaniu w celu odzyskania majątku w imieniu upadłego będącego osobą fizyczną i podejmowanie czynności w celu odzyskania wierzytelności od dłużników;
• ochrona praw i uzasadnionych interesów osoby fizycznej i wszystkich wierzycieli;
• ocena zasadności prowadzenia działalności na własny rachunek lub działalności rolniczej przez osobę fizyczną.

Osoba fizyczna, wobec której toczy się postępowanie upadłościowe, ma obowiązek dołożyć wszelkich starań, aby zaspokoić wierzytelności przysługujące wierzycielom. W tym celu upadły musi – w miarę możliwości – mieć pracę lub prowadzić inną dochodową działalność, aktywnie poszukiwać zatrudnienia lub szukać lepiej płatnej pracy, przeznaczyć dochód na zaspokojenie wierzytelności przysługujących wierzycielom oraz sporządzić i – po zatwierdzeniu przez sąd – wykonać plan przywrócenia wypłacalności, a także współpracować z wyznaczonym syndykiem.

W toku postępowania upadłościowego upadły będący osobą fizyczną ma prawo uzyskać informacje od syndyka, uczestniczyć w obradach zgromadzenia wierzycieli i zaskarżać niezgodne z prawem uchwały zgromadzenia, żądać zmiany syndyka oraz dochodzić odszkodowania, jeżeli syndyk nie wykonuje swoich obowiązków prawidłowo.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

W przypadku upadłości zarówno osób prawnych, jak i osób fizycznych zabrania się potrącania wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela od chwili wydania przez sąd postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego, z wyjątkiem potrąceń dozwolonych przepisami prawa podatkowego dotyczącymi potrąceń w przypadku nadpłaty podatku (różnica podatkowa).

Od dnia wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec spółki na mocy postanowienia sądu do dnia wydania przez sąd postanowienia o zatwierdzeniu planu restrukturyzacyjnego zawiesza się wszelkie potrącenia wierzytelności spółki z wierzytelnościami wierzycieli. Po wydaniu postanowienia potrącenia takie są możliwe na zasadach określonych w planie restrukturyzacyjnym, który zatwierdził sąd.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

W postępowaniu upadłościowym wobec spółki – w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego – wyznaczony syndyk zawiadamia zainteresowane osoby że obowiązujące umowy przedsiębiorstwa (z wyjątkiem umów o pracę i umów dających prawo do roszczenia ze strony spółki w upadłości) nie będą wykonywane i że należy je uznać za wygasłe.

Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego organy zarządzające spółki tracą uprawnienia, a syndyk zarządzający spółką rozwiązuje umowy o pracę lub umowy cywilnoprawne z członkami rady nadzorczej i zarządu spółki w drodze oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, z zachowaniem 15-dniowego okresu wypowiedzenia.

Syndyk zawiadamia innych pracowników o tym, że zawarte z nimi umowy o pracę zostaną wkrótce rozwiązane, w ciągu trzech dni roboczych od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec spółki i rozwiązuje umowy o pracę zawarte z pracownikami w ciągu 15 dni od wystosowania takiego zawiadomienia. Ze zwolnionymi pracownikami, którzy nadal są niezbędni do celów postępowania upadłościowego wobec spółki, zawiera się umowy o pracę na czas określony. Wymaganą liczbę takich pracowników w podziale na stanowiska ustala zgromadzenie wierzycieli.

Restrukturyzacja pozostaje bez wpływu na obowiązujące umowy osoby prawnej. Wszelkie zawarte umowy ocenia się pod kątem ich zasadności, a w planie restrukturyzacyjnym przewiduje się zasady rozwiązania nierentownych umów. Rozwiązuje się je na zasadach ogólnych, ponieważ w prawie nie przewidziano żadnych przepisów szczególnych dotyczących rozwiązywania umów w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

W postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej umowy podlegające rozwiązaniu oraz umowy, które będą dalej obowiązywać, określa się w planie przywrócenia wypłacalności. Jeżeli sąd zatwierdzi plan przywrócenia wypłacalności, osoba fizyczna, wobec której toczy się postępowanie upadłościowe, ma obowiązek zawiadomić zainteresowane osoby o rozwiązaniu umów zgodnie z planem przywrócenia wypłacalności.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

W przypadku postępowania upadłościowego wobec spółki lub osoby fizycznej wierzytelności przysługujące poszczególnym wierzycielom przenosi się na wyznaczonego syndyka. Następnie wierzytelności te zatwierdza sąd, zaś spory w przedmiocie podstawy faktycznej lub kwoty konkretnych wierzytelności rozstrzyga się w postępowaniu upadłościowym.

W przypadku postępowania restrukturyzacyjnego wobec spółki wierzytelności powstałe przed wszczęciem postępowania zgłasza się wyznaczonemu zarządcy w terminie wskazanym przez sąd. Następnie wierzytelności te zatwierdza sąd, zaś spory w przedmiocie podstawy faktycznej lub kwoty konkretnych wierzytelności rozstrzyga się w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Wierzyciele zgłaszają również wierzytelności powstałe po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego, a spory dotyczące tych wierzytelności rozstrzyga się na zasadach ogólnych.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego komornik zawiesza czynności egzekucyjne i postępowanie egzekucyjne oraz przekazuje tytuły wykonawcze do sądu, który wszczął dane postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Jeżeli przed wydaniem postanowienia o wyznaczeniu terminu rozprawy w sprawie o roszczenia pieniężne wobec pozwanego sąd poweźmie wiadomość, że wobec pozwanego wszczęto postępowanie upadłościowe, zawiesza postępowanie w sprawie o roszczenia i przekazuje sprawę sądowi prowadzącemu postępowanie upadłościowe.

W innych przypadkach, mianowicie a) gdy sąd wydał już postanowienie o wyznaczeniu terminu rozprawy w sprawie o roszczenia, zanim powziął wiadomość o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec pozwanego, lub b) gdy wobec pozwanego wszczęto postępowanie restrukturyzacyjne, nie ma podstaw do przekazania sprawy o roszczenia sądowi prowadzącemu odnośne postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Do najważniejszych praw wierzycieli w postępowaniu upadłościowym wobec spółki należą prawa do:

• wniesienia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnej spółki;
• uchwalenia wszczęcia pozasądowego postępowania upadłościowego;
• zgłoszenia wierzytelności wyznaczonemu syndykowi w terminie wyznaczonym przez sąd;
• udziału w zgromadzeniu wierzycieli i głosowania w sprawie:
  • zatwierdzenia sprawozdań z działalności przedłożonych przez syndyka;
  • zatwierdzenia i zmiany szacunku kosztów zarządu;
  • zatwierdzenia ceny sprzedaży majątku spółki;
  • zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego sporządzonego w trakcie postępowania upadłościowego wobec spółki;
  • działalności spółki (kontynuowania, wznowienia, ograniczenia i zakończenia działalności, zatwierdzenia szacunku kosztów itd.);
  • liczby i stanowisk pracowników, którzy powinni być zatrudnieni w trakcie postępowania upadłościowego wobec spółki;
  • wynagrodzenia syndyka;
  • zawarcia układu;
  • wniosku o odwołanie syndyka;
  • innych kwestii;
• otrzymywania – zgodnie z procedurą określoną przez zgromadzenie wierzycieli – informacji na temat postępów w postępowaniu upadłościowym wobec spółki od syndyka;
• zaskarżenia czynności prawnych dokonanych przez spółkę (skarga pauliańska);
• wniesienia do sądu o orzeczenie umyślnego doprowadzenia spółki do upadłości;
• zaskarżenia uchwał zgromadzenia wierzycieli;
• wniesienia do sądu o odwołanie syndyka;
• uzyskania zaspokojenia przysługujących im wierzytelności z majątku spółki w upadłości i uzyskiwanych przez nią dochodów.

Do najważniejszych praw wierzycieli w postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej należą prawa do:

• zgłoszenia syndykowi – w terminie wyznaczonym przez sąd – wierzytelności, które powstały przed wszczęciem postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej;
• wniesienia o zaspokojenie wierzytelności na zasadach przewidzianych w planie;
• udziału w zgromadzeniu wierzycieli (po przyjęciu planu przywrócenia wypłacalności upadłego będącego osobą fizyczną zgromadzenie wierzycieli należy zwoływać co najmniej raz na sześć miesięcy) i głosowania w sprawie:
  • skarg wierzycieli na czynności syndyka;
  • wymogu złożenia przez syndyka sprawozdań z czynności;
  • zatwierdzenia i zmiany szacunku kosztów zarządu masą upadłości;
  • zatwierdzenia ceny sprzedaży majątku upadłego;
  • działalności na własny rachunek lub działalności rolniczej osoby fizycznej (kontynuowania, rozpoczęcia, wznowienia, ograniczenia, zakończenia działalności itd.);
  • wniosków o zaktualizowanie planu przywrócenia wypłacalności;
  • wniosku o zmianę syndyka;
  • innych kwestii;
• otrzymywania – zgodnie z procedurą określoną przez zgromadzenie wierzycieli – informacji na temat postępów w postępowaniu upadłościowym od syndyka;
• udzielenia wsparcia w wykonywaniu zaległych zobowiązań;
• przedstawiania wniosków dotyczących planu przywrócenia wypłacalności;
• występowania do zgromadzenia wierzycieli z wnioskiem w sprawie czynności lub zmiany syndyka bądź zaproponowania innego kandydata na stanowisko syndyka;
• zaskarżenia uchwał zgromadzenia wierzycieli w ciągu 14 dni od dnia, w którym wierzyciel powziął lub powinien był powziąć wiadomość o podjęciu takich uchwał;
• wniesienia do sądu o zakończenie postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej;
• wniesienia do sądu o odwołanie syndyka;
• uzyskania zaspokojenia przysługujących im wierzytelności z majątku upadłego będącego osobą fizyczną i uzyskiwanych przez niego dochodów.

Do najważniejszych praw wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym wobec spółki należą prawa do:

• zgłoszenia wyznaczonemu zarządcy wierzytelności, które powstały przed wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego wobec dłużnika;
• udziału w zgromadzeniu wierzycieli i głosowania w sprawie:
  • zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego;
  • odwołania zarządcy i zaproponowania innego kandydata na stanowisko zarządcy;
  • wniosku o ograniczenie uprawnień organów zarządzających spółki;
  • wniosku o zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego wobec spółki w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania planu restrukturyzacyjnego;
  • wniosku o przedłużenie okresu wykonania planu restrukturyzacyjnego;
  • innych kwestii;
• otrzymywania od organów zarządzających spółki i zarządcy informacji na temat restrukturyzacji spółki, z wyjątkiem informacji objętych tajemnicą handlową/przemysłową;
• udzielenia wsparcia w wykonywaniu zaległych zobowiązań;
• przedkładania zarządcy lub organom zarządzającym spółki propozycji dotyczących planu restrukturyzacyjnego;
• występowania do zgromadzenia wierzycieli z wnioskiem w sprawie czynności lub zmiany zarządcy;
• zaskarżenia uchwał zgromadzenia/komitetu wierzycieli w ciągu 14 dni od dnia, w którym wierzyciel powziął lub powinien był powziąć wiadomość o podjęciu takich uchwał;
• uzyskania zaspokojenia wierzytelności w okresie restrukturyzacji.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

W przypadku spółki w upadłości od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego organy zarządzające takiej spółki tracą uprawnienia, a wyznaczony syndyk zarządza spółką w upadłości i rozporządza jej majątkiem oraz dysponuje środkami spółki zgromadzonymi na rachunkach bankowych. Syndyk organizuje sprzedaż majątku upadłej spółki i sprzedaje jego składniki bądź przenosi je na wierzycieli. Poszczególne rodzaje składników majątku sprzedaje się na różnych zasadach. Przykładowo nieruchomości, w tym nieruchomości obciążone hipoteką, i składniki majątku o wartości powyżej 250-krotności podstawowego świadczenia socjalnego sprzedaje się w drodze aukcji publicznej, zaś łatwo psujące się produkty sprzedaje się po cenie ustalonej przez syndyka na podstawie cen rynkowych. Zasady i cenę sprzedaży pozostałych składników majątku ustala zgromadzenie wierzycieli spółki w upadłości. Ponadto do sprzedaży niektórych rodzajów składników majątku (takich jak papiery wartościowe i materiały promieniotwórcze) mają zastosowanie dodatkowe wymogi regulacyjne.

W trakcie restrukturyzacji spółki jej organy zarządzające w dalszym ciągu nadzorują działalność spółki i rozporządzają jej majątkiem, ale mają obowiązek stosować się do zatwierdzonego planu restrukturyzacyjnego. W trakcie restrukturyzacji działalność organów zarządzających spółki nadzoruje wyznaczony przez sąd zarządca. W okresie od wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego do zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego (tj. w okresie przygotowywania planu restrukturyzacyjnego) zabrania się – bez zgody sądu – sprzedaży, przeniesienia własności lub użyczenia spółki lub jej części, jej aktywów trwałych, nieruchomości sklasyfikowanych jako aktywa płynne lub praw własności, natomiast restrukturyzowana spółka nie może udzielać gwarancji ani poręczenia ani w żaden inny sposób zabezpieczać wykonania zobowiązań przez inne osoby.

Osoba fizyczna, wobec której toczy się postępowanie upadłościowe, nie może rozporządzać majątkiem znajdującym się w jej posiadaniu. Majątkiem osoby fizycznej, wobec której toczy się postępowanie upadłościowe, rozporządza syndyk działający zgodnie z zatwierdzonym przez sąd planem przywrócenia wypłacalności osoby fizycznej. Osoba fizyczna, wobec której toczy się postępowanie upadłościowe, może rozporządzać wyłącznie miesięczną kwotą przyznaną jej na zaspokojenie podstawowych potrzeb, a także środkami, które są jej niezbędne do kontynuowania działalności. Wysokość kwoty niezbędnej do zaspokojenia podstawowych potrzeb upadłego w okresie od wszczęcia postępowania upadłościowego do zatwierdzenia planu przywrócenia wypłacalności ustala sąd; po zatwierdzeniu planu przywrócenia wypłacalności wspomnianą kwotę określa się w planie.

W toku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej sprzedaż majątku celem zaspokojenia wierzytelności przysługujących wierzycielom prowadzi zarządca zgodnie z procedurą i terminami wyznaczonymi w planie przywrócenia wypłacalności. Wyjściową cenę sprzedaży poszczególnych składników majątku zatwierdza zgromadzenie wierzycieli, uwzględniając cenę sprzedaży składników majątku określoną w planie przywrócenia wypłacalności i cenę rynkową sprzedawanych składników majątku. Składniki majątku można sprzedać po cenie niższej niż cena określona w planie przywrócenia wypłacalności wyłącznie za zgodą upadłego będącego osobą fizyczną.

Nieruchomości, w tym nieruchomości obciążone hipoteką, sprzedaje się w drodze aukcji publicznej (nie dotyczy to nieruchomości, których cena wyjściowa jest niższa niż koszty przeprowadzenia aukcji publicznej). Zgromadzenie wierzycieli ustala cenę składników majątku, których nie udało się sprzedać na dwóch aukcjach publicznych, a także cenę i tryb sprzedaży pozostałych składników majątku. Składniki majątku, których nie udało się sprzedać, przekazuje się wierzycielom na ich wniosek i za zgodą zgromadzenia wierzycieli.

Jeżeli z osobą fizyczną zamieszkują małoletnie dzieci (w tym dzieci przysposobione) lub osoby, nad którymi sprawuje ona opiekę/pieczę, nieruchomość będąca jedynym miejscem zamieszkania tych osób (niezależnie od tego, czy została obciążona hipoteką) można sprzedać na podstawie orzeczenia sądu nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia planu. W tym okresie osoba fizyczna musi znaleźć nowy lokal mieszkalny, który zakupi lub wynajmie. Osoba fizyczna ma prawo uzgodnić z wierzycielem hipotecznym zatrzymanie tytułu prawnego do nieruchomości obciążonej hipoteką (będącej zwykle miejscem zamieszkania) do chwili zakończenia postępowania upadłościowego. Nieruchomości takiej nie można sprzedać.

Do procedury sprzedaży niektórych rodzajów składników majątku (takich jak papiery wartościowe i materiały promieniotwórcze) mogą mieć zastosowanie dodatkowe wymogi regulacyjne.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wszczęcie postępowania upadłościowego wobec spółki skutkuje zazwyczaj zakończeniem prowadzonej przez nią działalności gospodarczej – ma to na celu zapobieżenie zgłaszaniu nowych wierzytelności przeciwko spółce w związku z tą działalnością. Jeżeli spółka kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej po wszczęciu postępowania upadłościowego (jest to możliwe, w przypadku gdy kontynuowanie działalności ogranicza straty), wierzytelności zgłaszane w związku z działalnością prowadzoną przez spółkę zaspokaja się z dochodów uzyskanych z takiej działalności. Wszelkie wierzytelności, których nie uda się zaspokoić z tych dochodów, uznaje się za wierzytelności kategorii trzeciej zaspokajane na zasadach ogólnych (zob. również odpowiedź na pytanie 13).

Wierzytelności powstałe po rozpoczęciu restrukturyzacji spółki zaspokaja się na zasadach ogólnych, ponieważ nie obowiązują żadne przepisy szczególne w tym zakresie.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej sąd zatwierdza i uznaje zgłaszane przez wierzycieli wierzytelności dotyczące działalności na własny rachunek lub działalności rolniczej upadłego, a także zobowiązania zaciągnięte przez upadłego będącego osobą fizyczną na potrzeby prowadzenia tego rodzaju działalności lub przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Po uznaniu takich wierzytelności dokonuje się aktualizacji planu przywrócenia wypłacalności upadłego będącego osobą fizyczną. Inne wierzytelności zgłoszone po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej zaspokaja się na zasadach ogólnych, ponieważ nie obowiązują żadne przepisy szczególne w tym zakresie.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

W przypadku upadłości osób prawnych i osób fizycznych oraz w przypadku restrukturyzacji osób prawnych sąd wszczynający postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne wyznacza termin zgłaszania wierzytelności syndykowi lub zarządcy wyznaczonemu w danym postępowaniu upadłościowym lub restrukturyzacyjnym oraz przekazania stosownych dowodów na potwierdzenie tych wierzytelności. W przypadku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej lub postępowania restrukturyzacyjnego wyznacza się nieprzekraczalny termin 45 dni, natomiast w przypadku postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej wyznacza się termin nie krótszy niż 15 dni, ale nie dłuższy niż 30 dni. Wyznaczony syndyk lub zarządca sprawdza zgłoszone wierzytelności oraz – jeżeli nie zakwestionowano ich istnienia ani kwoty – przedstawia je sądowi do zatwierdzenia. Sprzeciw co do odmowy uznania wszystkich lub części wierzytelności przez syndyka lub zarządcę rozpoznaje sąd. Orzeczenie sądu uznające wierzytelność zgłoszoną przez wierzyciela podlega zaskarżeniu. W przypadku uchybienia wyznaczonemu przez sąd terminowi do zgłoszenia wierzytelności istnieje możliwość jego przedłużenia, jeżeli przyczyny uchybienia zostaną uznane za uzasadnione.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Wierzytelności zabezpieczone zastawem lub hipoteką zaspokaja się w pierwszej kolejności z sum uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości dłużnika obciążonej hipoteką lub przez przeniesienie nieruchomości obciążonej hipoteką na wierzyciela. Jeżeli wartość nieruchomości obciążonej hipoteką jest niewystarczająca do zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, pozostałą niezaspokojoną część wierzytelności uznaje się za wierzytelność kategorii trzeciej do celów postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej lub za wierzytelność kategorii drugiej do celów postępowania restrukturyzacyjnego lub postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej. W przypadku upadłości osoby fizycznej możliwe jest zawarcie ugody o odstąpieniu od sprzedaży nieruchomości obciążonej hipoteką. W takim przypadku w planie przywrócenia wypłacalności przewiduje się dokonywanie comiesięcznych płatności na rzecz wierzyciela hipotecznego.

Jeżeli sumy uzyskane ze sprzedaży nieruchomości obciążonych hipoteką będą większe niż sumy niezbędne do zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, pozostałą ich część przeznacza się na zaspokojenie wierzytelności przysługujących pozostałym wierzycielom.

Wierzytelności przysługujące pozostałym wierzycielom zaspokaja się etapami zgodnie z ich kategorią zaspokojenia.

W postępowaniu upadłościowym wobec osób prawnych wierzytelności zaspokaja się w dwóch etapach. Na pierwszym etapie wierzytelności przysługujące wierzycielom zaspokaja się bez odsetek i kar za opóźnienia w płatności, a na drugim etapie pokrywa się odsetki i kary. Na każdym etapie wierzytelności należące do niższej kategorii zaspokaja się dopiero po pełnym zaspokojeniu na danym etapie wierzytelności należących do wyższej kategorii. Jeżeli masa upadłości jest niewystarczająca do pełnego zaspokojenia wierzytelności należących do określonej kategorii na danym etapie, wierzytelności takie zaspokaja się proporcjonalnie do kwoty należnej poszczególnym wierzycielom.

Wierzytelności kategorii pierwszej to wierzytelności pracownicze z tytułu stosunku pracy; wierzytelności odszkodowawcze z tytułu kalectwa lub innego uszczerbku na zdrowiu, choroby zawodowej lub śmierci w wyniku wypadku w miejscu pracy (tego rodzaju wierzytelności można zaspokoić z Funduszu Gwarancyjnego); oraz wierzytelności przedsiębiorstw rolnych żądających zapłaty za sprzedane produkty rolne (do 40 proc. tego rodzaju wierzytelności można zaspokoić ze środków budżetu państwa przeznaczonych na ten cel przez Ministerstwo Rolnictwa).

Wierzytelności kategorii drugiej to wierzytelności z tytułu podatków i innych płatności na rzecz państwa oraz z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne; wierzytelności z tytułu kwot pieniężnych pożyczonych w imieniu państwa oraz z tytułu pożyczek zabezpieczonych gwarancją udzieloną przez państwo lub przez instytucję gwarancyjną objętą gwarancją państwową; a także wierzytelności z tytułu dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej i budżetu państwa.

Wszystkie pozostałe wierzytelności stanowią wierzytelności kategorii trzeciej.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym wierzytelności zaspokaja się w dwóch etapach. Na pierwszym etapie wierzytelności przysługujące wierzycielom zaspokaja się bez odsetek i kar za opóźnienia w płatności, a na drugim etapie pokrywa się odsetki i kary.

Wierzytelności kategorii pierwszej to wierzytelności pracownicze z tytułu stosunku pracy; wierzytelności odszkodowawcze z tytułu kalectwa lub innego uszczerbku na zdrowiu, choroby zawodowej lub śmierci w wyniku wypadku w miejscu pracy; wierzytelności osób fizycznych i prawnych żądających zapłaty za produkty rolne dostarczone w celu ich przetworzenia; a także wierzytelności zabezpieczone zastawem lub hipoteką, których wysokość nie przekracza wartości przedmiotu zabezpieczenia i które nie podlegają sprzedaży w toku restrukturyzacji.

Wierzytelności kategorii drugiej to pozostałe wierzytelności przysługujące wierzycielom, z wyjątkiem wierzytelności kategorii trzeciej i wierzytelności zabezpieczonych, w przypadku których aktywa stanowiące przedmiot zabezpieczenia nie są oferowane na sprzedaż w toku restrukturyzacji.

Wierzytelności związane z pożyczkami udzielonymi w toku restrukturyzacji, które nie zostały zabezpieczone, zaspokaja się po zaspokojeniu wierzytelności kategorii pierwszej, ale przed zaspokojeniem wierzytelności kategorii drugiej.

Wierzytelności kategorii trzeciej to wierzytelności niezwiązane ze stosunkiem pracy zgłaszane przez udziałowców/akcjonariuszy spółki objętej restrukturyzacją, którzy stali się jej wierzycielami przed wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego i którzy – samodzielnie albo wspólnie z innymi udziałowcami/akcjonariuszami – sprawują kontrolę nad spółką objętą restrukturyzacją.

Na każdym etapie wierzytelności należące do niższej kategorii zaspokaja się dopiero po pełnym zaspokojeniu na danym etapie wierzytelności należących do wyższej kategorii. Jeżeli masa upadłości jest niewystarczająca do pełnego zaspokojenia wierzytelności należących do określonej kategorii na danym etapie, wierzytelności takie zaspokaja się proporcjonalnie do kwoty należnej poszczególnym wierzycielom.

W postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych wierzytelności zaspokaja się w dwóch etapach. Na pierwszym etapie wierzytelności przysługujące wierzycielom zaspokaja się bez odsetek i kar za opóźnienia w płatności, a na drugim etapie pokrywa się odsetki i kary.

Wierzytelności kategorii pierwszej to wierzytelności pracownicze z tytułu stosunku pracy; wierzytelności odszkodowawcze z tytułu kalectwa lub innego uszczerbku na zdrowiu, choroby zawodowej lub śmierci w wyniku wypadku w miejscu pracy (tego rodzaju wierzytelności można zaspokoić z Funduszu Gwarancyjnego); wierzytelności z tytuł świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci; oraz wierzytelności przedsiębiorstw rolnych żądających zapłaty za sprzedane produkty rolne (tego rodzaju wierzytelności można zaspokoić ze specjalnych środków przeznaczonych na ten cel przez litewskie Ministerstwo Rolnictwa).

W postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej wierzytelności z tytułu prowadzenia działalności na własny rachunek lub działalności rolniczej oraz wierzytelności z tytułu zobowiązań zaciągniętych w związku z prowadzeniem działalności na własny rachunek lub kosztów zarządu masą upadłości zaspokaja się po zaspokojeniu wierzytelności kategorii pierwszej, a przed zaspokojeniem wierzytelności kategorii drugiej.

Wszystkie pozostałe wierzytelności stanowią wierzytelności kategorii drugiej.

Na każdym etapie wierzytelności należące do niższej kategorii zaspokaja się dopiero po pełnym zaspokojeniu na danym etapie wierzytelności należących do wyższej kategorii. Jeżeli masa upadłości jest niewystarczająca do pełnego zaspokojenia wierzytelności należących do określonej kategorii na danym etapie, wierzytelności takie zaspokaja się proporcjonalnie do kwoty należnej poszczególnym wierzycielom.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

W toku postępowania upadłościowego wobec osób prawnych możliwe jest zawarcie układu z wierzycielami. Po podpisaniu takiego układu postępowanie upadłościowe zostaje zakończone, a spółka kontynuuje prowadzenie działalności, wykonując postanowienia układu.

W postępowaniu upadłościowym wobec osób prawnych układ z wierzycielami można zawrzeć na dowolnym etapie postępowania przed uprawomocnieniem się orzeczenia sądu w przedmiocie likwidacji spółki z powodu jej upadłości. Z wnioskiem o zawarcie takiego układu mogą wystąpić wierzyciele, syndyk i właściciele spółki. Syndyk musi zaproponować wierzycielom zawarcie układu, zanim rozpocznie się odzyskiwanie należności z majątku właściciela spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością (w przypadku gdy spółka nie dysponuje żadnym majątkiem lub gdy jej majątek jest niewystarczający do pokrycia kosztów prawnych i kosztów zarządu oraz do zaspokojenia wierzytelności przysługujących wierzycielom). W układzie należy wskazać: ustępstwa wierzycieli na korzyść spółki, wierzytelności przysługujące wierzycielom, zobowiązania spółki, tryb i terminy zaspokojenia wierzytelności przysługujących wierzycielom oraz odpowiedzialność w przypadku niewywiązania się z układu.

Układ z wierzycielami uznaje się za zawarty, jeżeli podpiszą go wierzyciele, których niezaspokojone wierzytelności stanowią co najmniej dwie trzecie wartości wszystkich wierzytelności niezaspokojonych do dnia zawarcia układu. Układ zatwierdza sąd lub – w przypadku pozasądowego postępowania upadłościowego – notariusz.

W przypadku restrukturyzacji spółki i upadłości osoby fizycznej zawarcie układu z wierzycielami nie jest możliwe, chociaż sąd może zakończyć postępowanie restrukturyzacyjne i postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej, jeżeli wierzyciele cofną zgłoszenie wierzytelności lub jeżeli dłużnik zaspokoi wszystkie wierzytelności zatwierdzone przez sąd i uwzględnione w planie restrukturyzacyjnym lub w planie przywrócenia wypłacalności osoby fizycznej.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Po zbyciu majątku spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości spółka ulega likwidacji i zostaje wykreślona z rejestru osób prawnych. Wszelkie pozostałe niezaspokojone wierzytelności wierzycieli pozostają niezaspokojone. Jeżeli po likwidacji spółki dojdzie do ujawnienia jakiegokolwiek majątku spółki, przeznacza się go na zaspokojenie wszelkich pozostałych niezaspokojonych wierzytelności przysługujących wierzycielom.

W przypadku restrukturyzacji spółka kontynuuje zwykłą działalność, a wierzyciele mają takie same prawa, jakie przysługiwałyby im względem normalnie funkcjonującego przedsiębiorstwa.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej wierzyciele mają prawo dochodzić od takiej osoby zaspokojenia wszelkich pozostałych niezaspokojonych wierzytelności odszkodowawczych z tytułu kalectwa lub innego uszczerbku na zdrowiu, wierzytelności z tytułu świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci, wierzytelności z tytułu grzywien na rzecz państwa za wykroczenia lub przestępstwa administracyjne popełnione przez osobę fizyczną oraz wierzytelności odszkodowawczych z tytułu szkody wyrządzonej przestępstwem, a także wszelkich pozostałych niezaspokojonych wierzytelności zabezpieczonych zastawem lub hipoteką (jeżeli majątku będącego przedmiotem zabezpieczenia nie wystawiono na sprzedaż w postępowaniu upadłościowym). Wszelkie pozostałe niezaspokojone wierzytelności wyszczególnione w planie przywrócenia wypłacalności umarza się, a wierzyciele tracą prawo do dochodzenia ich zaspokojenia.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

W przypadku postępowania upadłościowego wobec osoby prawnej koszty zarządu, w tym wszelkie koszty poniesione w toku postępowania upadłościowego, pokrywa się ze środków własnych spółki. Jeżeli spółka nie dysponuje żadnymi środkami lub jeżeli środki, którymi dysponuje, są niewystarczające do pokrycia kosztów zarządu masą upadłości, koszty takie może pokryć osoba, która złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Ewentualnie można wyznaczyć syndyka, który zgodzi się wziąć na siebie ryzyko związane z tym, że sumy uzyskane w postępowaniu upadłościowym mogą okazać się niewystarczające do pokrycia kosztów prawnych i kosztów zarządu masą upadłości – w takiej sytuacji koszty zarządu zostaną pokryte ze środków tego zarządcy.

Po wszczęciu postępowania upadłościowego wobec spółki sąd wyznacza kwotę, którą syndyk może przeznaczyć na pokrycie kosztów zarządu taką spółką do czasu zatwierdzenia przez zgromadzenie wierzycieli szacunku kosztów zarządu. W odniesieniu do kolejnych okresów szacunek kosztów zarządu masą upadłości zatwierdza zgromadzenie wierzycieli spółki w upadłości. Syndyk nie ma prawa przekroczyć zatwierdzonego szacunku kosztów zarządu, z wyjątkiem sytuacji, w której – wskutek wystąpienia niemożliwych do przewidzenia okoliczności – konieczne jest podjęcie pilnych działań w celu ochrony interesów spółki i jej wierzycieli.

Jeżeli chodzi o postępowanie restrukturyzacyjne, koszty zarządu – w tym wszelkie koszty poniesione w toku postępowania restrukturyzacyjnego – pokrywa się ze środków własnych spółki.

Wszczynając postępowanie restrukturyzacyjne, sąd zatwierdza szacunek kosztów zarządu na okres od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu zatwierdzającego plan restrukturyzacyjny. Wysokość kosztów restrukturyzacji na kolejny okres określa się w zatwierdzonym planie restrukturyzacyjnym.

Koszty zarządu masą upadłości w postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej pokrywa się z wszelkiego rodzaju środków, jakimi dysponuje osoba fizyczna, w tym z sum uzyskanych w toku postępowania upadłościowego. Szacunek kosztów zarządu zatwierdza i zmienia zgromadzenie wierzycieli, podczas gdy wysokość wynagrodzenia syndyka określa umowa o świadczenie usług zawarta między osobą fizyczną a syndykiem.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Każdą dokonaną przez dłużnika czynność prawną naruszającą prawa wierzycieli może zaskarżyć wyznaczony syndyk/zarządca lub jeden z wierzycieli, występując ze skargą pauliańską. Termin do wystąpienia ze skargą pauliańską, który wynosi jeden rok, liczy się od daty, w którym czynność prawna dłużnika została lub powinna była zostać ujawniona. Do skutecznego zaskarżenia czynności przez wystąpienie ze skargą pauliańską konieczne jest spełnienie wszystkich poniższych przesłanek:

1. wierzycielowi musi przysługiwać niepodważalne i ważne prawo do dochodzenia zaspokojenia wierzytelności, tj. wynikające z niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika;
2. zaskarżona czynność musi naruszać prawa wierzyciela. Czynność narusza prawa wierzycieli, jeżeli prowadzi do niewypłacalności dłużnika, skutkuje uprzywilejowaniem innego wierzyciela przez wypłacalnego dłużnika lub – mimo że nie prowadzi do niewypłacalności dłużnika – zmienia (zmniejsza) zdolność dłużnika do wykonania zobowiązań względem wierzyciela, np. wskutek obniżenia wartości majątku dłużnika (do takiej sytuacji może dojść na przykład wówczas, gdy cena, za którą sprzedano dany składnik majątku, jest wyraźnie niższa od ceny rynkowej);
3. dłużnik nie był zobowiązany do dokonania zaskarżonej czynności;
4. dłużnik nie działał w dobrej wierze, ponieważ zdawał sobie sprawę, że wskutek czynności dojdzie do naruszenia praw wierzycieli;
5. osoba trzecia, która zawarła z dłużnikiem dwustronną transakcję za wynagrodzeniem, nie działała w dobrej wierze.

Ponadto możliwość zbycia majątku dłużnika w toku postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego jest ograniczona z mocy prawa (zob. również odpowiedź na pyt. 10), a czynności dokonane przez dłużnika z naruszeniem tego ograniczenia są nieważne od chwili ich dokonania.

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.

Niewypłacalność/upadłość - Luksemburg

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

W Wielkim Księstwie Luksemburga wyróżnia się osiem rodzajów postępowań dotyczących niewypłacalności (les procédures d’insolvabilité).

Trzy z nich mają zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorców (osób fizycznych i prawnych):

1. postępowanie upadłościowe (la procédure de faillite), uregulowane w kodeksie spółek handlowych (Code de Commerce), ma na celu likwidację majątku przedsiębiorcy, który stał się niewypłacalny i utracił zdolność kredytową;
2. postępowanie układowe (le concordat préventif de faillite), o którym mowa w ustawie z dnia 14 kwietnia 1886 r. o postępowaniu układowym (loi du 14 avril 1886 concernant le concordat préventif de la faillite), to postępowanie, z którego – na określonych warunkach – mogą skorzystać dłużnicy spełniający warunki upadłości. Jeżeli chodzi o zawarcie układu przez pozostawienie wierzycielom aktywów dłużnika należących do masy upadłości, celem tego postępowania jest – tak jak w postępowaniu upadłościowym – likwidacja majątku przedsiębiorcy, który pozostawił im swoje aktywa. Różnica między tym postępowaniem a postępowaniem upadłościowym polega jednak na tym, że przedsiębiorca unika skutków postępowania upadłościowego;
3. zarząd komisaryczny (la procédure de gestion contrôlée), o którym mowa w rozporządzeniu Wielkiego Księcia z dnia 24 maja 1935 r. w sprawie zarządu komisarycznego (arrêté grand-ducal du 24 mai 1935 instituant la gestion contrôlée), ma na celu przeprowadzenie restrukturyzacji działalności gospodarczej przedsiębiorcy, który o jego ustanowienie wystąpił. Z tego postępowania mogą jednak skorzystać również ci przedsiębiorcy, którzy pragną, aby ich aktywa zostały spieniężone w możliwie najkorzystniejszy sposób.

Poza tymi postępowaniami w prawie luksemburskim (art. 593 i nast. kodeksu spółek handlowych) przewidziano postępowanie, dzięki któremu przedsiębiorcy mogą – na określonych warunkach – uzyskać moratorium w spłacie zadłużenia.

4. Czwarte z kolei postępowanie, określane jako postępowanie oddłużeniowe (la procédure de surendettement), przeznaczone jest wyłącznie dla osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Postępowanie to wprowadzono ustawą z dnia 8 stycznia 2013 r. o restrukturyzacji nadmiernego zadłużenia (loi du 8 janvier 2013 sur le surendettement), a jego celem jest umożliwienie wnioskodawcom naprawy ich sytuacji finansowej poprzez sporządzenie planu spłaty zobowiązań.

Wyróżnia się ponadto szczególne postępowania dotyczące niewypłacalności w odniesieniu do dla notariuszy, instytucji kredytowych, zakładów ubezpieczeń i przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania (postępowania te znalazły się poza zakresem niniejszego opracowania, ponieważ mają one zastosowanie wyłącznie do osób wykonujących szczególne zawody lub prowadzących działalność w określonym sektorze).

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

1. Postępowanie upadłościowe

Postępowanie upadłościowe sąd wszczyna na wniosek dłużnika, na wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika złożony przez co najmniej jednego wierzyciela bądź z urzędu.

Przedsiębiorcy składają wniosek o ogłoszenie upadłości w sekretariacie sądu okręgowego (tribunal d’arrondissement) właściwego w sprawach gospodarczych dla miejsca zamieszkania lub siedziby statutowej przedsiębiorcy. Wniosek ten należy złożyć w terminie jednego miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek ogłoszenia upadłości.

Jeżeli co najmniej jeden wierzyciel dłużnika postanowił złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, powinien zwrócić się do komornika sądowego (huissier de justice), który wzywa tego przedsiębiorcę do stawienia się przed sądem okręgowym właściwym w sprawach gospodarczych w terminie ośmiu dni (wezwanie w trybie pilnym, assignation à date fixe), aby sąd rozpoznał podstawy wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sąd może wszcząć postępowanie upadłościowe również z urzędu, na podstawie dostępnych mu informacji. Wówczas sąd ma obowiązek – za pośrednictwem sekretariatu sądu – wezwać osobę, wobec której wszczął postępowanie upadłościowe, na posiedzenie niejawne (chambre du conseil) w celu złożenia wyjaśnień.

Przed ogłoszeniem upadłości przedsiębiorcy sąd okręgowy właściwy w sprawach gospodarczych (zwany dalej „sądem gospodarczym” – tribunal de commerce) obowiązany jest ustalić, czy osoba lub spółka, której dotyczy postępowanie, spełnia następujące trzy wymogi:

• posiada status przedsiębiorcy – jest osobą fizyczną, która w ramach swojej zwykłej działalności zawodowej (głównej albo dodatkowej) prowadzi działalność uznawaną przez przepisy prawa za działalność gospodarczą (np. działalność, o której mowa w art. 2 kodeksu spółek handlowych), albo osobą prawną posiadającą jedną z form prawnych, o których mowa w zmienionej ustawie z dnia 10 sierpnia 1915 r. o spółkach handlowych (loi modifiée du 10 août 1915 concernant les sociétés commerciales) (np. société anonyme – spółka akcyjna, société à responsabilité limitée – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółdzielnia itd.);
• zaprzestała spłaty swoich zobowiązań – oznacza to, że nie spłaca wymagalnych zobowiązań bezspornych (np. nie płaci wynagrodzeń, składek na ubezpieczenie społeczne itd.), przy czym nie bierze się w tym względzie pod uwagę zobowiązań terminowych, warunkowych lub niezupełnych; oraz
• utraciła zdolność kredytową – przedsiębiorca nie może już zaciągnąć kredytu w banku bądź zobowiązań u swoich dostawców lub wierzycieli.

Chociaż do stwierdzenia, że przedsiębiorca stał się niewypłacalny, wystarczy zasadniczo, że odmówił spłaty choćby jednego bezspornego i wymagalnego zobowiązania (bez względu na jego wysokość) lub nie był w stanie takiego zobowiązania uregulować, samo wystąpienie zwykłych, przejściowych problemów z płynnością finansową nie wskazuje jeszcze, że znajduje się on w stanie upadłości, o ile przedsiębiorca ten zdoła uzyskać finansowanie, które pozwoli mu kontynuować działalność i wykonywać swoje zobowiązania.

2. Postępowanie układowe

Z postępowania układowego mogą skorzystać wyłącznie „dłużnicy, którzy znaleźli się w niekorzystnej sytuacji oraz wykazują dobrą wiarę”. O tym, czy dłużnik spełnia te przesłanki, rozstrzyga sąd na podstawie oceny okoliczności faktycznych sprawy.

Po otrzymaniu wniosku sąd gospodarczy wyznacza jednego ze swoich sędziów do przeprowadzenia oceny sytuacji wnioskodawcy, a następnie sporządzenia z tej oceny sprawozdanie.

Na podstawie tego sprawozdania sąd może, ale nie ma takiego obowiązku, przyznać przedsiębiorcy odroczenie spłaty, tak aby mógł on przedstawić wierzycielom propozycje układowe.

3. Zarząd komisaryczny

Dłużnik będący przedsiębiorcą powinien złożyć uzasadniony wniosek do sądu gospodarczego, w którego okręgu znajduje się jego główne miejsce prowadzenia działalności lub – w przypadku spółki – siedziba statutowa.

Przedsiębiorca może ubiegać się o ustanowienie zarządu komisarycznego, jeżeli utracił zdolność kredytową lub nie jest w stanie spłacić wszystkich swoich zobowiązań. Ponadto we wniosku należy określić sposób restrukturyzacji działalności dłużnika albo korzystne spieniężenie jego aktywów. Wreszcie zgodnie z orzecznictwem dłużnicy powinni postępować zgodnie z dobrą wiarą. W tym kontekście sąd może w ramach swojej władzy dyskrecjonalnej ocenić, czy w świetle okoliczności faktycznych sprawy przedsiębiorca jest w dobrej wierze, co jest warunkiem koniecznym dopuszczenia go do tego postępowania.

4. Nadmierne zadłużenie

Nadmierne zadłużenie dotyczące osób fizycznych jest sytuacją, w której dłużnik posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Wielkiego Księstwa Luksemburga wyraźnie nie jest w stanie regulować wszystkich wymagalnych oraz krótkoterminowych zobowiązań niezwiązanych z działalnością gospodarczą, ani wywiązać się z solidarnego zobowiązania zabezpieczenia lub spłaty zadłużenia osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą lub spółki, o ile de facto ani de iure nie zarządzał tą spółką.

Postępowanie wspólnej spłaty zobowiązań obejmuje trzy następujące etapy:

• postępowanie ugodowe (la phase du règlement conventionnel), prowadzone przed Komisją Mediacyjną w sprawach Nadmiernego Zadłużenia (Commission de médiation en matière de surendettement);
• sądowe postępowanie naprawcze (la phase du redressement judiciaire), prowadzone przez sąd pokoju (juge de paix) właściwy dla miejsca zamieszkania nadmiernie zadłużonego dłużnika;
• postępowanie likwidacyjne dotyczące majątku osobistego dłużnika (la phase du rétablissement personnel), tzw. „upadłość osobista” (faillite civile), prowadzone przez sąd pokoju właściwy dla miejsca zamieszkania nadmiernie zadłużonego dłużnika.

Należy mieć na uwadze, że postępowanie likwidacyjne dotyczące majątku osobistego dłużnika, które ma charakter subsydiarny względem pozostałych dwóch etapów postępowania wspólnej spłaty zobowiązań, można przeprowadzić jedynie wówczas, gdy nadmiernie zadłużony dłużnik znajduje się w sytuacji nieodwracalnej, tj. wówczas, gdy dłużnik nie jest w stanie wdrożyć:

• środków przewidzianych w planie spłaty zobowiązań przyjętym w postępowaniu ugodowym; lub
• środków zaproponowanych przez Komisję Mediacyjną w ramach planu spłaty zobowiązań przyjętego w postępowaniu ugodowym; oraz
• środków określonych w sądowym postępowaniu naprawczym.

Należy również zauważyć, że wnioski o wszczęcie postępowania układowego należy adresować do przewodniczącego Komisji Mediacyjnej.

Formularz wniosku o wszczęcie postępowania ugodowego można pobrać ze strony internetowej pod adresem: https://justice.public.lu/fr/creances/surendettement.html

Ponadto wierzyciele nadmiernie zadłużonego dłużnika zgłaszają swoje wierzytelności do Biura Informacji i Porad w sprawach Nadmiernego Zadłużenia (Service d’information et de conseil en matière de surendettement).

Formularz wniosku można pobrać pod adresem: https://justice.public.lu/fr/creances/surendettement.html.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

1. Postępowanie upadłościowe

Po wydaniu przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości upadły automatycznie traci prawo zarządu wszystkimi składnikami swojego majątku, nawet tymi, które mogą mu zostać zwrócone po ogłoszeniu przez sąd upadłości.

Utrata prawa zarządu dotyczy wszystkich rzeczy ruchomych i nieruchomości upadłego. Celem tego mechanizmu jest ochrona interesów ogółu wierzycieli.

Ogólnie rzecz biorąc, po przybyciu do pomieszczeń upadłego syndyk (curateur) sporządza spis inwentarza znajdujących się tam składników majątku. Sporządzając spis, syndyk powinien zadbać o podział składników majątku na te, które należą do upadłego i te, do których osoby trzecie mogą zgłaszać różne roszczenia.

Spieniężając aktywa (rzeczy ruchome i nieruchomości) dłużnika, syndyk ma zadbać o jak najlepsze uwzględnienie interesów ogółu wierzycieli. Sprzedaż tych składników przez syndyka wymaga uzyskania zezwolenia sądu. Rzeczy ruchome i nieruchomości upadłego podlegają sprzedaży na zasadach określonych w kodeksie spółek handlowych. Zyski ze sprzedaży tych aktywów w ramach postępowania dotyczącego niewypłacalności należy złożyć na specjalnie do tego celu utworzonym rachunku bankowym.

2. Nadmierne zadłużenie

Sąd sporządza ocenę sytuacji finansowej i społecznej dłużnika w celu zweryfikowania wierzytelności oraz wyceny aktywów i pasywów.

Po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania likwidacyjnego dotyczącego majątku osobistego dłużnika i stwierdzeniu, czy są aktywa podlegające spieniężeniu sąd przystępuje do likwidacji majątku dłużnika.

Sąd orzeka w sprawie wszystkich spornych wierzytelności i nakazuje likwidację majątku osobistego dłużnika. Spieniężeniu nie podlegają jedynie przedmioty codziennego użytku oraz składniki majątku osobistego, które są dłużnikowi niezbędne do pracy zarobkowej. Majątek nadmiernie zadłużonego dłużnika likwiduje się w postępowaniu likwidacyjnym dotyczącym majątku osobistego dłużnika zgodnie z celem przewidzianym w przepisach prawa, którym jest naprawa sytuacji finansowej dłużnika poprzez umożliwienie godnego życia jemu oraz członkom jego gospodarstwa domowego.

W całym postępowaniu likwidacyjnym prawa dłużnika oraz czynności w imieniu dłużnika względem jego majątku wykonuje wyznaczony przez sąd syndyk (liquidateur).

W terminie sześciu miesięcy syndyk (liquidateur) ma obowiązek sprzedać aktywa dłużnika w sposób polubowny lub przeprowadzić sprzedaż przymusową.

Skutki postępowania likwidacyjnego dotyczącego majątku osobistego dłużnika:

1. jeżeli zyski z likwidacji majątku dłużnika w postępowaniu likwidacyjnym są wystarczające do zaspokojenia roszczeń wierzycieli, sąd zamyka postępowanie;
2. jeżeli zyski z likwidacji majątku dłużnika w postępowaniu likwidacyjnym nie wystarczają do zaspokojenia roszczeń wierzycieli, sąd wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania z powodu niewystarczających aktywów;
3. jeżeli dłużnik nie ma innych aktywów poza przedmiotami codziennego użytku i składnikami majątku osobistego, które są niezbędne do pracy zarobkowej, sąd zamyka postępowanie z powodu niewystarczających aktywów;
4. jeżeli aktywa stanowią wyłącznie rzeczy pozbawione wartości rynkowej lub ich sprzedaż pociągnęłaby za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty względem ich wartości rynkowej, sąd zamyka postępowanie z powodu niewystarczających aktywów.

Zamknięcie postępowania z powodu niewystarczających aktywów powoduje umorzenie wszystkich zobowiązań dłużnika niezwiązanych z jego działalnością gospodarczą.

Z umorzenia zobowiązań dłużnika niezwiązanych z działalnością gospodarczą wyłącza się jednak następujące rodzaje długów:

• długi spłacone przez współdłużnika lub przez poręczyciela zamiast dłużnika;
• długi, o których mowa w art. 46 ustawy, tj. bieżące świadczenia z tytułu zobowiązań alimentacyjnych oraz świadczenia odszkodowawcze przyznane ofiarom umyślnych przestępstw z użyciem przemocy w związku z doznanym przez nie uszczerbkiem na zdrowiu.

Długi, o których mowa w art. 46 ustawy, mogą jednak zostać umorzone, jeżeli wierzyciel zgodził się na odroczenie ich spłaty, restrukturyzację lub ich umorzenie.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

1. Postępowanie upadłościowe

Po wydaniu przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości upadły automatycznie traci prawo zarządu wszelkimi swoimi aktywami, w tym nawet tymi, które mogą mu przypaść.

Po wydaniu takiego postanowienia majątek dłużnika trafia pod zarząd syndyka.

Jeżeli upadły jest osobą prawną, w skład masy upadłości wchodzą wszystkie aktywa i pasywa spółki, z wyłączeniem praw udziałowych wspólników tej spółki.

Syndyków wybiera się spośród osób, które cechują się odpowiednim zmysłem oraz uczciwością i wiarygodnością w zarządzaniu.

W praktyce sędziowie sądów okręgowych właściwych w sprawach gospodarczych wybierają syndyków z wykazu adwokatów (avocats). Sąd może jednak wyznaczyć syndyka również spośród notariuszy lub biegłych rewidentów / audytorów, o ile wymaga tego interes upadłego.

Tak jak w przypadku wszystkich postępowań z udziałem przedsiębiorców sądem właściwym w sprawach upadłościowych jest sąd gospodarczy.

To zatem do obowiązków sądu gospodarczego należy wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości, określenie daty zaprzestania regulowania zobowiązań, wyznaczenie poszczególnych uczestników postępowania (sędziego-komisarza (juge-commissaire), syndyka (curateur)), wyznaczenie terminu do zgłaszania wierzytelności oraz przygotowanie sprawozdania z weryfikacji wierzytelności, a także wydanie postanowienia o zamknięciu postępowania upadłościowego.

Zarządzanie majątkiem dłużnika powierza się wyznaczonemu przez sąd syndykowi, który odpowiada za likwidację tego majątku i podział zysków z likwidacji między poszczególnych wierzycieli zgodnie z zasadami dotyczącymi wierzytelności uprzywilejowanych i wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo.

Sędzia-komisarz odpowiada za nadzór nad czynnościami podejmowanymi w związku z upadłością, zarządzaniem majątkiem i jego likwidacją. Na rozprawie sędzia-komisarz zgłasza wszelkie ewentualne spory oraz zarządza wdrożenie środków pilnych, niezbędnych do zabezpieczenia i zachowania składników masy upadłości. Sędzia-komisarz przewodniczy również zgromadzeniom wierzycieli upadłego.

Po ogłoszeniu upadłości przez sąd upadły przedsiębiorca traci prawo zarządu swoim majątkiem oraz nie może już regulować płatności lub zawierać umów ani podejmować innych czynności dotyczących tego majątku.

2. Nadmierne zadłużenie

Jeżeli chodzi o zobowiązania dłużnika i skutki wszczęcia postępowania wspólnej spłaty dla jego majątku, należy mieć na uwadze, że dłużnik poddany jest obowiązkowi należytego postępowania.

W okresie należytego postępowania dłużnik obowiązany jest:

• współpracować z organami i podmiotami uczestniczącymi w postępowaniu poprzez wyrażenie zgody na dobrowolne podawanie wszelkich informacji o swoim majątku, swoich dochodach i długach oraz wszelkich zmianach swojej sytuacji;
• prowadzić, w miarę możliwości, działalność zarobkową w sposób odpowiadających swoim zdolnościom;
• nie pogarszać swojej niewypłacalności oraz sumiennie podejmować czynności służące zmniejszeniu swojego zadłużenia;
• nie faworyzować konkretnego wierzyciela, z wyjątkiem wierzycieli alimentacyjnych w zakresie zobowiązań bieżących, wynajmujących w zakresie zobowiązań bieżących z tytułu czynszu za lokal spełniający podstawowe potrzeby dłużnika, dostawców towarów i usług niezbędnych do prowadzenia godnego życia, a także wierzycieli w zakresie egzekucji bieżących zobowiązań odszkodowawczych wynikających z popełnienia umyślnego przestępstwa z użyciem przemocy, wywołującego uszczerbek na zdrowiu;
• wywiązywać się z podjętych w postępowaniu zobowiązań.

W postępowaniu przewidziano dwa rodzaje organów w zależności od tego, czy jest to postępowanie ugodowe czy postępowanie sądowe.

Postępowanie ugodowe prowadzi Komisja Mediacyjna. Członków Komisji Mediacyjnej powołuje minister. Komisja, w skład której wchodzą m.in. przewodniczący i sekretarz, zbiera się co najmniej raz na kwartał. Kandydaci na członków Komisji Mediacyjnej mają obowiązek przedstawić stosowne dokumenty, w tym m.in. zaświadczenia z rejestru karnego. Powołani członkowie mają prawny obowiązek zawiadomić ministra o wszelkich toczących się przeciwko nim postępowaniach karnych lub o wydanych przeciwko nim wyrokach skazujących, co umożliwi mu wyznaczenie innych osób na ich miejsce. Członkowie Komisji Mediacyjnej otrzymują diety w wysokości 10 EUR za jedno posiedzenie, zaś przewodniczący – w wysokości 20 EUR za jedno posiedzenie.

Komisja Mediacyjna rozstrzyga w szczególności w zakresie wniosków o wszczęcie postępowania oraz o dopuszczalności zgłoszonych wierzytelności. Ponadto Komisja zatwierdza lub zmienia projekty zawartych ugód, które są jej przedkładane po zakończeniu czynności wyjaśniających przez Biuro Informacji i Porad w sprawach Nadmiernego Zadłużenia (zwane dalej „Biurem”).

Jeżeli w terminie sześciu miesięcy od dnia uwzględnienia przez Komisję wniosku o wszczęcie postępowania zainteresowane strony nie przyjmą zaproponowanej ugody, Komisja sporządza protokół, w którym informuje o niepowodzeniu postępowania ugodowego. W terminie dwóch miesięcy od dnia opublikowania tego protokołu w rejestrze dłużnik może wnieść do sądu okręgowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania o wszczęcie sądowego postępowania naprawczego. Jeżeli we wskazanym terminie dłużnik nie złoży takiego wniosku, ponowny wniosek o wszczęcie postępowania wspólnej spłaty zobowiązań będzie mógł złożyć dopiero po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia protokołu w rejestrze.

W razie wszczęcia sądowego postępowania naprawczego strony zostaną wezwane do stawiennictwa przed sądem pokoju, który może zażądać od nich przedstawienia wszelkich dokumentów lub informacji umożliwiających ustalenie majątku dłużnika (jego aktywów i pasywów).

Na podstawie otrzymanych informacji sąd sporządza plan naprawczy, który obejmuje środki umożliwiające dłużnikowi uregulowanie zobowiązań.

Sporządzony przez sąd plan naprawczy obowiązuje przez maksymalnie siedem lat i może zostać uchylony jedynie w nielicznych przypadkach (w szczególności gdy dłużnik nie przestrzega nałożonych na niego przez plan naprawczy zobowiązań).

3. Zarząd komisaryczny

W ramach zarządu komisarycznego dłużnik traci swoje uprawnienia decyzyjne na rzecz komisarzy (commissaires), których zadaniem jest sporządzenie spisu inwentarza oraz planu restrukturyzacyjnego albo planu likwidacji i podziału aktywów. Ponadto dłużnik nie może podejmować czynności, które utrudniałyby powołanym w tym postępowaniu komisarzom wykonywanie obowiązków.

4. Postępowanie układowe

W postępowaniu układowym dłużnik nie może sprzedać ani obciążyć hipoteką żadnego składnika majątku ani zaciągnąć jakiegokolwiek zobowiązania bez zgody sędziego delegowanego (juge délégué). Sędzia delegowany sporządza spis inwentarza i bada sytuację przedsiębiorstwa, w razie konieczności korzystając z pomocy biegłych.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Poszczególne rodzaje postępowań, które wskazano powyżej, nie powodują wygaśnięcia wierzytelności uprzywilejowanych, z wyjątkiem postępowania układowego.

1. Postępowanie układowe

Wierzyciele posiadający wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, którzy biorą udział w głosowaniu nad układem, tracą status wierzycieli uprzywilejowanych (art. 10 ustawy z dnia 14 kwietnia 1886 r.).

2. Postępowanie upadłościowe

Jeżeli chodzi o upadłość, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, jeżeli sąd ogłosił upadłość dłużnika, nie można już dokonać potrącenia ustawowego, sądowego ani umownego, nawet pomiędzy istniejącymi już wierzytelnościami, jeżeli do tej chwili nie spełniały jednego z trzech kryteriów, tj. bezsporności, wymagalności i jednorodności. Chociaż ogłoszenie upadłości może uniemożliwić dokonanie potrącenia ustawowego, nie należy stąd twierdzić, że taka sytuacja wystąpi w sposób bezwzględny lub z mocą wsteczną. Ogłoszenie upadłości nie wpływa na możliwość potrącenia ustawowego, jeżeli stosowne przesłanki zostały spełnione przed wszczęciem przez sąd postępowania upadłościowego. Sąd Apelacyjny (Cour d’appel) orzekł, że „znajdowanie się w okresie pomiędzy zaprzestaniem regulowania zobowiązań a wszczęciem postępowania nie stoi na przeszkodzie w dokonywaniu takich potrąceń. Dokonanie potrącenia ustawowego jest możliwe mimo zaprzestania płatności. Nie stanowi ono czynności dłużnika, ponieważ potrącenie następuje bez jego wiedzy; taka sytuacja nie wchodzi w zakres zastosowania art. 445 kodeksu spółek handlowych”.

Jeżeli chodzi o potrącenie sądowe, sąd nie może go ustanowić po wszczęciu postępowania zbiorowego. Można go jednak dokonać w okresie pomiędzy zaprzestaniem regulowania zobowiązań a wszczęciem postępowania, o ile postanowienie ustanawiające je uprawomocniło się (nie można już go zaskarżyć). Wówczas potrącenie staje się skuteczne dopiero w dniu wydania tego postanowienia.

Jeżeli chodzi o potrącenie umowne, jest ono oczywiście niedopuszczalne po wszczęciu postępowania zbiorowego. Nie można go dokonać również w okresie pomiędzy zaprzestaniem regulowania zobowiązań a wszczęciem postępowania, ponieważ zgodnie z art. 445 kodeksu spółek handlowych taki sposób świadczenia jest wadliwy i w konsekwencji powoduje nieważność czynności z mocy prawa [1].

Należy jednak mieć na uwadze, że w ustawie z dnia 5 sierpnia 2005 r. o zabezpieczeniach finansowych (loi du 5 août 2005 sur les garanties financières) przewidziano szczególne odstępstwa od opisanych powyżej zasad dotyczące np. umów potrącenia, które strony mogą zawrzeć w dniu wszczęcia postępowania dotyczącego niewypłacalności (lub nawet w późniejszym terminie – zob. art. 18 i nast. ustawy z dnia 5 sierpnia 2005 r. o zabezpieczeniach finansowych).

3. Zarząd komisaryczny

Jeżeli chodzi o zarząd komisaryczny, postępowanie układowe lub moratorium w spłacie zadłużenia, dokonywanie takich potrąceń po utracie przez dłużnika prawa do rozporządzania swoimi majątkiem oraz do wykonywania swoich praw jest niedopuszczalne.

[1] „La compensation comme garantie d’une créance sur un débiteur en faillite”, Pierre HURT, J.T., 2010, s. 30.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Jednym z głównych problemów, z którymi borykają się syndycy po wszczęciu przez sąd postępowania upadłościowego, są obowiązujące umowy, które zostały zawarte przed ogłoszeniem upadłości. Przyjmuje się, że te obowiązujące umowy pozostają w mocy do czasu ich rozwiązania przez syndyka, z wyjątkiem umów o pracę, które w dniu ogłoszenia upadłości wygasają automatycznie [art. 12-1 kodeksu pracy (Code du travail)].

Rozważając możliwość tymczasowego dalszego obowiązywania takich umów, syndyk bierze pod uwagę interesy różnych stron. Jeżeli umowa zawiera postanowienia, zgodnie z którymi wygasa ona w razie ogłoszenia upadłości jednej ze stron, syndyk ma obowiązek zdecydować, czy zamierza zakwestionować zastosowanie tych postanowień (mając na uwadze, że ważność tych postanowień jest kwestią sporną; np. w Belgii w odniesieniu do umów najmu komercyjnego takie postanowienia uważa się za nieważne).

W każdym razie decyzja o utrzymaniu w mocy lub rozwiązaniu tych umów należy zasadniczo wyłącznie do syndyka. Jeżeli druga strona umowy zakwestionuje decyzję syndyka, powołując się na automatyczne wygaśnięcie umowy wskutek ogłoszenia upadłości kontrahenta, syndyk prawdopodobnie będzie zmuszony wziąć udział w postępowaniu sądowym, którego wynik jest niepewny, a które wiąże się z kolejnymi kosztami obciążającymi masę upadłości [1].

[1] Źródła: „Les procédures collectives au Luxembourg”, Yvette HAMILIUS i Brice HELLINCKX (autorzy rozdziału 3), Editions Larcier, 2014, s. 86.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

1. Postępowanie układowe, postępowanie upadłościowe, moratorium w spłacie zadłużenia i zarząd komisaryczny

Jeżeli chodzi o postępowanie układowe, postępowanie upadłościowe, moratorium w spłacie zadłużenia i zarząd komisaryczny, czynności egzekucyjne wobec przedsiębiorcy i jego majątku ulegają zawieszeniu. W Wielkim Księstwie Luksemburga nie ma jednak przepisów prawa zakazujących wierzycielom podejmowania czynności zmierzających do zachowania integralności majątku ich dłużnika.

We wszystkich tych postępowaniach dłużnik nie może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem. „Od chwili wydania przez sąd orzeczenia o ogłoszeniu upadłości do chwili zamknięcia postępowania nie można skutecznie dokonać żadnej czynności prawnej wobec samego upadłego względem majątku, który wchodzi w skład masy upadłości” (Lux. 12 stycznia 1935 r., Pas. 14, s. 27). „Wierzyciele nieuprzywilejowani oraz wierzyciele posiadający ogólną wierzytelność uprzywilejowaną nie mogą w okresie upadłości pozwać upadłego ani nawet syndyka, lecz mają jedynie możliwość zgłoszenia wierzytelności lub wytoczenia powództwa o uznanie ich wierzytelności” (Cass. 13 listopada 1997 r., Pas. 30, s. 265).

W niektórych przypadkach można jednak podejmować pewne czynności w zakresie rozporządzania majątkiem – za aprobatą osoby wyznaczonej przez sąd gospodarczy (dotyczy to moratorium w spłacie zadłużenia lub zarządu komisarycznego).

Ponadto na mocy orzeczenia o ogłoszeniu upadłości długi, które nie były należne, stają się wymagalne, a odsetki od nich przestają być naliczane.

2. Nadmierne zadłużenie

Jeżeli chodzi o postępowanie wspólnej spłaty zobowiązań, uwzględnienie przez Komisję Mediacyjną wniosku dłużnika powoduje automatyczne zawieszenie wszelkich czynności egzekucyjnych prowadzonych przeciwko majątkowi dłużnika, z wyjątkiem czynności dotyczących zobowiązań alimentacyjnych. Ponadto przestają być naliczane odsetki, a długi, które nie były należne, stają się wymagalne.

Jeżeli postępowanie ugodowe zakończy się niepowodzeniem, sąd pokoju prowadzący postępowanie może zawiesić wszelkie czynności egzekucyjne na tych samych warunkach co wskazane powyżej.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Jeżeli chodzi o postępowania sądowe będące w toku w chwili wszczęcia przez sąd postępowania dotyczącego niewypłacalności, syndyk może je kontynuować. W takich przypadkach powodowie powinni jednak włączyć syndyka do postępowania, jako jedynego uprawnionego do skutecznej reprezentacji upadłego dłużnika.

Jeżeli sąd uzna roszczenia wobec dłużnika, wierzyciele, którzy wnieśli przeciw niemu powództwa przed ogłoszeniem upadłości, uzyskują zabezpieczenie (titre), które będą mogli wykorzystać w postępowaniu likwidacyjnym majątku dłużnika. Egzekucja przymusowa tego tytułu nie jest jednak możliwa, ponieważ wskutek ogłoszenia upadłości dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

1. Postępowanie upadłościowe

Wierzycieli powiadamia się o upadłości ich dłużnika, publikując zawiadomienie o upadłości w co najmniej jednej gazecie wydawanej w Luksemburgu. Następnie wierzyciele powinni zgłosić wierzytelności wraz z zabezpieczeniami (titres) w sekretariacie sądu okręgowego właściwego w sprawach gospodarczych w terminie określonym w orzeczeniu o ogłoszeniu upadłości. Urzędnik sądowy rejestruje wierzytelności i wydaje potwierdzenie ich przyjęcia.

Zgłoszenia wierzytelności powinny być podpisane. Należy w nich podać nazwiska, imiona, wykonywane zawody i adresy wierzycieli oraz kwoty wierzytelności, ich podstawy oraz wszelkie gwarancje lub zabezpieczenia związane z wierzytelnością. Następnie poszczególne wierzytelności są weryfikowane w obecności syndyka, upadłego dłużnika i sędziego-komisarza.

W razie sporów w ramach tej procedury sąd może wezwać wierzycieli do stawiennictwa w celu wyjaśnienia szczegółów dotyczących przysługujących im wierzytelności oraz ich podstaw lub dokładnej kwoty podczas przesłuchania (examen contradictoire).

Jeżeli syndyk ustalił, że są aktywa w majątku dłużnika, które można podzielić między wierzycieli, wzywa ich do stawienia się na posiedzeniu, podczas którego przedstawia sprawozdanie rachunkowe, zaś wierzyciele mają możliwość wyrażenia opinii na temat planu podziału.

Jeżeli aktywa są niewystarczające, sąd wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania upadłościowego.

Jeżeli syndyk nie wywiązał się ze swoich obowiązków w sposób zadowalający wierzycieli, mogą oni wnieść zażalenie do sędziego-komisarza, który w razie potrzeby może powołać innego syndyka.

2. Zarząd komisaryczny

W ramach zarządu komisarycznego komisarze mają obowiązek przedstawić wierzycielom szczegółowe informacje na temat planu restrukturyzacyjnego lub planu likwidacji majątku.

Wierzyciele mogą zostać wówczas poproszeni o przedstawienie uwag. W terminie 15 dni od dnia uzyskania tych informacji wierzyciele powinni poinformować sekretariat o swojej decyzji dotyczącej przyjęcia planu. Nie można go wdrożyć, jeżeli na jego przyjęcie nie zgodzi się ponad połowa wierzycieli, których wierzytelności stanowią więcej niż połowę pasywów dłużnika.

3. Postępowanie układowe

W postępowaniu układowym zwołuje się zgromadzenie wierzycieli, aby umożliwić im omówienie propozycji układowych przedstawionych przez sędziego delegowanego. W związku z tym wierzyciele powinni zgłosić swoje wierzytelności i określić, czy przyjmują propozycje układowe.

Następnie wierzyciele mogą również przedstawić uwagi na posiedzeniu zorganizowanym w celu przyjęcia układu. Mogą oni również złożyć zażalenie na postanowienie w sprawie zatwierdzenia układu, jeżeli nie zostali zaproszeni na zgromadzenie wierzycieli lub jeżeli zagłosowali przeciwko przyjęciu propozycji układowych.

4. Nadmierne zadłużenie

W postępowaniu ugodowym w pierwszej kolejności wierzyciele powinni zgłosić swoje wierzytelności do Biura Informacji i Porad w sprawach Nadmiernego Zadłużenia. Następnie wierzyciele mogą czynnie uczestniczyć w procesie przyjęcia ugody przez to Biuro.

W dalszej kolejności Komisja Mediacyjna w sprawach Nadmiernego Zadłużenia zwołuje zgromadzenie wierzycieli i przedstawia propozycje zawarte w ugodzie. Aby ugodę można było uznać za przyjętą, za jej przyjęciem powinno opowiedzieć się co najmniej 60% wierzycieli, których wierzytelności stanowią 60% wszystkich wierzytelności. Brak stanowiska wierzycieli oznacza udzielenie zgody.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Syndycy w postępowaniu upadłościowym reprezentują zarówno upadłego, jak i ogół wierzycieli. W ramach tych podwójnych kompetencji nie tylko odpowiadają oni za zarządzanie majątkiem upadłego, ale mają również prawo nadzoru – jako powodowie lub pozwani – nad wszelkimi czynnościami podejmowanymi w celu zachowania majątku, który ma służyć jako zabezpieczenie interesów wierzycieli, a także do odzyskania lub pomnożenia tego majątku we wspólnym interesie wierzycieli (Sąd Apelacyjny, 2 lipca 1880 r., Pas. 2, s. 49).

Syndyk może podejmować wszelkie czynności względem wspólnego zabezpieczenia wierzycieli, którym jest majątek upadłego, tj. czynności służące odzyskaniu, ochronie lub likwidacji tego majątku (Sąd Apelacyjny, 25 lutego 2015 r., Pas. 37, s. 483).

Jeżeli chodzi o umowy, które obowiązywały po wydaniu przez sąd orzeczenia o ogłoszeniu upadłości, syndyk ma obowiązek zdecydować, czy umowy te należy rozwiązać, czy też – jeżeli mogą przynieść zysk – lepszym rozwiązaniem byłoby ich utrzymanie w mocy w celu późniejszej spłaty zobowiązań upadłego.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wszyscy wierzyciele powinni zgłosić swoje wierzytelności niezależnie od ich rodzaju oraz bez względu na to, czy są one wierzytelnościami uprzywilejowanymi. Wyjątkiem w tym postępowaniu są jednak wierzytelności masy upadłości, tj. wierzytelności, które powstały po wszczęciu postępowania upadłościowego oraz w związku z prowadzeniem tego postępowania (np. koszty wynagrodzenia syndyka, czynsz należny po ogłoszeniu upadłości itd.).

Jeżeli chodzi o wierzytelności masy upadłości powstałe po wszczęciu przez sąd postępowania dotyczącego niewypłacalności i które wynikają z zarządu tą masą lub kontynuowania niektórych działań przedsiębiorstwa w upadłości, są one zaspokajane przed podziałem pozostałych aktywów pomiędzy wierzycieli masy. Wierzytelności masy upadłości mają zatem we wszystkich przypadkach pierwszeństwo przed wierzytelnościami pozostałymi.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

1. Postępowanie upadłościowe

W postępowaniu upadłościowym orzeczenie o ogłoszeniu upadłości publikuje się na różne sposoby (w prasie, wpis w rejestrze prowadzonym w sądzie gospodarczym), tak aby wierzyciele upadłego dłużnika mogli dowiedzieć się o sytuacji dłużnika oraz się ujawnić (art. 472 kodeksu spółek handlowych).

Następnie wierzyciele powinni zgłosić swoje wierzytelności w sekretariacie sądu gospodarczego oraz przedłożyć dokumenty na ich potwierdzenie (art. 496 kodeksu spółek handlowych).

Formularz, za pomocą którego wierzyciele mogą zgłosić swoje wierzytelności, jest dostępny w internecie pod adresem: http://www.justice.public.lu/fr/creances/declaration-creance/index.html

Syndyk odpowiedzialny za likwidację masy weryfikuje wierzytelności i może je kwestionować (art. 500 kodeksu spółek handlowych).

Każda zakwestionowana zgłoszona wierzytelność podlega rozpatrzeniu przez sąd.

Jeżeli jednak zaistnieją kwestie sporne należące do kategorii spraw nierozpatrywanych przez sąd okręgowy orzekający w sprawach gospodarczych, podlegają one rozpoznaniu przez właściwy sąd, który wyda orzeczenie co do istoty sprawy. Kieruje się je również do rozpoznania przez sąd okręgowy właściwy w sprawach gospodarczych, który zgodnie z art. 504, określa, do jakiej wysokości roszczeń wierzyciel sporny może brać udział w negocjowaniu układu (art. 502).

2. Postępowanie układowe

W postępowaniu układowym dłużnik, który wnosi o zawarcie układu, ma obowiązek wskazać we wniosku dane osobowe i adresy wierzycieli oraz kwoty ich wierzytelności (art. 3 ustawy z dnia 14 kwietnia 1886 r.).

Wierzyciele otrzymują przesyłką poleconą zawiadomienie (art. 8 ustawy z 14 kwietnia 1886 r.) zawierające wezwanie do udziału w zgromadzeniu wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Wezwanie to publikuje się również w prasie.

Na zgromadzeniu tym wierzyciele zgłaszają swoje wierzytelności, podając ich wysokość.

Jak wskazano powyżej, wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo, którzy biorą udział w głosowaniu nad układem, tracą status wierzycieli uprzywilejowanych (art. 10 ustawy z dnia 14 kwietnia 1886 r.).

3. Moratorium w spłacie zadłużenia

Jeżeli chodzi o moratorium w spłacie zadłużenia dłużnik również ma obowiązek przedstawić wykaz wierzycieli, podając ich siedzibę lub miejsca zamieszkania wraz z kwotami przysługujących im wierzytelności.

Wezwanie do udziału w zgromadzeniu przesyła się wierzycielom przesyłką poleconą (art. 596 kodeksu spółek handlowych). Wezwanie to ogłasza się również w prasie.

Na zgromadzeniu, na które wierzyciele zostali wezwani, są oni obowiązani zgłosić przysługujące im wierzytelności, wskazując ich kwoty (art. 597 kodeksu spółek handlowych).

4. Zarząd komisaryczny

W ramach zarządu komisarycznego wierzytelności nie zgłasza się, ani nie przyjmuje. We wniosku o ustanowienie zarządu komisarycznego dłużnik wskazuje sądowi dane swoich wierzycieli.

Następnie sąd zawiadamia tych wierzycieli o planie restrukturyzacyjnym lub planie likwidacji aktywów sporządzonym przez wyznaczonych przez sąd komisarzy.

5. Postępowanie oddłużeniowe

W terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia zawiadomienia dotyczącego wspólnej spłaty zobowiązań wierzyciele nadmiernie zadłużonego dłużnika obowiązani są zgłosić przysługujące im wierzytelności do Biura Informacji i Porad w sprawach Nadmiernego Zadłużenia.

Zgłoszenie wierzytelności wymaga spełnienia kryteriów określonych w art. 6 i 7 rozporządzenia Wielkiego Księcia z dnia 17 stycznia 2014 r. wykonującego ustawę z dnia 8 stycznia 2013 r. o nadmiernym zadłużeniu (règlement grand-ducal du 17 janvier 2014 portant exécution de la loi du 8 janvier 2013 concernant le surendettement).

Wierzyciele mogą skorzystać z formularza zgłoszenia.

Dopuszczalność zgłaszanych wierzytelności bada Komisja Mediacyjna.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Zgodnie z podstawową zasadą prawa upadłościowego każdy wierzyciel otrzymuje taki sam udział, proporcjonalnie do kwoty przysługującej mu wierzytelności.

Niektórych wierzycieli zabezpieczonych lub wierzycieli uprzywilejowanych, zaspokaja się w pierwszej kolejności.

Wierzyciele uprzywilejowani są zaspokajani w kolejności określonej w ustawie, zgodnej z porządkiem publicznym (właściciele wynajmujący nieruchomości, wierzyciele hipoteczni, wierzyciele zabezpieczeni zastawem na przedsiębiorstwie, a w szczególności Skarb Państwa w najszerszym rozumieniu tego pojęcia).

Co do zasady syndyk stosuje przepisy art. 2096–2098 oraz art. 2101 i art. 2102 kodeksu cywilnego (Code civil).

Syndyk ma obowiązek zweryfikować każdą wierzytelność, stosując przepisy prawa i orzecznictwo.

Aktywa netto przysługujące wierzycielom nieuprzywilejowanym należy podzielić w sposób proporcjonalny zgodnie z art. 561 akapit pierwszy kodeksu spółek handlowych.

Po zapoznaniu się z wysokością opłat określonych przez sąd oraz kwoty pozostałej do podziału między wierzycieli nieuprzywilejowanych i ustaleniu przez sąd kolejności wierzycieli uprzywilejowanych syndyk sporządza plan podziału aktywów, który w pierwszej kolejności przedkłada sędziemu-komisarzowi. Zgodnie z art. 533 kodeksu spółek handlowych syndyk przesyła przesyłką poleconą wszystkim wierzycielom wezwanie na posiedzenie w celu przedstawienia im sprawozdania finansowego. Do tego wezwania syndyk załącza kopię planu podziału aktywów.

Wezwanie na posiedzenie doręcza upadłemu komornik sądowy (huissier) lub ogłasza się je w jednej z luksemburskich gazet.

Jeżeli żaden z wierzycieli nie zakwestionuje sprawozdania finansowego syndyka, syndyk sporządza protokół z posiedzenia na podstawie planu podziału aktywów i przedkłada go do podpisu sędziemu-komisarzowi oraz sekretarzowi (greffier).

Po przedstawieniu sprawozdania finansowego syndyk spłaca wierzycieli.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

1. Postępowanie upadłościowe

W postępowaniu upadłościowym po dokonaniu spłat syndyk może złożyć wniosek o zamknięcie postępowania upadłościowego, będący dla sądu podstawą do jego zakończenia.

Zgodnie z art. 536 kodeksu spółek handlowych wierzyciele nie mogą dochodzić roszczeń od upadłego, którego sąd nie uznał za winnego doprowadzenia do swojej upadłości wskutek niedbalstwa lub umyślnego działania, co stanowi czyn zagrożony odpowiedzialnością karną, chyba że w ciągu siedmiu lat od dnia wydania orzeczenia o zamknięciu postępowania z powodu niewystarczających aktywów jego sytuacja majątkowa ulegnie poprawie.

Zgodnie z art. 586 kodeksu spółek handlowych upadły, który w pełni wywiązał się ze wszystkich wymagalnych zobowiązań, głównych, jak i odsetek i kosztów, może uzyskać rehabilitację, wnosząc o to do Sądu Najwyższego (Cour supérieure de justice).

2. Postępowanie układowe, moratorium w spłacie zadłużenia, zarząd komisaryczny

Jeżeli chodzi o postępowanie układowe, moratorium w spłacie zadłużenia oraz zarząd komisaryczny, sąd zamyka postępowanie orzeczeniem o zastosowaniu odpowiedniego środka.

Sąd może nałożyć na upadłego dłużnika sankcje przewidziane w kodeksie cywilnym lub w kodeksie karnym.

Jeżeli sąd uzna, że upadły doprowadził do swojej upadłości, dopuszczając się rażącego niedbalstwa, może zakazać mu prowadzenia działalności gospodarczej, czy to bezpośrednio, czy za pośrednictwem innej osoby. Zakaz ten dotyczy również objęcia w spółce funkcji pozwalającej na podejmowanie w niej decyzji.

Inne sankcje przewidziane w kodeksie cywilnym, które sąd może nałożyć w odniesieniu do upadłości spółek handlowych, obejmują możliwość rozszerzenia upadłości na osoby sprawujące funkcje kierownicze w spółce oraz możliwość wytoczenia powództwa na podstawie art. 1382 i 1383 kodeksu cywilnego (odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadach ogólnych), a także art. 59 i 192 ustawy o spółkach handlowych (loi sur les sociétés commerciales).

Sąd może nałożyć na upadłego również sankcje przewidziane w kodeksie karnym (bankructwo przestępcze).

W postępowaniu układowym dłużnik, który skorzystał z tego trybu, ma obowiązek spłacić zobowiązania względem wierzycieli, jeżeli jego sytuacja majątkowa poprawiła się (art. 25 ustawy z dnia 14 kwietnia 1886 r. o postępowaniu układowym).

W postępowaniu układowym nie bierze się pod uwagę następujących kategorii zobowiązań:

• podatków i innych należności wobec państwa;
• wierzytelności uprzywilejowanych i zabezpieczonych hipotekami lub zastawami;
• zobowiązań alimentacyjnych.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Jeżeli po zamknięciu postępowania dotyczącego niewypłacalności pozostały aktywa, wierzyciele otrzymują pełne kwoty lub proporcjonalną część kwot przysługujących im wierzytelności zgodnie z warunkami podziału, które sąd przyjął w orzeczeniu zamykającym postępowanie.

Jeżeli sąd nie uznał upadłego za winnego przestępstwa bankructwa zwykłego albo podstępnego, wierzyciele nie mogą dochodzić od niego swoich roszczeń, chyba że w ciągu siedmiu lat od dnia wydania orzeczenia zamykającego postępowanie upadłościowe sytuacja majątkowa dłużnika poprawiła się.

Wierzyciele mogą również wytoczyć powództwo na podstawie art. 1382 i 1383 kodeksu cywilnego, powołując się na odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach ogólnych osób sprawujących funkcje kierownicze w podmiocie upadłym, lub powództwo na podstawie art. 59 i 192 ustawy o spółkach handlowych (odpowiedzialność dyrektorów i członków zarządu w zakresie sprawowanego mandatu).

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Koszty wniosku o ogłoszenie upadłości stanowią część kosztów masy upadłości.

Ponieważ są to koszty poniesione w związku z prowadzeniem postępowania upadłościowego, pokrywa się je z masy upadłości przed podziałem przez syndyka pozostałych aktywów pomiędzy poszczególnych wierzycieli.

W art. 1 i 2 ustawy z dnia 29 marca 1893 r. o pomocy prawnej i postępowaniu upadłościowym (loi du 29 mars 1893 concernant l’assistance judiciaire et la procédure en débet) określono poszczególne koszty wynikające z wymogów formalnych postępowania dotyczącego niewypłacalności oraz uregulowano kolejność ich pokrywania, w razie gdy aktywa są niewystarczające.

Właściwy sąd okręgowy ustala wynagrodzenie syndyka na podstawie rozporządzenia Wielkiego Księcia z dnia 18 lipca 2003 r. (règlement grand-ducal du 18 juillet 2003).

Syndyk ma obowiązek sporządzić zestawienie kosztów i wynagrodzenia na podstawie odzyskanych aktywów i złożyć je w sądzie okręgowym właściwym w sprawach gospodarczych.

W art. 536-1 akapit drugi kodeksu spółek handlowych określono, że koszty i wynagrodzenia w postępowaniach upadłościowych zakończonych z powodu niewystarczających aktywów pokrywa Administracja Podatków Pośrednich (Administration de l’Enregistrement) na warunkach określonych w ustawie z dnia 29 marca 1893 r. o pomocy prawnej i postępowaniu upadłościowym.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

1. Postępowanie upadłościowe

Wydając orzeczenie o ogłoszeniu upadłości, sąd może postanowić, że datą zaprzestania regulowania przez upadłego zobowiązań jest data wcześniejsza od daty ogłoszenia upadłości. Data ta nie może jednak zostać określona wcześniej niż w okresie sześciu miesięcy poprzedzających wydanie tego orzeczenia.

Aby zapewnić ochronę interesów wierzycieli, okres pomiędzy zaprzestaniem regulowania zobowiązań a wydaniem tego orzeczenia określa się mianem „stanu niewypłacalności”.

Niektóre czynności dokonane w tym okresie, które mogą naruszać prawa wierzycieli, będą nieważne. Chodzi tutaj w szczególności o:

• wszelkie czynności, których przedmiotem są rzeczy ruchome lub nieruchomości zbyte przez upadłego pod tytułem darmym lub odpłatnie – za cenę sprzedaży, która jest wyraźnie niższa niż wartość danego składnika majątkowego;
• wszelkie świadczenia w gotówce lub świadczenia dokonane przelewem bankowym, w ramach umowy sprzedaży, potrącenia lub w inny sposób w celu uregulowania długów jeszcze niewymagalnych;
• wszelkie świadczenia inne niż w gotówce lub świadczenia dokonane za pomocą weksli w celu spłaty długów wymagalnych;
• wszelkie hipoteki lub wszelkie inne prawa rzeczowe przyznane przez dłużnika na poczet długów zaciągniętych przed zaprzestaniem regulowania zobowiązań.

Jeżeli chodzi o inne czynności, zasada nieważności nie jest jednak stosowana automatycznie.

W związku z tym niektóre świadczenia dokonane przez dłużnika na poczet długów wymagalnych oraz wszelkie inne czynności odpłatne w stanie niewypłacalności mogą być nieważne, jeżeli zostanie udowodnione, że osoby trzecie, na rzecz których tych świadczeń dokonano lub które negocjowały z upadłym, wiedziały o zaprzestaniu przez dłużnika regulowania zobowiązań.

Jeżeli wierzyciel wie, że dłużnik nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, nie może podejmować działań w celu zapewnienia sobie uprzywilejowanego traktowania z naruszeniem interesów ogółu wierzycieli.

Hipoteki i prawa uprzywilejowane (droits d’hypothèque et de privilège), które zostały skutecznie uzyskane, można zarejestrować do dnia wydania przez sąd orzeczenia o ogłoszeniu upadłości. Prawa zarejestrowanie w ciągu 10 dni poprzedzających dzień zaprzestania regulowania zobowiązań lub po upływie tego okresu mogą jednak zostać uznane za nieważne, jeżeli od dnia sporządzenia aktu notarialnego ustanawiającego hipotekę do dnia rejestracji upłynęło ponad 15 dni.

Ponadto wszelkie czynności dokonane podstępnie lub świadczenia dokonane ze szkodą dla wierzycieli, tj. takie, których dłużnik dokonał, będąc w pełni świadomym szkody, jaką te czynności lub świadczenia wyrządzą wierzycielowi (tj. obniżenie wartości masy upadłości, niezastosowanie się do kolejności zaspokajania wierzytelności itd.), są nieważne bez względu na datę ich dokonania.

Pojęcie stanu niewypłacalności nie ma zastosowania do umów o ustanowienie zabezpieczenia finansowego ani do przyszłych wierzytelności przeniesionych na jednostkę specjalnego przeznaczenia do celów sekurytyzacji.

2. Postępowanie układowe

W postępowaniu układowym dłużnik nie może przenieść ani obciążyć hipoteką żadnego składnika majątku. Nie może także zaciągnąć żadnych zobowiązań bez zgody sędziego delegowanego.

3. Zarząd komisaryczny

Od dnia wydania przez sąd orzeczenia dotyczącego wyznaczenia sędziego delegowanego w celu sporządzenia spisu inwentarza przedsiębiorstwa przedsiębiorca nie może – pod rygorem nieważności takich czynności – przenosić ruchomych składników majątkowych, ustanawiać na nich zastawów ani hipotek, zaciągać w związku z nimi zobowiązań ani przyjmować takich składników bez pisemnej zgody sędziego delegowanego.

Należy również pamiętać, że zgodnie z ustawą o zarządzie komisarycznym przedsiębiorca, który zataił część swojego majątku, zawyżył kwotę swoich zobowiązań lub dopuścił do udziału w postępowaniu wierzycieli, którzy zawyżyli kwotę przysługujących im wierzytelności, podlegają odpowiedzialności karnej.

4. Nadmierne zadłużenie

W stosownych przypadkach sędzia może wyznaczyć osoby odpowiedzialne za udzielenie pomocy socjalnej lub edukacyjnej bądź wsparcia w zakresie zarządzania finansami w celu zapewnienia, by część dochodu dłużnika, której nie przeznaczono na spłatę długów, została wykorzystana zgodnie z jej przeznaczeniem.

W ramach swoich obowiązków służbowych osoby te są upoważnione do stosowania wszelkich środków, aby zapobiec wykorzystaniu tej części dochodów do celów niezgodnych z jej przeznaczeniem lub zapobiec naruszeniu interesów gospodarstwa domowego dłużnika.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowania w związku z niewypłacalnością wobec osób prawnych reguluje ustawa XLIX z 1991 r. o postępowaniu upadłościowym i likwidacyjnym (ustawa o upadłości).

Ustawa o upadłości reguluje dwa rodzaje postępowań w związku z niewypłacalnością: postępowanie upadłościowe i postępowanie likwidacyjne.

Postępowanie upadłościowe jest postępowaniem restrukturyzacyjnym, którego celem jest zawieszenie płatności dokonywanych przez dłużnika, któremu grozi niewypłacalność, w celu zawarcia ugody, jak również podjęcia próby wykonania ugody w celu przywrócenia jego wypłacalności.

Postępowanie likwidacyjne jest postępowaniem, którego celem jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli zgodnie z przepisami szczególnymi, gdy niewypłacalny dłużnik zostaje zlikwidowany bez następcy prawnego, w postępowaniu mającym na celu podział całej masy upadłości dłużnika między wierzycieli. Postępowanie likwidacyjne musi jednak zostać zakończone, jeżeli dłużnik spłaci wszystkie swoje długi i koszty postępowania lub jeżeli zawrze ugodę ze swoimi wierzycielami w sprawie warunków restrukturyzacji zadłużenia – zatwierdzoną następnie przez sąd.

Prawo przewiduje na przykład przepisy szczególne, w tym częściowo klauzule derogacyjne, w odniesieniu do węgierskich oddziałów przedsiębiorstw z siedzibami statutowymi za granicą, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw sektora finansowego (instytucji kredytowych, przedsiębiorstw finansowych, zakładów ubezpieczeń, firm inwestycyjnych, publicznych składów).

Postępowania upadłościowego nie można wszcząć wobec przedsiębiorstw sektora finansowego, ale organy nadzorcze mogą interweniować już na wczesnych etapach pogarszania się sytuacji finansowej takich przedsiębiorstw, aby uniknąć ich niewypłacalności; ponadto konieczne jest utworzenie funduszy (fundusz odszkodowawczy, fundusz ochrony inwestorów, fundusz gwarantowania depozytów) w celu ochrony klientów i wypłacania im odszkodowań.

W przypadku przedsiębiorstw sektora finansowego Węgierski Bank Narodowy, w ramach swoich kompetencji jako organu nadzoru finansowego, może wystąpić do sądu o ogłoszenie upadłości takich przedsiębiorstw po cofnięciu zezwolenia dla danego przedsiębiorstwa na prowadzenie działalności.

Ustawa o organizacjach społeczeństwa obywatelskiego zawiera pewne odstępstwa dotyczące postępowania upadłościowego i likwidacyjnego wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego (stowarzyszeń, fundacji); w przeciwnym razie zastosowanie mają przepisy ustawy o upadłości.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia osób fizycznych (upadłość konsumencka)

Ustawa CV z 2015 r. o restrukturyzacji zadłużenia osób fizycznych weszła w życie w dniu 1 września 2015 r. Celem ustawy jest określenie ram prawnych restrukturyzacji zadłużenia przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony przed upadłością przez współpracę dłużnika z jego wierzycielami. Ustawa chroni przede wszystkim dłużników hipotecznych, w szczególności tych, którzy mają długoterminowe zaległości, mają wielu wierzycieli, a ich nieruchomość mieszkalna może być przedmiotem sprzedaży przymusowej.

Postępowanie rozpoczyna się jako postępowanie pozasądowe i jest koordynowane przez pierwszego wierzyciela hipotecznego. Sądowe postępowanie upadłościowe wszczyna się wyłącznie w przypadku braku porozumienia pozasądowego. W pierwszej kolejności celem postępowania sądowego jest również osiągniecie ugody, ale jeżeli nie zostanie ona przegłosowana, sąd ustala warunki restrukturyzacji zadłużenia.

Rząd utworzył Państwowy Urząd ds. Niewypłacalności Rodzin. Organizacja ta odgrywa istotną rolę w postępowaniu w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia. Urząd ds. Niewypłacalności Rodzin sprawdza, czy dłużnik spełnia wymogi ustawowe, prowadzi państwowy rejestr danych dotyczących postępowań i zatrudnia syndyków masy upadłości rodziny. Syndycy masy upadłości rodziny realizują na rzecz sądu zadania z zakresu przygotowania i wsparcia w toku restrukturyzacji zadłużenia przed sądem, wykonują postanowienia sądu, zapewniają wsparcie dłużnikowi, nadzorują zarząd majątkiem dłużnika oraz dokonują sprzedaży zbywalnych składników majątku dłużnika i zaspokojenia wierzycieli.

W rezultacie udanej restrukturyzacji zadłużenia nie można dochodzić od dłużnika długów umorzonych w toku postępowania, zaś wierzyciele otrzymują określoną część swoich wierzytelności w przewidywalnym terminie.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia osób fizycznych nie zostało jeszcze notyfikowane na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848.

Zgodnie z ustawą o upadłości o wszczęcie postępowania upadłościowego może wnioskować zadłużony podmiot, jeżeli uzyska zgodę swojego głównego organu decyzyjnego; w takim postępowaniu obowiązuje przymus adwokacki. Dłużnik nie może złożyć takiego wniosku, jeżeli toczy się przeciwko niemu postępowanie upadłościowe lub jeżeli sąd pierwszej instancji nakazał likwidację dłużnika. Warunki i terminy składania nowego wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego są następujące: zaspokojenie roszczeń wierzyciela, które istniały lub powstały w trakcie poprzedniego postępowania upadłościowego, upływ dwóch lat od zakończenia ostatniego postępowania upadłościowego lub, jeżeli poprzedni wniosek został odrzucony z urzędu, upływ jednego roku od ogłoszenia orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Co do zasady, jeżeli dłużnik jest niewypłacalny, postępowanie likwidacyjne może zostać wszczęte na wniosek dłużnika bądź wierzycieli lub – w niektórych przypadkach określonych w ustawie o upadłości – z urzędu przez sąd. W ustawie o upadłości wyraźnie określono, kto może wnieść wniosek o postępowanie likwidacyjne, i ustalono zasady postępowania wszczynanego na wniosek lub z urzędu.

W obu przypadkach jest to postępowanie zbiorowe w przedmiocie restrukturyzacji zadłużenia – wierzyciele dłużnika muszą uczestniczyć w postępowaniu i nie mogą ubiegać się o zaspokojenie swoich roszczeń w inny sposób ani w innym postępowaniu prowadzonym przeciwko dłużnikowi.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe:

Wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego może złożyć dyrektor dłużnika; obowiązuje przymus adwokacko-radcowski.

W każdym momencie wobec dłużnika można wszcząć tylko jedno postępowanie upadłościowe i nie może on być również podmiotem toczącego się postępowania likwidacyjnego. Nowe postępowanie upadłościowe można wszcząć jedynie wówczas, gdy dłużnik spłacił swoje długi, których dochodzono we wcześniejszym postępowaniu, a od tego czasu upłynęły mniej niż dwa lata. Jeżeli sąd z urzędu odrzucił poprzedni wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego z powodu braków formalnych, nowego postępowania upadłościowego nie można wszcząć przez rok.

Postępowanie likwidacyjne

Wniosek o wszczęcie postępowania likwidacyjnego może złożyć dłużnik, wierzyciel, syndyk, który uczestniczył we wcześniejszym dobrowolnym postępowaniu likwidacyjnym, oraz, w przypadkach przewidzianych prawem, sąd lub organ administracyjny. Na przykład sąd wszczyna postępowanie likwidacyjne, jeżeli w postępowaniu upadłościowym nie osiągnięto ugody lub jeżeli sąd gospodarczy – w ramach swojej właściwości w zakresie kontroli legalności rejestrów publicznych – nakazuje rozwiązanie spółki, która poważnie naruszyła przepisy prawa.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Majątek dłużnika wchodzący w skład masy upadłości jest sumą wszystkich aktywów trwałych i obrotowych w rozumieniu przepisów dotyczących rachunkowości.

Każde zwiększenie majątku w trakcie postępowania upadłościowego również wchodzi w skład masy upadłości.

Dłużnik zachowuje prawa związane z zarządem majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości, ale odbywa się to pod nadzorem syndyka. W postępowaniu likwidacyjnym dłużnik nie zachowuje praw związanych z zarządem masą upadłości – prawa te są przenoszone na likwidatora. Likwidator jest przedstawicielem prawnym zadłużonego podmiotu i pod nadzorem sądu wpisuje do rejestru i klasyfikuje wierzytelności wierzycieli, dokonuje likwidacji aktywów i podziału zysków między wierzycieli.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

W rozumieniu ustawy o upadłości dłużnikiem w postępowaniu upadłościowym i likwidacyjnym może być podmiot gospodarczy wskazany w ustawie. W postępowaniu upadłościowym dłużnik sam wnosi o wszczęcie postępowania i może kontynuować działalność gospodarczą. Kadra kierownicza i właściciele dłużnika nie są ograniczeni w wykonywaniu swoich praw, ale prawa te są wykonywane bez uszczerbku dla praw przysługujących syndykowi na mocy prawa. Dłużnik rejestruje i klasyfikuje wierzytelności we współpracy z syndykiem, wraz z którym przygotowuje program i propozycję w sprawie negocjacji dotyczących zawarcia układu w celu przywrócenia lub zachowania wypłacalności. Układ obejmuje porozumienie między dłużnikiem a wierzycielami dotyczące warunków spłaty zadłużenia i wszystkich innych kwestii, które dłużnik i wierzyciele uważają za istotne do celów restrukturyzacji.

W odniesieniu do postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego do dnia wszczęcia takiego postępowania wierzyciel oznacza osobę posiadającą zaległe roszczenia pieniężne lub majątkowe, które wynikają z prawomocnego i wykonalnego orzeczenia sądu lub ostatecznej i wykonalnej decyzji organu publicznego bądź które są uznawane lub niekwestionowane przez dłużnika. W postępowaniu upadłościowym wierzyciel oznacza również osobę, której wierzytelność, która stała się wymagalna w trakcie postępowania upadłościowego lub po jego zakończeniu, została zarejestrowana przez syndyka, a w postępowaniu likwidacyjnym osobę, której wierzytelność została zarejestrowana przez likwidatora.

Syndyk w postępowaniu upadłościowym jest osobą prawną wyznaczoną przez sąd, która jest upoważniona do wykonywania zadań zarządcy. Syndyk ma obowiązek wyznaczyć swojego pracownika o odpowiednich kwalifikacjach do wykonywania wspomnianych zadań. Obowiązkiem tej osoby jest monitorowanie działalności gospodarczej dłużnika w celu uzgodnienia układu przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na interesy wierzycieli, wpisywanie wierzytelności wierzycieli do rejestru, współpraca w zakresie opracowywania propozycji układu i kontrasygnowanie protokołów decyzji przyjmowanych podczas negocjacji dotyczących zawarcia układu.

Likwidatorem jest podmiot likwidacyjny wyznaczony przez sąd (tj. osoba prawna uprawniona do wykonywania zadań zarządcy), który jest przedstawicielem prawnym likwidowanego podmiotu. Jednocześnie zapewnia on wykonanie praw wierzycieli i przejmuje zadania powierzone mu na podstawie przepisów prawa. Prawo nakłada na likwidatorów surowe wymagania osobowe i zawodowe oraz narzuca im obowiązek regularnego doskonalenia zawodowego.

Likwidator wyznacza zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością do przeprowadzenia czynności likwidacyjnych.

Nazwę likwidatora oraz imię i nazwisko zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością wpisuje się również do sądowego rejestru osób prawnych.

Postępowania upadłościowe i likwidacyjne są nieprocesowymi postępowaniami cywilnymi prowadzonymi przed sądem. W sprawach nieuregulowanych w ustawie o upadłości zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania cywilnego, z odstępstwami wynikającymi ze specyfiki postępowania nieprocesowego. Postępowanie upadłościowe wszczyna sąd, zaś postępowanie likwidacyjne wszczyna sąd w wyniku ogłoszenia upadłości dłużnika lub w innych przypadkach określonych w prawie bądź na wniosek innego sądu, organu publicznego lub syndyka. Po wszczęciu postępowania sąd wyznacza syndyka lub likwidatora z wykazu likwidatorów. W przypadku wszczęcia postępowania likwidacyjnego sąd wyznacza na wniosek wierzycieli likwidatora, który posiada uprawnienia tymczasowego zarządcy, w celu nadzorowania działalności dłużnika do chwili zarządzenia likwidacji.

Sprzeciw zgłoszony wobec działań lub zaniechań ze strony syndyka lub likwidatora jest rozpatrywany przez sąd. W razie niezgodnych z prawem działań lub zaniechań sąd nakazuje syndykowi lub likwidatorowi prowadzenie działań zgodnie z prawem; w razie naruszenia prawa syndyk lub likwidator jest wyłączony z postępowania, a w jego miejsce wyznacza się nowego syndyka lub likwidatora.

W postępowaniu upadłościowym dłużnik korzysta z ochrony przed upadłością: postępowanie egzekucyjne przeciwko niemu zostaje zawieszone, a on sam korzysta z zawieszenia płatności lub moratorium na spłatę wcześniej zaciągniętych długów.

Jeżeli większość podmiotów przewidziana w ustawie o upadłości zatwierdzi ugodę i jeżeli ugoda spełnia wymogi ustawowe, sąd zatwierdza taką ugodę, a tym samym staje się ona wiążąca dla dłużnika.

Jeżeli ugoda nie zostanie zawarta, sąd zarządza likwidację dłużnika z urzędu.

Dłużnik i wierzyciele mogą osiągnąć porozumienie również w postępowaniu likwidacyjnym. Sąd wyznacza datę negocjacji dotyczących zawarcia układu w postępowaniu likwidacyjnym; jeżeli ugoda zostanie przegłosowana i będzie zgodna z prawem, sąd ją zatwierdzi. W postępowaniu likwidacyjnym warunkiem zatwierdzenia dobrowolnej ugody jest ustanie niewypłacalności dłużnika na podstawie ugody oraz rozliczenie wierzytelności uprzywilejowanych, jak również dostępność środków na pokrycie takich wierzytelności.

Sąd orzeka o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego.

Jeżeli w wyniku zakończenia postępowania likwidacyjnego dłużnik zostaje bez następcy prawnego, po otrzymaniu zawiadomienia z sądu sąd gospodarczy wykreśla zlikwidowanego dłużnika z rejestru działalności gospodarczej lub, w zależności od przypadku, z rejestru organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

W postępowaniu likwidacyjnym wypłata wynagrodzenia pracowników jest gwarantowana przez Funduszu Gwarancji Wynagrodzeń na warunkach określonych w ustawie o Funduszu Gwarancji Wynagrodzeń.

Skutki prawne wszczęcia postępowania:

Zgodnie z ustawą o upadłości w postępowaniu upadłościowym sąd, na wniosek dłużnika, podejmuje działania w celu ogłoszenia w oficjalnym biuletynie handlowym informacji o udzieleniu niezwłocznego tymczasowego zawieszenia płatności. Następnie wniosek jest rozpatrywany co do istoty sprawy, po czym sąd oddala wniosek z urzędu w przypadkach przewidzianych prawem lub, w przeciwnym razie, wszczyna postępowanie upadłościowe. Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się od publikacji postanowienia sądu w tej sprawie w oficjalnym biuletynie handlowym. Wszczęcia postępowania upadłościowego powoduje, że płatności dłużnika zostają zawieszone z tytułu zaspokojenia roszczeń pieniężnych. Okres ten kończy się (z kilkoma wyjątkami) drugiego dnia roboczego następującego po 120 dniu o godzinie 00:00 i może zostać przedłużone maksymalnie o 365 dni. W okresie zawieszenia płatności reguluje się wyłącznie wierzytelności określone w ustawie, nie występują skutki prawne niewykonania lub opóźnienia w wykonaniu zobowiązań płatniczych, a odzyskiwanie należności pieniężnych od dłużnika zostaje zawieszone, tak aby dłużnik miał rzeczywistą możliwość opracowania programu przywrócenia wypłacalności i spłaty swoich długów.

Jeżeli sąd ogłosi niewypłacalność dłużnika w związku z wystąpieniem którejkolwiek przyczyny niewypłacalności określonej w ustawie, zarządza w drodze orzeczenia likwidację dłużnika, a po uprawomocnieniu się orzeczenia wyznacza likwidatora w drodze postanowienia ogłoszonego w oficjalnym biuletynie handlowym, w którym publikuje się również wezwanie wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności. Prawa własności ustają w chwili wszczęcia postępowania likwidacyjnego, którego celem jest ochrona składników masy upadłości, zaś od dnia rozpoczęcia likwidacji czynności prawnych względem majątku dłużnika może dokonywać wyłącznie likwidator, który działa jako przedstawiciel dłużnika. Z dniem wszczęcia postępowania likwidacyjnego wszystkie długi podmiotu gospodarczego stają się wymagalne.

Celem likwidacji jest podział wszystkich składników majątku dłużnika między jego wierzycieli; należy również zakończyć postępowanie egzekucyjne dotyczące majątku będącego przedmiotem postępowania likwidacyjnego. Postępowania procesowe i nieprocesowe wszczęte przed dniem rozpoczęcia likwidacji są kontynuowane przed sądem orzekającym w sprawie. Po wszczęciu likwidacji wszelkie roszczenia pieniężne względem masy upadłości mogą być zaspokojone tylko w postępowaniu likwidacyjnym. Zakazy cesji i obciążania nieruchomości lub innych składników majątku dłużnika ustają w dniu rozpoczęcia likwidacji, natomiast z dniem sprzedaży majątku ustają prawa wykupu i opcje kupna oraz prawa hipoteczne. Osoba, której przysługują określone uprawnienia, może zaspokoić swoje roszczenie z kaucji gwarancyjnej złożonej przez dłużnika do dnia rozpoczęcia likwidacji, ale pozostała jej część musi zostać przekazana likwidatorowi.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

W postępowaniu likwidacyjnym każdy wierzyciel może dochodzić roszczeń od dłużnika wyłącznie przez przystąpienie do postępowania; nie można wnieść o potrącenie na drodze pozasądowej, z wyjątkiem kompensowania upadłościowego stosowanego na podstawie międzynarodowych konwencji handlowych. Jeżeli jednak między wierzycielem a dłużnikiem toczy się postępowanie sporne, wierzyciel może dokonać potrącenia swoich długów wobec dłużnika z wierzytelnościami, które zgłosił w toku tego postępowania.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Wszczęcie postępowania likwidacyjnego samo w sobie nie wywołuje skutków prawnych polegających na rozwiązaniu umów, które zostały wcześniej zawarte przez dłużnika. W toku postępowania umowy mogą zostać rozwiązane, przy czym w postępowaniu upadłościowym odbywa się to pod nadzorem syndyka, a w postępowaniu likwidacyjnym dokonuje tego likwidator jako przedstawiciel prawny dłużnika. Likwidator ma prawo rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym lub od niej odstąpić.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Nie można dochodzić egzekucji z majątku dłużnika, a wierzyciel, któremu przysługują prawa z tytułu ograniczonego prawa rzeczowego, nie może sprzedać majątku będącego przedmiotem zabezpieczenia (zálog); wierzytelności zaspokajane są w postępowaniu upadłościowym.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowania wszczęte uprzednio są kontynuowane przed sądami, przed które wytoczono powództwo. Jeżeli dłużnik przegrał sprawę, strona wygrywająca uczestniczy w postępowaniu likwidacyjnym jako wierzyciel. Jeżeli dłużnik wygrał sprawę, majątek dłużnika lub kwoty należne dłużnikowi zostają włączone do masy upadłości. Szereg przepisów ustawy o upadłości nakłada na syndyka lub likwidatora obowiązek informowania wierzycieli.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Wierzyciele mogą utworzyć zgromadzenia wierzycieli lub wybrać przedstawiciela wierzycieli, z którymi likwidator musi się konsultować i których musi informować oraz którzy muszą w sposób wyraźny lub dorozumiany wyrazić zgodę na dokonanie niektórych czynności.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Likwidator może sprzedać majątek dłużnika oferentowi proponującemu najwyższą cenę w ramach procedury sprzedaży publicznej za pośrednictwem zweryfikowanego portalu sprzedaży w internecie.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Zarówno w przypadku wcześniejszych długów, jak i długów powstałych po wszczęciu postępowania upadłościowego, wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń, zgłaszając je w postępowaniu upadłościowym lub likwidacyjnym jako wierzyciel.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Zarządca (syndyk w postępowaniu upadłościowym lub likwidator w postępowaniu likwidacyjnym) wpisuje do rejestru wierzytelności wierzyciela i zgłasza wierzytelności sporne do sądu, który prowadzi postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Likwidator przeznacza wpływy ze sprzedaży majątku będącego przedmiotem zabezpieczenia (zálog) – po potrąceniu określonych wydatków – na spłatę wierzyciela korzystającego z tego zabezpieczenia. Pozostałą kwotę dzieli się między wierzycieli zgodnie z podziałem masy upadłościowej, uwzględniając kolejność zaspokajania wierzycieli określoną w ustawie o upadłości, i w oparciu o śródokresowy bilans likwidacyjny lub bilans zamknięcia likwidacji.

Wpływy ze sprzedaży innych aktywów mogą zostać podzielone po zatwierdzeniu śródokresowego bilansu likwidacyjnego lub bilansu zamknięcia likwidacji, z uwzględnieniem zatwierdzonego przez sąd planu podziału majątku i kolejności zaspokajania wierzycieli określonej w ustawie o upadłości.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Dłużnik może zawrzeć ugodę z wierzycielami zarówno w postępowaniu upadłościowym, jak i w postępowaniu likwidacyjnym. Jeżeli ugoda jest zgodna z prawem, sąd zatwierdza ją i orzeka zakończenie postępowania. W takich przypadkach dłużnik kontynuuje swoją działalność. Roszczenia wierzycieli są zaspokajane w sposób i w zakresie określonym w ugodzie, a dłużnik jest zwolniony z obowiązku zapłaty nadwyżki.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

W postępowaniu upadłościowym zakończonym w wyniku ugody zatwierdzonej sąd roszczenia wierzycieli zaspokaja się w sposób i zgodnie z harmonogramem przewidzianym w ugodzie. Jeżeli dłużnik nie przestrzega postanowień ugody, wierzyciele mogą złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub o likwidację dłużnika.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Wierzyciele uiszczają opłatę rejestracyjną. Złożenie wniosku o wszczęcie postępowania w związku z upadłością (postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego) podlega opłacie. Pozostałe koszty i wydatki ponosi dłużnik.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Likwidator lub wierzyciele mogą zakwestionować takie transakcje w drodze wytoczenia powództwa oraz zażądać stwierdzenia bezskuteczności transakcji. Majątek odzyskany w ten sposób przez dłużnika zalicza się do masy upadłości.

Likwidator lub wierzyciele mogą wnieść pozew przeciwko byłym członkom kadry kierowniczej dłużnika w związku z ich działaniami na szkodę interesów wierzycieli, opierając się na tym, że po zaistnieniu sytuacji stwarzającej ryzyko niewypłacalności byli członkowie kadry kierowniczej nie uwzględnili interesów wierzycieli przy wykonywaniu swoich funkcji kierowniczych, zmniejszając w ten sposób majątek podmiotu gospodarczego i utrudniając pełne zaspokojenie roszczeń wierzycieli, lub nie uregulowali opłat środowiskowych. W przypadku udowodnienia tych faktów były członek kadry kierowniczej dłużnika musi wypłacić odszkodowanie wierzycielom za wyrządzone szkody.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe) i postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Zgodnie z prawem krajowym można wyróżnić dwie kategorie podmiotów, w odniesieniu do których można wszcząć postępowanie upadłościowe, tj. spółki handlowe i przedsiębiorców. W odniesieniu do tych dwóch kategorii podmiotów stosuje się różne przepisy. Do spółek handlowych zaliczamy spółki jawne (partnerships en nom collectif), spółki komandytowe (partnerships en commandite) oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Postępowanie upadłościowe można wszcząć przeciwko wszystkim wymienionym powyżej kategoriom osób (fizycznych i prawnych), jednak w takim przypadku zastosowanie będą miały odmienne procedury, zasady i przepisy. Postępowanie w związku z niewypłacalnością (rozdział 13 Zbioru praw Malty) można bowiem wszcząć przeciwko spółkom jawnym i spółkom komandytowym oraz przeciwko przedsiębiorcom. Do celów postępowania w związku z niewypłacalnością spółki jawne i spółki komandytowe uznaje się za przedsiębiorców. Termin „przedsiębiorca” został zdefiniowany w rozdziale 13 i oznacza dowolną osobę, która – z racji wykonywanego zawodu – prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą; termin ten obejmuje również wszelkiego rodzaju spółki handlowe.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Wobec spółek kapitałowych można wszcząć postępowanie restrukturyzacyjne w trybie art. 327–329B rozdziału 386 – ustawa o spółkach z 1995 r.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Spółka kapitałowa, która nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, może – na podstawie stosownej uchwały zgromadzenia wspólników lub rady dyrektorów bądź na wniosek dowolnego z jej obligatariuszy, wierzyciela lub wierzycieli bądź udziałowca lub udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów – wystąpić do sądu o rozwiązanie spółki, a następnie o przeprowadzenie jej likwidacji. W tym kontekście należy spełnić następujące warunki określone w art. 214 ust. 2 lit. a) ppkt (ii) rozdziału 386.

Spółkę kapitałową uznaje się za niezdolną do regulowania swoich zobowiązań:

a) jeżeli wymagalne zadłużenie spółki pozostało w całości lub częściowo niespłacone po upływie dwudziestu czterech tygodni od dnia wykonania skierowanego przeciwko spółce tytułu wykonawczego z wykorzystaniem dowolnego środka egzekucyjnego wskazanego w art. 273 kodeksu organizacji i postępowania cywilnego; lub

b) jeżeli zostanie udowodnione w sposób zadowalający dla sądu, że spółka nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, w tym również zobowiązań warunkowych i przyszłych.

Sąd zapewni stronom możliwość przedstawienia argumentów, po czym rozstrzygnie, czy istnieją przesłanki ogłoszenia upadłości – jeżeli tak, sąd nakaże rozwiązanie spółki, a za datę ogłoszenia upadłości spółki zostanie uznana data wniesienia do sądu wniosku w trybie art. 223 rozdziału 386.

W okresie między wydaniem przez sąd postanowienia o rozwiązaniu spółki w przypadku upadłości a wniesieniem do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd może w dowolnym momencie powołać zarządcę tymczasowego i powierzyć mu obowiązek zarządzania majątkiem lub działalnością spółki, w zależności od uprawnień przyznanych mu przez sąd w postanowieniu, na mocy którego został on powołany. Zarządca tymczasowy pełni swoją funkcję do chwili wydania postanowienia o likwidacji lub do chwili oddalenia wniosku o przeprowadzenie likwidacji, chyba że zrezygnuje on z pełnienia powierzonej mu funkcji lub zostanie odwołany przez sąd z uzasadnionych przyczyn przed upływem tego terminu.

Upadłość – dobrowolna likwidacja z udziałem wierzycieli

Poza sytuacją opisaną powyżej spółka kapitałowa może dobrowolnie poddać się likwidacji, jeżeli członkowie rady dyrektorów spółki uznają, że aktywa spółki są niewystarczające do pokrycia jej zobowiązań – w takim przypadku zostanie zwołane zgromadzenie wierzycieli w celu powołania syndyka masy upadłości (insolvency practitioner) (lub komisji likwidacyjnej), który cieszy się zaufaniem wierzycieli i który będzie odpowiedzialny za przeprowadzenie likwidacji spółki bez konieczności wszczynania postępowania sądowego. Stosowne przepisy w tym zakresie zawiera rozdz. 386 art. 277 i nast.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Wniosek do sądu o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego (w rozumieniu art. 329B, rozdz. 386) może złożyć spółka na podstawie nadzwyczajnej uchwały wspólników, członkowie rady dyrektorów działający na podstawie uchwały rady dyrektorów lub wierzyciele spółki, których wierzytelności stanowią ponad połowę wszystkich wierzytelności spółki, jeżeli spółka nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań lub jeżeli istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będzie tego w stanie uczynić. Podobnie jak powyżej, spółkę kapitałową uznaje się za niezdolną do regulowanie swoich zobowiązań:

a) jeżeli wymagalne zadłużenie spółki pozostało w całości lub częściowo niespłacone po upływie dwudziestu czterech tygodni od dnia wykonania skierowanego przeciwko spółce tytułu wykonawczego z wykorzystaniem dowolnego środka egzekucyjnego wskazanego w art. 273 kodeksu organizacji i postępowania cywilnego; lub

b) jeżeli zostanie udowodnione w sposób zadowalający dla sądu, że spółka nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, w tym zobowiązań warunkowe i przyszłych.

Sąd orzeknie, czy daną spółkę należy poddać restrukturyzacji, wydając postanowienie o przywróceniu rentowności spółki w terminie dwudziestu dni roboczych od dnia wniesienia do sądu wniosku o objęcie spraw spółki zarządem na okres wyznaczony przez sąd (obecnie okres ten wynosi rok i może zostać przedłużony o kolejny rok; biorąc jednak pod uwagę przygotowywane zmiany, przewiduje się skrócenie tego okresu do czterech miesięcy z możliwością jego wydłużania o kolejne czteromiesięczne okresy, maksymalnie do dwunastu miesięcy).

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Każdy wierzyciel, niezależnie od tego, czy jego wierzytelność jest długiem o charakterze handlowym czy długiem innego rodzaju, nawet jeżeli nie stał się on jeszcze wymagalny, może wystąpić o przeprowadzenie postępowania w związku z niewypłacalnością przed Pierwszą Izbą Sądu Cywilnego (First Hall of the Civil Court) w trybie uproszczonym przeciwko dłużnikowi lub jego pełnomocnikowi, wnosząc o wydanie orzeczenia stwierdzającego, że dany dłużnik jest niewypłacalny.

Przesłanką uznania za niewypłacalnego jest wstrzymanie spłaty zadłużenia przez dłużnika. Sąd ogłosi niewypłacalność i powoła co najmniej jednego zarządcę do wykonywania funkcji przypisanych im w kodeksie spółek handlowych (rozdział 13 Zbioru praw Malty).

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe) (w tym dobrowolna likwidacja z udziałem wierzycieli)

Likwidacja obejmie wszystkie aktywa spółki w celu pokrycia zobowiązań dłużnika. Nie dokonuje się rozróżnienia między aktywami, które już wcześniej wchodziły w skład majątku dłużnika, a aktywami, które przechodzą na dłużnika po wszczęciu postępowania upadłościowego.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością prowadzonym w odniesieniu do przedsiębiorców oraz spółek jawnych i spółek komandytowych w skład majątku podlegającego likwidacji mogą wchodzić wszystkie aktywa, zarówno ruchomości, jak i nieruchomości. Po wydaniu orzeczenia o niewypłacalności upadły zostaje z mocy prawa pozbawiony możliwości rozporządzania całością swojego majątku, niezależnie od tego, czy majątek ten jest związany z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, czy też nie, z zastrzeżeniem prawa do zachowania niezbędnych środków utrzymania.

Składniki majątku wchodzą w posiadanie zarządcy, który ma z kolei prawo do ich sprzedaży lub do przeniesienia praw do tych składników majątku za zgodą sądu. Łatwo psujące się składniki majątku upadłego sprzedaje się za pośrednictwem licencjonowanego licytatora po uzyskaniu zgody sądu.

Uzyskanie zgody sądu jest również konieczne w przypadku towarów niepsujących się i innych składników majątku.

W takich okolicznościach sędzia zleci podjęcie środków, które uzna za najkorzystniejsze z punktu widzenia interesu upadłego i wierzycieli, w stosownych przypadkach upoważniając zarządcę do wznowienia działalności prowadzonej przez upadłego lub do pomnożenia jego aktywów, o ile działania te będą również leżały w interesie wierzycieli.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Z chwilą orzeczenia przez sąd rozwiązania spółki kapitałowej z uwagi na jej upadłość sąd powołuje syndyka (insolvency practitioner).

Zgodnie z wymogami przewidzianymi w rozdziale 386 syndykiem musi być osoba fizyczna posiadająca uprawnienia adwokata, biegłego rewidenta lub audytora lub osoba zarejestrowana w rejestrze spółek jako właściwa do pełnienia funkcji syndyka.

Kolejne ograniczenie jest związane z faktem, że syndyk nie może sprawować zarządu w odniesieniu do spółki, jeżeli zajmował stanowisko dyrektora lub sekretarza tej spółki lub jeżeli zajmował jakiekolwiek inne stanowisko w tej spółce lub w związku z tą spółką w dowolnym momencie w ciągu czterech lat poprzedzających rozwiązanie spółki.

Sąd dysponuje szeroko zakrojoną swobodą uznania przy wyznaczaniu osoby zobowiązanej do pokrycia wynagrodzenia syndyka. Co do zasady wynagrodzenie syndyka pokrywa się z aktywów spółki. Jeżeli jednak aktywa spółki okażą się niewystarczające, sąd może nakazać dokonanie takiej płatności innym (powiązanym) osobom w sposób określony przez sąd.

Zgodnie z art. 296 rozdz. 386 uprawnienia kadry zarządzającej spółki (członków jej rady dyrektorów i jej sekretarza) wygasają w chwili powołania syndyka, a zatem ani członkowie rady dyrektorów spółki – w tym ich przedstawiciele – ani sekretarz spółki nie będą uprawnieni do podejmowania czynności w imieniu i na rzecz spółki w likwidacji. Syndyk sprawuje pieczę lub kontrolę nad wszystkimi składnikami majątku i wszelkimi prawami, co do których istnieją uzasadnione przesłanki, by przypuszczać, że należą do spółki.

Zgodnie z art. 238 rozdz. 386 po uzyskaniu zgody sądu lub komisji likwidacyjnej syndyk w postępowaniu likwidacyjnym prowadzonym przez sąd jest uprawniony do:

a) wytaczania powództw lub odpowiadania na powództwa lub do działania w imieniu i na rzecz spółki w innych postępowaniach sądowych;

b) prowadzenia działalności spółki w zakresie, w jakim może to być konieczne do zapewnienia jej korzystnej likwidacji;

c) wypłacania wierzycielom środków stosownie do kolejności zaspokajania ich wierzytelności ustalonej zgodnie z przepisami ustawy;

d) zawierania wszelkiego rodzaju ugód lub porozumień z wierzycielami, osobami podającymi się za wierzycieli lub osobami twierdzącymi, że przysługuje im roszczenie – istniejące lub przyszłe, pewne lub warunkowe, uznane lub należne w formie odszkodowania od spółki – lub roszczenie, które może stanowić podstawę do pociągnięcia spółki do odpowiedzialności, oraz do kierowania wszelkich tego rodzaju kwestii do rozstrzygnięcia w postępowaniu arbitrażowym;

e) wzywania udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki lub domniemanych udziałowców do przekazania środków oraz zawierania ugody lub porozumienia w kwestii roszczeń istniejących lub przyszłych, pewnych lub warunkowych, uznanych lub należnych w formie odszkodowania od spółki, zobowiązań i roszczeń spółki istniejących lub domniemanych między spółką a danym udziałowcem odpowiedzialnym z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki lub domniemanym udziałowcem lub innym dłużnikiem lub domniemanym dłużnikiem oraz we wszelkich innych kwestiach w jakikolwiek sposób powiązanych z aktywami spółki lub likwidacją spółki lub wywierających wpływ na aktywa spółki lub na proces jej likwidacji na uzgodnionych warunkach, a także przyjmowania wszelkiego rodzaju zabezpieczenia z tytułu tego rodzaju wezwań do przekazania środków, pokrycia zadłużenia, wywiązania się z zobowiązań lub spełnienia roszczeń, jak również do umarzania całości tego rodzaju zobowiązań;

f) reprezentowania spółki we wszystkich kwestiach i podejmowania wszelkich czynności niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji spółki i podziału składników jej majątku.

Ponadto sąd może – w przypadku niepowołania komisji likwidacyjnej – przyznać syndykowi prawo do wykonywania uprawnień wskazanych w lit. a) lub b) powyżej bez uprzedniego uzyskania zgody sądu.

Co do zasady syndyk w postępowaniu likwidacyjnym prowadzonym przez sąd jest uprawniony do:

a) sprzedaży ruchomości i nieruchomości spółki, w tym wszelkich przysługujących jej praw, w drodze publicznej licytacji lub w drodze umowy prywatnej oraz przeniesienia prawa własności do części lub całości majątku spółki;

b) podejmowania wszelkich czynności i sporządzania – w imieniu i na rzecz spółki – wszelkich aktów, pokwitowań i innych dokumentów;

c) pozyskiwania wszelkich niezbędnych środków pieniężnych pod zabezpieczenie majątku spółki;

d) ustanawiania pełnomocnika w celu działania w jego imieniu w charakterze syndyka do określonych celów.

Korzystanie przez syndyka z uprawnień przewidzianych w niniejszym artykule w postępowaniu likwidacyjnym prowadzonym przez sąd podlega kontroli ze strony sądu, przy czym każdy wierzyciel lub wspólnik odpowiedzialny z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki może zwrócić się do sądu w kwestii jakiekolwiek faktycznego lub potencjalnego wykonania któregokolwiek z tych uprawnień.

W okresie przejściowym między wydaniem przez sąd postanowienia o rozwiązaniu spółki w postępowaniu upadłościowym a wniesieniem do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli sąd powołał zarządcę tymczasowego, uprawnienia członków kadry kierowniczej spółki wygasają w zakresie, w jakim sąd powierzy takiemu zarządcy obowiązek zarządzania majątkiem lub działalnością spółki, w zależności od uprawnień przyznanych mu przez sąd w postanowieniu, na podstawie którego powołano zarządcę tymczasowego.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Jeżeli chodzi o przepisy art. 329B ust. 6 lit. a), rozdz. 386, w okresie, w którym obowiązuje postanowienie o przywróceniu rentowności (restrukturyzacji), spółka kapitałowa kontynuuje swoją zwykłą działalność pod nadzorem nadzorcy szczególnego (special controller).

Nadzorca szczególny musi być osobą fizyczną, co do której sąd potwierdzi, że dysponuje ona udokumentowanymi kwalifikacjami i doświadczeniem w zarządzaniu przedsiębiorstwami, jest kompetentna do objęcia tej funkcji i wyraża zgodę na jej objęcie, a także stwierdzi brak konfliktu interesów w związku z jej powołaniem.

Wynagrodzenie nadzorcy szczególnego pokrywa spółka. W postanowieniu o powołaniu nadzorcy szczególnego sąd wyznacza termin nieprzekraczający dziesięciu dni roboczych od dnia wydania postanowienia o przywróceniu rentowności spółki kapitałowej, w którym spółka musi wnieść określoną kwotę pieniężną do sądu lub zapewnić inną stosowną gwarancję lub inne odpowiednie rozwiązanie, które sąd uzna za wystarczające do pokrycia wynagrodzenia nadzorcy szczególnego oraz opłat związanych z jego powołaniem.

Z chwilą powołania nadzorcy szczególnego zawiesza się wszelkie uprawnienia przysługujące spółce zgodnie z jakimikolwiek przepisami prawa lub zgodnie z postanowieniami jej aktu założycielskiego i statutu lub umowy spółki, chyba że nadzorca szczególny udzieli zgody na wykonywanie takich uprawnień przez spółkę; zgoda taka może mieć charakter ogólny albo może dotyczyć ściśle określonych uprawnień. W braku takiej zgody nadzorcy szczególnemu przysługują wszystkie wspomniane powyżej uprawnienia.

Co do zasady nadzorca szczególny jest uprawniony do:

a) sprawowania pieczy lub kontroli nad wszystkimi składnikami majątku spółki kapitałowej, co oznacza, że staje się on odpowiedzialny za zarządzanie i sprawowanie nadzoru nad czynnościami podejmowanymi przez spółkę, jej działalnością gospodarczą i składnikami jej majątku;

b) odwoływania – po uprzednim poinformowaniu sądu – dowolnego dyrektora spółki i powoływania dowolnej osoby fizycznej na stanowisko osoby zarządzającej spółką;

c) zatrudniania osób w celu świadczenia usług operacyjnych lub administracyjnych i obciążania spółki kosztami związanymi z koniecznością pokrycia wynagrodzenia tych osób oraz kosztów związanych z ich zatrudnieniem; oraz

d) zwoływania wszelkich zgromadzeń wspólników lub wierzycieli spółki.

Ponadto po uprzednim uzyskaniu wyraźnej zgody sądu nadzorca szczególny jest uprawniony do:

(i) zaciągania dowolnych zobowiązań obciążających spółkę na okres dłuższy niż sześć miesięcy;

(ii) rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami spółki w zakresie, w jakim uzna to za konieczne do zapewnienia kontynuowania działalności przez spółkę w całości lub części.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Jak wyjaśniono powyżej, w odniesieniu do przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą we własnym imieniu oraz spółek osobowych prawem właściwym są przepisy tytułu kodeksu spółek handlowych dotyczącego niewypłacalności.

Jeżeli chodzi o uprawnienia zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, zarządcę takiego określa się mianem „administratora” (curator). Termin ten odnosi się do osoby lub osób, które sąd uzna za kompetentne do rzetelnego wywiązywania się z obowiązków związanych z pełnieniem tej funkcji, przy czym administratorem może być również krewny upadłego lub jego wierzyciel.

Administrator w ramach wykonywania swoich obowiązków przejmuje cały majątek upadłego oraz wszelkiego rodzaju prawa przysługujące upadłemu. Ponadto administrator podejmuje wszelkie niezbędne kroki w celu zabezpieczenia praw upadłego wobec jego dłużników, a także dokonuje wpisu w rejestrze publicznym wszelkich zastawów ustanowionych na majątku dłużników upadłego. Administrator odpowiada wobec upadłego za podejmowane przez siebie działania.

Do obowiązków administratora należy również wytaczanie powództw o zapłatę długów należnych upadłemu, ale zgodnie z prawem administratorzy nie mogą zawierać żadnych układów ani kierować żadnych spraw do arbitrażu bez uzyskania pisemnej zgody większości wierzycieli (biorąc pod uwagę wysokość przysługujących im wierzytelności) oraz zezwolenia sędziego.

W terminie miesiąca od wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości administrator sporządza spis inwentarza majątku upadłego.

Każdy wierzyciel ma prawo do wglądu w tego rodzaju spis, a upadły jest zobowiązany do udzielenia pomocy w jego sporządzeniu.

Spis inwentarza zawiera faktyczny wykaz składników majątku upadłego wraz z ich opisem i wyceną.

Administrator nie może rozporządzać majątkiem bez zgody sądu, a całe postępowanie jest poddane kontroli publicznej. Sporządza się wykaz zysków ze sprzedaży dokonanej przez administratora w imieniu upadłego lub spółki osobowej; należy również należycie udokumentować wszystkie rachunki i faktury.

Do uprawnień sądu należy żądanie od administratorów, upadłego i wierzycieli przedstawienia pod przysięgą wszelkich informacji, jakie sąd może uznać za niezbędne.

Jeżeli chodzi o uprawnienia dłużnika (pod tym pojęciem rozumiana jest upadła osoba fizyczna lub spółka osobowa), dłużnik ma prawo nadzorować, czy administrator prowadzi sprawy związane z niewypłacalnością prawidłowo i zgodnie z prawem.

Dłużnik ma prawo do poinformowania sądu o nieprawidłowościach, jeżeli tego rodzaju czynności podejmowane przez administratora nie są zgodne z warunkami ustalonymi w orzeczeniu sądu lub jeżeli jego sprawy są prowadzone w sposób niewłaściwy.

Księgi i dokumentacja upadłego są dostępne do wglądu w każdym czasie, co oznacza również, że dłużnik ma prawo do zapoznawania się z czynnościami podejmowanymi przez administratora powołanego przez sąd, ich kontrolowania i nadzorowania.

Dłużnik jest również uprawniony na mocy prawa do otrzymywania regularnego wsparcia tytułem środków utrzymania, co oznacza, że sąd umożliwi przydzielenie dłużnikowi przez administratora środków pochodzących z jego własnego majątku, które będą stanowiły środki utrzymania dla dłużnika oraz jego rodziny, o ile nie istnieje domniemanie, że upadły działał w sposób nieuczciwy.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Postępowanie upadłościowe i postępowanie restrukturyzacyjne (spółki kapitałowe) / postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Zgodnie z rozdziałem 459 wszelkie postanowienie dotyczące nettingu upadłościowego lub wszelkie inne postanowienia umowne przewidujące potrącenie lub kompensowanie kwot należnych od jednej ze stron na rzecz drugiej strony w odniesieniu do kredytów wzajemnych, długów wzajemnych lub innych wzajemnych transakcji lub dotyczące tych kwestii są wykonalne zgodnie z ich warunkami, zarówno przed wystąpieniem stanu niewypłacalności lub ogłoszeniem upadłości, jak i w późniejszym terminie, w odniesieniu do długów wzajemnych, kredytów wzajemnych lub innych wzajemnych transakcji, które zaciągnięto lub przeprowadzono przed wystąpieniem stanu niewypłacalności u jednej ze stron lub ogłoszeniem upadłości przez jedną ze stron, wobec:

a) stron umowy;

b) każdego poręczyciela lub każdej osoby udzielającej zabezpieczenia na rzecz którejkolwiek ze stron umowy;

c) zarządcy, syndyka, administratora, nadzorcy, nadzorcy szczególnego lub jakiegokolwiek innego podmiotu działającego na rzecz którejkolwiek ze stron umowy; oraz

d) wierzycieli stron umowy.

Powyższe zasady nie mają zastosowania do żadnych umów w zakresie nettingu upadłościowego, które zawarto w czasie, w którym druga strona wiedziała lub powinna była wiedzieć o złożeniu wniosku o rozwiązanie i likwidację spółki kapitałowej z powodu upadłości lub o tym, że spółka kapitałowa podjęła kroki formalne zgodnie z prawem właściwym w celu doprowadzenia do jej rozwiązania i likwidacji z powodu upadłości.

Nie mają one również zastosowania wówczas, gdy upadła strona jest osobą fizyczną (a nie przedsiębiorcą) lub spółką handlową inną niż spółka kapitałowa (spółką jawną lub spółką komandytową), a druga strona wiedziała lub powinna była wiedzieć o zdarzeniach o tym samym charakterze, co zdarzenia wskazane w poprzednim akapicie, związanych z upadłą stroną.

Żadnego uprawnienia lub pełnomocnictwa przyznanego w umowie w zakresie wykonania jakiegokolwiek postanowienia dotyczącego nettingu upadłościowego nie można odwołać poprzez złożenie oświadczenia o niewypłacalności lub upadłości przez jakąkolwiek inną stronę umowy.

Rozdział ten stanowi ponadto, że niezależnie od przepisów jakiegokolwiek innego prawa krajowego nic nie ogranicza ani nie opóźnia zastosowania żadnego z postanowień umownych przewidujących potrącenie lub kompensowanie, które w przeciwnym wypadku byłyby skuteczne, lub dotyczących potrącenia lub kompensowania, przy czym żadne orzeczenie wydane przez sąd, żaden warrant, nakaz sądowy ani inne podobne orzeczenie wydane przez sąd lub inny organ ani żadne postępowanie nie wywołują skutków w tym względzie. Niezależnie jednak od postanowień zawartych w niniejszym akapicie żadna przesłanka nie może uniemożliwić zastosowania jakiegokolwiek innego prawa, które sprawiłoby, że kompensowanie lub potrącenie w danym przypadku byłoby nieskuteczne z powodu oszustwa lub z jakichkolwiek innych podobnych względów, ani zapewnić skuteczności kompensowania lub potrącenia, jeżeli jakiekolwiek postanowienie umowy zawartej między zainteresowanymi stronami powodowałoby nieważność kompensowania lub potrącenia z powodu oszustwa lub z jakiegokolwiek innego podobnego względu.

Prawo przewiduje, że strony umowy mogą zgodnie z prawem:

• uzgodnić dowolny system lub mechanizm, który umożliwiłby im przekształcenie zobowiązania niepieniężnego w zobowiązanie pieniężne o równoważnej wartości oraz wycenę takiego zobowiązania do celów jakiegokolwiek potrącenia lub kompensowania;
• uzgodnić kurs wymiany lub inną metodę wykorzystywaną do ustalenia kursu wymiany, który będzie stosowany w celu przeprowadzenia wszelkich potrąceń lub dokonania kompensacji, jeżeli kwoty, w stosunku do których należy zastosować potrącenie lub kompensowanie, są wyrażone w różnych walutach, oraz ustalić walutę, w której należy dokonać płatności kwoty netto;
• uzgodnić, że dowolne transakcje lub inne czynności przeprowadzone zgodnie z jakąkolwiek umową, określone indywidualnie lub przez odniesienie do rodzaju lub klasy transakcji lub czynności, traktowane są jako pojedyncza transakcja lub czynność do celów związanych z postanowieniami umownymi dotyczącymi potrącenia lub kompensowania i że wszystkie tego rodzaju transakcje lub operacje traktowane są jako pojedyncza transakcja lub czynność przeprowadzana przez strony lub ewentualnego zarządcę, syndyka, administratora, nadzorcę lub nadzorcę szczególnego lub inny podmiot działający na rzecz stron oraz dowolny sąd.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Przepisy art. 303 rozdz. 386 przewidują, że przywileje, zastawy (hypothec) lub inne obciążenia, przeniesienie własności lub inne rodzaje rozporządzenia majątkiem lub prawami oraz wszelkie płatności, czynności egzekucyjne lub inne czynności odnoszące się do majątku lub praw dokonane lub przeprowadzone przez spółkę kapitałową lub w stosunku do spółki kapitałowej oraz wszelkie zobowiązania zaciągnięte przez spółkę kapitałową w terminie sześciu miesięcy od dnia rozwiązania spółki kapitałowej uznaje się za nieuczciwe uprzywilejowanie wierzycieli niezależnie od tego, czy tego rodzaju transakcja ma charakter odpłatny, czy nieodpłatny, jeżeli jest to transakcja zawierana poniżej wartości rynkowej lub jeżeli zapewnia ona uprzywilejowanie. W tego rodzaju przypadkach (w przypadku nieuczciwego uprzywilejowania) transakcja jest nieważna.

Zaniżenie wartości definiuje się w następujący sposób:

a) spółka kapitałowa zawiera transakcję poniżej wartości rynkowej, jeżeli:

(i) spółka kapitałowa dokonuje darowizny lub zawiera transakcję na warunkach, zgodnie z którymi nie otrzyma w zamian żadnej zapłaty; lub

(ii) spółka kapitałowa zawiera transakcję, w przypadku której wysokość zapłaty wyrażona w środkach pieniężnych lub w ich odpowiednikach jest znacznie niższa niż wysokość wyrażona w środkach pieniężnych lub w ich odpowiednikach zapłaty uiszczonej przez spółkę kapitałową.

Uprzywilejowanie definiuje się w następujący sposób:

b) spółka kapitałowa uprzywilejowuje osobę, jeżeli:

(i) osoba ta jest jednym z wierzycieli spółki kapitałowej, udziela zabezpieczenia lub jest gwarantem w odniesieniu do jakichkolwiek długów spółki kapitałowej lub innych ciążących na niej zobowiązań; oraz

(ii) spółka kapitałowa podejmuje wszelkie czynności lub zezwala na podjęcie wszelkich czynności, których skutek w obydwu sytuacjach polega na zapewnieniu tej osobie pozycji, która w przypadku likwidacji spółki kapitałowej z powodu upadłości byłaby korzystniejsza niż pozycja, w jakiej osoba ta znalazłaby się w braku działania lub zaniechania.

Wyjątek od powyższego stanowi sytuacja, w której osoba, na rzecz której dokonano, przeprowadzono lub zrealizowano transakcję, udowodni, że nie wiedziała ani nie miała powodu, by przypuszczać, że spółka kapitałowa zostanie rozwiązana z powodu upadłości.

Nie istnieje żaden przepis z wyjątkiem powyższego, który miałby bezpośredni skutek dla umów.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Żadne przepisy doraźne (ad-hoc enactments) nie regulują skutków postępowania restrukturyzacyjnego w odniesieniu do umów.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych, w szczególności z jego art. 485, każdą czynność polegającą na przeniesieniu tytułu własności lub każde zaciągnięte zobowiązanie lub odrzucenie spadku dokonane przez upadłego pod tytułem darmym lub odpłatnym, których celem jest oszukanie wierzycieli, można unieważnić.

W przeciwieństwie do ustawy o spółkach kapitałowych kodeks spółek handlowych nie określa terminu, jaki został wskazany w art. 303, rozdz. 386 Zbioru praw Malty.

Jeżeli w wymienionych powyżej przypadkach zostanie udowodnione, że upadły wiedział o istnieniu okoliczności dających podstawy do złożenia oświadczenia o niewypłacalności, czynności takie można unieważnić.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Po wszczęciu postępowania upadłościowego (rozwiązanie spółki kapitałowej orzeczeniem sądowym z powodu upadłości) nie można wytaczać powództw ani wszczynać postępowań (zakaz wszczynania postępowań) przeciwko spółce kapitałowej ani w odniesieniu do jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz na warunkach ustalonych przez sąd. Prawo nie określa, w których sprawach sąd zezwoliłby na wytoczenie powództwa lub kontynuowanie postępowania sądowego przez wierzyciela, jednak co do zasady w toku postępowania upadłościowego majątkiem spółki kapitałowej zarządza się w zorganizowany sposób na korzyść wszystkich wierzycieli i poszczególni wierzyciele nie powinni mieć możliwości uzyskania korzyści poprzez wytoczenie powództwa przeciwko spółce.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Prawo krajowe przewiduje możliwość zawieszenia postępowania restrukturyzacyjnego (w sprawie przywrócenia rentowności spółki kapitałowej). Przepisy art. 329B ust. 4 rozdz. 386 stanowią, że po złożeniu wniosku o restrukturyzację (o przywrócenie rentowności spółki kapitałowej), o ile go nie oddalono, lub w toku procedury w przywracania rentowności spółki kapitałowej:

a) zawiesza się wszelkie wnioski o likwidację oczekujące na rozpoznanie oraz możliwość składania nowych wniosków;

b) nie można wydać ani wykonać żadnego orzeczenia o rozwiązaniu i wynikającej z niego likwidacji spółki kapitałowej;

c) zawiesza się egzekucję roszczeń o charakterze pieniężnym wobec spółki kapitałowej oraz naliczanie od nich jakichkolwiek odsetek;

d) w okresie trwania umowy najmu żaden wynajmujący ani inna osoba, na rzecz której płatny jest czynsz, nie może skorzystać z prawa do rozwiązania umowy najmu w odniesieniu do pomieszczeń wynajmowanych spółce kapitałowej w związku z niewypełnianiem przez spółkę kapitałową jakiegokolwiek warunku umowy najmu tych pomieszczeń, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

e) nie można podjąć żadnych kroków w celu wykonania zabezpieczenia ustanowionego na majątku spółki kapitałowej lub przywrócenia posiadania rzeczy znajdujących się w posiadaniu spółki kapitałowej na mocy umowy najmu z opcją zakupu, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

f) nie można zastosować żadnego środka służącego zabezpieczeniu interesu prawnego ani środka egzekucyjnego wskazanego w rozdziale 16 kodeksu organizacji i postępowania cywilnego w stosunku do spółki kapitałowej lub jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

oraz

g) nie można wszcząć ani kontynuować postępowania sądowego przeciwko spółce kapitałowej lub w odniesieniu do jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Zgodnie z rozdz. 13 art. 500 w toku postępowania w związku z niewypłacalnością prowadzonemu przeciwko przedsiębiorcy lub spółce osobowej po powołaniu administratora przez sąd wszystkie powództwa wytoczone przeciwko osobie i majątkowi upadłego można wytaczać tylko przeciwko administratorowi/administratorom, a nie przeciwko samemu upadłemu lub upadłej spółce osobowej.

Wierzyciel ma prawo dowiedzieć się, sprawdzić i zweryfikować, w jaki sposób administrator prowadzi sprawy upadłego, a także wystąpić do sądu w przypadku naruszenia jego praw przez administratora/administratorów.

W toku postępowania restrukturyzacyjnego sąd może wedle własnego uznania wydać postanowienie tymczasowe w celu zapewnienia czasu potrzebnego na poprawę sytuacji upadłego / spółki osobowej.

W przeciwieństwie jednak do postępowania dotyczącego przywrócenia rentowności spółki kapitałowej wierzyciele wciąż mogą wytaczać powództwa przeciwko administratorowi reprezentującemu upadłego przedsiębiorcę lub upadłą spółkę osobową.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Po wszczęciu postępowania upadłościowego (rozwiązanie spółki kapitałowej orzeczeniem sądowym z powodu upadłości) nie można kontynuować żadnego powództwa ani postępowania (nakaz zawieszenia) przeciwko spółce kapitałowej lub w odniesieniu do jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz na warunkach ustalonych przez sąd. Prawo nie określa, w których sprawach sąd zezwoliłby na wytoczenie powództwa lub kontynuowanie postępowania sądowego przez wierzyciela, jednak co do zasady w toku postępowania upadłościowego majątkiem spółki kapitałowej zarządza się w zorganizowany sposób na korzyść wszystkich wierzycieli i poszczególni wierzyciele nie powinni mieć możliwości uzyskania korzyści poprzez wytoczenie powództwa przeciwko spółce.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Prawo krajowe przewiduje możliwość zawieszenia postępowania restrukturyzacyjnego (w sprawie przywrócenia rentowności spółki kapitałowej). Przepisy art. 329B ust. 4 rozdz. 386 stanowią, że po złożeniu wniosku o restrukturyzację (o przywrócenie rentowności spółki kapitałowej), o ile go nie oddalono, lub w toku procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej:

a) zawiesza się wszelkie wnioski o likwidację oczekujące na rozpoznanie oraz możliwość składania nowych wniosków;

b) nie można wydać ani wykonać żadnego orzeczenia o rozwiązaniu i wynikającej z niego likwidacji spółki kapitałowej;

c) zawiesza się egzekucję roszczeń o charakterze pieniężnym wobec spółki kapitałowej oraz naliczanie od nich jakichkolwiek odsetek;

d) w okresie trwania umowy najmu żaden wynajmujący ani inna osoba, na rzecz której płatny jest czynsz, nie może skorzystać z prawa do rozwiązania umowy najmu w odniesieniu do pomieszczeń wynajmowanych spółce kapitałowej w związku z niewypełnianiem przez spółkę kapitałową jakiegokolwiek warunku umowy najmu tych pomieszczeń, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

e) nie można podjąć żadnych kroków w celu wykonania zabezpieczenia ustanowionego na majątku spółki kapitałowej lub przywrócenia posiadania rzeczy znajdujących się w posiadaniu spółki kapitałowej na mocy umowy najmu z opcją zakupu, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

f) nie można zastosować żadnego środka służącego zabezpieczeniu interesu prawnego ani środka egzekucyjnego wskazanego w rozdziale 16 kodeksu organizacji i postępowania cywilnego w stosunku do spółki kapitałowej lub jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe;

oraz

g) nie można wszcząć ani kontynuować postępowania sądowego przeciwko spółce kapitałowej lub w odniesieniu do jej majątku, chyba że za zgodą sądu oraz pod warunkami, jakie sąd uzna za właściwe.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

W przepisach prawa krajowego zawartych w kodeksie spółek handlowych nie przewidziano żadnej możliwości zawieszenia postępowania. Na wniosek administratora można jednak zwrócić się do sądu, aby wniesiony do sądu wniosek został rozpoznany przez tego samego sędziego, który prowadzi postępowanie w związku z niewypłacalnością, w celu zapewnienia sędziemu możliwości zarządzania sprawami upadłego i prowadzenia spraw upadłego, w celu ochrony praw i obowiązków upadłego oraz w celu zapewnienia rozpoznania sprawy i wydania postanowienia w kwestii praw, o których mowa we wniosku wniesionym przez wierzyciela.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Wierzyciele mogą przystępować do postępowania upadłościowego, jeżeli uprawdopodobnią interes prawny i wówczas będą mogli zgłaszać twierdzenia w postępowaniu przed sądem.

O toczącym się postępowaniu wierzycieli informuje zarządca, który zwołuje również zgromadzenia, podczas których mogą oni przedstawiać swoje opinie w sprawie.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Przepisy rozdz. 386 art. 329B stanowią wyraźnie, że zarówno sąd, jak i nadzorca szczególny są zobowiązani m.in. do działania w najlepszym interesie wierzycieli.

Nadzorca szczególny jest również zobowiązany do zwołania zgromadzenia wierzycieli, z których pierwsze musi się odbyć najpóźniej w terminie miesiąca od daty powołania nadzorcy.

Podczas takich zgromadzeń nadzorca szczególny jest zobowiązany do powołania wspólnej rady wierzycieli i wspólników spółki, która będzie odpowiedzialna za doradzanie nadzorcy szczególnemu i udzielanie mu wsparcia w zakresie zarządzania sprawami, działalnością i składnikami majątku spółki oraz przy przywracaniu jej rentowności.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Wierzyciele mogą przystępować do postępowania w związku z niewypłacalnością, jeżeli uprawdopodobnią interes prawny i wówczas będą mogli zgłaszać twierdzenia w postępowaniu przed sądem.

O toczącym się postępowaniu wierzycieli informuje administrator, który zwołuje również zgromadzenia, podczas których mogą oni przedstawiać swoje opinie w sprawie.

Wierzyciele są również uprawnieni do głosowania w sprawie zaproponowanego planu podziału – zatwierdzenie planu wymaga uzyskania zgody wierzycieli, których wierzytelności wynoszą trzy czwarte wszystkich wierzytelności i którzy udowodnili swoje roszczenie.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Zarządca może sprzedać składniki majątku spółki, uzyskując najkorzystniejszą ofertę dla spółki.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Nadzorca szczególny może zbyć składniki majątku spółki wyłącznie po uzyskaniu wyraźnej zgody sądu lub zgodnie z planem przywracania rentowności zatwierdzonym następnie przez sąd z poprawkami lub bez poprawek. Sąd każdorazowo określi lub zatwierdzi metodę zbycia składników majątku spółki.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

W toku postępowania w związku z niewypłacalnością administrator zbywa składniki majątku spółki, uzyskując najkorzystniejszą ofertę dla spółki, po uzyskaniu zgody sądu.

Przy przywracaniu rentowności spółki osobowej lub upadłego zgodnie z rozdz. 13 art. 498 administrator musi przestrzegać postanowień planu przywracania rentowności, przy czym sędzia dysponuje szeroko zakrojoną swobodą uznania przy zarządzaniu podjęcia takich działań, jakie uzna za najkorzystniejsze, biorąc pod uwagę interes upadłego i wierzycieli.

Wierzyciel może jednak wyrazić sprzeciw wobec takiej swobody uznania sędziego, jeżeli uprawdopodobni, że zarządzone działania nie leżą w interesie wierzycieli.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Nie dokonuje się żadnego rozróżnienia między roszczeniami wniesionymi po wszczęciu postępowania upadłościowego a roszczeniami istniejącymi przed wszczęciem tego postępowania. Jeżeli w toku postępowania upadłościowego okaże się jednak, że składniki majątku spółki są niewystarczające do pokrycia jej zobowiązań, sąd może wydać postanowienie w sprawie kolejności pokrywania z majątku spółki kosztów, opłat i wydatków poniesionych w związku z rozwiązaniem i likwidacją spółki – w takim przypadku sąd uwzględnia następującą ogólną kolejność pokrywania kosztów:

a) wydatki należycie naliczone lub poniesione przez syndyka lub zarządcę w związku z zachowaniem, likwidacją lub windykacją jakichkolwiek składników majątku spółki;

b) wszelkie inne wydatki poniesione lub płatności zrealizowane przez syndyka lub z jego upoważnienia, uwzględniając wydatki poniesione lub płatności zrealizowane w związku z prowadzeniem spraw spółki;

c) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie zarządcy tymczasowego;

d) koszty poniesione przez wnioskodawcę oraz dowolną inną osobę wskazaną we wniosku, które zostały dopuszczone przez sąd;

e) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie specjalnego zarządzającego;

f) wszelkie kwoty należne na rzecz osoby zatrudnionej w celu sporządzenia bilansu likwidacyjnego lub sprawozdania finansowego lub osoby udzielającej wsparcia przy sporządzaniu takiego bilansu lub sprawozdania;

g) wszelkie wskazane w postanowieniu sądu środki na pokrycie kosztów wniesienia wniosku o zwolnienie z obowiązku przekazania bilansu likwidacyjnego lub przedłużenie terminu na przekazanie takiego bilansu;

h) wszelkie niezbędne wydatki poniesione przez zarządcę w toku sprawowanego przez niego zarządu, w tym wszelkie wydatki poniesione przez członków komisji likwidacyjnej lub ich pełnomocników i zatwierdzone przez zarządcę;

i) wynagrodzenie wszelkich osób zatrudnionych przez zarządcę w celu świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz spółki kapitałowej zgodnie z wymaganiami lub zezwoleniami zawartymi w rozdziale 386;

j) wynagrodzenie syndyka oraz zarządcy.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Nie dotyczy.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Nie dokonuje się żadnego rozróżnienia między roszczeniami wniesionymi po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością a roszczeniami istniejącymi przed wszczęciem tego postępowania. Jeżeli w toku postępowania w związku z niewypłacalnością okaże się jednak, że składniki majątku spółki są niewystarczające do pokrycia jej zobowiązań, sąd może wydać postanowienie w sprawie kolejności pokrywania z majątku spółki kosztów, opłat i wydatków poniesionych w związku z rozwiązaniem i likwidacją spółki – w takim przypadku sąd uwzględnia następującą ogólną kolejność pokrywania kosztów:

a) wydatki należycie naliczone lub poniesione przez administratora w związku z zachowaniem, likwidacją lub windykacją jakichkolwiek składników majątku spółki;

b) wszelkie inne wydatki poniesione lub płatności zrealizowane przez administratora lub z jego upoważnienia, uwzględniając wydatki poniesione lub płatności zrealizowane w związku z prowadzeniem spraw spółki;

c) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie administratora;

d) koszty poniesione przez wnioskodawcę oraz dowolną inną osobę wskazaną we wniosku, które zostały dopuszczone przez sąd;

e) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie specjalnego zarządzającego i urzędnika rejestrowego;

f) wszelkie kwoty należne na rzecz osoby zatrudnionej w celu sporządzenia bilansu likwidacyjnego lub sprawozdania finansowego lub osoby udzielającej wsparcia przy sporządzaniu takiego bilansu lub sprawozdania;

g) wszelkie wskazane w postanowieniu sądu środki na pokrycie kosztów wniesienia wniosku o zwolnienie z obowiązku przekazania bilansu likwidacyjnego lub przedłużenie terminu na przekazanie takiego bilansu;

h) wszelkie niezbędne wydatki poniesione przez administratora w toku sprawowanego przez niego zarządu, w tym wszelkie wydatki poniesione przez członków ewentualnej komisji likwidacyjnej lub ich pełnomocników i zatwierdzone przez administratora.

Po pokryciu tych kosztów wierzytelności wierzycieli zabezpieczonych zaspokaja się zgodnie z datą rejestracji ich roszczenia; po zaspokojeniu wierzytelności wszystkich wierzycieli zabezpieczonych zaspokaja się wszystkich pozostałych wierzycieli zgodnie z kolejnością rejestracji. Jeżeli składniki majątku spółki okażą się niewystarczające do zaspokojenia tych ostatnich wierzycieli (wierzycieli niezabezpieczonych), wierzytelności takich wierzycieli będą zaspokajane na zasadzie równorzędności.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Zarządca uznaje roszczenia według własnego uznania. Nie istnieją żadne przepisy szczególne regulujące sposób zgłaszania roszczeń. Należy podkreślić, że ilekroć powołano syndyka jako zarządcę, roszczenia zgłasza się na następującym formularzu:

SYNDYK

adres do doręczeń: MFSA

Notabile Road

Attard, BKR3000

Jeżeli chodzi o termin na wniesienie tego rodzaju roszczeń, zgodnie z art. 255 rozdz. 386 sąd jest uprawniony do wyznaczenia terminu, w którym wierzyciele muszą udowodnić swoje wierzytelności lub roszczenia – wierzyciele nie będą brani pod uwagę przy dokonywaniu podziału majątku spółki, dopóki nie udowodnią takich wierzytelności.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Żadne przepisy doraźne nie regulują skutków postępowania restrukturyzacyjnego w kwestii zgłaszania, weryfikacji i dopuszczania roszczeń.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Należy podkreślić, że w odniesieniu do upadłości w prawie maltańskim nie określono w definitywny sposób kolejności zaspokajania wierzycieli, ponieważ przepisy w tym zakresie nie znajdują się w jednym konkretnym akcie prawnym, ale są rozproszone w różnych aktach prawnych. Przepisy regulujące kolejność zaspokajania wierzytelności przedstawiono poniżej.

Przepisy art. 302 rozdz. 386 stanowią, że w przypadku likwidacji spółki kapitałowej, której aktywa są niewystarczające do zaspokojenia jej zobowiązań, prawa wierzycieli zabezpieczonych i niezabezpieczonych oraz kolejność ich zaspokajania regulują aktualnie obowiązujące przepisy.

Przepisy art. 535 rozdz. 13 stanowią również, że kolejność zaspokajania wierzycieli, na rzecz których ustanowiono zastawy, przywileje lub inne obciążenia, regulują aktualnie obowiązujące przepisy.

Zarówno przepisy art. 535 rozdz. 13, jak i art. 302 rozdz. 386 stanowią, że kolejność zaspokajania wierzycieli regulują aktualnie obowiązujące przepisy.

Zgodnie z prawem maltańskim zasada równorzędności jest pośrednio określona w art. 1996 kodeksu cywilnego (rozdział 16 Zbioru praw Malty), który stanowi, że zgodnymi z prawem przesłankami uprzywilejowania jest ustanowienie przywileju, zastawu oraz przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Prawo maltańskie stanowi również, że wierzyciel może w sposób zgodny z prawem podporządkować, odroczyć lub w inny sposób zmodyfikować swoje aktualne lub przyszłe prawa do dochodzenia spłaty wierzytelności, egzekucji wierzytelności oraz prawa do zajmowania określonej pozycji w hierarchii zaspokajania wierzytelności lub dowolne inne podobne istniejące lub przyszłe prawa bądź zrzec się takich praw na rzecz innej osoby. Wierzyciel może dokonać takiego podporządkowania, odroczenia, zrzeczenia się i modyfikacji lub podjąć inne podobne działanie na rzecz dowolnej osoby w drodze jednostronnego oświadczenia woli lub w drodze umowy z tą osobą, którą może być również inny wierzyciel, niezależnie od tego, czy w momencie zawierania takiej umowy lub dokonywania takiego oświadczenia wierzyciel został już ustalony, czy też nie.

Zawarcie umowy prowadzi do zmiany kolejności zaspokajania wierzycieli. W związku z powyższym w braku przywilejów, zastawów lub przypadków przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza dłużnicy będą traktowani w taki sam sposób.

Dlatego też w tym kontekście należy zapoznać się z treścią poszczególnych ustaw szczegółowych, które przyznają uprzywilejowane traktowanie określonym roszczeniom, jak np. ustawa o podatku od wartości dodanej (rozdział 406 Zbioru praw Malty), ustawa o zatrudnieniu i stosunkach pracy (rozdział 452 Zbioru praw Malty) czy ustawa o zabezpieczeniu społecznym (rozdział 318 Zbioru praw Malty).

Art. 62 ustawy o VAT stanowi, że:

„Główny inspektor podatkowy będzie posiadał szczególny przywilej w stosunku do majątku składającego się na działalność gospodarczą osoby, jeżeli chodzi o wszelkie podatki należne od tej osoby zgodnie z przepisami niniejszej ustawy; wspomniany podatek – niezależnie od jakichkolwiek przepisów innych ustaw – musi zostać uiszczony przed długami o jakimkolwiek stopniu uprzywilejowania; nie dotyczy to jednak długu objętego przywilejem ogólnym oraz długu, o którym mowa w art. 2009 lit. a) lub b) kodeksu cywilnego”.

Art. 20 ustawy o zatrudnieniu i stosunkach pracy stanowi, że:

„Niezależnie od przepisów jakiejkolwiek innej ustawy, wszelkie roszczenia pracowników względem pracodawcy dotyczące wypłaty należnego wynagrodzenia za okres maksymalnie trzech ostatnich miesięcy, wypłaty ekwiwalentu z tytułu urlopu przysługującego pracownikowi, a także wypłaty jakiegokolwiek odszkodowania na rzecz pracownika w związku z rozwiązaniem stosunku pracy lub jego wypowiedzeniem stanowią roszczenia uprzywilejowane w odniesieniu do składników majątku pracodawcy, które muszą zostać zaspokojone przed wszelkimi innymi roszczeniami, zarówno uprzywilejowanymi, jak i zabezpieczonymi zastawem:

pod warunkiem że – w każdym przypadku – maksymalna kwota uprzywilejowanego roszczenia nie będzie przekraczała w chwili zgłoszenia roszczenia równowartości minimalnego krajowego wynagrodzenia za pracę należnego za okres sześciu miesięcy”.

Art. 116 ust. 3 ustawy o zabezpieczeniu społecznym stanowi, że:

„Niezależnie od przepisów jakiejkolwiek innej ustawy, roszczenie dyrektora dotyczące dowolnej kwoty należnej z tytułu jakichkolwiek składek klasy pierwszej lub drugiej na mocy niniejszego artykułu stanowi w przypadku składek klasy pierwszej roszczenie uprzywilejowane, którego stopień uprzywilejowania odpowiada stopniowi uprzywilejowania roszczeń pracowników związanych z dochodzeniem wypłaty należnego im wynagrodzenia z majątku pracodawcy, a w przypadku składek klasy drugiej stanowi roszczenie, którego stopień uprzywilejowania odpowiada stopniowi uprzywilejowania roszczeń osoby samozatrudnionej lub prowadzącej działalność na własny rachunek, i musi zostać zaspokojone przed wszelkimi innymi roszczeniami (z wyjątkiem roszczeń dotyczących wynagrodzenia), zarówno uprzywilejowanymi, jak i zabezpieczonymi zastawem”.

Ponadto art. 2088–2095 kodeksu cywilnego szczegółowo regulują hierarchię przywilejów. Stanowią one między innymi, że zadłużenie musi być spłacane zgodnie z kolejnością rejestracji. Zastawy, które zostały zarejestrowane tego samego dnia, będą posiadały taki sam stopień uprzywilejowania.

Jeżeli w toku postępowania upadłościowego okaże się jednak, że składniki majątku spółki są niewystarczające do pokrycia jej zobowiązań, sąd może wydać (i w większości przypadków wyda) postanowienie w sprawie kolejności pokrywania z majątku spółki kosztów, opłat i wydatków poniesionych w związku z rozwiązaniem i likwidacją spółki – w takim przypadku sąd uwzględnia następującą ogólną kolejność pokrywania kosztów:

a) wydatki należycie naliczone lub poniesione przez syndyka lub zarządcę w związku z zachowaniem, likwidacją lub windykacją jakichkolwiek składników majątku spółki;

b) wszelkie inne wydatki poniesione lub płatności zrealizowane przez syndyka lub z jego upoważnienia, uwzględniając wydatki poniesione lub płatności zrealizowane w związku z prowadzeniem spraw spółki;

c) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie zarządcy tymczasowego;

d) koszty poniesione przez wnioskodawcę oraz dowolną inną osobę wskazaną we wniosku, które zostały dopuszczone przez sąd;

e) w stosownych przypadkach, wynagrodzenie specjalnego zarządzającego;

f) wszelkie kwoty należne na rzecz osoby zatrudnionej w celu sporządzenia bilansu likwidacyjnego lub sprawozdania finansowego lub osoby udzielającej wsparcia przy sporządzaniu takiego bilansu lub sprawozdania;

g) wszelkie wskazane w postanowieniu sądu środki na pokrycie kosztów wniesienia wniosku o zwolnienie z obowiązku przekazania bilansu likwidacyjnego lub przedłużenie terminu na przekazanie takiego bilansu;

h) wszelkie niezbędne wydatki poniesione przez zarządcę w toku sprawowanego przez niego zarządu, w tym wszelkie wydatki poniesione przez członków komisji likwidacyjnej lub ich pełnomocników i zatwierdzone przez zarządcę;

i) wynagrodzenie wszelkich osób zatrudnionych przez zarządcę w celu świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz spółki kapitałowej zgodnie z wymaganiami lub zezwoleniami zawartymi w rozdziale 386;

j) wynagrodzenie syndyka oraz zarządcy.

W toku postępowania upadłościowego zarządca sporządzi sprawozdanie wskazujące kolejność zaspokajania wierzycieli wraz z planem podziału funduszów masy upadłości, które zostaną przedstawione sądowi. Wierzyciele są uprawnieni do zgłaszania uwag, jeżeli nie zgadzają się z treścią takiego sprawozdania, a sąd może zarządzić jego skorygowanie. Sąd ostatecznie zatwierdzi wspomnianą kolejność oraz plan i nakaże zarządcy zaspokojenie roszczeń wierzycieli.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Nie dotyczy.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Przede wszystkim należy podkreślić, że podział funduszów masy upadłości jest uregulowany głównie w art. 531 kodeksu spółek handlowych oraz w przepisach kodeksu cywilnego, w których ustanawia się kolejność zaspokajania wierzycieli obejmującą wierzycieli, którzy są uprzywilejowani na mocy prawa, oraz tych, których wierzytelność jest zabezpieczona zastawem. Są to wierzyciele zabezpieczeni, których zabezpieczenie wynika z przepisów prawa albo z dokumentu urzędowego oraz których kolejność zaspokajania wynika z daty dokonania takiej rejestracji, a także wierzyciele, o których mowa w art. 535 kodeksu spółek handlowych.

Zwykli wierzyciele (którzy nie są zarejestrowanymi wierzycielami) są zaspokajani na zasadzie równorzędności zgodnie z wysokością ich wierzytelności.

Po ogłoszeniu upadłości danej osoby w ciągu dziesięciu dni od takiego ogłoszenia zwołuje się posiedzenie, na którym dokonuje się analizy wierzytelności w obecności sędziego, urzędnika rejestrowego, administratora, upadłego i wierzycieli oraz sporządza spis inwentarza.

Podczas takiego posiedzenia wysłuchuje się upadłego, który proponuje warunki układu. Na posiedzeniu rozstrzyga się, czy rozpatrywana sprawa spełnia wymogi zawarcia układu, w ramach którego wyznacza się część wierzycieli (wierzycieli, którzy nie są wierzycielami zarejestrowanymi ze względu na przywilej, zastaw lub obciążenie) do występowania zamiast wszystkich wierzycieli, przy czym wierzyciele, również indywidualnie, maja prawo do zaskarżenia takiej propozycji w ciągu 8 dni.

Drugiemu posiedzeniu, podczas którego przeprowadza się głosowanie nad układem z wierzycielami, również przewodniczy sędzia, przy czym aby przyjąć przedmiotowy układ, za jego przyjęciem musi zagłosować większość wierzycieli, których wierzytelności stanowią trzy czwarte kwoty uznanej za wymagalną od upadłego;

po zakończeniu tej procedury praz sporządzeniu spisu inwentarza wszystkich dłużników, zwołuje się kolejne posiedzenie, któremu również przewodniczy sędzia, po należytym ogłoszeniu zawiadomienia o jego zwołaniu spełniającym warunki określone w przepisach.

Podczas tego posiedzenia każdy wierzyciel przedstawia swoją sprawę, a w przypadku sprzeciwu zgłoszonego przez administratora w odniesieniu do roszczeń któregokolwiek z wierzycieli wierzyciel musi udowodnić słuszność swoich argumentów administratorowi oraz wierzycielom objętym układem.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

W toku postępowania upadłościowego po dokonaniu przez zarządcę sprzedaży całości majątku spółki kapitałowej lub tak dużej części tego majątku, jaką – zdaniem zarządcy – można było sprzedać bez niepotrzebnego przedłużania postępowania upadłościowego, oraz w stosownych przypadkach po dokonaniu ostatecznej spłaty wierzycieli, a także po potrąceniu wierzytelności udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki i w stosownych przypadkach dokonaniu ostatecznego zwrotu na rzecz udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki oraz przedstawieniu ksiąg rachunkowych dotyczących wydatków spółki kapitałowej, sąd – upewniwszy się co do spełnienia przez zarządcę wymogów określonych w rozdziale 386 i w stosownych przypadkach innych tego rodzaju wymogów, jakie sąd może ustalić, oraz uwzględniając sprawozdanie i wszelkie ewentualne zarzuty podniesione przez któregokolwiek z wierzycieli, udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki lub którąkolwiek zainteresowaną osobę, zwalnia zarządcę z pełnionej przez niego funkcji.

Sąd postanawia następnie o wykreśleniu firmy spółki kapitałowej z rejestru od dnia wydania postanowienia. Tego rodzaju postanowienie zgłasza się do urzędnika rejestrowego, który dokonuje wykreślenia.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

W art. 329B ust. 12 przewiduje się następujące różne scenariusze w odniesieniu do zakończenia procedury przywracania rentowności:

a) jeżeli w dowolnym momencie w toku procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej po zasięgnięciu opinii wspólnej rady wierzycieli i wspólników spółki nadzorca szczególny stwierdzi, że kontynuowanie przez spółkę kapitałową przedmiotowej procedury jest bezcelowe, nadzorca szczególny bezzwłocznie składa do sądu wniosek o zakończenie procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej zawierający szczegółowe i wyczerpujące uzasadnienie swojego stanowiska, a sąd postanawia, że spółka kapitałowa zostanie zlikwidowana przez sąd.

Zastosowanie będzie miała procedura odnosząca się do postępowania upadłościowego, o której mowa w rozdziale 386;

b) jeżeli w dowolnym momencie w toku procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej po zasięgnięciu opinii wspólnej rady wierzycieli i wspólników spółki nadzorca szczególny stwierdzi, że sytuacja spółki kapitałowej poprawiła się do tego stopnia, iż jest ona w stanie regulować swoje zobowiązania, składa on do sądu wniosek o zakończenie procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej zawierający szczegółowe i wyczerpujące uzasadnienie swojego stanowiska, a sąd wydaje postanowienie o zakończeniu procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej. Jeżeli sąd uwzględni wniosek, może ustanowić wymogi i warunki, jakie uzna za niezbędne w świetle okoliczności sprawy.

W tym przypadku spółka kapitałowa będzie kontynuowała rentowną działalność gospodarczą. Zawieszenie postępowania ustanie, gdy tylko sąd uwzględni wyżej wymieniony wniosek;

c) jeżeli w dowolnym momencie w toku procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej członkowie rady dyrektorów lub wspólnicy podczas nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników upewnią się, że sytuacja spółki kapitałowej poprawiła się do tego stopnia, iż jest ona w stanie regulować swoje zobowiązania, mogą oni złożyć w sądzie wniosek – wraz z odpowiednimi dokumentami i informacjami potwierdzającymi posiadaną przez nich wiedzę – o wydanie przez sąd postanowienia o zakończeniu procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej, a sąd wydaje postanowienie o uwzględnieniu lub oddaleniu wniosku dopiero po przesłuchaniu nadzorcy szczególnego. Jeżeli sąd uwzględni wniosek, może ustanowić wymogi i warunki, jakie uzna za niezbędne w świetle okoliczności sprawy.

Tak jak w poprzednim przypadku, spółka kapitałowa będzie w przyszłości prowadziła rentowną działalność gospodarczą. Zawieszenie postępowania ustanie, gdy tylko sąd uwzględni wyżej wymieniony wniosek;

d) na koniec okresu powołania nadzorca szczególny składa w sądzie pisemne sprawozdanie końcowe obejmujące jego szczegółowe i wyczerpujące stanowisko oraz uzasadnienie w odniesieniu do tego, czy spółka kapitałowa ma realne perspektywy prowadzenia w przyszłości rentownej działalności gospodarczej w całości lub części oraz czy będzie w przyszłości w stanie regularnie regulować swoje zobowiązania.

Jeżeli w przedstawionym sprawozdaniu końcowym nadzorca szczególny wyraża opinię, że spółka kapitałowa ma realne perspektywy prowadzenia w przyszłości rentownej działalności gospodarczej w całości lub w części, załącza on dodatkowo precyzyjny i szczegółowy plan przywracania rentowności, który zawiera wszystkie propozycje niezbędne do umożliwienia spółce kontynuowania rentownej działalności gospodarczej wraz z wyjaśnieniami niezbędnymi do przeprowadzenia takiego przywrócenia rentowności, w tym propozycje odnoszące się do zasobów finansowych, zatrzymania pracowników oraz przyszłego zarządzania spółką. We wspomnianym planie przywracania rentowności wyjaśnia się również sposób spłaty całości lub części wierzytelności, niezależnie od tego, czy zawarto dobrowolny układ ze wszystkimi wierzycielami, czy też zaproponowano, by sąd wyraził zgodę na układ, którego nie zatwierdzili wszyscy wierzyciele.

Po otrzymaniu sprawozdania końcowego oraz planu przywracania rentowności sąd może zażądać wyjaśnień i szczegółów, jakie uzna za odpowiednie, które przedstawia się ustnie lub pisemnie, w zależności od decyzji sądu. Następnie sąd może odrzucić zaproponowany plan przywracania rentowności albo przyjąć go i zatwierdzić w całości lub w części, jak również zażądać dokonania w nim zmian. Jeżeli sąd zatwierdzi plan przywracania rentowności przedstawiony przez nadzorcę szczególnego ze zmianami lub bez zmian – w zależności od decyzji sądu – plan przywracania rentowności jest skuteczny i wiążący w odniesieniu do wszystkich zainteresowanych stron do wszystkich celów przewidzianych w prawie. Zawieszenie postępowania ustanie, gdy tylko sąd zatwierdzi plan przywracania rentowności;

e) jeżeli sąd wyda postanowienie o zakończeniu procedury przywracania rentowności spółki kapitałowej ze względu na to, że spółka kapitałowa nie ma realnych perspektyw kontynuowania rentownej działalności gospodarczej i nie będzie w stanie regularnie regulować swoich zobowiązań, sąd zarządzi o jej likwidacji.

Zastosowanie będzie miała procedura odnosząca się do postępowania upadłościowego, o której mowa w rozdziale 386.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

W toku postępowania w związku z niewypłacalnością po dokonaniu przez administratora sprzedaży całości majątku spółki kapitałowej lub tak dużej części tego majątku, jaką – zdaniem administratora – można było sprzedać bez niepotrzebnego przedłużania postępowania w związku z niewypłacalnością, oraz w stosownych przypadkach po dokonaniu ostatecznej spłaty wierzycieli, a także po potrąceniu wierzytelności udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki i w stosownych przypadkach dokonaniu ostatecznego zwrotu na rzecz udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki oraz przedstawieniu ksiąg rachunkowych dotyczących wydatków spółki kapitałowej, sąd – upewniwszy się co do spełnienia przez administratora wymogów określonych w rozdziale 13 i w stosownych przypadkach innych tego rodzaju wymogów, jakie sąd może ustalić, oraz uwzględniając sprawozdanie i wszelkie ewentualne zarzuty podniesione przez któregokolwiek z wierzycieli, udziałowców odpowiedzialnych z racji częściowo opłaconych udziałów likwidowanej spółki lub którąkolwiek zainteresowaną osobę, zwalnia administratora z pełnionej przez niego funkcji.

Sąd postanawia następnie o wykreśleniu firmy spółki osobowej z rejestru od dnia wydania postanowienia. Tego rodzaju postanowienie zgłasza się do urzędnika rejestrowego, który dokonuje wykreślenia.

Powyższe zasady mają oczywiście zastosowanie do spółek osobowych.

Jeżeli chodzi o przedsiębiorców, w przypadku ogłoszenia upadłości i dokonaniu podziału funduszów masy upadłości upadły, składając wniosek do urzędnika rejestrowego, może wnieść o przesłuchanie przed sędzią, przy czym na ten dzień sąd wzywa również wierzycieli i administratora zaangażowanych w prowadzone postępowanie w celu ustalenia, czy przedsiębiorcy można przywrócić zdolność do prowadzenia działalności handlowej.

Jeżeli taki przedsiębiorca nie działał w złej wierze ani w sposób nieuczciwy, istnieje możliwość przywrócenia mu zdolność do prowadzenia działalności handlowej. Skutkiem takiego przywrócenia jest umorzenie wszelkich wierzytelności, zarówno w odniesieniu do osoby, jak i później nabytego majątku upadłego, jakie mogłyby zostać zgłoszone w jakimkolwiek czasie przed ogłoszeniem niewypłacalności.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Zgodnie z rozdz. 386 art. 315 ust. 1 wierzyciel może dochodzić swoich praw wobec dowolnej strony, co do której uznaje się, że prowadziła sprawy spółki z zamiarem oszukania wierzycieli danej spółki lub wierzycieli dowolnej innej osoby lub w dowolnym oszukańczym celu. W tego rodzaju przypadkach w następstwie wniosku złożonego w sądzie sąd może orzec, że wszelkie osoby, które umyślnie prowadziły sprawy spółki w sposób wskazany powyżej, są osobiście odpowiedzialne w sposób nieograniczony za całość lub część długów lub innych zobowiązań spółki.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Żadne przepisy doraźne nie regulują kwestii praw wierzycieli po zakończeniu postępowania upadłościowego.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Po zakończeniu postępowania w związku z niewypłacalnością spółki osobowej lub przedsiębiorcy wierzycielom nie przysługują żadne prawa, chyba że udowodnią, iż przedsiębiorca lub spółka osobowa działali w złej wierze lub w sposób nieuczciwy wobec wierzycieli.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Koszty ponosi osoba składająca wniosek o ogłoszenie upadłości albo spółka kapitałowa, w zależności od decyzji sądu.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Koszty postępowania restrukturyzacyjnego (przywrócenia rentowności spółki kapitałowej) ponosi spółka kapitałowa.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Koszty i wydatki ponosi osoba składająca wniosek lub osoba upadła.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Postępowanie upadłościowe (spółki kapitałowe)

Przepisy rozdz. 386 art. 303 przewidują, że przywileje, zastawy (hypothec) lub inne obciążenia, przeniesienie własności lub inne rodzaje rozporządzenia majątkiem lub prawami oraz wszelkie płatności, egzekucje lub inne czynności odnoszące się do majątku lub praw dokonane lub przeprowadzone przez spółkę kapitałową lub w stosunku do spółki kapitałowej oraz wszelkie zobowiązania zaciągnięte przez spółkę kapitałową w terminie sześciu miesięcy od dnia rozwiązania spółki kapitałowej uznaje się za nieuczciwe uprzywilejowanie wierzycieli niezależnie od tego, czy tego rodzaju transakcja ma charakter odpłatny, czy nieodpłatny, jeżeli jest to transakcja zawierana poniżej wartości rynkowej lub jeżeli zapewnia ona uprzywilejowanie. W tego rodzaju przypadkach (w przypadku nieuczciwego uprzywilejowania) transakcja jest nieważna.

Zaniżenie wartości definiuje się w następujący sposób:

a) spółka kapitałowa zawiera transakcję poniżej wartości rynkowej, jeżeli:

(i) spółka kapitałowa dokonuje darowizny lub zawiera transakcję na warunkach, zgodnie z którymi nie otrzyma w zamian żadnej zapłaty; lub

(ii) spółka kapitałowa zawiera transakcję, w przypadku której wysokość zapłaty w środkach pieniężnych lub w ich odpowiednikach jest znacznie niższa niż wysokość w środkach pieniężnych lub w ich odpowiednikach zapłaty uiszczonej przez spółkę kapitałową.

Uprzywilejowanie definiuje się w następujący sposób:

b) spółka kapitałowa uprzywilejowuje osobę, jeżeli:

(i) osoba ta jest jednym z wierzycieli spółki kapitałowej, udziela zabezpieczenia lub jest gwarantem w odniesieniu do jakichkolwiek długów spółki kapitałowej lub innych ciążących na niej zobowiązań; oraz

(ii) spółka kapitałowa podejmuje wszelkie czynności lub zezwala na podjęcie wszelkich czynności, których skutek w obydwu sytuacjach polega na zapewnieniu tej osobie pozycji, która w przypadku likwidacji spółki kapitałowej z powodu upadłości byłaby korzystniejsza niż pozycja, w jakiej znalazłaby się ta osoba w braku działania lub zaniechania.

Wyjątek od powyższego stanowi sytuacja, w której osoba, na rzecz której dokonano, przeprowadzono lub zrealizowano transakcję, udowodni, że nie wiedziała ani nie miała powodu, by przypuszczać, że spółka kapitałowa zostanie rozwiązana z powodu upadłości.

Postępowanie restrukturyzacyjne (przywrócenie rentowności spółki)

Nie istnieją żadne przepisy doraźne regulujące nieważność, możliwość zaskarżenia lub niewykonalność czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym (przywracaniu rentowności spółki kapitałowej).

Postępowanie w związku z niewypłacalnością (spółki osobowe i przedsiębiorcy)

Nie istnieją żadne przepisy doraźne regulujące nieważność, możliwość zaskarżenia lub niewykonalność czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym lub restrukturyzacyjnym.

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.
Do tej pory przetłumaczono ją na następujące języki:

Niewypłacalność/upadłość - Austria

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Zakres stosowania austriackiego prawa upadłościowego nie ogranicza się do przedsiębiorców. Zdolność upadłościową definiuje się bowiem jako element zdolności prawnej na mocy prawa prywatnego: każda osoba, która może być podmiotem praw i obowiązków, ma również zdolność upadłościową. Z drugiej strony nie jest ona związana ze zdolnością do czynności prawnych. Oznacza to, że każda osoba fizyczna (nawet dziecko) może być dłużnikiem w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, podobnie jak osoby prawne (prawa prywatnego lub publicznego), spółki osobowe zgodnie z kodeksem spółek handlowych (Unternehmensgesetzbuch) [spółki jawne (offene Gesellschaften), spółki komandytowe (Kommanditgesellschaften)] oraz masa spadkowa. Z kolei spółki ciche (stille Gesellschaften) i spółki cywilne (Gesellschaften bürgerlichen Rechts) nie mają zdolności upadłościowej.

Po rozwiązaniu osoby prawnej lub spółki osobowej wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością jest dopuszczalne, o ile majątek nie został podzielony [§ 68 ordynacji upadłościowej (Insolvenzordnung – IO)].

Postępowanie upadłościowe (Konkursverfahren), w odróżnieniu od postępowania restrukturyzacyjnego (Sanierungsverfahren), można wszcząć wobec majątku instytucji kredytowych, firm inwestycyjnych, firm zajmujących się usługami inwestycyjnymi oraz zakładów ubezpieczeń [§ 82 ust. 1 ustawy o bankowości (Bankwesengesetz – BWG), § 79 ustawy o nadzorze nad papierami wartościowymi z 2018 r. (Wertpapieraufsichtsgesetz – WAG 2018), § 309 ust. 3 i ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym z 2016 r. (Versicherungsaufsichtsgesetz – VAG 2016)].

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Od wejścia w życie ustawy zmieniającej prawo upadłościowe w 2010 r. (Insolvenzrechtsänderungsgesetz 2010) prawo austriackie przewiduje wyłącznie jeden rodzaj standardowego postępowania w związku z niewypłacalnością. W zależności od faktycznego toku danego postępowania nosi ono jednak różne nazwy.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością określa się mianem postępowania upadłościowego (Konkursverfahren), jeżeli w chwili wszczęcia postępowania nie sporządzono jeszcze planu restrukturyzacyjnego. Co do zasady w toku postępowania upadłościowego możliwa jest zarówno likwidacja, jak i restrukturyzacja.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością określa się mianem postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli w chwili otwarcia postępowania sporządzono już plan restrukturyzacyjny. Celem postępowania jest restrukturyzacja dłużnika. Można je otworzyć wobec osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą, osób prawnych, spółek osobowych i mas spadkowych (§ 166 IO).

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone z zarządem własnym lub bez zarządu własnego dłużnika (Eigenverwaltung). Dłużnik zachowuje zarząd własny (pod nadzorem zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym (Sanierungsverwalter)), jeżeli zaproponuje wierzycielom w postępowaniu w związku z niewypłacalnością dywidendę w wysokości co najmniej 30% w planie restrukturyzacyjnym oraz jeżeli dostępne są również dodatkowe dokumenty. Wymagany jest na przykład plan finansowy wykazujący zapewnienie finansowania na 90 dni.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji długów (Schuldenregulierungsverfahren), które można otworzyć wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, stanowi kolejny wariant postępowania w związku z niewypłacalnością.

Wniosek o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością może złożyć dłużnik samodzielnie albo wierzyciel. W postępowaniu restrukturyzacyjnym wniosek może złożyć wyłącznie dłużnik oraz musi istnieć plan restrukturyzacyjny.

Co do zasady przesłanką wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością jest niewypłacalność dłużnika (§ 66 IO). Postępowanie w związku z niewypłacalnością może również przybrać formę postępowania restrukturyzacyjnego w przypadku zagrożenia niewypłacalnością (§ 167 ust. 2 IO). Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wobec spółek osobowych, w których żaden ze wspólników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność nie jest osobą fizyczną, lub wobec majątku osób prawnych oraz mas spadkowych jest możliwe również w przypadku nadmiernego zadłużenia (§ 67 IO).

Kolejną przesłanką wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością jest dostępność majątku wystarczającego do pokrycia kosztów postępowania. Ponadto przynajmniej koszty początkowe postępowania w związku z niewypłacalnością muszą zostać pokryte (wyjątek stanowi w niektórych przypadkach postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji długów).

Zawiadomienie o wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością umieszcza się w internetowej bazie ogłoszeń sądowych (www.edikte.gv.at). Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wywołuje skutki prawne od dnia następującego po ogłoszeniu zawiadomienia. Wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością wpisuje się również do rejestrów publicznych [rejestru gruntów (Grundbuch), rejestru handlowego (Firmenbuch) itd.].

Jeżeli postępowania w związku z niewypłacalnością nie można wszcząć niezwłocznie, sąd upadłościowy (Insolvenzgericht) musi zarządzić środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego, aby zabezpieczyć majątek, a w szczególności zapobiec dokonywaniu zaskarżalnych czynności prawnych, oraz zapewnić ciągłość działalności przedsiębiorstwa, pod warunkiem że wniosek o wszczęcie postępowania nie jest w sposób oczywisty bezzasadny (§ 73 IO). Sąd może zakazać dłużnikowi dokonywania niektórych czynności prawnych (np. sprzedaży lub obciążania majątku) lub postanowić, że tego rodzaju czynności będą podlegały zatwierdzeniu przez sąd. Możliwe jest również powołanie zarządcy tymczasowego.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

Skutkiem wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością jest pozbawienie dłużnika prawa do swobodnego rozporządzania całym majątkiem podlegającym egzekucji, który należy do niego w chwili wszczęcia lub który nabywa on w toku postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 2 ust. 2 IO). Majątek ten wchodzi w skład masy upadłości (Insolvenzmasse).

W skład masy upadłości wchodzi zatem cały majątek ruchomy i nieruchomy dłużnika, taki jak: udziały w nieruchomości, udziały we współwłasności, wierzytelności, prawa wynikające ze stosunku najmu, spadki itd. W skład masy upadłości nie wchodzą wierzytelności dłużnika z tytułu świadczeń alimentacyjnych, wynagrodzenie z tytułu pracy świadczonej osobiście oraz niepodlegająca zajęciu część wynagrodzenia (minimalne środki utrzymania). Podobnie w skład masy upadłości nie wchodzą ruchomości niepodlegające zajęciu (np. przedmioty osobistego użytku) oraz dobra osobiste (np. prawa własności przemysłowej).

Jeżeli dłużnik zamieszkuje w domu wchodzącym w skład masy upadłości (lub zajmowanym przez dłużnika mieszkaniu będącym jego własnością), dłużnika ani jego rodziny początkowo nie eksmituje się z niezbędnych lokali mieszkalnych (§ 5 ust. 3 IO). Nie uniemożliwia to jednak sprzedaży domu (zajmowanego przez dłużnika mieszkania będącego jego własnością) w toku postępowania w związku z niewypłacalnością. Sąd upadłościowy pozostawia również dłużnikowi prawo do swobodnego rozporządzania prawami wynikającymi ze stosunku najmu (lub prawami użytkowania) dotyczącymi lokali mieszkalnych, które są niezbędne dłużnikowi i jego rodzinie (§ 5 ust. 4 IO). Pozostawienie dłużnikowi prawa do swobodnego rozporządzania tego rodzaju prawami umożliwia mu ich wyłączenie z masy upadłości.

Rada wierzycieli (Gläubigerausschuss) może również podjąć uchwałę – za zgodą sądu upadłościowego – o wyłączeniu z masy upadłości wierzytelności, których zaspokojenie jest mało prawdopodobne, lub rzeczy o niewielkiej wartości (§ 119 ust. 5 IO). Przesłanką tego rodzaju wyłączenia jest fakt, że dzięki niemu unika się ponoszenia wydatków z tytułu sprzedaży wszelkich rzeczy wchodzących w skład masy upadłości, które nie przyniosłyby żadnego zysku masie upadłości.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Postępowanie upadłościowe

• Dłużnik
  • jest uprawniony do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego oraz do złożenia zażalenia na postanowienie o wszczęciu postępowania upadłościowego;
  • traci uprawnienie do zarządu majątkiem należącym do masy upadłości z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego;
  • jest uprawniony do uczestnictwa w posiedzeniach zgromadzenia wierzycieli (Gläubigerversammlung) oraz rady wierzycieli;
  • jest uprawniony do złożenia wniosku o ustanowienie planu restrukturyzacyjnego.

• Syndyk (Masseverwalter)
  • odpowiada za prowadzenie postępowania w związku z niewypłacalnością w praktyce;
  • ocenia sytuację finansową dłużnika;
  • kontynuuje działalność przedsiębiorstwa, jeżeli nie została ona zakończona z chwilą wszczęcia postępowania, a jej kontynuacja nie spowoduje pokrzywdzenia wierzycieli;
  • sprawdza zgłoszone wierzytelności;
  • sprawdza, czy plan restrukturyzacyjny służy interesom wierzycieli oraz czy jego wykonanie jest prawdopodobne;
  • sporządza spis inwentarza majątku i przeprowadza jego likwidację;
  • zarządza masą upadłości i reprezentuje ją;
  • wykonuje prawo do wnoszenia środków zaskarżenia w imieniu masy upadłości.
  • dokonuje podziału zysków ze sprzedaży masy upadłości.

Jeżeli postępowanie upadłościowe dotyczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji długów), syndyka powołuje się wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach. Jeżeli sąd upadłościowy nie powoła syndyka, sam musi dokonywać czynności powierzonych syndykowi zgodnie z ordynacją upadłościową.

Postępowanie restrukturyzacyjne bez zarządu własnego dłużnika

• Dłużnik
  • wnosi o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego i o ustanowienie planu restrukturyzacyjnego;
  • traci uprawnienie do zarządu majątkiem należącym do masy upadłości z chwilą wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością;
  • jest uprawniony do uczestnictwa w posiedzeniach zgromadzenia wierzycieli oraz rady wierzycieli.

• Syndyk
  • odpowiada za prowadzenie postępowania w związku z niewypłacalnością w praktyce;
  • ocenia sytuację finansową dłużnika;
  • kontynuuje działalność przedsiębiorstwa, jeżeli nie została ona zakończona z chwilą wszczęcia postępowania, a jej kontynuacja nie spowoduje pokrzywdzenia wierzycieli;
  • sprawdza zgłoszone wierzytelności;
  • sprawdza, czy plan restrukturyzacyjny służy interesom wierzycieli oraz czy jego wykonanie jest prawdopodobne;
  • zarządza masą upadłości i reprezentuje ją;
  • wykonuje prawo do wnoszenia środków zaskarżenia w imieniu masy upadłości.

Postępowanie restrukturyzacyjne z zarządem własnym dłużnika

• Dłużnik
  • wnosi o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego z zarządem własnym dłużnika i o ustanowienie planu restrukturyzacyjnego, jak również załącza do wniosku dokumenty niezbędne do ustanowienia zarządu własnego;
  • zachowuje (ograniczone) uprawnienia do zarządu i co do zasady nadal sam zarządza majątkiem;
  • podlega nadzorowi zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym i sądu upadłościowego.

• Zarządca w postępowaniu restrukturyzacyjnym
  • nadzoruje dłużnika i jego sposób zarządzania przedsiębiorstwem;
  • udziela zezwolenia na dokonywanie czynności prawnych przekraczających zakres zwykłego zarządu przedsiębiorstwem lub odmawia jego udzielenia;
  • reprezentuje dłużnika we wszystkich sprawach, w których dłużnikowi nie przysługuje uprawnienie do zarządu;
  • sprawdza sytuację finansową dłużnika;
  • sprawdza, czy plan restrukturyzacyjny jest wykonalny i czy istnieją przesłanki pozbawienia dłużnika zarządu własnego;
  • sprawdza zgłoszone wierzytelności;
  • wykonuje prawo do wnoszenia środków zaskarżenia w imieniu masy upadłości.

Sąd upadłościowy nadzoruje czynności zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (Insolvenzverwalter). Może mu wydawać pisemne lub ustne instrukcje, przyjmuje od niego sprawozdania i wyjaśnienia, kontroluje księgi rachunkowe i inne dokumenty oraz dokonuje niezbędnych czynności wyjaśniających. Sąd może również nakazać zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością uzyskanie od rady wierzycieli instrukcji dotyczących konkretnych kwestii. Zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością musi zawiadomić sąd o niektórych czynnościach prawnych przed ich dokonaniem (§ 116 IO); w przypadku innych czynności prawnych niezbędne jest uzyskanie zgody rady wierzycieli i sądu upadłościowego (§ 117 IO).

Powoływanie i wynagrodzenie zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością

Sąd upadłościowy powołuje zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością z urzędu w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Musi to być osoba o nieposzlakowanej opinii, godna zaufania i mająca doświadczenie biznesowe oraz wiedzę w zakresie zagadnień związanych z niewypłacalnością (§ 80 ust. 2 IO). W przypadku postępowania w związku z niewypłacalnością prowadzonego wobec przedsiębiorstwa konieczna jest wystarczająca wiedza z zakresu prawa handlowego lub zarządzania przedsiębiorstwem (§ 80 ust. 3 IO). Osoby zainteresowane pełnieniem funkcji zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością mogą się wpisać na listę zarządców w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Lista jest dostępna w internecie pod adresem www.iv.justiz.gv.at i ułatwia ona sądom upadłościowym dokonanie wyboru odpowiedniego zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

Zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością nie może być osobą blisko spokrewnioną z dłużnikiem (§ 32 IO) ani jego konkurentem, a także musi być niezależny zarówno od dłużnika, jak i od wierzycieli (§ 80b ust. 1 IO).

Na zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością można również powołać osobę prawną. Musi ona podać sądowi nazwisko osoby fizycznej reprezentującej ją w ramach sprawowania zarządu w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 80 ust. 5 IO).

Zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością jest uprawniony do uzyskania zwrotu poniesionych przez siebie wydatków oraz do otrzymywania wynagrodzenia za świadczone usługi powiększonego o kwotę podatku od wartości dodanej (§ 82 zdanie pierwsze IO). Kwotę wynagrodzenia zarządcy regulują przepisy (§ 82 IO) i zależy ona od dochodu brutto ze sprzedaży majątku dokonanej przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Obejmuje on jednak wyłącznie dochód, za którego uzyskanie był odpowiedzialny zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Minimalna kwota wynagrodzenia zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością wynosi 3000 euro. Przysługuje mu również wynagrodzenie dodatkowe z tytułu przyjęcia planu restrukturyzacyjnego lub planu spłaty wierzycieli (§ 82a IO) oraz sprzedaży masy szczególnej (§ 82d IO). Osobne wynagrodzenie wypłaca się również z tytułu kontynuowania działalności przedsiębiorstwa (§ 82 ust. 3 IO).

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Co do zasady możliwość potrącenia wierzytelności dłużnika zostaje zachowana w toku postępowania w związku z niewypłacalnością.

Warunkiem jest jednak, by potrącenie wierzytelności było dopuszczalne w chwili wszczęcia postępowania. Potrącenie jest niedopuszczalne, jeżeli wierzyciel w postępowaniu w związku z niewypłacalnością stał się dłużnikiem masy upadłości już po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością lub jeżeli wierzytelność wobec dłużnika nabyto już po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 20 ust. 1 zdanie pierwsze IO). Ponadto potrącenie jest niedopuszczalne, jeżeli osoba trzecia nabyła wierzytelność wzajemną wobec dłużnika w ciągu ostatnich sześciu miesięcy poprzedzających wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością oraz w chwili nabycia wiedziała lub powinna była wiedzieć o niewypłacalności (§ 20 ust. 1 i 2 IO). W tego rodzaju sprawach nawet nieznaczne zaniedbanie przynosi uszczerbek osobie trzeciej.

W postępowaniu w związku z niewypłacalnością możliwe jest potrącenie wierzytelności warunkowej niezależnie od tego, czy wierzytelność warunkowa jest w posiadaniu wierzyciela, czy dłużnika. Jeżeli wierzycielowi w postępowaniu w związku z niewypłacalnością przysługuje wierzytelność warunkowa, sąd upadłościowy może dokonać potrącenia pod warunkiem wniesienia zabezpieczenia (§ 19 ust. 2 IO). Niepieniężny charakter wierzytelności również pozostaje bez uszczerbku dla możliwości potrącenia wierzytelności wierzyciela w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 19 ust. 2 IO). Nie powoduje to trudności, ponieważ tego rodzaju prawa zostają przekształcone w wierzytelności pieniężne w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 14 ust. 1 IO).

Wierzyciele w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, których wierzytelności można potrącić, nie muszą ich zgłaszać w toku postępowania w związku z niewypłacalnością pod warunkiem istnienia wierzytelności wzajemnej (§ 19 ust. 1 IO). Sąd Najwyższy (Oberster Gerichtshof – OGH) orzekł jednak, że jeżeli wierzyciel w postępowaniu w związku z niewypłacalnością sam nie skorzysta z ustawowej możliwości potrącenia w toku postępowania w związku z niewypłacalnością zgodnie z § 19 ust. 1 IO po ostatecznym zatwierdzeniu planu restrukturyzacyjnego i zakończeniu postępowania w związku z niewypłacalnością, będzie mu przysługiwała wyłącznie możliwość potrącenia swoich wierzytelności w wysokości dywidendy określonej w planie restrukturyzacyjnym (RIS-Justiz RS0051601 [T4]).

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Umowy dwustronne

W przypadku niewykonania umowy dwustronnej lub jej częściowego wykonania przez dłużnika i drugą stronę w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością może wykonać umowę (w całości) w imieniu dłużnika i zażądać jej wykonania od drugiej strony albo odstąpić od umowy (§ 21 ust. 1 IO). W toku postępowania restrukturyzacyjnego z zarządem własnym dłużnika wzywa się do złożenia oświadczenia zgodnie z § 21 IO. Jeżeli ma on zamiar odstąpić od umowy, wymagana jest zgoda zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym (§ 171 ust. 1 IO). Jeżeli druga strona jest zobowiązana do wykonania umowy z wyprzedzeniem, może odmówić jej wykonania do chwili udzielenia zabezpieczenia, chyba że w chwili zawarcia umowy wiedziała o niekorzystnej sytuacji finansowej dłużnika (§ 21 ust. 3 IO).

Najem

W przypadku postępowania w związku z niewypłacalnością prowadzonego wobec najemcy zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością jest uprawniony do wypowiedzenia umowy najmu z zachowaniem ustawowego terminu wypowiedzenia lub uzgodnionego umownie krótszego terminu wypowiedzenia (§ 23 IO).

Umowy o pracę

Jeżeli dłużnik jest pracodawcą i zawarto już stosunek pracy, co do zasady może on zostać wypowiedziany przez pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia lub przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia, wspólnie uzgodnionego okresu wypowiedzenia lub – o ile to dopuszczalne – uzgodnionego krótszego okresu wypowiedzenia, z zastrzeżeniem ustawowych ograniczeń dotyczących wypowiadania umów o pracę, w terminie jednego miesiąca od dnia ogłoszenia orzeczenia nakazującego, zatwierdzającego lub stwierdzającego zakończenie działalności przedsiębiorstwa lub jego oddziału. Przepisy szczególne mają zastosowanie do postępowania w związku z niewypłacalnością z zarządem własnym dłużnika.

Zakaz wypowiadania umów

Jeżeli wypowiedzenie umowy mogłoby zagrozić ciągłości działalności przedsiębiorstwa dłużnika, druga strona może wypowiedzieć umowę zawartą z dłużnikiem w terminie sześciu miesięcy od dnia wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością wyłącznie z uzasadnionego powodu. Pogorszenia sytuacji finansowej dłużnika oraz jego zwłoki w zaspokajaniu wierzytelności, które stały się wymagalne przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością, nie uznaje się za uzasadniony powód (§ 25a ust. 1 IO). Ograniczenia te nie mają zastosowania, jeżeli wypowiedzenie umowy jest niezbędne, aby uniknąć wyrządzenia szkody osobistej lub majątkowej umawiającej się stronie, w przypadku prawa do wypłaty kredytów i w przypadku umów o pracę (§ 25a ust. 2 IO).

Nieważne umowy

Zgodnie z § 25b ust. 2 IO niedopuszczalne są postanowienia umowne przewidujące możliwość odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia w przypadku wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Co do zasady przepis ten ma zastosowanie do wszystkich umów (kilka wyjątków dotyczy umów zawieranych zgodnie z ustawą o bankowości lub ustawą o giełdzie papierów wartościowych (Börsegesetz)).

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Od chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością wierzyciele w postępowaniu w związku z niewypłacalnością nie są już uprawnieni do dochodzenia swoich wierzytelności przeciwko dłużnikowi w postępowaniu sądowym – ani indywidualnie, ani poza tokiem postępowania w związku z niewypłacalnością (zakaz wszczynania postępowań, § 6 ust. 1 IO). Nie można również wydawać nakazów sądowych co do wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Wyłącznie w postępowaniu restrukturyzacyjnym z zarządem własnym dłużnika dłużnik pozostaje uprawniony do wytaczania powództw i wszczynania innego rodzaju postępowań w związku z zarządem własnym (§ 173 IO). W przypadku wniesienia pozwu przez dłużnika lub przeciwko dłużnikowi z naruszeniem § 6 ust. 1 IO po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością należy go odrzucić.

Ponadto po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością nie można ustanowić zastawu ani uzyskać prawa do zaspokojenia, aby wyegzekwować spłatę wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (zakaz egzekucji, § 10 ust. 1 IO). Jeżeli chodzi o prawa do wyłączenia oraz do uprzywilejowanej spłaty wierzytelności, które powstały przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością, nie podlegają one ogólnemu zakazowi egzekucji; można ich zatem dochodzić również w toku postępowania w związku z niewypłacalnością.

Zakaz wszczynania postępowań i zakaz egzekucji muszą być stosowane z urzędu i mają one zastosowanie do wszystkich wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Postępowanie będące w toku w odniesieniu do masy upadłości zostaje zawieszone z mocy prawa w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 7 ust. 1 IO). Sąd zawiesza postępowanie z urzędu.

Postępowania w przedmiocie wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością w żadnym wypadku nie można podjąć przed posiedzeniem sprawdzającym (§ 7 ust. 3 IO). W przypadku wniesienia sprzeciwu wobec wierzytelności w toku posiedzenia sprawdzającego przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością lub jednego z wierzycieli uprawnionych do wniesienia tego rodzaju sprzeciwu zawieszone postępowanie można podjąć jako postępowanie sprawdzające (§ 113 IO).

Postępowanie w przedmiocie wierzytelności niepodlegających zgłoszeniu w postępowaniu w związku z niewypłacalnością można podjąć bezzwłocznie.

Co do zasady nie zawiesza się postępowań egzekucyjnych wszczętych przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością. Podlegające egzekucji prawa zastawu i prawa do zaspokojenia nabyte w ciągu 60 dni poprzedzających wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością, wygasają jednak z mocy prawa, chyba że ustanowiono je z tytułu zobowiązań publicznoprawnych (§ 12 ust. 1 IO). W przypadku ich wygaśnięcia likwidacyjne postępowanie egzekucyjne należy zawiesić na wniosek sądu upadłościowego lub zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 12 ust. 2 IO).

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Pierwsze zgromadzenie wierzycieli

Zgromadzenie wierzycieli stanowi ogólny organ wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością umożliwiający im udział w postępowaniu. Zgromadzenie wierzycieli zwołuje i przewodniczy mu sąd upadłościowy (§ 91 ust. 1 IO). Zgodnie z wymogami przepisów prawa pierwsze zgromadzenie wierzycieli zwołuje się w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Kolejne zgromadzenia zwołuje sąd upadłościowy wedle własnego uznania. Zgromadzenie wierzycieli zwołuje się w szczególności na wniosek zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, rady wierzycieli lub co najmniej dwóch wierzycieli, których wierzytelności stanowią około jednej czwartej wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, określając porządek obrad.

Zgromadzeniu wierzycieli przysługują pewne uprawnienia wnioskodawcze (np. w zakresie powoływania rady wierzycieli lub odwoływania zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością). Do jego obowiązków należy również głosowanie nad przyjęciem planu restrukturyzacyjnego.

Uchwały i wnioski zgromadzenia wierzycieli co do zasady wymagają bezwzględnej większości głosów, które oblicza się na podstawie kwot wierzytelności (§ 92 ust. 1 IO).

Rada wierzycieli

Rada wierzycieli nie zawsze musi zostać powołana w toku postępowania w związku z niewypłacalnością. Powołuje się ją wyłącznie wówczas, gdy wydaje się to wskazane ze względu na charakter lub szczególną skalę działalności przedsiębiorstwa. W przypadku zamiaru sprzedaży lub wynajmu całego przedsiębiorstwa lub jego części (§ 117 ust. 1 pkt 1 IO) należy każdorazowo powołać radę wierzycieli. Do jej obowiązków należy nadzór nad zarządcą w postępowaniu w związku z niewypłacalnością oraz udzielanie mu wsparcia (§ 89 ust. 1 IO). Zarządca musi zasięgać opinii rady wierzycieli w odniesieniu do istotnych ustaleń (§ 114 ust. 1 IO). W przypadku niektórych istotnych czynności prawnych (np. sprzedaży przedsiębiorstwa) zgoda rady wierzycieli stanowi przesłankę ich ważności.

W skład rady wierzycieli wchodzi trzech do siedmiu członków. Powołania dokonuje sąd – z urzędu lub na wniosek. Na członków można powołać nie tylko wierzycieli, ale również inne osoby fizyczne lub prawne.

Stowarzyszenia na rzecz ochrony wierzycieli

W praktyce interesy wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością są w wielu przypadkach reprezentowane przez stowarzyszenia na rzecz ochrony wierzycieli (Gläubigerschutzverbände). Stowarzyszenia te dokonują zgłoszeń wierzytelności, uczestniczą w zgromadzeniach i wykonują prawa głosu przysługujące wierzycielom w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, których reprezentują, w odniesieniu do planu restrukturyzacyjnego. Stowarzyszenia na rzecz ochrony wierzycieli monitorują również płatności dokonywane przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Co do zasady syndyk jest zobowiązany do likwidacji składników majątku wchodzących w skład masy upadłości poza postępowaniem sądowym, w szczególności poprzez sprzedaż na wolnym rynku. Licytację sądową zgodnie z kodeksem postępowania egzekucyjnego (Exekutionsordnung) przeprowadza się wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, jeżeli o jej przeprowadzeniu postanowi sąd upadłościowy w odpowiedzi na wniosek złożony przez syndyka.

Za zgodą sądu upadłościowego rada wierzycieli może również podjąć uchwałę o pozostawieniu dłużnikowi prawa do swobodnego rozporządzania wierzytelnościami, których zaspokojenie jest mało prawdopodobne, oraz rzeczami o niewielkiej wartości.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością

Wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (Insolvenzforderungen) są to wierzytelności wierzycieli, którym w chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością przysługują roszczenia majątkowe wobec dłużnika (§ 51 IO). Odsetki od wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością narosłe od chwili wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością, koszty uczestnictwa w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, kary grzywny wymierzone za wszelkiego rodzaju przestępstwa, jak również wierzytelności z tytułu darowizn oraz – w przypadku postępowania w związku z niewypłacalnością prowadzonego wobec masy spadkowej – również wierzytelności z tytułu zapisów zwykłych nie stanowią jednak wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 58 IO).

Co do zasady do wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością zastosowanie ma zasada równego traktowania. Ani organy publiczne, ani pracownicy nie mają pierwszeństwa w kolejności zaspokajania roszczeń w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

Wierzytelności wspólnika z tytułu spłaty pożyczki wspólnika zastępującej kapitał własny stanowią natomiast wierzytelności podporządkowane.

Jeżeli wierzyciel ubiega się o zaspokojenie z masy upadłości, musi zgłosić swoją wierzytelność w toku postępowania w związku z niewypłacalnością, nawet jeżeli toczy się już postępowanie lub wydano już orzeczenie w tym przedmiocie.

Wierzytelności wobec masy upadłości

Wierzytelności wobec masy upadłości (Massenforderungen) są to wierzytelności powstałe już po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością, wyraźnie wyszczególnione w ordynacji. Wierzytelności wobec masy upadłości zaspokaja się z masy upadłości na zasadzie pierwszeństwa, tj. przed wierzycielami w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 47 ust. 1 IO). Do najważniejszych wierzytelności wobec masy upadłości należą (§ 46 ust. 1 IO):

• koszty postępowania w związku z niewypłacalnością;
• płatności związane z zachowaniem masy upadłości oraz zarządzaniem i rozporządzaniem masą upadłości;
• wszystkie opłaty publiczne związane z masą upadłości, w przypadku gdy wystąpiła konieczność nałożenia opłaty po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością;
• wierzytelności pracowników z tytułu regularnego wynagrodzenia za okres po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością;
• roszczenia z tytułu wykonania umów dwustronnych zawartych przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością;
• roszczenia z tytułu czynności prawnych dokonanych przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością;
• roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości;
• roszczenia z tytułu wypowiedzenia stosunku pracy, jeżeli zawarto go w toku postępowania w związku z niewypłacalnością.

Wierzytelności wobec masy upadłości nie muszą być zgłoszone w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Jeżeli zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością odmówi zaspokojenia wierzytelności wobec masy upadłości, która stała się wymagalna, wierzyciel może dochodzić takiej wierzytelności na drodze sądowej.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością należy zgłosić na piśmie sądowi upadłościowemu. Zgłoszenia należy dokonać w walucie krajowej (euro); wszelkich przeliczeń waluty dokonuje się zgodnie z kursem z dnia wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Podczas zgłaszania wierzytelności należy wskazać jej kwotę oraz okoliczności faktyczne stanowiące jej podstawę, jak również dowody, które można przedstawić w celu udowodnienia domniemanej wierzytelności. Wierzyciel jest również zobowiązany wskazać, czy wierzytelność jest przedmiotem zastrzeżenia prawa własności, oraz które z jej składników są przedmiotem zastrzeżenia, a także czy wnioskowano o potrącenie wierzytelności. W przypadku wniosku o potrącenie wierzytelności należy wskazać kwoty wzajemnych roszczeń na dzień wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością. Wierzyciel jest zobowiązany podać swój adres e-mail i dane rachunku bankowego.

Wierzytelności należy zgłosić za pomocą formularza dostępnego na stronie www.justiz.gv.at. Jeżeli wierzyciel zgłosi wierzytelność bez użycia tego formularza, jest nadal zobowiązany do podania w zgłoszeniu informacji wymaganych w formularzu.

Unijne rozporządzenie w sprawie postępowania upadłościowego stosuje się do wierzytelności zgłoszonych przez wierzycieli zagranicznych. Rozporządzenie wykonawcze zawiera standardowy formularz; jeżeli wierzyciel nie zastosuje tego formularza, nadal jest zobowiązany do podania w zgłoszeniu informacji wymaganych w rozporządzeniu wykonawczym.

Wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością należy zgłosić w terminie zgłoszenia wierzytelności wskazanym w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością. Jeżeli wierzyciel uchybi terminowi zgłoszenia wierzytelności, może zostać obciążony kosztami związanymi ze zwołaniem specjalnego posiedzenia sprawdzającego. Wierzytelności zgłoszone po terminie, który upływa 14 dni przed posiedzeniem zwołanym w celu sprawdzenia sprawozdania końcowego nie zostaną uwzględnione (§ 107 ust. 1 zdanie ostatnie IO).

Jeżeli zgłoszona wierzytelność zostanie uznana przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością i nie zostanie zakwestionowana przez innego wierzyciela w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, uznaje się ją za uznaną. Oznacza to w szczególności uwzględnienie wierzyciela w postępowaniu w związku z niewypłacalnością w podziale.

W przypadku zakwestionowania wierzytelności przez zarządcę lub wierzyciela w postępowaniu w związku z niewypłacalnością wierzytelność można sprawdzić wyłącznie w sądzie w postępowaniu cywilnym. O tym, czy wierzytelność zostanie uznana za uznaną w postępowaniu w związku z niewypłacalnością, decyduje wynik tego postępowania cywilnego.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

Podział zysków regulują §§ 128–138 IO.

Wierzytelności wobec masy upadłości należy zaspokoić na zasadzie pierwszeństwa, przed wierzytelnościami w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

Wierzycieli masy upadłości należy zaspokoić w chwili, w której ich wierzytelności zostaną ustalone i staną się wymagalne, niezależnie od etapu postępowania. Jeżeli dostępne środki finansowe są niewystarczające do pełnego pokrycia wierzytelności wobec masy upadłości, należy je zaspokoić w następującej kolejności (§ 47 IO):

• wydatki gotówkowe poniesione przez zarządcę w postępowaniu w związku z niewypłacalnością;
• pozostałe koszty postępowania;
• wydatki poniesione przez osobę trzecią z tytułu zaliczki na poczet kosztów postępowania, z zakresie, w jakim zostały one wykorzystane do pokrycia kosztów postępowania;
• wierzytelności pracowników w zakresie, w jakim nie są one zabezpieczone zgodnie z ustawą o zabezpieczeniu na wypadek niewypłacalności pracodawcy (Insolvenz-Entgeltsicherungsgesetz);
• roszczenia pracowników z tytułu wypowiedzenia stosunku pracy w zakresie, w jakim nie są one zabezpieczone zgodnie z ustawą o zabezpieczeniu na wypadek niewypłacalności pracodawcy;
• inne wierzytelności wobec masy upadłości.

Kwotę pozostałą po pełnym zaspokojeniu wierzytelności wobec masy upadłości należy podzielić proporcjonalnie między wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Proces zaspokajania wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością można rozpocząć dopiero po ogólnym posiedzeniu sprawdzającym. Co do zasady zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością musi dokonać podziału po zasięgnięciu opinii rady wierzycieli i po zatwierdzeniu planu podziału przez sąd upadłościowy.

Wierzyciele zabezpieczeni są zaspokajani przed wierzycielami w postępowaniu w związku z niewypłacalnością i wierzycielami masy upadłości oraz w zakresie, w jakim ich wierzytelności są zabezpieczone majątkiem stanowiącym zabezpieczenie (np. zastawem). Wszelką nadwyżkę zysków ze sprzedaży zwraca się do wspólnej masy upadłości (§ 48 ust. 1 i 2 IO).

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Plan restrukturyzacyjny

Plan restrukturyzacyjny (Sanierungsplan) to porozumienie zawarte w toku postępowania w związku z niewypłacalnością pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami dotyczące zmniejszenia kwoty wierzytelności i zawieszenia ich spłaty, które służy do restrukturyzacji długów. Wymaga on uzyskania zgody większości wierzycieli i zatwierdzenia przez sąd upadłościowy. Jeżeli w toku postępowania w związku z niewypłacalnością plan restrukturyzacyjny zaproponowany przez dłużnika uzyska zgodę większości wierzycieli i zostanie zatwierdzony przez sąd upadłościowy, dłużnik zostaje zwolniony z zobowiązań przekraczających dywidendę określoną w planie restrukturyzacyjnym.

Co do zasady dłużnik może sporządzić plan restrukturyzacyjny we wszystkich rodzajach postępowania w związku z niewypłacalnością, tj. nie tylko w postępowaniu restrukturyzacyjnym, ale również w postępowaniu upadłościowym (postępowanie upadłościowe nie jest co do zasady ukierunkowane na sprzedaż majątku i jego podział – również w postępowaniu upadłościowym należy w pierwszej kolejności sprawdzić, czy możliwe jest wdrożenie planu restrukturyzacyjnego).

W planie restrukturyzacyjnym dłużnik musi się zobowiązać wobec wierzycieli do spłaty co najmniej 20 % wierzytelności w postępowaniu w związku z niewypłacalnością w ciągu dwóch lat. W przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej termin spłaty może wynieść do pięciu lat. Plan restrukturyzacyjny musi pozostawać bez uszczerbku dla praw wierzycieli do wyłączenia lub do uprzywilejowanej spłaty wierzytelności. Wierzyciele masy upadłości muszą zostać w pełni zaspokojeni, przy czym wierzycielom w postępowaniu w związku z niewypłacalnością należy co do zasady zapewnić równe traktowanie.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością określa się mianem postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli w chwili otwarcia postępowania sporządzono już plan restrukturyzacyjny.

Postępowanie w przedmiocie restrukturyzacji długów

Plan restrukturyzacyjny jest dostępny nie tylko dla przedsiębiorstw i osób prawnych, ale również dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Jeżeli plan restrukturyzacyjny nie zostanie sporządzony w toku postępowania w przedmiocie restrukturyzacji długów, majątek dłużnika zostaje zlikwidowany. Kolejne możliwości redukcji długu to plan spłaty wierzycieli (Zahlungsplan) lub ewentualnie postępowanie oddłużeniowe (Abschöpfungsverfahren). Plan spłaty wierzycieli stanowi szczególną formę planu restrukturyzacyjnego. Główna różnica dotyczy braku określonej minimalnej dywidendy

Jeżeli wierzyciele nie wyrażą zgody na plan spłaty wierzycieli, sąd musi rozstrzygnąć wniosek dłużnika o przeprowadzenie postępowania oddłużeniowego obejmującego zwolnienie dłużnika z pozostałego długu. W tym przypadku nie jest wymagane uzyskanie zgody wierzycieli. Przejmowana jest najpierw część dochodów podlegająca zajęciu. Dłużnik musi dokonać cesji na powiernika wierzycieli odpowiednich dochodów (z tytułu wynagrodzenia) na okres pięciu lat. Po wygaśnięciu cesji sąd kończy otwarte postępowanie oddłużeniowe i wydaje postanowienie o zwolnieniu dłużnika z wszelkich pozostałych niespłaconych zobowiązań wobec wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (zwolnienie z pozostałego długu, Restschuldbefreiung).

Zakończenie postępowania w związku z niewypłacalnością

W przypadku zatwierdzenia przez sąd upadłościowy planu restrukturyzacyjnego (lub planu spłaty wierzycieli) postępowanie w związku z niewypłacalnością zostaje zakończone z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu planu. Automatyczne zakończenie postępowania w związku z niewypłacalnością następuje również w przypadku prawomocnego wszczęcia postępowania oddłużeniowego.

W przypadku braku planu restrukturyzacyjnego lub planu spłaty wierzycieli postępowanie w związku z niewypłacalnością zostaje zakończone przez sąd upadłościowy z chwilą przedstawienia dowodów potwierdzających dokonanie ostatecznego podziału.

Postępowanie w związku z niewypłacalnością należy zakończyć również wówczas, gdy wszyscy wierzyciele – wierzyciele w postępowaniu w związku z niewypłacalnością i wierzyciele masy upadłości – wyrażą na to zgodę lub jeżeli w toku postępowania w związku z niewypłacalnością okaże się, że majątek jest niewystarczający do pokrycia kosztów postępowania.

Postanowienia o zakończeniu postępowania w związku z niewypłacalnością są ogłaszane w bazie danych dotyczących postępowań w związku z niewypłacalnością (Insolvenzdatei).

W wyniku prawomocnego zakończenia postępowania w związku z niewypłacalnością dłużnik odzyskuje pełne prawo do rozporządzania swoim majątkiem (chyba że wszczęto postępowanie oddłużeniowe); uprawnienia zarządcy w postępowaniu w związku z niewypłacalnością wygasają. Ponadto dłużnik odzyskuje pełną zdolność procesową. Dochodzi do ustawowego następstwa procesowego w zawisłych sporach – w miejsce masy upadłości do postępowania wstępuje dłużnik. W niektórych sektorach dłużnik może wznowić działalność gospodarczą wyłącznie z zastrzeżeniem ograniczeń administracyjnych (np. wynikających z ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej (Gewerbeordnung)) lub ograniczeń zawodowych (np. wynikających z ustawy o adwokaturze (Rechtsanwaltsordnung)). Umyślne wyrządzenie szkody wierzycielom jest w szczególności objęte rygorem odpowiedzialności karnej.

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

Jeżeli postępowanie w związku z niewypłacalnością nie kończy się zwolnieniem z długu (w związku z wprowadzeniem planu restrukturyzacyjnego lub planu spłaty wierzycieli bądź zwolnieniem z pozostałego długu w wyniku postępowania oddłużeniowego), wierzycielom w postępowaniu w związku z niewypłacalnością przysługuje prawo do swobodnego dochodzenia wierzytelności po prawomocnym zakończeniu postępowania w związku z niewypłacalnością, tj. mogą oni ponownie dochodzić pozostałej wierzytelności, której nie zaspokojono w toku postępowania w związku z niewypłacalnością, wytaczając powództwo lub wnosząc o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dawnemu dłużnikowi w postępowaniu w związku z niewypłacalnością.

Z drugiej jednak strony w przypadku wariantów postępowania w związku z niewypłacalnością umożliwiających zwolnienie z pozostałego długu pozostała wierzytelność przekraczająca kwotę dywidendy stanowi wyłącznie zobowiązanie naturalne (Naturalobligation), tj. dług, za który dłużnik nie ponosi odpowiedzialności i który może zostać spłacony, lecz nie podlega egzekucji przymusowej.

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Koszty postępowania w związku z niewypłacalnością pokrywa się z masy upadłości.

Nawet jeśli majątek jest niewystarczający do pokrycia kosztów, postępowanie w związku z niewypłacalnością należy wszcząć, jeżeli wierzyciel składający wniosek wpłaci zaliczkę na pokrycie kosztów. Wierzytelność z tytułu zwrotu kosztów przysługującą temu wierzycielowi zaspokaja się przed wierzytelnościami innych wierzycieli masy upadłości (§ 46 pkt 1 IO).

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

Czynności prawne dokonane przez dłużnika przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością

Niektóre czynności prawne, których dokonano przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością i które przynoszą uszczerbek wierzycielom, są zaskarżalne (§§ 27 i nast. IO). Można zaskarżyć czynności prawne obejmujące zarówno działania, jak i zaniechania, które odnoszą się do majątku dłużnika. Przesłanką skutecznego zaskarżenia jest fakt, że czynność prawna podlegająca zaskarżeniu przyniosła szkodę wierzycielom w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Tego rodzaju sytuacja ma miejsce, jeżeli czynność prawna uniemożliwiła zaspokojenie pozostałych wierzycieli, na przykład zmniejszając kwotę aktywów lub zwiększając kwotę pasywów. Kolejną przesłanką skutecznego zaskarżenia jest fakt, że zaskarżenie zwiększa szanse na zaspokojenie wierzycieli. Aby zaskarżyć czynność prawną, oprócz powyższych przesłanek ogólnych musi być również spełniona jedna z niżej opisanych przesłanek szczególnych.

• Zaskarżalność ze względu na zamiar pokrzywdzenia wierzycieli (§ 28 pkt 1–3 IO)

Jeżeli dłużnik dokonał czynności z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia wiedziała o jego zamiarze, możliwość zaskarżenia obejmuje okres dziesięciu lat przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością (§ 28 pkt 1 IO). W przypadku niewiedzy o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli wynikającej wyłącznie z niedbalstwa okres ten ogranicza się do dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością.

• Zaskarżalność ze względu na roztrwonienie majątku (§ 28 pkt 4 IO)

Umowy sprzedaży, zamiany i dostawy zawarte w ciągu ostatniego roku przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością podlegają zaskarżeniu w zakresie, w jakim doprowadziły one do roztrwonienia majątku z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli druga strona wiedziała lub powinna była wiedzieć o tej sytuacji.

• Zaskarżalność ze względu na nieodpłatne rozporządzenia (§ 29 IO)

Nieodpłatne rozporządzenia przez dłużnika w ciągu dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością podlegają zaskarżeniu.

• Zaskarżalność ze względu na uprzywilejowane traktowanie (§ 30 IO)

Okoliczność ta umożliwia zaskarżenie niektórych czynności prawnych, za pośrednictwem których jednemu z wierzycieli zapewniono uprzywilejowane traktowanie względem pozostałych. Przesłanką zaskarżalności jest dokonanie czynności w ciągu ostatniego roku przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością. Dodatkowym warunkiem jest wystąpienie stanu niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia, złożenie wniosku o wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością lub dokonanie danej czynności w ciągu ostatnich 60 dni przed wszczęciem postępowania w związku z niewypłacalnością. Jeżeli zaspokojenie wierzyciela lub uzyskanie zabezpieczenia nie było należne wierzycielowi ze względu na warunki stosunku prawnego lub jeżeli było ono niedopuszczalne ze względu na formę lub termin (inkongruente Deckung), nie istnieją żadne dalsze przesłanki dotyczące zamiaru lub wiedzy. Jeżeli zaspokojenie drugiej strony lub uzyskanie przez nią zabezpieczenia było jej należne w tej formie i w tym terminie (kongruente Deckung), czynność można również zaskarżyć zgodnie z § 30 IO. W tym przypadku zaskarżalność zależy od tego, czy dłużnik miał zamiar zapewnić wierzycielowi uprzywilejowane traktowanie oraz od tego, czy druga strona wiedziała o tej sytuacji lub powinna była o niej wiedzieć.

• Zaskarżalność ze względu na wiedzę o niewypłacalności (§ 31 IO)

Przesłanka ta obejmuje niektóre czynności prawne, których dokonano w ciągu sześciu miesięcy poprzedzających wszczęcie postępowania w związku z niewypłacalnością i po wystąpieniu stanu niewypłacalności (nadmiernego zadłużenia), w zakresie, w jakim druga strona wiedziała lub przynajmniej powinna była wiedzieć o niewypłacalności, nadmiernym zadłużeniu lub złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania. Kolejną przesłanką jest fakt, że wierzyciel uzyskuje w wyniku tej czynności prawnej zabezpieczenie lub zaspokojenie lub że tego rodzaju czynność prawna jest dokonywana z pokrzywdzeniem wierzycieli w sposób bezpośredni.

Wyłącznie zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością ma prawo zaskarżyć taką czynność. W tym celu musi najpierw uzyskać opinię rady wierzycieli (§ 114 ust. 1 IO). Powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną wnosi się za pomocą pozwu (Klage), zarzutu (Einrede, § 43 ust. 1 IO), sprzeciwu (Widerspruch) w likwidacyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub oświadczenia osoby, przeciwko interesom której skierowane jest zaskarżenie, w postępowaniu w związku z niewypłacalnością. Czynność należy zaskarżyć w terminie roku od dnia wszczęcia postępowania w związku z niewypłacalnością – w przeciwnym wypadku roszczenie wygasa. Jeżeli zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością i osoba, przeciwko interesom której skierowane jest zaskarżenie, wyrażą zgodę, termin ten może zostać przedłużony, jednak tylko raz i co najwyżej o trzy miesiące (§ 43 ust. 2 IO).

Czynności prawne dokonane przez dłużnika po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością

W zakresie, w jakim dłużnik nie jest uprawniony do sprawowania zarządu własnego, czynności prawne dokonane przez dłużnika po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością dotyczące masy upadłości są co do zasady bezskuteczne względem wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością (§ 3 ust. 1 IO). Jest to kwestia tak zwanej bezskuteczności względnej. Dłużnik może zaciągnąć zobowiązanie umowne nawet po wszczęciu postępowania w związku z niewypłacalnością, ale wierzytelności z tytułu tego rodzaju zobowiązań nie można zgłosić z pokrzywdzeniem wierzycieli w postępowaniu w związku z niewypłacalnością przed zakończeniem tego postępowania. Zarządca w postępowaniu w związku z niewypłacalnością może jednak dokonać konwalidacji tego rodzaju czynności prawnych poprzez ich zatwierdzenie z mocą wsteczną.

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowania upadłościowe w rozumieniu art. 1 ust. 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (wersja przekształcona) uregulowane są w Polsce w dwóch ustawach:

- ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520 ze zm.) – dalej „pr.upadł”.

- ustawie z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2309 ze zm.) – dalej „pr.restr.”.

Przepisy ustawy Prawo upadłościowe regulują postępowanie związane z niewypłacalnością o charakterze likwidacyjnym, tj. „upadłość”. Ustawa Prawo restrukturyzacyjne reguluje postępowania restrukturyzacyjne związane z zagrożeniem niewypłacalnością tj. „postępowanie o zatwierdzenie układu” (art. 210-226h pr.restr.), „przyspieszone postępowanie układowe” (art. 227-264 pr.restr.), „postępowanie układowe” (art. 265-282) oraz „postępowanie sanacyjne” art. 283-323 pr.restr.).

Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – zachowanie dotychczasowego przedsiębiorstwa dłużnika. Jest wszczynane wyłącznie na wniosek i składa się z 2 faz: postępowania o ogłoszenie upadłości oraz postępowania po ogłoszeniu upadłości.

Postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności i może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych (działań skierowanych na reorganizację przedsiębiorstwa dłużnika) oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

Postępowanie upadłościowe może być wszczęte wobec przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 43(1) ustawy kodeks cywilny przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, nie posiadająca osobowości prawnej, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć dłużnik lub każdy z jego wierzycieli osobisych.

Ponadto postępowanie upadłościowe może być wszczęte również w stosunku do :

1. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;
2. wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
3. wspólników spółki partnerskiej.

Postępowanie upadłościowe może być wszczęte również wobec osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej (art. 491(1) pr.upadł. i nast.). Postępowanie to toczy się wyłącznie na wniosek dłużnika, chyba że chodzi o byłego przedsiębiorcę, o którego upadłość może wystąpić także wierzyciel w terminie 1 roku od dnia wykreślenia z właściwego rejestru.

Postępowania restrukturyzacyjne mogą być wszczęte wobec

1. przedsiębiorców w rozumieniu art. 43(1) ustawy kodeks cywilny;
2. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej;
3. wspólników osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
4. wspólników spółki partnerskiej.

Postępowań restrukturyzacyjnych prowadzonych na podstawie pr. restr. nie wszczyna się wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Postępowania restrukturyzacyjne są prowadzone wyłącznie na wniosek dłużnika z wyjątkiem postępowania sanacyjnego, które może być także otwarte na wniosek wierzyciela, w przypadku gdy dłużnik jest niewypłacalny.

Przepisy pr.upadł. przewidują szczególną formę postępowania restrukturyzacyjnego wszczynanego w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to jest postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej (art. 491(25) - 491(38) pr.upadł.) Zgodnie z tymi przepisami dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, który stał się niewypłacalny, może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Sąd może skierować dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować go do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

Postępowanie upadłościowe wszczyna się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny (art. 10 pr.upadł.).

Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.

Postepowania restrukturyzacyjne można wszcząć wobec dłużnika, który jest niewypłacalny bądź, który jest zagrożony niewypłacalnością. Przez dłużnika niewypłacalnego należy rozumieć dłużnika niewypłacalnego w rozumieniu art. 10 i 11 pr.upadł. Przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

Sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli.

Ustawa prawo restrukturyzacyjne przewiduje ponadto szczególne przesłanki do wszczęcia każdego z rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych.

Postępowanie o zatwierdzenie układu postępowanie oraz przyspieszone postępowanie układowe mogą być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15 % sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Sąd odmawia otwarcia postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W przypadku postępowania upadłościowego, w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego (art. 62 pr.upadł.). Od tej zasady istnieją wyjątki, które zostały uregulowane w art. 63-67a pr.upadł.

Do masy upadłości nie wchodzi mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.), wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu, kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom oraz środki pieniężne znajdujące się na rachunku będącym przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu art. 119zg pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie ust. 1 odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268 i 2270 oraz z 2022 r. poz. 1, 66 i 1079). W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, na której utrzymaniu pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie ust. 1 odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Sędzia-komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości zgodnie z ust. 1a lub 1b, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.

Ponadto, uchwała zgromadzenia wierzycieli może wyłączyć z masy upadłości inne składniki mienia upadłego.

Nie wchodzi do masy upadłości mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, stanowiące zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, tworzonego na podstawie przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, wraz z przypadającymi po ogłoszeniu upadłości kwotami pochodzącymi ze zwrotu udzielonych pożyczek na cele mieszkaniowe, wpłatami odsetek bankowych od środków tego funduszu oraz opłatami pobieranymi od korzystających z usług i świadczeń socjalnych finansowanych z tego funduszu organizowanych przez upadłego.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych do masy układowej należy mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika (art. 240, art. 273 oraz art. 294 pr.restr.).

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

W postępowaniu upadłościowym (postępowaniu zmierzającemu do likwidacji majątku dłużnika) dłużnik zostaje pozbawiony zarządu nad majątkiem. Zarząd majątkiem (masą upadłości) przejmuje syndyk. Syndyk przejmuje również inne obowiązki związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa dłużnika – kierowanie zakładu pracy, wypełnianie obowiązków sprawozdawczych, itp.

Upadłemu dłużnikowi, jako uczestnikowi postępowania upadłościowego, przysługują wymienione w pr.upadł. środki zaskarżenia co do niektórych decyzji sądu i sędziego-komisarza wydanych w tym postępowaniu oraz uprawnienia do składania określonych w przepisach pr. upadł. wniosków w toku postępowania.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych uprawnienia dłużnika i zarządcy różnią się w zależności od rodzaju postępowania.

Postępowanie o zatwierdzenie układu – dłużnik może dokonywać wszystkich czynności, za wyjątkiem okresu od dnia wydania postawienia o zatwierdzenia układu do czasu uprawomocnienia się tego postanowienia – w tym okresie obowiązują zasady jak w przyspieszonym postępowaniu układowym tj. dłużnik może wykonywać czynności zwykłego zarządu. Dla czynności przekraczających zwykły zarząd wymagana jest zgoda nadzorcy układu.

Przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie układowe – dłużnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu; w zakresie przekraczającym zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego, chyba że wymagana jest zgoda rady wierzycieli

Postępowanie sanacyjne – dłużnik traci zarząd – czynności wykonuje zarządca, chyba że wymagana jest zgoda rady wierzycieli.

Jeżeli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

W postępowaniu upadłościowym potrącenie wierzytelności upadłego z wierzytelnością wierzyciela jest dopuszczalne, jeżeli obie wierzytelności istniały w dniu ogłoszenia upadłości, chociażby termin wymagalności jednej z nich jeszcze nie nastąpił (art. 93 pr.upadł).

Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli dłużnik upadłego nabył wierzytelność w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości albo nabył ją w ciągu ostatniego roku przed ogłoszeniem upadłości, wiedząc o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, chyba że nabycie nastąpiło w związku ze spłatą długu za który nabywca odpowiadał osobiście lub rzeczowo. (art. 94 pr.upadł.)

Potrącenie nie jest dopuszczalne, jeżeli wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po dniu ogłoszenia upadłości (art. 95 pr.upadł.).

Wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, składa o tym oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności (art. 96 pr. upadł).

W postępowaniach restrukturyzacyjnych istnieją następujące ograniczenia ogólnych zasad dokonania potrącenia wzajemnych wierzytelności:

• wierzyciel stał się dłużnikiem dłużnika po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
• dłużnik dłużnika objętego postępowaniem restrukturyzacyjnym stał się po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego jego wierzycielem przez nabycie w drodze przelewu lub indosu wierzytelności powstałej przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Potrącenie wzajemnych wierzytelności jest dopuszczalne, jeżeli nabycie wierzytelności nastąpiło wskutek zapłaty długu, za który nabywca odpowiadał osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi, i jeżeli odpowiedzialność nabywcy za dług powstała przed dniem złożenia wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego.

Wierzyciel, który chce skorzystać z potrącenia w postępowaniu restrukturyzacyjnym, składa o tym oświadczenie dłużnikowi, a gdy dłużnik jest pozbawiony prawa zarządu - zarządcy, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, a jeżeli podstawa potrącenia powstała później - w terminie 30 dni od dnia, w którym powstała podstawa potrącenia. Oświadczenie jest skuteczne również w przypadku, gdy zostało złożone nadzorcy sądowemu (art. 253, art. 273, art. 297 pr.restr.).

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Szczegółowe przepisy dotyczące skutków ogłoszenia upadłości: co do zobowiązań upadłego zawarte są w art. 83-118 pr.upadł., co do spadków nabytych przez upadłego – w art. 119-123 pr.upadł., co do stosunków majątkowych małżeńskich upadłego – w art. 124-126 pr.upadł.

Prawo upadłościowe w art. 81-82 pr.upadł. ustanawia zakaz obciążania składników masy upadłości po ogłoszeniu upadłości zastawem, zastawem rejestrowym czy też hipoteką.

Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną, chyba że chodzi o umowy ustanawiające zabezpieczenia finansowe (art. 84 pr.upadł).

Art. 85 i art. 85a zawierają szczegółowe regulacje dotyczące umów ramowych dotyczących terminowych operacji finansowych lub sprzedaży papierów wartościowych ze zobowiązaniem ich odkupu.

Zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. Zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił (art. 91 pr. upadł).

Roszczenie wynikające z umowy zawartej w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez upadłego może być przez wierzyciela dochodzone w postępowaniu upadłościowym tylko wtedy, gdy oświadczenie o przyjęciu oferty zostało złożone upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości.

Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub części, syndyk może, za zgodą sędziego-komisarza, wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości. Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości upadły był stroną umowy innej niż umowa wzajemna, syndyk może od umowy odstąpić, chyba że ustawa przewiduje inny skutek.

Na żądanie drugiej strony złożone w formie pisemnej z datą pewną, syndyk w terminie trzech miesięcy oświadczy na piśmie, czy od umowy odstępuje, czy też żąda jej wykonania. Niezłożenie w tym terminie oświadczenia przez syndyka uważa się za odstąpienie od umowy.

Druga strona, która ma obowiązek spełnić świadczenie wcześniej, może wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, do czasu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wzajemnego. Prawo to drugiej stronie nie przysługuje, jeżeli w czasie zawarcia umowy wiedziała lub wiedzieć powinna o istnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości (art. 98 pr. upadł).

Jeżeli syndyk odstępuje od umowy, druga strona nie ma prawa do zwrotu spełnionego świadczenia, chociażby świadczenie to znajdowało się w masie upadłości. Strona może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu wykonania zobowiązania i poniesionych strat, zgłaszając te wwierzytelności syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (art. 99 pr.upadł.).

Sprzedawca może żądać zwrotu rzeczy ruchomej - także papierów wartościowych - wysłanej upadłemu bez otrzymania ceny, jeżeli rzecz ta nie została objęta przed ogłoszeniem upadłości przez upadłego lub przez osobę upoważnioną przez niego do rozporządzania rzeczą. Prawo żądania zwrotu służy także komisantowi, który wysłał rzecz upadłemu. Sprzedawca lub komisant, któremu rzecz została zwrócona, zwraca koszty, które zostały poniesione lub mają być poniesione, oraz otrzymane zaliczki. Syndyk może jednak rzecz zatrzymać, jeżeli zapłaci lub zabezpieczy należną od upadłego cenę i koszty. Prawo to przysługuje syndykowi w terminie miesiąca od dnia żądania zwrotu (art. 100 pr. upadł.).

Zawarte przez upadłego umowy zlecenia lub komisu, w których upadły był dającym zlecenie lub komitentem, a także umowy o zarządzanie papierami wartościowymi upadłego wygasają z dniem ogłoszenia upadłości. Wierzytelność z tytułu poniesionej wskutek tego straty może być dochodzona w postępowaniu upadłościowym.

Od zawartych przez upadłego umów zlecenia lub komisu, w których upadły był przyjmującym zlecenie lub komisantem, można odstąpić z dniem ogłoszenia upadłości bez odszkodowania (art. 102 pr.upadł.).

Umowa agencyjna wygasa z dniem ogłoszenia upadłości jednej ze stron. W razie upadłości dającego zlecenie agent ma prawo dochodzić w postępowaniu upadłościowym swojej wierzytelności powstałej z tytułu straty poniesionej wskutek wygaśnięcia umowy (art. 103 pr.upadł.).

W razie ogłoszenia upadłości użyczającego lub biorącego do używania, umowa użyczenia, jeżeli rzecz już została wydana, ulega rozwiązaniu na żądanie jednej ze stron. Jeżeli rzecz nie była jeszcze wydana, umowa wygasa (art. 104 pr.upadł).

W razie upadłości jednej ze stron umowy pożyczki, umowa pożyczki wygasa, gdy przedmiot pożyczki nie został jeszcze wydany (art. 105 pr.upadł).

Umowa najmu lub dzierżawy nieruchomości upadłego wiąże strony, jeżeli przedmiot umowy przed ogłoszeniem upadłości został wydany najemcy lub dzierżawcy (art. 107 pr.upadł.). Na podstawie postanowienia sędziego-komisarza syndyk wypowiada umowę najmu lub dzierżawy nieruchomości upadłego z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, także wtedy, gdy wypowiedzenie tej umowy przez upadłego nie było dopuszczalne. Druga strona rozwiązanej umowy może dochodzić w postępowaniu upadłościowym odszkodowania z powodu rozwiązania umowy najmu lub dzierżawy przed terminem przewidzianym w umowie, zgłaszając te wierzytelności syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Powyższe przepisy stosuje się odpowiednio do najmu lub dzierżawy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 109 pr.upadł).

Z dniem ogłoszenia upadłości wygasa umowa kredytu, jeżeli przed tym terminem kredytodawca nie przekazał środków pieniężnych do dyspozycji upadłego. Kredytodawca może dochodzić naprawienia szkody w postępowaniu upadłościowym, zgłaszając te wierzytelności syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (art. 111 pr.upadł.).

Ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na umowy rachunku bankowego, umowy rachunku papierów wartościowych lub umowy o prowadzenie rachunku zbiorczego upadłego (art. 112 pr.upadł.).

W postępowaniach restrukturyzacyjnych od dnia ich otwarcia do dnia ich zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne.

Postanowienia umowy zastrzegające na wypadek złożenia wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub jego otwarcia zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest dłużnik, są nieważne.

Postanowienie umowy, której stroną jest dłużnik, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania restrukturyzacyjnego jest bezskuteczne wobec masy układowej.

Art. 250 pr.restr. zawiera szczegółowe regulacje dotyczące umów ramowych dotyczących terminowych operacji finansowych lub sprzedaży papierów wartościowych ze zobowiązaniem ich odkupu.

Od dnia otwarcia postępowań restrukturyzacyjnych do dnia ich zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania wypowiedzenie przez wynajmującego lub wydzierżawiającego umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest prowadzone przedsiębiorstwo dłużnika, bez zezwolenia rady wierzycieli, jest niedopuszczalne.

Do umów kredytu w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń, umów obejmujących licencje udzielone dłużnikowi oraz gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz innych umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiebiorstwa dłużnika stosuje się odpowiednio zasady opisane wyżej dla umowy najmu lub dzierżawy (art. 256 pr. restr., art. 273, art. 297 pr.restr.).

Ponadto w postępowaniu sanacyjnym zarządca może odstąpić od umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, za zgodą sędziego-komisarza, jeżeli świadczenie drugiej strony wynikające z tej umowy jest świadczeniem niepodzielnym. Jeżeli świadczenie drugiej strony wynikające z umowy jest świadczeniem podzielnym, przepis ten stosuje się odpowiednio w zakresie, w jakim świadczenie drugiej strony miało zostać wykonane po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego. Jeżeli zarządca odstąpił od umowy, druga strona może żądać zwrotu świadczenia spełnionego po otwarciu postępowania sanacyjnego, a przed dojściem do niej oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jeżeli świadczenie to znajduje się w majątku dłużnika. W przypadku gdy jest to niemożliwe, druga strona może dochodzić jedynie wierzytelności z tytułu wykonania zobowiązania i poniesionych strat. Wierzytelności te nie są objęte układem (art. 298 pr.restr.).

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Sąd może na wniosek dłużnika, tymczasowego nadzorcy lub wierzyciela, który wniósł o ogłoszenie upadłości, zawiesić postępowanie egzekucyjne oraz uchylić zajęcie rachunku bankowego, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia celów postępowania upadłościowego (art. 39 pr.upadł.).

Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Postępowanie to umarza się z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości (art. 146 pr.upadł.).

Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka lub przeciwko niemu (art. 144 pr.upadł.).

W postępowaniach restrukturyzacyjnych postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia postępowań restrukturyzacyjnych, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania (art. 259, art. 278 pr.restr.). W przypadku postępowania sanacyjnego zawieszenie dotyczy wszystkich postępowań egzekucyjnych skierowanych do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej (art. 312 pr.restr.).

Z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa. Zawieszone postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem mogą zostać podjęte na wniosek wierzyciela (art. 170 pr.restr.)

Otwarcie postępowania układowego, przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności (art. 257, art. 276, art. 310 pr.restr.).

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Po ogłoszeniu upadłości sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, tj. jeżeli jego wynik może mieć wpływ na stan masy upadłości (dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości) i ogłoszono upadłość oraz jeżeli ustanowiono zarządcę przymusowego w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości (art. 174 § 1 pkt 4 i 5 kodeksu postępowania cywilnego – dalej „kpc”). Sąd wzywa syndyka lub zarządcę przymusowego do udziału w sprawie (art. 174 § 3 kpc) Jeśli upadły (dłużnik) jest powodem, sąd z urzędu podejmuje zawieszone postępowanie z chwilą ustalenia osoby syndyka (zarządcy przymusowego) (art. 180 § 1 pkt 5 kpc).

Postępowanie może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności. (art. 145 pr.upadł.).

W przypadku postępowań restrukturyzacyjnych toczące się postępowania sądowe (zawisłe w momencie wszczęcia postępowania) ulegają zawieszeniu jeżeli postępowanie dotyczy masy układowej (lub masy sanacyjnej) i ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym lub jeżeli ustanowiono zarządcę tymczasowego w postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego, a postępowanie dotyczy majątku objętego zabezpieczeniem (art. 174 § 1 pkt 4 i 5 kpc). Sąd wzywa zarządcę tymczasowego albo zarządcę do udziału w sprawie (art. 174 § 3 kpc).

Uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy w tych sprawach przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych (art. 258 pr.restr.).

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Udział wierzycieli w postepowaniu upadłościowym uregulowany w jest w art. 189-213 pr.upadł.) Wierzyciele, których wierzytelność została uznana, mają prawo uczestnictwa z prawem głosu w zgromadzeniu wierzycieli.

Sędzia-komisarz ustanawia radę wierzycieli z urzędu, o ile uzna to za potrzebne, lub na niowek oraz powołuje i odwołuje jej członków. Rada udziela pomocy syndykowi, kontroluje jego czynności, bada stan funduszów masy upadłości, udziela zezwolenia na czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli oraz wyraża opinię w innych sprawach, jeżeli tego zażąda sędzia-komisarz lub syndyk. Rada wierzycieli może żądać od upadłego oraz syndyka wyjaśnień oraz badać księgi i dokumenty dotyczące upadłości w zakresie, w jakim nie narusza to tajemnicy przedsiębiorstwa.

Zgoda rady wierzycieli pod rygorem nieważności jest konieczna jeżeli przedmiotem czynności syndyka jest:

1. dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma trwać dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości;
2. odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości;
3. sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład masy upadłości;
4. zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi;
5. uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której jedna z ww. czynności musi być dokonana niezwłocznie i dotyczy wartości nieprzewyższającej dziesięciu tysięcy złotych, syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca może ją wykonać bez zezwolenia rady.

Ponadto nie jest wymagane zezwolenie rady wierzycieli na sprzedaż ruchomości, jeśli wskazana w spisie inwentarza wartość oszacowania wszystkich ruchomości wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł oraz na sprzedaż wierzytelności oraz innych praw, jeżeli wskazana w spisie należności wartość nominalna wszystkich wierzytelności oraz innych praw wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł.

Wierzyciel może zgłosić propozycje układowe w postępowaniu upadłościowym.

Wierzyciele mogą także zaskarżyć decyzje sądu upadłościowego lub sędziego – komisarza dotyczące zatwierdzenia sprawozdań rachunkowych syndyka, rozstrzygnięcia dotyczące ustalenia listy wierzytelności także w zakresie rozstrzygnięć o wierzytelnościach innych wierzycieli, plan podziału, wynagrodzenie syndyka oraz postawienia o umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych udział wierzycieli uregulowany jest w art. 104-139 pr.restr. Wierzyciele, których wierzytelności zostały umieszczone w zatwierdzonym spisie wierzytelności, oraz ci, którzy stawią się na zgromadzeniu wierzycieli i przedłożą sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny stwierdzający ich wierzytelność, mają prawo uczestnictwa z prawem głosu w zgromadzeniu wierzycieli.

Na zgromadzeniu wierzycieli można zawrzeć układ, jeżeli w zgromadzeniu uczestniczy co najmniej jedna piąta wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem.

Sędzia-komisarz ustanawia radę wierzycieli oraz powołuje i odwołuje jej członków z urzędu albo na wniosek. Rada wierzycieli udziela pomocy nadzorcy sądowemu albo zarządcy, kontroluje ich czynności, bada stan funduszów masy układowej lub sanacyjnej, udziela zezwolenia na czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli oraz wyraża opinię w innych sprawach, jeżeli zażąda tego sędzia-komisarz, nadzorca sądowy albo zarządca lub dłużnik. Rada wierzycieli lub jej członkowie mogą przedstawiać sędziemu-komisarzowi swoje uwagi o działalności dłużnika, nadzorcy sądowego albo zarządcy. Rada może żądać od dłużnika, nadzorcy sądowego albo zarządcy wyjaśnień oraz badać księgi i dokumenty przedsiębiorstwa dłużnika w zakresie, w jakim nie narusza to tajemnicy przedsiębiorstwa. W pozostałym zakresie i w przypadku wątpliwości sędzia-komisarz określa zakres uprawnień członków rady do badania ksiąg i dokumentów przedsiębiorstwa dłużnika.

Pod rygorem nieważności zgody rady wierzycieli wymagają następujące czynności dłużnika lub zarządcy:

- obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem;

-  przeniesienie własności rzeczy lub prawa na zabezpieczenie wierzytelności nieobjętej układem;

-  obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej innymi prawami;

-  zaciąganie kredytów lub pożyczek;

-  zawarcie umowy dzierżawy przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub innej podobnej umowy.

(czynności powyższe dokonane za zezwoleniem rady wierzycieli nie mogą być uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości)

- sprzedaż przez dłużnika nieruchomości lub innych składników majątku o wartości powyżej 500 000 zł.

Wierzyciele mogą także zaskarżyć decyzje sądu restrukturyzacyjnego lub sędziego – komisarza dotyczące zatwierdzenia sprawozdań rachunkowych zarządcy, rozstrzygnięcia dotyczące ustalenia spisu wierzytelności (postępowania układowe i sanacyjne) także w zakresie rozstrzygnięć o wierzytelnościach innych wierzycieli, wynagrodzenia nadzorcy sądowego lub zarządcy oraz postawienia o umorzeniu lub zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

W postępowaniu upadłościowym po ogłoszeniu upadłości syndyk przystępuje do spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości oraz sporządzenia planu likwidacyjnego. Plan likwidacyjny określa proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego, w szczególności sprzedaży przedsiębiorstwa, termin sprzedaży, preliminarz wydatków oraz ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej (art. 306 pr.upadł.). Po sporządzeniu spisu inwentarza i sprawozdania finansowego albo po złożeniu pisemnego sprawozdania ogólnego syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości (art. 308 pr.upadł.)

Po ogłoszeniu upadłości syndyk może prowadzić dalej przedsiębiorstwo upadłego, jeżeli możliwe jest zawarcie układu z wierzycielami lub możliwa jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części (art. 312 pr.upadł.).

W odniesieniu do postępowań restrukturyzacyjnych, tj. przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego zasadą jest, że dłużnik nadal sprawuje zarząd nad swoim przedsiębiorstwem. Zgodnie z art. 239 § 1 oraz art. 295 pr.restr. zarząd może być dłużnikowi odebrany jeżeli:

1) dłużnik, chociażby nieumyślnie, naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było pokrzywdzenie wierzycieli lub możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości;

2) oczywiste jest, że sposób sprawowania zarządu nie daje gwarancji wykonania układu lub dla dłużnika ustanowiono kuratora na podstawie art. 68 ust. 1;

3) dłużnik nie wykonuje poleceń sędziego-komisarza lub nadzorcy sądowego, w szczególności nie złożył w wyznaczonym przez sędziego-komisarza terminie propozycji układowych zgodnych z prawem.

W postępowaniu sanacyjnym jeżeli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu (art. 288 § 3 pr.restr.).

W postępowaniu o zatwierdzenie układu dłużnik sprawuje zarząd nad swoim przedsiębiorstwem przez cały czas trwania tego postępowania.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Krajowego Rejestru Zadłużonych. Wierzytelność może też zgłosić wierzyciel, którego wierzytelność była zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym (jeśli wierzyciel jej nie zgłosi, zostanie umieszczona na liście z urzędu). Z urzędu zostają umieszczone na liście należności ze stosunku pracy (art. 236 ust 1 i 2, art. 237 pr.upadł.).

Koszty postępowania upadłościowego podlegają zaspokojeniu w pierwszej kolejności przed zobowiązaniami masy upadłości powstałymi po ogłoszeniu upadłości, bez sporządzania planu podziału.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych spis wierzytelności obejmuje wierzytelności osobiste w stosunku do dłużnika powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (art. 76 pr.restr.). W spisie wierzytelności odrębnie umieszcza się wierzytelności objęte układem z mocy prawa oraz wierzytelności objęte układem za zgodą wierzyciela (art. 86 pr.restr.).

W postępowaniu restrukturyzacyjnym wierzytelności nie podlegają zgłoszeniu. Spis wierzytelności sporządza nadzorca lub zarządca na podstawie ksiąg rachunkowych, innych dokumentów dłużnika, wpisów w księgach wieczystych oraz rejestrach.

Układ wiąże wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności. Układ nie wiąże wierzycieli, których dłużnik nie ujawnił i którzy nie byli uczestnikami postępowania (art. 166 pr.restr.)

Układ nie może objąć wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę; roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw; wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej. Układ nie obejmuje także wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem (art. 151 pr.restr.).

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Zasady zgłaszania wierzytelności, weryfikacji i ich uznawania uregulowane w postępowaniu upadłościowym zostały w art. 239a-266 pr.upadł.

W postępowaniu upadłościowym obowiązek zgłoszenia wierzytelności spoczywa na wierzycielach. Termin do zgłoszenia wierzytelności wynosi 30 dni od daty ogłoszenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w systemie teleinformatycznym Krajowego Centrum Zadłużonych.

Nie wymagają zgłoszenia należności ze stosunku pracy. Należności z tego tytułu umieszcza się na liście wierzytelności z urzędu (art. 237 pr.upadł.).

Wierzyciel dokonuje zgłoszenia swojej wierzytelności za pośrednictwem formularza dostępnego w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Zadłużonych. Zgłoszenie powinno zawierać imię i nazwisko wierzyciela albo jego nazwę oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację oraz firmę, pod którą działa wierzyciel będący przedsiębiorcą, miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz NIP, jeżeli wierzyciel ma taki numer, określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej, dowody potwierdzające istnienie owej wierzytelności (jeżeli wierzytelność została uznana w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wystarczające jest powołanie się na tę okoliczność), kategorię, do której ma być zaliczona, zabezpieczenia z nią związane, numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek oraz stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym. W razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, należy wskazać przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu.

Syndyk sprawdza, czy zgłoszona wierzytelność znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, oraz wzywa upadłego do złożenia w zakreślonym terminie oświadczenia, czy wierzytelność uznaje. W przypadku gdy zgłoszona wierzytelność nie znajduje potwierdzenia w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, syndyk wzywa wierzyciela do złożenia w terminie tygodnia dokumentów wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności pod rygorem odmowy uznania wierzytelności. Termin ten nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu. Syndyk może jednak uwzględnić dokumenty złożone po upływie terminu, jeżeli nie spowoduje to opóźnienia w przekazaniu listy sędziemu-komisarzowi.

W terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia o złożeniu listy wierzytelności do akt postępowania wierzyciel może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw. Sprzeciw przysługuje również upadłemu, o ile projekt listy wierzytelności nie jest zgodny z jego wnioskami lub oświadczeniami. Jeżeli upadły nie składał oświadczeń, mimo iż był do tego wezwany, może zgłosić sprzeciw tylko wtedy, gdy wykaże, że nie złożył oświadczeń z przyczyn od niego niezależnych.

Sędzia-komisarz dokonuje zmian na liście wierzytelności po uprawomocnieniu się postanowienia w sprawie sprzeciwu, a w razie jego zaskarżenia, po uprawomocnieniu się postanowienia sądu oraz zatwierdza listę wierzytelności. Jeżeli nie wniesiono sprzeciwu, zatwierdza listę wierzytelności po upływie terminu do jego wniesienia. może z urzędu dokonać zmian na liście wierzytelności. W razie stwierdzenia, że na liście umieszczono wierzytelności, które w całości lub części nie istnieją, lub nie umieszczono na liście wierzytelności, które podlegają umieszczeniu na liście z urzędu, sędzia-komisarz może dokonać zmian na liście wierzytelności z urzędu sędzia-komisarz może dokonać zmian na liście wierzytelności z urzędu.

Jeżeli wierzytelność zgłoszono po terminie wyznaczonym do zgłoszenia wierzytelności lub została ujawniona po tym terminie wierzytelność, która nie wymaga zgłoszenia, wierzytelność taką umieszcza się na uzupełnieniu listy wierzytelności. Lista wierzytelności ulega sprostowaniu stosownie do prawomocnych orzeczeń. Zmiana wysokości wierzytelności, która zaistniała po ustaleniu listy wierzytelności, jest uwzględniana przy sporządzeniu planu podziału albo przy głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli.

Po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego wyciąg z zatwierdzonej przez sędziego-komisarza listy wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzytelności oraz sumy otrzymanej na jej poczet przez wierzyciela, jest tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu. Upadły może żądać ustalenia, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie, jeżeli nie uznał wierzytelności zgłoszonej w postępowaniu upadłościowym i nie zapadło co do niej jeszcze prawomocne orzeczenie sądowe. Po nadaniu wyciągowi z listy klauzuli wykonalności, zarzut, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo, że istnieje w mniejszym zakresie, upadły może podnieść w drodze powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych kwestię ustalenia spisu wierzytelności uregulowane zostały w art. 84-102 pr.restr.

Nadzorca lub zarządca sporządza spis wierzytelności na podstawie ksiąg rachunkowych, innych dokumentów dłużnika, wpisów w księgach wieczystych oraz rejestrach. W postępowaniu sanacyjnym otwartym na podstawie uproszczonego wniosku spis wierzytelności sporządza się w zakresie, w jakim jest to możliwe, na podstawie spisu wierzytelności sporządzonego we wcześniejszym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Jeżeli propozycje układowe przewidują podział wierzycieli na grupy, spis wierzytelności sporządza się z uwzględnieniem zaproponowanego podziału.

W spisie wierzytelności odrębnie umieszcza się wierzytelności objęte układem z mocy prawa oraz wierzytelności objęte układem za zgodą wierzyciela.

W przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik może zgłosić zastrzeżenia co do umieszczenia wierzytelności w spisie wierzytelności. Wierzytelność taka zostaje uznana jako wierzytelność sporna. W takim przypadku sędzia-komisarz dokonuje odpowiednich zmian spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych.

W postępowaniu układowym oraz postępowaniu sanacyjnym, w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia o dacie złożenia spisu wierzytelności i spisu wierzytelności spornych, uczestnicy postępowania mogą złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do umieszczenia wierzytelności w spisie wierzytelności. Dłużnik może złożyć sprzeciw, o ile spis wierzytelności nie jest zgodny z jego oświadczeniem o uznaniu lub odmowie uznania wierzytelności. Jeżeli dłużnik nie złożył oświadczenia, może złożyć sprzeciw tylko w przypadku, gdy wykaże, że nie złożył oświadczenia z przyczyn od niego niezależnych. W tym samym terminie dłużnik lub wierzyciel, który nie został umieszczony w spisie wierzytelności, może złożyć sprzeciw co do pominięcia wierzytelności w spisie wierzytelności.

Sprzeciw złożony po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalny, jak również sprzeciw, którego braków strona nie uzupełniła lub od którego strona nie wniosła należnej opłaty w wyznaczonym terminie podlega odrzuceniu przez sędziego-komisarza.

Sędzia-komisarz pomija twierdzenia i dowody niezgłoszone w sprzeciwie, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Okoliczności uzasadniające sprzeciw mogą być udowodnione wyłącznie dowodem z dokumentu albo opinii biegłego. Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, sprzeciw co do umieszczenia wierzytelności w spisie wierzytelności może być oparty tylko na zdarzeniach powstałych po zamknięciu rozprawy w sprawie, w której zostało wydane orzeczenie.

Sprzeciw zostaje rozpoznany na posiedzeniu niejawnym w terminie dwóch miesięcy od jego wniesienia przez sędziego-komisarza, zastępcę sędziego-komisarza lub wyznaczonego sędziego. Jeżeli rozpoznający sprzeciw uzna za potrzebne wyznaczenie rozprawy, zawiadamia o niej nadzorcę sądowego albo zarządcę, dłużnika oraz wierzyciela, który złożył sprzeciw, i wierzyciela, którego wierzytelności sprzeciw dotyczy. Niestawiennictwo tych osób, nawet usprawiedliwione, nie wstrzymuje wydania postanowienia. Sędzia-komisarz, zastępca sędziego-komisarza lub wyznaczony sędzia może odstąpić od przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, jeżeli biegły sporządził opinię w innym postępowaniu toczącym się przed sądem, sądem polubownym lub organem administracji. W takim przypadku dowodem są dokumenty obejmujące treść opinii biegłego.

Na postanowienie w przedmiocie sprzeciwu zażalenie przysługuje dłużnikowi, nadzorcy sądowemu albo zarządcy oraz wierzycielom.

W spisie wierzytelności dokonuje się zmian w zakresie określonym w postanowieniu po uprawomocnieniu się postanowienia uwzględniającego sprzeciw. W przyspieszonym postępowaniu układowym spis wierzytelności zatwierdza sędzia-komisarz na zgromadzeniu wierzycieli.

W postępowaniu układowym oraz sanacyjnym sędzia-komisarz zatwierdza spis wierzytelności po upływie terminu do złożenia sprzeciwu, a w przypadku jego złożenia - po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiocie sprzeciwu.

Sędzia-komisarz zatwierdza spis wierzytelności w zakresie nieobjętym nierozpoznanymi prawomocnie sprzeciwami, jeżeli suma wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, których dotyczą sprzeciwy prawomocnie nierozpoznane, nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowania w przedmiocie tych sprzeciwów podlegają umorzeniu przez sąd albo sędziego-komisarza, jeżeli nie zostaną prawomocnie rozpoznane do czasu głosowania nad układem.

W przypadku stwierdzenia, że w spisie umieszczono wierzytelność, która w całości lub części nie istnieje albo przysługuje innej osobie niż wskazana w spisie jako wierzyciel, sędzia-komisarz może z urzędu wykreślić wierzytelność ze spisu wierzytelności. Postanowienie o wykreśleniu wierzytelności ze spisu wierzytelności doręcza się wierzycielowi, którego dotyczy, dłużnikowi oraz nadzorcy albo zarządcy. Osobom tym przysługuje zażalenie na postanowienie.

Nadzorca albo zarządca sporządza uzupełnienie spisu wierzytelności, jeżeli po złożeniu spisu wierzytelności zostanie ujawniona wierzytelność, która nie została umieszczona w spisie.

Po prawomocnej odmowie zatwierdzenia układu lub prawomocnym umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności, zawierający oznaczenie wierzyciela
i przysługującej mu wierzytelności, stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi.

Po prawomocnym zatwierdzeniu układu wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności, łącznie z wypisem prawomocnego postanowienia zatwierdzającego układ, stanowi tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi oraz temu, kto udzielił zabezpieczenia wykonania układu, jeżeli został w sądzie złożony dokument stwierdzający udzielenie zabezpieczenia, a także przeciwko zobowiązanemu do dopłaty, jeżeli układ przewiduje dopłaty między wierzycielami.

Dłużnik może żądać ustalenia, że wierzytelność objęta zatwierdzonym spisem wierzytelności nie istnieje albo istnieje w mniejszym zakresie, jeżeli złożył sprzeciw w postępowaniu restrukturyzacyjnym i co do wierzytelności nie zapadło prawomocne orzeczenie sądowe.

Po nadaniu wyciągowi z zatwierdzonego spisu wierzytelności klauzuli wykonalności zarzut, że wierzytelność objęta spisem wierzytelności nie istnieje albo że istnieje w mniejszym zakresie, dłużnik może podnieść w drodze powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

13 Jakie zasady obowiązują przy podziale funduszów masy upadłości? W jaki sposób ustala się hierarchę roszczeń i praw wierzycieli?

W postępowaniu upadłościowym zasady podziału funduszy z masy w postępowaniu upadłościowym zostały uregulowane w art. 335-351 pr.upadł.

W pierwszej kolejności koszty postępowania, a jeżeli fundusze masy upadłości na to pozwalają - również inne zobowiązania masy upadłości w miarę wpływu do masy upadłości stosownych sum.

Zobowiązania alimentacyjne ciążące na upadłym, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, syndyk zaspokaja w terminach ich płatności, do dnia sporządzenia ostatecznego planu podziału, każdorazowo dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Pozostała część tych należności nie podlega zaspokojeniu z masy upadłości.

Należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości (zaspokajane po zaspokojeniu w całości kosztów postępowania, zobowiązań masy upadłości i należności alimentacyjnych) dzieli się na następujące kategorie:

kategoria pierwsza - przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, 1079 i 1115) oraz należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym z czynności zarządcy albo należności powstałe z czynności dłużnika dokonanych po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego niewymagających zezwolenia rady wierzycieli albo zgody nadzorcy sądowego lub dokonanych za zezwoleniem rady wierzycieli albo zgodą nadzorcy sądowego, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości jak również należności z tytułu kredytu, pożyczki, obligacji, gwarancji lub akredytyw lub innego finansowania przewidzianego układem przyjętym w postępowaniu restrukturyzacyjnym i udzielonego w związku z wykonaniem takiego układu, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż trzy miesiące po prawomocnym uchyleniu układu;

kategoria druga - inne należności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w innych kategoriach, w szczególności podatki i inne daniny publiczne oraz pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne;

kategoria trzecia - odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów;

kategoria czwarta - należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności dostawy towaru z odroczonym terminem płatności, dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.

Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich.

Wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską, a także wygasające według przepisów ustawy prawa oraz skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości, użytkowaniu wieczystym, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub statku morskim wpisanym do rejestru okrętowego, podlegają zaspokojeniu z sumy uzyskanej z likwidacji obciążonego przedmiotu, pomniejszonej o koszty likwidacji tego przedmiotu oraz inne koszty postępowania upadłościowego w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części sumy uzyskanej z likwidacji, nie więcej jednak niż o taką część kosztów postępowania upadłościowego, która wynika ze stosunku wartości obciążonego przedmiotu do wartości całej masy upadłości. Wspomniane wierzytelności i prawa są zaspokajane w kolejności przysługującego im pierwszeństwa. Jeżeli z sumy uzyskanej z likwidacji obciążonego przedmiotu zaspokojeniu podlegają zarówno wierzytelności zabezpieczone hipoteką, jak i wygasające prawa oraz prawa i roszczenia osobiste, o pierwszeństwie rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki wpisu hipoteki, prawa lub roszczenia do księgi wieczystej.

W równym stopniu z wierzytelnością zaspokaja się roszczenia o świadczenia uboczne objęte zabezpieczeniem na mocy odrębnych przepisów. Przypadającą wierzycielowi sumę zalicza się przede wszystkim na należność główną, następnie na odsetki i pozostałe roszczenia o świadczenia uboczne, z tym że koszty postępowania uwzględnia się w ostatniej kolejności.

W razie sprzedaży nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego, przed zaspokojeniem wierzytelności zabezpieczonych hipoteką albo hipoteką morską oraz innych praw, w tym praw i roszczeń osobistych, które ciążyły na przedmiocie sprzedaży i które w wyniku sprzedaży wygasły, zaspokaja się należności alimentacyjne oraz przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości renty za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, jak też wynagrodzenia za pracę pracowników wykonujących pracę na nieruchomości, statku lub w lokalu za okres ostatnich trzech miesięcy przed sprzedażą, jednakże tylko do wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W postępowaniach restrukturyzacyjnych zaspokajanie wierzytelności następuje zgodnie z układem zatwierdzonym przez sąd. Zasady zaspokajania wierzytelności zostały uregulowane w art. 155-163 pr.restr.

Układ może przewidywać podział wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów, w szczególności:

- wierzycieli, którym przysługują wierzytelności ze stosunku pracy i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;

- rolników, którym przysługują wierzytelności z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;

- wierzycieli, których wierzytelności są zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa, i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;

- wierzycieli będących wspólnikami lub akcjonariuszami dłużnika będącego spółką kapitałową, posiadających udziały lub akcje spółki zapewniające co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Jeżeli propozycje układowe obejmują wierzycieli zabezpieczonych, to podział na grupy jest obligatoryjny.

Warunki restrukturyzacji zobowiązań dłużnika są jednakowe dla wszystkich wierzycieli, a jeżeli głosowanie nad układem przeprowadza się w grupach wierzycieli, jednakowe dla wierzycieli zaliczonych do tej samej grupy, chyba że wierzyciel wyraźnie zgodzi się na warunki mniej korzystne.

Przyznanie korzystniejszych warunków restrukturyzacji zobowiązań dłużnika jest dopuszczalne wobec wierzyciela, który po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego udzielił lub ma udzielić finansowania w postaci kredytu, obligacji, gwarancji bankowych, akredytyw lub na podstawie innego instrumentu finansowego, niezbędnego do wykonania układu.

Warunki restrukturyzacji zobowiązań ze stosunku pracy nie mogą pozbawiać pracowników minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Restrukturyzacja dotyczy w równym stopniu zobowiązań pieniężnych i niepieniężnych. Jeżeli wierzyciel w terminie tygodnia od dnia otrzymania zawiadomienia o terminie zgromadzenia wierzycieli z odpisem propozycji układowych sprzeciwił się restrukturyzacji swojej wierzytelności jako wierzytelności niepieniężnej, składając oświadczenie nadzorcy albo zarządcy albo ze względu na charakter wierzytelności niepieniężnej restrukturyzacja nie jest możliwa, wierzytelność ta zmienia się w wierzytelność pieniężną. Skutek ten powstaje z dniem otwarcia postępowania.

Warunki restrukturyzacji wierzytelności, które są zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa, mogą być zróżnicowane stosownie do przysługującego wierzycielom pierwszeństwa.

14 Jakie są przesłanki oraz skutki zakończenia postępowania upadłościowego (w szczególności w drodze układu)?

Zakończenie postępowania upadłościowego stwierdza sąd po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a także gdy w toku postępowania wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni.

Z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami.

Po zakończeniu postępowania upadłościowego wszczęte przez syndyka niezakończone procesy o uznanie za bezskuteczną czynności dokonanej przez upadłego ze szkodą dla wierzycieli umarza się, a wzajemne roszczenia o zwrot kosztów procesu wygasają. W innych postępowaniach cywilnych upadły wchodzi do postępowania w miejsce syndyka.

W terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego upadły będący osobą fizyczną może złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym. W tym samym terminie upadły będący osobą fizyczną może również złożyć wniosek o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.

Sąd oddala wniosek, o którym mowa powyżej, jeżeli:

1. upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
2. w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań

– chyba że uwzględnienie wniosku, o którym mowa w ust. 1 lub 1a, jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, oraz określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności a niewykonane w toku postępowania upadłościowego na podstawie planów podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące. W przypadku gdy w drodze wykonania planów podziału oraz planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70% zobowiązań uznanych na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok. W przypadku gdy w drodze wykonania planów podziału oraz planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 50% zobowiązań uznanych na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż dwa lata.

W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem upadłości (z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 370f ust. 2 pr.upadł. oraz wierzytelności, których upadły nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu) oraz dokonanie przez upadłego czynności prawnych, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli (w szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd na wniosek upadłego może wyrazić zgodę na dokonanie albo zatwierdzić dokonanie takiej czynności prawnej).

Upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie do końca kwietnia sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego.

Sąd może zmienić plan spłaty wierzycieli, jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków w nim określonych, na jego wniosek po wysłuchaniu wierzycieli. Może również przedłużyć termin spłaty zobowiązań na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy.

W przypadku istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli wynikającej z innych przyczyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej, wierzyciel oraz upadły mogą wystąpić z wnioskiem o zmianę planu spłaty wierzycieli. O zmianie planu spłaty wierzycieli sąd orzeka po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty.

Sąd z urzędu albo na wniosek wierzyciela uchyla plan spłaty wierzycieli w przypadku niewykonywania przez upadłego obowiązków ustalonych w planie spłaty wierzycieli po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty, chyba że uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub umorzenie pozostałej części zobowiązań upadłego jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Powyższy przepis stosuje się odpowiednio, jeżeli upadły:

1. nie złożył w terminie sprawozdania z wykonania planu spłaty wierzycieli;
2. w sprawozdaniu z wykonania planu spłaty wierzycieli zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe;
3. dokonał czynności prawnej, która mogłaby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli, bez zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona;
4. ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

W przypadku uchylenia planu spłaty zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu.

Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niezaspokojonych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli. Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty kar grzywny orzeczonych przez sąd, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Dokonane na podstawie przepisów pr.upadł. zmiany stosunków prawnych obowiązują upadłego i drugą stronę również po zakończeniu postępowania upadłościowego, chyba że przepisy odrębnej ustawy stanowią inaczej.

Postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu. Wtedy też dłużnik odzyskuje prawo zarządu majątkiem, jeżeli był go pozbawiony lub było ono ograniczone, chyba że układ stanowi inaczej (art. 171 pr.restr.).

Po wykonaniu układu lub wyegzekwowaniu wierzytelności objętych układem sąd na wniosek dłużnika, nadzorcy wykonania układu albo innej osoby, która z mocy układu jest uprawniona do wykonania lub nadzorowania wykonania układu, wydaje postanowienie o wykonaniu układu (art. 172 pr.restr.).

15 Jakie prawa przysługują wierzycielom po zakończeniu postępowania upadłościowego?

W postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarcza lub zawodową, po ukończeniu którego ustalony został plan spłaty, wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o uchylenie przez sąd planu spłaty wierzycieli w przypadku niewykonania przez upadłego obowiązków ustalonych w planie albo gdy nie złożył w terminie sprawozdania z wykonania planu, w sprawozdaniu z wykonania planu spłaty wierzycieli zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe, dokonał czynności prawnej, która mogłaby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli, bez zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona, ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli (art. 370e pr.upadł.). Ponadto po zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego wierzyciel może wnieść o nadanie wyciągowi z zatwierdzonej przez sędziego-komisarza listy wierzytelności, zawierającej oznaczenie wierzytelności oraz sumy otrzymanej na jej poczet przez wierzyciela klauzuli wykonalności celem dochodzenia niespłaconych w postępowaniu upadłościowym należności na drodze postępowania egzekucyjnego (art. 264 pr.upadł).

W postępowaniach restrukturyzacyjnych wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku o uchylenie przez sąd układu, jeżeli dłużnik nie wykonuje jego postanowień albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany (domniemywa się, że jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po zatwierdzeniu układu). Wnioskodawcy przysługuje zażalenie na postanowienie oddalające wniosek (Art. 176 pr.restr.).

Jeżeli układ zostanie uchylony lub wygaśnie, dotychczasowi wierzyciele mogą dochodzić swych roszczeń w pierwotnej wysokości, a wypłacone na podstawie układu sumy zalicza się na ich poczet. Hipoteka, zastaw, zastaw rejestrowy, zastaw skarbowy lub hipoteka morska zabezpieczają wierzytelność w takiej wysokości, w jakiej nie została jeszcze zaspokojona (art. 179 pr.restr.).

16 Kto ponosi koszty postępowania upadłościowego łącznie z poniesionymi wydatkami?

Postępowanie upadłościowe zasadniczo dzieli się na dwa etapy, tj. postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz postępowanie po ogłoszeniu upadłości.

Koszty postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości pokrywane są w pierwszej kolejności z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawcę w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W przypadku wniosku wierzyciela koszty postępowania, w przypadku ogłoszenia upadłości lub oddalenia wniosku z powodu ubóstwa masy, ponosi upadły.

Koszty postępowania po ogłoszeniu upadłości pokrywane są z masy upadłości. W przypadku gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości.

Wierzycielowi nie przysługuje prawo do zwrotu kosztów poniesionych przez niego w postępowaniu upadłościowym. Wierzycielowi zwraca się jednak poniesione przez niego koszty postępowania wywołanego wniesieniem sprzeciwu co do uznania wierzytelności innego wierzyciela, jeżeli w wyniku wniesienia tego sprzeciwu odmówiono uznania zaskarżonej wierzytelności, jak również zwraca się zaliczkę na koszty postępowania, którą złożył na żądanie sędziego-komisarza albo zgodnie z uchwałą zgromadzenia wierzycieli, jeżeli fundusze masy upadłości wystarczą na jej pokrycie. Wierzyciel, który zgłosił wierzytelność po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego wynikłe z tego zgłoszenia, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy, w wysokości stanowiącej równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, chyba że zgłoszenie wierzytelności po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie.

Koszty postępowania restrukturyzacyjnego ponosi dłużnik. Koszty należne od dłużnika pozbawionego prawa zarządu uiszcza zarządca na wezwanie sądu albo sędziego-komisarza.

Uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Koszty postępowania wywołanego złożeniem sprzeciwu co do umieszczenia wierzytelności innego wierzyciela zasądza się od dłużnika na rzecz wierzyciela, który złożył sprzeciw, jeżeli w wyniku sprzeciwu odmówiono umieszczenia zaskarżonej wierzytelności, chyba że dłużnik kwestionował umieszczenie wierzytelności w spisie wierzytelności w oświadczeniu złożonym na podstawie art. 86 ust. 2 pkt 9 pr.restr. lub złożył sprzeciw.

17 Jakie są zasady dotyczące nieważności, zaskarżania lub względnej bezskuteczności czynności prawnych dokonanych ze szkodą dla ogółu wierzycieli?

W postępowaniu upadłościowym czynności prawne upadłego dotyczące masy upadłości są nieważne. Nieważne jest również zbycie przez upadłego całości lub części spadku albo całości lub części udziału spadkowego oraz dokonana przez niego czynność rozporządzająca udziałem w przedmiocie należącym do spadku, jak i jego zgoda na rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku przez innego spadkobiercę.

Pod rygorem nieważności zgody rady wierzycieli wymagają następujące czynności (art. 206 pr.upadł.):

1. dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma trwać dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości;
2. odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości;
3. sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład masy upadłości;
4. zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi;
5. uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której jedna z ww. czynności musi być dokonana niezwłocznie i dotyczy wartości nieprzewyższającej dziesięciu tysięcy złotych, syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca może ją wykonać bez zezwolenia rady.

Ponadto nie jest wymagane zezwolenie rady wierzycieli na sprzedaż ruchomości, jeśli wskazana w spisie inwentarza wartość oszacowania wszystkich ruchomości wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł oraz na sprzedaż wierzytelności oraz innych praw, jeżeli wskazana w spisie należności wartość nominalna wszystkich wierzytelności oraz innych praw wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł. Podobnie jest w przypadku zezwolenia na sprzedaż wierzytelności oraz innych praw, jeżeli wskazana w spisie należności wartość nominalna wszystkich wierzytelności oraz innych praw wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł.

Wpis obciążenia majątku upadłego ograniczonym prawem rzeczowym w księdze wieczystej lub rejestrze dokonany bez zezwolenia wymaganego zgodnie z ust. 1 podlega wykreśleniu z urzędu. Podstawą wykreślenia jest prawomocne postanowienie sędziego-komisarza stwierdzające niedopuszczalność wpisu (art. 206 ust. 5 pr. upadł.).

Sędzia-komisarz oznacza czynności, których wykonywanie przez syndyka jest niedopuszczalne bez jego zezwolenia lub bez zezwolenia rady wierzycieli. Oznacza to, że sędzia-komisarz może rozszerzyć katalog czynności z art. 206, do których dokonania wymagana jest zgoda rady wierzycieli pod rygorem nieważności.

Czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. Reguła ta ma również zastosowanie odpowiednio do ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia.

Bezskuteczne są również zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego dokonane przez upadłego w ciągu sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak ten, kto otrzymał zapłatę lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości.

Powyższych reguł nie stosuje się do zabezpieczeń ustanowionych przed dniem ogłoszenia upadłości w związku z terminowymi operacjami finansowymi, pożyczkami instrumentów finansowych lub sprzedażą instrumentów finansowych ze zobowiązaniem do ich odkupu, o których mowa w art. 85 ust. 1 pr.upadł.

Na wniosek osoby trzeciej sędzia-komisarz może nakazać zwrot na jej rzecz z masy upadłości jej świadczenia wzajemnego, które osoba ta świadczyła w związku z dokonaniem przez nią z upadłym czynności prawnej dotyczącej mienia wchodzącego do masy upadłości. Do zwrotu tego świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy o nienależnym świadczeniu. Zwrot tego świadczenia , można nakazać, jeżeli czynność prawna została podjęta po ogłoszeniu upadłości i przed obwieszczeniem w Rejestrze postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a osoba trzecia przy zachowaniu należytej staranności, nie mogła wiedzieć o ogłoszeniu upadłości.

Przelew wierzytelności przyszłej jest bezskuteczny w stosunku do masy upadłości, jeżeli wierzytelność ta powstanie po ogłoszeniu upadłości, chyba że umowa przelewu wierzytelności została zawarta nie później niż sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w formie pisemnej z datą pewną.

Odpłatną czynność prawną sędzia-komisarz uzna za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości z urzędu albo na wniosek syndyka, jeśli została dokonana przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie, z osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe albo z przysposobionym lub przysposabiającym, chyba że druga strona czynności wykaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.

Zasada powyższa stosowana jest również do czynności upadłego dokonanych ze spółką, w której upadły jest członkiem zarządu, jedynym wspólnikiem lub akcjonariuszem, oraz ze spółkami, w których osoby wymienione w poprzednim akapicie są członkami zarządu lub jedynymi wspólnikami lub akcjonariuszami, a także odpowiednio do czynności upadłego, będącego spółką lub osobą prawną, dokonanej z jej wspólnikami, ich reprezentantami lub ich małżonkami, jak również ze spółkami powiązanymi, ich wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób. Ma również zastosowanie do czynności upadłego będącego spółką, których dokonał z inną spółką, jeżeli jedna z nich była spółką dominującą, a także jeżeli ta sama spółka jest spółką dominującą w stosunku do upadłego i drugiej strony czynności.

Sędzia-komisarz z urzędu albo na wniosek syndyka uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości określoną część wynagrodzenia przypadającą za okres przed dniem ogłoszenia upadłości, nie dłuższy jednak niż sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli wynagrodzenie za pracę osoby reprezentującej upadłego lub pracownika wykonującego zadania w zakresie zarządu przedsiębiorstwem lub wynagrodzenie osoby świadczącej usługi związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego określone w umowie o pracę, umowie o świadczenie usług lub uchwale organu upadłego zawartej lub podjętej przed dniem ogłoszenia upadłości jest rażąco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia za tego rodzaju pracę lub usługi i nie jest uzasadnione nakładem pracy, chociażby wynagrodzenie zostało już wypłacone.

Sędzia-komisarz może uznać za bezskuteczne w całości lub części w stosunku do masy upadłości wynagrodzenie ww. osób przypadające za czas po dniu ogłoszenia upadłości, jeżeli ze względu na objęcie zarządu przez syndyka nie jest ono uzasadnione nakładem pracy.

Sędzia-komisarz na wniosek syndyka uznaje za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości również następujące czynności:

• obciążenie majątku upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską, jeżeli upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczonego wierzyciela, a obciążenie to zostało ustanowione w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i w związku z jego ustanowieniem upadły nie otrzymał żadnego świadczenia;
• obciążenie majątku upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską, jeżeli obciążenie rzeczowe ustanowione zostało w zamian za świadczenie, które jest niewspółmiernie niskie do wartości udzielanego zabezpieczenia;
• obciążenia powyższe bez względu na wysokość świadczenia, jeśli zabezpieczają długi osób, o których mowa w art. 128 pr.upadł. (osoby bliskie lub powiązane z upadłym), chyba że druga strona wykaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli;
• kary umowne zastrzeżone na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane przez upadłego lub jeżeli kara umowna jest rażąco wygórowana.

Do czynności prawnych upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli w sprawach nieuregulowanych prawem upadłościowym stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym zgodnie z art. 129 pr. restr. zgody rady wierzycieli pod rygorem nieważności wymagają następujące czynności dłużnika lub zarządcy:

- obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem;

-  przeniesienie własności rzeczy lub prawa na zabezpieczenie wierzytelności nieobjętej układem;

-  obciążenie składników masy układowej lub sanacyjnej innymi prawami;

-  zaciąganie kredytów lub pożyczek;

-  zawarcie umowy dzierżawy przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub innej podobnej umowy.

(czynności powyższe dokonane za zezwoleniem rady wierzycieli nie mogą być uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości)

- sprzedaż przez dłużnika nieruchomości lub innych składników majątku o wartości powyżej 500 000 zł.

Postanowienie umowy, której stroną jest dłużnik, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu przyspieszonego postępowania układowego, jest bezskuteczne w stosunku do masy układowej (art. 248, art. 273, art. 297 pr.restr.).

W postępowaniu sanacyjnym czynności prawne, którymi dłużnik rozporządził swoim majątkiem, jeżeli wartość świadczenia dłużnika przewyższa w istotnym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez dłużnika lub zastrzeżonego dla dłużnika lub dla osoby trzeciej, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego, są bezskuteczne w stosunku do masy sanacyjnej. Stosuje się odpowiednio do ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia.

Bezskuteczne w stosunku do masy sanacyjnej są także zabezpieczenia, które nie zostały ustanowione bezpośrednio w związku z otrzymaniem przez dłużnika świadczenia, ustanowione przez dłużnika w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego oraz zabezpieczenia w części, która w dniu ustanowienia zabezpieczenia przewyższa więcej niż o połowę wartość zabezpieczonego świadczenia otrzymanego przez dłużnika wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę ustanowienia zabezpieczenia, ustanowione w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego (art. 304 pr.restr.).

W postępowaniu sanacyjnym Sędzia-komisarz z urzędu albo na wniosek zarządcy uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy sanacyjnej określoną część wynagrodzenia przypadającą za okres przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, nie dłuższy jednak niż trzy miesiące przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego, jeżeli wynagrodzenie za pracę reprezentanta dłużnika lub pracownika dłużnika wykonującego zadania w zakresie zarządu przedsiębiorstwem lub wynagrodzenie osoby świadczącej usługi związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem dłużnika, określone w umowie o pracę, umowie o świadczenie usług lub uchwale organu dłużnika zawartej lub podjętej przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego jest rażąco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia za tego rodzaju pracę lub usługi i nie jest uzasadnione nakładem pracy, chociażby wynagrodzenie zostało już wypłacone. Sędzia-komisarz może uznać za bezskuteczne w całości lub części w stosunku do masy sanacyjnej wynagrodzenie ww. osób przypadające za czas po otwarciu postępowania sanacyjnego, jeżeli ze względu na objęcie zarządu przez zarządcę nie jest ono uzasadnione nakładem pracy (art. 305 pr.restr.).

Zarządca może wytoczyć powództwo w sprawach o ustalenie bezskuteczności czynności oraz w innych sprawach, w których podstawą roszczenia jest bezskuteczność czynności. Ustalenie bezskuteczności czynności po upływie roku od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego jest niedopuszczalne, chyba że na podstawie Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Termin ten nie ma zastosowania, jeżeli żądanie ustalenia bezskuteczności czynności zostało zgłoszone w drodze zarzutu. Do zaskarżenia czynności prawnych upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli w sprawach nieuregulowanych powyżej omówionymi przepisami, odpowiednio stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika (art. 306-308 pr.restr.).

Uwaga: niedawno wprowadzono na tej stronie zmiany w oryginalnej wersji językowej . Strona w wybranej przez Ciebie wersji językowej jest obecnie tłumaczona przez nasze służby tłumaczeniowe.
Do tej pory przetłumaczono ją na następujące języki:

Niewypłacalność/upadłość - Portugalia

1 Wobec jakiego podmiotu można wszcząć postępowanie upadłościowe?

Uwaga wstępna:

Podstawą prawną informacji, które znajdują się w niniejszym arkuszu, jest głównie kodeks upadłościowy i naprawczy przyjęty dekretem z mocą ustawy nr 53/2004 z dnia 18 marca 2004 r. i ostatnio zmienionym dekretem z mocą ustawy nr 84/2019 z dnia 28 czerwca 2019 r., zwany dalej „CIRE” (skrótowiec portugalski).

Kodeks CIRE w języku portugalskim, z reguły uwzględniający najnowsze zmiany, jest dostępny na stronie internetowej Prokuratury Generalnej Dystryktu Lizbony: http://www.pgdlisboa.pt/leis/lei_mostra_articulado.php?nid=85&tabela=leis

Biorąc pod uwagę zalecenie Komisji Europejskiej, zgodnie z którym należy udzielić szczegółowych odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu, a także wysoce specjalistyczny charakter pytań i wymóg wynikający z art. 86 rozporządzenia 2015/848, zgodnie z którym punkty kontaktowe europejskiej sieci sądowej w sprawach cywilnych i handlowych mają obowiązek dostarczyć informacji na temat prawa krajowego, w szczególności na potrzeby prawników zajmujących się transgranicznymi sprawami dotyczącymi upadłości w innych państwach członkowskich, w wielu poniższych odpowiedziach przytoczono przepisy prawa, które mają zastosowanie do każdej sytuacji. Ma to na celu uniknięcie nieścisłości w wymaganych informacjach technicznych oraz wydłużania tekstu przez zamieszczanie omówienia treści samych przepisów. W pozostałych przypadkach wystarczające wydawało się odniesienie do przepisów prawa, bez ich cytowania, i podsumowanie sytuacji, do której się odnoszą.

Odpowiedzi w niniejszym arkuszu zawierają informacje na temat postępowania upadłościowego, o którym mowa w art. 1 ust. 1 CIRE.

Poza samym postępowaniem upadłościowym w CIRE przewidziano również dwa szczególne rodzaje postępowań: szczególne postępowanie sanacyjne (processo especial de revitalização), o którym mowa w art. 1 ust. 2 CIRE, oraz szczególne postępowanie układowe (processo especial para acordo de pagamento), o którym mowa w art. 1 ust. 3 CIRE. Informacje na temat obu postępowań szczególnych znajdują się w odpowiedzi na pytanie 2.

Informacje upubliczniane w postępowaniu upadłościowym (o których mowa w art. 24 rozporządzenia 2015/848), szczególnym postępowaniu sanacyjnym i szczególnym postępowaniu układowym można znaleźć w portalu Citius, tj. portalu sądowym prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości:

https://www.citius.mj.pt/portal/consultas/ConsultasCire.aspx

RODZAJE POSTĘPOWAŃ

W art. 1 CIRE przewidziano trzy różne rodzaje postępowań, które można wszcząć w zależności od kategorii wierzycieli:

1. postępowanie upadłościowe, które może mieć zastosowanie do spółek lub osób fizycznych;
2. szczególne postępowanie sanacyjne, które ma zastosowanie wyłącznie do spółek (art. 17-A–17-J CIRE);
3. szczególne postępowanie układowe, które może mieć zastosowanie do każdego dłużnika niebędącego spółką (art. 222-A–222-J CIRE).

Art. 1 CIRE stanowi:

„Artykuł 1

Cel

1 – Postępowanie upadłościowe stanowi uniwersalną procedurę egzekwowania roszczeń, której celem jest zaspokojenie wierzycieli zgodnie z warunkami planu upadłości (plano de insolvência) przez restrukturyzację spółki wchodzącej w skład masy upadłości albo – gdy nie jest to możliwe – przez likwidację majątku dłużnika i podział sum uzyskanych z likwidacji między wierzycieli.

2 – Spółka znajdująca się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub zagrożona niewypłacalnością może wnieść do sądu o wszczęcie szczególnego postępowania sanacyjnego zgodnie z art. 17-A–17-J.

3 – Dłużnik niebędący spółką, który znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub jest zagrożony niewypłacalnością, może wnieść do sądu o wszczęcie szczególnego postępowania układowego zgodnie z art. 222-A–222-J”.

W szczególności art. 2 CIRE stanowi, że postępowanie upadłościowe można wszcząć wobec:

• dowolnej osoby fizycznej lub prawnej;
• spadku nieobjętego;
• stowarzyszeń nieposiadających osobowości prawnej lub specjalnych rodzajów stowarzyszeń;
• spółek cywilnych;
• spółek handlowych lub spółek cywilnych o charakterze spółki handlowej – do dnia ostatecznej rejestracji umowy założycielskiej;
• spółdzielni – do dnia rejestracji;
• spółek jednoosobowych z ograniczoną odpowiedzialnością (estabelecimento individual de responsabilidade limitada);
• dowolnych innych samodzielnych funduszy powierniczych.

Postępowania upadłościowego nie można wszcząć wobec:

• państwowych osób prawnych i przedsiębiorstw państwowych;
• zakładów ubezpieczeniowych, instytucji kredytowych, przedsiębiorstw finansowych, firm inwestycyjnych świadczących usługi w zakresie przechowywania środków pieniężnych lub papierów wartościowych należących do osób trzecich oraz przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, ponieważ postępowanie upadłościowe jest niezgodne ze specjalnymi mechanizmami przewidzianymi dla tego rodzaju podmiotów.

2 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było wszcząć postępowanie upadłościowe?

POSTĘPOWANIE UPADŁOŚCIOWE

Warunki wszczęcia postępowania upadłościowego przewidzianego w art. 1 ust. 1 CIRE:

Postępowanie upadłościowe może opierać się na restrukturyzacji spółki albo likwidacji majątku i zaspokojeniu wierzycieli.

W kontekście postępowania upadłościowego art. 235–266 CIRE zawierają przepisy szczegółowe dotyczące niewypłacalności osób fizycznych, w tym osób nieprowadzących działalności gospodarczej i właścicieli małych przedsiębiorstw, oraz niewypłacalności obojga małżonków.

Wszczęcie postępowania

Wszczęcie postępowania upadłościowego jest możliwe po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 3 CIRE:

„Artykuł 3

Niewypłacalność

1 – Dłużnika uznaje się za niewypłacalnego, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań.

2 – Osoby prawne i samodzielne fundusze powiernicze, za których długi żadna osoba fizyczna nie ponosi – pośrednio ani bezpośrednio – nieograniczonej odpowiedzialności osobistej, również uważa się za niewypłacalne, jeżeli z oceny przeprowadzonej zgodnie z mającymi zastosowanie standardami rachunkowości wynika, że zobowiązania takich osób prawnych i samodzielnych funduszy powierniczych znacznie przekraczają wartość ich aktywów.

3 – Przepisy poprzedniego ustępu nie mają zastosowania, jeżeli z oceny przeprowadzonej zgodnie z poniższymi zasadami wynika, że aktywa przekraczają wartość zobowiązań:

a) spośród aktywów i zobowiązań pod uwagę bierze się pozycje możliwe do zidentyfikowania, nawet gdy nie figurują one w bilansie, zgodnie z ich wartością godziwą;

b) jeżeli dłużnik posiada spółkę, ocena opiera się na perspektywie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej lub likwidacji, w zależności od tego, który scenariusz jest bardziej prawdopodobny; w żadnym razie nie uwzględnia się jednak pozycji dotyczącej wartości firmy;

c) długi przypadające do spłaty dopiero ze środków podlegających podziałowi lub z aktywów pozostałych po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu roszczeń pozostałych wierzycieli dłużnika nie są uwzględniane w zobowiązaniach.

4 – Zagrożenie niewypłacalnością zostanie uznane za równoważne niewypłacalności, jeżeli dłużnik wniesie o ogłoszenie upadłości.”.

Legitymacja czynna i bierna

Ponadto w art. 18, 19 i 20 CIRE, które przytoczono poniżej, określono, kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości na rzecz dłużnika i kto jest zobowiązany złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości we własnym imieniu i w jakich okolicznościach:

„Artykuł 18

Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

1 – Dłużnik jest zobowiązany złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w ciągu 30 dni od dnia powzięcia informacji o niewypłacalności, o której mowa w art. 3 ust. 1, lub od dnia, w którym powinien był dowiedzieć się o niewypłacalności.

2 – Osoba fizyczna, która w dniu stwierdzenia niewypłacalności nie była właścicielem spółki, nie ma obowiązku składać wniosku o ogłoszenie upadłości.

3 – Jeżeli dłużnik jest właścicielem spółki, domniemywa się, że wie on o niewypłacalności, jeżeli od ogólnego zaprzestania wykonywania dowolnego rodzaju zobowiązań, o których mowa w art. 20 ust. 1 lit. g), upłynęły co najmniej trzy miesiące”;

„Artykuł 19

Osoby uprawnione do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wobec dłużnika

Jeżeli dłużnik nie jest osobą fizyczną zdolną do złożenia wniosku, wniosek o ogłoszenie upadłości składa odpowiedni organ spółki, a w jego braku – którakolwiek z osób pełniących funkcje kierownicze w spółce.”;

„Artykuł 20

Pozostałe osoby i podmioty uprawnione do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

1 – Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika może złożyć osoba, która zgodnie z prawem odpowiada za długi, dowolny z wierzycieli, nawet jeżeli jego wierzytelności są warunkowe i bez względu na charakter tych wierzytelności, lub prokurator w imieniu podmiotów, za których interesy odpowiada zgodnie z prawem, w dowolnej z poniższych sytuacji:

a) ogólne zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań;

b) niewykonanie co najmniej jednego zobowiązania, co – z uwagi na odnośną kwotę lub okoliczności niewykonania – wskazuje na niezdolność dłużnika do szybkiego zaspokojenia większości jego zobowiązań;

c) ukrywanie się właściciela spółki lub osób pełniących funkcje kierownicze u dłużnika lub opuszczenie siedziby lub głównego miejsca prowadzenia działalności w związku z niewypłacalnością dłużnika oraz bez wyznaczenia odpowiedniego zastępcy;

d) rozproszenie, porzucenie, przedwczesne zbycie aktywów lub zbycie aktywów znacznie poniżej ich wartości oraz tworzenie fikcyjnych wierzytelności;

e) brak wystarczających aktywów na zaspokojenie zgłoszonej wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym przeciwko dłużnikowi;

f) niewykonanie zobowiązań określonych w planie upadłości lub planie spłaty, o których mowa w art. 218 ust. 1 lit. a) i art. 218 ust. 2;

g) ogólne zaprzestanie wykonywania, w ciągu poprzednich sześciu miesięcy, któregokolwiek z następujących zobowiązań:

(i) zobowiązania podatkowe;

(ii) składki na ubezpieczenie społeczne;

(iii) zadłużenie wynikające z umowy o pracę bądź naruszenia lub rozwiązania takiej umowy;

(iv) płatności z tytułu wszelkiego rodzaju najmu, w tym leasingu finansowego, płatności ratalne za zakup lub spłata kredytu hipotecznego w odniesieniu do miejsca, w którym dłużnik prowadzi działalność lub ma siedzibę lub miejsce zamieszkania;

h) jeżeli dłużnik jest jednym z podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 2 – w przypadku gdy zgodnie z ostatnim zatwierdzonym bilansem zobowiązania dłużnika przekraczają wartość aktywów lub dłużnik od ponad dziewięciu miesięcy pozostaje w zwłoce w złożeniu i zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, jeśli zgodnie z prawem ciąży na nim taki obowiązek.

2 – Przepisy poprzedniego ustępu pozostają bez uszczerbku dla możliwości reprezentacji podmiotów publicznych zgodnie z art. 13”.

Forma i treść wniosku

W art. 23–25 CIRE określono podstawy złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, które należy zgłosić i uzasadnić:

„Artykuł 23

Forma i treść wniosku

1 – O ogłoszenie upadłości własnej lub wobec dłużnika wnosi się przez złożenie wniosku na piśmie, w którym przedstawia się okoliczności faktyczne leżące u podstaw wniosku i formułuje żądanie.

2 – We wniosku wnioskodawca:

a) jeżeli jest dłużnikiem – wskazuje, czy jest już w stanie faktycznej niewypłacalności czy w stanie bliskim niewypłacalności oraz – w przypadku osoby fizycznej – czy wnosi o umorzenie pozostałych zobowiązań zgodnie z przepisami rozdziału I tytuł XII;

b) wskazuje osoby pełniące funkcje kierownicze u dłużnika, które zostały zgodnie z prawem powołane na swoje stanowiska i faktycznie je zajmują, oraz pięciu największych wierzycieli, z wyłączeniem samego wnioskodawcy;

c) jeżeli dłużnik pozostaje w związku małżeńskim – wskazuje małżonka i małżeński ustrój majątkowy;

d) załącza wyciąg z rejestru stanu cywilnego, rejestru przedsiębiorstw lub wszelkich innych rejestrów publicznych, w których figuruje dłużnik.

3 – Jeżeli wnioskodawca nie może przekazać informacji i załączników, o których mowa w poprzednim ustępie, dłużnik zostaje wezwany do samodzielnego przekazania takich informacji i załączników.

Artykuł 24

Dokumenty, które przedkłada dłużnik

1 – Jeżeli wnioskodawcą jest dłużnik, do wniosku należy załączyć następujące dokumenty:

a) alfabetyczny spis wszystkich wierzycieli wraz z ich adresami, kwotami wierzytelności, datami wymagalności i wskazaniem ich rodzaju, zabezpieczeniami na rzecz tych wierzycieli oraz wskazaniem możliwego istnienia szczególnych stosunków zgodnie z przepisami art. 49;

b) wykaz i opis wszystkich czynności i środków egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi;

c) dokument opisujący działalność, którą dłużnik prowadził w ciągu poprzednich trzech lat, oraz wszystkie zakłady, które dłużnik posiada, a także przyczyny, które – zdaniem dłużnika – doprowadziły do jego obecnego położenia;

d) dokument wskazujący spadkodawcę w przypadku spadku nieobjętego, udziałowców, podmioty stowarzyszone lub znanych wspólników osoby prawnej, w stosownych przypadkach, a w sytuacjach, w których niewypłacalność nie dotyczy osoby fizycznej – osoby, które ponoszą odpowiedzialność prawną za wierzytelności wobec masy upadłości;

e) wykaz majątku znajdującego się w posiadaniu dłużnika na mocy umów wynajmu, dzierżawy lub leasingu finansowego bądź sprzedaży z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej oraz spis wszelkich innych posiadanych składników majątku i praw ze wskazaniem ich charakteru, miejsca, w którym się znajdują, i – w stosownych przypadkach – szczegółowych danych rejestracyjnych oraz wartości w chwili nabycia i szacunkowej wartości bieżącej;

f) jeżeli dłużnik prowadzi zorganizowaną rachunkowość – roczne sprawozdania finansowe z ostatnich trzech lat obrotowych wraz z powiązanymi sprawozdaniami z zarządzania, nadzoru i audytu, opiniami organu nadzorczego i dokumentacją potwierdzającą zatwierdzenie sprawozdania finansowego, o ile są one obowiązkowe lub zostały sporządzone, oraz informacje na temat najważniejszych zmian w stanie majątku po dacie sporządzenia najnowszego sprawozdania finansowego i na temat działalności, która z uwagi na swój charakter, przedmiot lub skalę wykracza poza bieżącą działalność dłużnika;

g) jeżeli spółka jest objęta konsolidacją rachunkowości – skonsolidowane sprawozdania z zarządzania, skonsolidowane roczne sprawozdania finansowe oraz inne dokumenty sporządzane w ramach sprawozdawczości finansowej z trzech ostatnich lat obrotowych wraz z powiązanymi sprawozdaniami z nadzoru i audytu, opiniami organu nadzorczego, dokumentacją potwierdzającą zatwierdzenie sprawozdania finansowego i sprawozdaniem z transakcji wewnątrzgrupowych przeprowadzonych w tym samym okresie;

h) raporty i specjalne sprawozdania finansowe oraz informacje kwartalne i półroczne w ujęciu indywidualnym i skonsolidowanym, które sporządzono po zakończeniu ostatniego roku obrotowego i które spółka ma obowiązek przedstawić zgodnie z kodeksem papierów wartościowych i regulaminem Portugalskiej Komisji Rynku Papierów Wartościowych;

i) wykaz pracowników dłużnika.

2 – Ponadto dłużnik ma obowiązek:

a) załączyć dokument określający uprawnienia osób pełniących funkcje kierownicze, reprezentujących dłużnika, oraz – w stosownych przypadkach – odpis uchwały zawierającej decyzję właściwego organu zarządczego przedsiębiorstwa o złożeniu wniosku;

b) uzasadnić niezłożenie lub niezgodność któregokolwiek z dokumentów wymaganych na podstawie ust. 1.

3 – Bez uszczerbku dla dokumentów przedłożonych w późniejszym terminie, zgodnie z przepisami art. 223 i nast., do wniosku złożonego przez dłużnika na zasadach opisanych powyżej można dołączyć plan upadłości.

Artykuł 25

Wniosek złożony przez inny uprawniony podmiot

1 – Jeżeli wniosek nie został złożony przez samego dłużnika, podmiot wnoszący o ogłoszenie upadłości dłużnika uzasadnia we wniosku podstawę, charakter i kwotę swojej wierzytelności lub – stosownie do przypadku – swoją odpowiedzialność za wierzytelności w postępowaniu upadłościowym oraz przekazuje wszelkie posiadane informacje na temat aktywów i zobowiązań dłużnika.

2 – Wnioskodawca jest również zobowiązany przekazać wszelkie środki dowodowe znajdujące się w jego posiadaniu oraz wskazać świadków zgodnie z ograniczeniami określonymi w art. 511 kodeksu postępowania cywilnego.”.

Dzień wszczęcia postępowania i terminy w postępowaniu upadłościowym

Dzień wszczęcia postępowania oraz terminy wniesienia sprzeciwu lub wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości określono przede wszystkim w art. 4, 27–30, 35 i 36 CIRE:

„Artykuł 4

Dzień ogłoszenia upadłości i wszczęcie postępowania

1 – Ilekroć wymagana jest precyzja, zawarte w niniejszym kodeksie odniesienia do dnia ogłoszenia upadłości należy rozumieć jako dzień i godzinę wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

2 – Wszystkie terminy zawarte w niniejszym kodeksie, których bieg kończy się z chwilą wszczęcia postępowania upadłościowego, obejmują również okres od dnia wszczęcia postępowania do dnia ogłoszenia upadłości.

3 – Jeżeli upadłość ma zostać ogłoszona w postępowaniu, które należało zawiesić zgodnie z art. 8 ust. 2 w związku z zawisłym postępowaniem przeciwko temu samemu dłużnikowi, do celów obliczenia terminów, o których mowa w poprzednim ustępie, stosuje się dzień wszczęcia takiego zawisłego postępowania. Tę samą zasadę stosuje się w przypadku wcześniejszych postępowań zawieszonych na mocy art. 264 ust. 3 lit. b)”;

„Artykuł 27

Ocena wstępna

1 – W dniu wpłynięcia wniosku lub, jeżeli nie jest to wykonalne, w ciągu trzech dni roboczych od dnia wpłynięcia sędzia:

a) wydaje wstępne postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli jest on oczywiście bezzasadny, lub o odrzuceniu wniosku w przypadku wystąpienia niemożliwych do uniknięcia wyjątkowych okoliczności, które spowodowały zwłokę, o których sędzia powinien powziąć wiadomość z urzędu;

b) wyznacza wnioskodawcy termin nieprzekraczający pięciu dni na usunięcie możliwych do skorygowania błędów we wniosku, w szczególności w przypadku niezgodności wniosku z wymogami prawnymi lub niedołączenia niezbędnych dokumentów, o ile ich brak nie został właściwie uzasadniony; niedotrzymanie tego terminu będzie skutkowało odrzuceniem wniosku.

2 – W przypadku wniosku o ogłoszenie upadłości wstępne postanowienie o odrzuceniu lub oddaleniu wniosku, które nie opiera się częściowo lub w całości na braku dokumentów wymaganych na podstawie art. 24 ust. 2 lit. a), zostanie opublikowane w portalu Citius w terminie przewidzianym w art. 38 ust. 8 i będzie zawierać informacje, o których mowa w art. 37 ust. 8”;

„Artykuł 28

Natychmiastowe ogłoszenie upadłości

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika implikuje przyznanie przez dłużnika, że znajduje się on w stanie niewypłacalności, co musi zostać potwierdzone przez sąd do trzeciego dnia roboczego po wpłynięciu wniosku lub, jeżeli wniosek zawiera możliwe do skorygowania błędy, po usunięciu takich błędów przez dłużnika.;

Artykuł 29

Doręczenie wezwania dłużnikowi

1 – Nie naruszając przepisów art. 31 ust. 3, jeżeli wniosek nie został złożony przez dłużnika i nie ma żadnych przesłanek przemawiających za wstępnym odrzuceniem/oddaleniem wniosku, sąd doręczy wezwanie dłużnikowi do rąk własnych w terminie określonym w poprzednim artykule.

2 – Przy doręczeniu dłużnik zostaje pouczony o karach przewidzianych w ust. 5 następnego artykułu i o tym, że w razie ogłoszenia upadłości dokumenty wskazane w art. 24 ust. 1 powinny być gotowe do ich niezwłocznego przekazania syndykowi.

Artykuł 30

Wniesienie sprzeciwu przez dłużnika

1 – Dłużnik może wnieść sprzeciw w ciągu 10 dni, przy czym w takim wypadku stosuje się przepisy art. 25 ust. 2.

2 – Nie naruszając przepisów poniższego ustępu, przy wnoszeniu sprzeciwu dłużnik dostarcza wykaz pięciu największych wierzycieli, z wyłączeniem wnioskodawcy, wraz z adresami miejsca ich siedziby/zamieszkania pod rygorem odrzucenia sprzeciwu.

3 – Sprzeciw dłużnika wobec wniosku o ogłoszenie upadłości może opierać się na nieistnieniu faktu, na którym opiera się wniosek, lub na nieistnieniu stanu niewypłacalności.

4 – Nie naruszając przepisów art. 3 ust. 3, dłużnik ma obowiązek udowodnić wypłacalność na podstawie należycie zorganizowanej i prawidłowo przedstawionej księgowości wymaganej zgodnie z prawem (w stosownych przypadkach).

5 – Jeżeli sąd nie odstąpi od przesłuchania dłużnika zgodnie z art. 12, a dłużnik nie wniesie sprzeciwu, fakty przedstawione we wniosku uznaje się za przyznane, a sąd ogłasza upadłość w dniu roboczym następującym po zakończeniu okresu, o którym mowa w ust. 1, o ile fakty te spełniają przesłanki którejkolwiek sytuacji określonej w literach art. 20 ust. 1”;

„Artykuł 35

Rozprawa

1 – Jeżeli dłużnik wniósł sprzeciw lub jeżeli sąd nie odstąpił od przesłuchania dłużnika, sąd niezwłocznie wyznacza termin rozprawy na jeden z pięciu kolejnych dni, a wnioskodawca, dłużnik i wszystkie osoby pełniące funkcje kierownicze powołane zgodnie z prawem lub takie osoby wskazane we wniosku otrzymują wezwanie do osobistego stawienia się przed sądem lub wyznaczenia w tym celu pełnomocników procesowych.

2 – W przypadku gdy ani dłużnik, ani wyznaczony pełnomocnik nie stawi się przed sądem, fakty przedstawione we wniosku uznaje się za przyznane, jeżeli sąd nie odstąpił od przesłuchania dłużnika zgodnie z art. 12.

3 – Jeżeli sytuacja opisana w poprzednim ustępie nie będzie miała miejsca, niestawiennictwo wnioskodawcy lub jego pełnomocnika uważa się za równoznaczne z cofnięciem wniosku.

4 – W zależności od przypadku sędzia niezwłocznie ogłosi upadłość, jeżeli fakty przedstawione we wniosku spełniają przesłanki sytuacji określonych w art. 20 ust. 1, albo wyda postanowienie zatwierdzające cofnięcie wniosku.

5 – W przypadku gdy w sądzie stawią się obie strony lub wyłącznie wnioskodawca albo jego pełnomocnik, lecz sąd odstąpi od przesłuchania dłużnika, sąd nakazuje określenie przedmiotu sporu i wskazanie dowodów.

6 – Następnie sąd ocenia wierzytelności natychmiast po przeprowadzeniu dowodu.

7 – Po przeprowadzeniu dowodu następuje ustne przedstawienie uwag, po czym sąd wydaje postanowienie.

8 – Jeżeli natychmiastowe wydanie postanowienia nie jest możliwe, sąd wydaje wyrok w terminie pięciu dni.

Artykuł 36

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości

1 – W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sędzia:

a) oznacza datę i godzinę wydania postanowienia, a w przypadku braku takiego oznaczenia uważa się, że postanowienie wydano o godzinie 12.00;

b) wymienia imię i nazwisko albo nazwę upadłego oraz jego miejsce zamieszkania albo siedzibę;

c) określa miejsce zamieszkania osób pełniących funkcje kierownicze u upadłego, które zostały powołane zgodnie z prawem i faktycznie zajmują to stanowisko, oraz miejsce zamieszkania upadłego, jeżeli upadły jest osobą fizyczną;

d) powołuje syndyka i podaje adres jego kancelarii;

e) jeżeli wymogi określone w art. 224 ust. 2 zostaną spełnione – pozostawia upadłemu zarząd masą upadłości;

f) nakazuje upadłemu bezzwłoczne przesłanie syndykowi dokumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i które w dalszym ciągu nie trafiły do akt sprawy;

g) nakazuje zajęcie – celem bezzwłocznego przekazania syndykowi – dokumentów księgowych i wszelkich składników majątku dłużnika, nawet jeżeli zostały one objęte zajęciem sądowym (arresto), zastawem (penhor) lub jakimkolwiek innym zabezpieczeniem, nie naruszając przepisów art. 150 ust. 1;

h) nakazuje przekazanie prokuratorowi rzeczy, które wskazują na możliwość popełnienia przestępstwa, celem dokonania niezbędnych czynności;

i) jeżeli sąd posiada informacje, które uzasadniają wszczęcie postępowania w przedmiocie przestępstwa bankructwa – ogłasza wszczęcie tego postępowania, w pełnym lub ograniczonym zakresie, nie naruszając przepisów art. 187;

j) wyznacza 30-dniowy termin na zgłoszenie wierzytelności;

l) poucza wierzycieli o obowiązku niezwłocznego zawiadomienia syndyka o wszelkich przysługujących im zabezpieczeniach rzeczowych;

m) poucza dłużników upadłego o obowiązku uiszczania należnych płatności nie do rąk upadłego, lecz do rąk syndyka;

n) wyznacza datę i godzinę – przypadającą w terminie od 45 do 60 dni po dniu wydania postanowienia – odbycia zgromadzenia wierzycieli zgodnie z art. 156, tzw. zgromadzenia w celu oceny sprawozdania, lub postanawia odstąpić od zwołania tego zgromadzenia z uwagi na uzasadnione przyczyny.

2 – Postanowienia końcowej części ust. 1 lit. n) nie mają zastosowania, jeżeli ma zostać złożony plan upadłości lub jeżeli zarząd masą upadłości zostanie powierzony upadłemu.

3 – Jeżeli sąd nie wyznaczy daty zgromadzenia w celu oceny sprawozdania zgodnie z ust. 1 lit. n), a żadna z zainteresowanych stron nie zwróci się do sądu o zwołanie takiego zgromadzenia w terminie wyznaczonym na zgłaszanie wierzytelności, sędzia wyznaczy datę i godzinę zgromadzenia przypadającą w terminie od 45 do 60 dni po dniu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

4 – Jeżeli sąd nie wyznaczy daty zgromadzenia w celu oceny sprawozdania zgodnie z ust. 1 lit. n), bieg terminów przewidzianych w niniejszym kodeksie obliczanych na podstawie daty tego zgromadzenia oblicza się w odniesieniu do 45. dnia po dniu wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

5 – W razie odstąpienia od zwołania zgromadzenia w celu oceny sprawozdania sąd – wydając postanowienie o ogłoszeniu upadłości – dostosowuje odpowiednio harmonogram dalszych czynności, uwzględniając okoliczności sprawy”.

Powiadomienie o ogłoszeniu upadłości i obwieszczenie postanowienia

Zasady powiadamiania o ogłoszeniu upadłości i obwieszczania postanowienia określono w art. 37 i 38 CIRE:

„Artykuł 37

Powiadomienie o ogłoszeniu upadłości i doręczenie postanowienia

1 – Osoby pełniące funkcje kierownicze u upadłego, których miejsca zamieszkania zostały określone, powiadamia się o ogłoszeniu upadłości osobiście zgodnie z przepisami prawa procesowego dotyczącymi doręczania pism sądowych. Doręcza się im również odpis wniosku.

2 – Bez uszczerbku dla wszelkich powiadomień, które mogą się okazać konieczne zgodnie z prawem pracy, w szczególności w odniesieniu do Funduszu Gwarancji Wynagrodzeń (Fundo de Garantia Salarial), prokuratury i Instytutu Ubezpieczeń Społecznych (Instituto de Segurança Social), o ogłoszeniu upadłości powiadamia się również – zgodnie z zasadami doręczania pism sądowych – wnioskodawcę i upadłego, o ile postanowienie nie zostało już doręczone upadłemu osobiście w postępowaniu, a także radę pracowniczą, jeżeli upadły jest właścicielem spółki.

3 – Postanowienie doręcza się pięciu największym znanym wierzycielom, z wyłączeniem wnioskodawcy, na zasadach określonych w ust. 1 lub przesyłką poleconą, w zależności od tego, czy ich miejsca zwykłego pobytu, zamieszkania lub siedziby znajdują się w Portugalii.

4 – Znanym wierzycielom, którzy mają miejsce zwykłego pobytu, miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym wszczęto postępowanie, w tym organom podatkowym i instytucjom zabezpieczenia społecznego tych państw członkowskich, postanowienie doręcza się niezwłocznie przesyłką poleconą zgodnie z art. 54 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r.

5 – W przypadku zadłużenia wobec Skarbu Państwa, instytucji publicznych niebędących przedsiębiorstwami państwowymi lub instytucji zabezpieczenia społecznego postanowienie doręcza się przesyłką poleconą.

6 – Przepisy poprzednich ustępów nie wykluczają możliwości powiadomienia o ogłoszeniu upadłości i doręczenia postanowienia drogą elektroniczną zgodnie z zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości.

7 – Pozostałych wierzycieli i inne zainteresowane strony powiadamia się przez obwieszczenie, tj. przez wywieszenie postanowienia – na pięciodniowy okres – w siedzibie lub miejscu zamieszkania upadłego, w jego zakładach i w gmachu sądu oraz przez opublikowanie powiadomienia w portalu Citius.

8 – W obwieszczeniu, o którym mowa w poprzednim ustępie, należy wskazać sygnaturę sprawy, okres wywieszenia oraz możliwość złożenia zażalenia lub wniesienia sprzeciwu, a także zawrzeć informacje, o których mowa w art. 36 lit. a)–e) i i)–n), przy czym należy wskazać, że bieg terminu na złożenie zażalenia, wniesienie zarzutów i zgłoszenie wierzytelności rozpoczyna się dopiero po zakończeniu okresu wywieszenia, który to okres oblicza się od dnia publikacji obwieszczenia, o którym mowa w poprzednim ustępie.

Artykuł 38

Obwieszczenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości

[…]

2 – Obwieszczenie ogłoszenia upadłości i powołania syndyka w rejestrze następuje z urzędu na podstawie stosownego zaświadczenia, które wysyła w tym celu sekretariat:

a) w rejestrze stanu cywilnego, jeżeli upadły jest osobą fizyczną;

b) w rejestrze przedsiębiorstw, jeżeli wpisowi do tego rejestru podlegają jakiekolwiek fakty dotyczące upadłego;

c) u podmiotu odpowiedzialnego za dowolny inny rodzaj rejestracji, której może podlegać upadły.

3 – Nie naruszając przepisów art. 43 ust. 5 ustawy o rejestrze nieruchomości, ogłoszenie upadłości obwieszcza się również w rejestrze nieruchomości w odniesieniu do tych składników majątku, które wchodzą w skład masy upadłości, na podstawie sądowego zaświadczenia o wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli organ prowadzący rejestr nie jest w stanie uzyskać informacji drogą elektroniczną, a także na podstawie zaświadczenia wydanego przez syndyka, który sporządził spis inwentarza.

4 – Jeżeli obwieszczenie w rejestrze, o którym mowa w poprzednim ustępie, ma charakter tymczasowy, dokonuje się go na podstawie informacji dostępnych na stronie sądu w systemie informatycznym, zgodnie z ust. 6 lit. b), oraz na podstawie zaświadczenia wydanego przez syndyka, który sporządził spis inwentarza.

5 – Jeżeli w odniesieniu do składników majątku, które wchodzą w skład masy upadłości, istnieje wpis dotyczący nabycia lub uznania prawa lub posiadania rzeczy na korzyść osoby innej niż upadły, syndyk załącza do akt sprawy zaświadczenie o istnieniu takich wpisów.

6 – Sekretariat:

a) z urzędu wpisuje ogłoszenie upadłości i powołanie syndyka do elektronicznego rejestru tytułów egzekucyjnych, utworzonego na mocy kodeksu postępowania cywilnego;

b) odnotowuje włączenie tych informacji i termin na zgłoszenie wierzytelności na stronie sądu w systemie informatycznym;

c) powiadamia Bank Portugalii (Banco de Portugal) o ogłoszeniu upadłości, aby bank ten mógł dokonać niezbędnych wpisów w centralnej bazie danych dotyczących ryzyka kredytowego.

7 – We wpisie dotyczącym powołania syndyka podaje się adres kancelarii tego syndyka.

8 – Obwieszczenie postanowienia następuje w terminie pięciu dni.

9 – O obwieszczenie postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego za granicą i – w stosownych przypadkach – postanowienia o powołaniu syndyka, o którym mowa w art. 28 i 29 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r., wnosi się do sądu portugalskiego właściwego dla miejsca siedziby zakładu upadłego, a w braku takiego miejsca – Sądu Gospodarczego w Lizbonie. Sąd może zwrócić się o dostarczenie poświadczonego tłumaczenia wykonanego przez osobę, która posiada odpowiednie kompetencje zgodnie z prawem odnośnego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

10 – Nie naruszając przepisów poprzedniego ustępu, jeżeli w prawie państwa, w którym toczy się postępowanie upadłościowe, przewidziano metodę obwieszczenia w rejestrach nieznaną w prawie portugalskim, ustala się metodę obwieszczenia najbardziej zbliżoną do metod przewidzianych w prawie portugalskim.

11 – Nie naruszając przepisów art. 9, metodę obwieszczenia, o którym mowa w art. 29 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r., ustalają z urzędu właściwe urzędy ds. rejestracji, o ile upadły posiada zakład z siedzibą w Portugalii”.

Zabezpieczenie

W art. 31 CIRE przewidziano możliwość zabezpieczenia masy upadłości:

„Artykuł 31

Zabezpieczenie

1 – Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że masa upadłości jest niewłaściwie zarządzana, sędzia z urzędu lub na wniosek zarządza zabezpieczenie masy upadłości, które uzna za niezbędne lub właściwe do zatrzymania uszczuplenia masy upadłości dłużnika do czasu wydania postanowienia.

2 – Środkiem służącym zabezpieczeniu może być ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego i powierzenie mu wyłącznego zarządu majątkiem dłużnika lub wsparcia dłużnika w zarządzaniu majątkiem.

3 – Zabezpieczenie można zastosować przed doręczeniem powiadomienia dłużnikowi, jeżeli zostanie to uznane za konieczne do zapewnienia skuteczności zabezpieczenia. Wspomniane powiadomienie należy jednak doręczyć nie później niż w ciągu 10 dni od upływu terminu, który w przeciwnym razie miałby zastosowanie”.

SZCZEGÓLNE POSTĘPOWANIE SANACYJNE

Warunki wszczęcia szczególnego postępowania sanacyjnego przewidzianego w art. 1 ust. 2 CIRE:

Drugim rodzajem postępowania, o którym mowa powyżej i który przewidziano w art. 1 ust. 2 CIRE, jest szczególne postępowanie sanacyjne (processo especial de revitalização), o którego wszczęcie może zwrócić się spółka znajdująca się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub zagrożona niewypłacalnością.

Cel i wymogi formalne szczególnego postępowania sanacyjnego

Cel szczególnego postępowania sanacyjnego, zasady dotyczące składania wniosku o jego wszczęcie, powiązane wymogi formalne oraz pojęcie trudnej sytuacji ekonomicznej określono odpowiednio w art. 17-A, 17-B i 17-C CIRE.

„Artykuł 17-A

Cel i charakter szczególnego postępowania sanacyjnego

1 – Celem szczególnego postępowania sanacyjnego jest umożliwienie spółce, która znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub jest zagrożona niewypłacalnością, lecz której restrukturyzacja jest nadal możliwa, podjęcia negocjacji z wierzycielami w celu zawarcia układu, który doprowadzi do restrukturyzacji spółki.

2 – Z postępowania, o którym mowa w poprzednim ustępie, może skorzystać spółka, która w drodze pisemnego i podpisanego oświadczenia zadeklaruje, że spełnia warunki niezbędne do przeprowadzenia restrukturyzacji, a następnie złoży oświadczenie, podpisane nie więcej niż 30 dni wcześniej przez certyfikowanego księgowego lub biegłego rewidenta – zawsze, gdy przegląd sprawozdań finansowych jest wymagany zgodnie z prawem – w którym potwierdzone zostanie, że spółka nie znajduje się w stanie niewypłacalności zgodnie z kryteriami określonymi w art. 3.

3 – Szczególne postępowanie sanacyjne ma charakter przyspieszony i stosuje się do niego wszystkie zasady przewidziane w niniejszym kodeksie, które nie są niezgodne z charakterem postępowania.

Artykuł 17-B

Pojęcie trudnej sytuacji ekonomicznej

Do celów niniejszego kodeksu przez trudną sytuację ekonomiczną spółki rozumie się sytuację, w której spółka zmaga się z poważnymi trudnościami w należytym wykonywaniu zobowiązań z powodu braku płynności finansowej lub niemożności uzyskania kredytu.

Artykuł 17-C

Wniosek i wymogi formalne

1 – Szczególne postępowanie sanacyjne wszczyna się na wniosek spółki i wierzyciela lub wierzycieli, którzy – nie mając szczególnych związków ze spółką – zgłosili co najmniej 10% wierzytelności niepodporządkowanych zgodnie z ust. 3 lit. b) w drodze oświadczenia na piśmie o rozpoczęciu negocjacji prowadzących do restrukturyzacji spółki na podstawie zatwierdzonego planu restrukturyzacyjnego.

2 – Oświadczenie, o którym mowa w poprzednim ustępie, zostaje opatrzone podpisami wszystkich składających je osób wraz z datą.

3 – Spółka składa do właściwego sądu wniosek o ogłoszenie upadłości, wskazując swój zamiar, o którym mowa w ust. 1, i dołącza do wniosku następujące dokumenty:

a) pisemne oświadczenie, o którym mowa powyżej;

b) kopie dokumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i które przez cały czas trwania postępowania będą udostępnione do wglądu wierzycielom w sekretariacie sądu;

c) propozycję planu restrukturyzacyjnego, do którego należy dołączyć przynajmniej opis majątku spółki oraz jej sytuacji finansowej i kredytowej.

4 – Po wpłynięciu wniosku, o którym mowa w poprzednim ustępie, sędzia niezwłocznie ustanawia – w drodze postanowienia – tymczasowego nadzorcę sądowego, przy czym w takim przypadku stosuje się odpowiednio przepisy art. 32–34.

5 – Spółka zostaje niezwłocznie powiadomiona o wydaniu postanowienia, o którym mowa w poprzednim ustępie, przy czym w takim przypadku stosuje się odpowiednio przepisy art. 37–38.

6 – Na uzasadniony wniosek spółki i wierzyciela lub wierzycieli, którzy spełniają warunki określone w ust. 1 i posiadają wierzytelności stanowiące co najmniej 5% zgłoszonych wierzytelności, lub na uzasadniony wniosek spółki sędzia może obniżyć pułap wynoszący 10%, o którym mowa w ust. 1, uwzględniając przy ocenie wniosku łączną kwotę zgłoszonych wierzytelności oraz skład grupy wszystkich wierzycieli.

7 – Akta szczególnych postępowań sanacyjnych wszczętych na wniosek spółek handlowych, z którymi dłużnik ma powiązania o charakterze kontrolnym lub powiązania wewnątrzgrupowe, zgodnie z kodeksem spółek handlowych, dołącza się – z urzędu albo na wniosek tymczasowego nadzorcy sądowego – do akt postępowania. Wniosek taki może złożyć również każda spółka w takiej sytuacji, która złożyła wniosek o wszczęcie szczególnego postępowania sanacyjnego.

8 – O dołączenie akt, o którym mowa w poprzednim ustępie, można wnieść wyłącznie do rozpoczęcia biegu terminu na negocjacje, o którym mowa w art. 17-D ust. 5, w postępowaniu, do którego akt należy dołączyć akta wszystkich pozostałych spraw, przy czym w takiej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy art. 86 ust. 4”.

Ponadto w art. 17-D–I CIRE, które dotyczą szczególnego postępowania sanacyjnego, przewidziano:

• kolejne etapy postępowania (np. wezwanie wszystkich wierzycieli, którzy nie podpisali oświadczenia prowadzącego do wszczęcia postępowania, do przystąpienia do negocjacji mających na celu restrukturyzację przedsiębiorstwa);
• skutki (np. postępowanie uniemożliwia wszczęcie innych postępowań w celu odzyskania należności od dłużnika);
• zakończenie negocjacji z zatwierdzeniem planu restrukturyzacyjnego prowadzącego do restrukturyzacji przedsiębiorstwa lub bez zatwierdzenia tego planu;
• zabezpieczenia uzgodnione między dłużnikiem a wierzycielami;
• zatwierdzenie porozumień pozasądowych w sprawie restrukturyzacji zadłużenia.

SZCZEGÓLNE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE

Warunki wszczęcia szczególnego postępowania układowego przewidzianego w art. 1 ust. 3 CIRE:

Trzecim rodzajem postępowania, o którym mowa w art. 1 ust. 3 CIRE, jest szczególne postępowanie układowe przewidziane w art. 222-A–222-J CIRE.

Szczególne postępowanie układowe ma charakter przyspieszony i można je zastosować w odniesieniu do każdego dłużnika niebędącego spółką, w przypadku którego udowodniono, że znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej lub jest zagrożony niewypłacalnością.

Zgodnie z art. 222-B CIRE przez trudną sytuację ekonomiczną rozumie się sytuację, w której dłużnik zmaga się z poważnymi trudnościami w należytym wykonywaniu zobowiązań z powodu braku płynności finansowej lub niemożności uzyskania kredytu.

Szczególne postępowanie układowe wszczyna się:

• na podstawie pisemnego oświadczenia dłużnika i co najmniej jednego z jego wierzycieli, w którym oświadczają oni, że chcą przystąpić do negocjacji w celu sporządzenia układu;

albo

• na podstawie porozumienia pozasądowego podpisanego przez dłużnika i wierzycieli posiadających co najmniej większość głosów.

Wspomniane oświadczenie lub ugodę składa się do sądu wraz ze spisem wierzycieli i wykazem wszystkich zawisłych postępowań w przedmiocie odzyskania należności. Po wpłynięciu wniosku lub ugody sąd ustanawia tymczasowego nadzorcę sądowego.

Po otrzymaniu powiadomienia o wydaniu przez sąd postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego dłużnik jest zobowiązany niezwłocznie przesłać przesyłką poleconą wszystkim wierzycielom, którzy nie podpisali pierwotnego oświadczenia lub ugody, zaproszenie do przystąpienia do układu. Jeżeli dłużnik przedstawił porozumienie pozasądowe, sekretariat powiadamia wierzycieli, którzy nie uczestniczyli w zawarciu takiego porozumienia, a figurują w spisie wierzytelności przedstawionym przez dłużnika.

Po obwieszczeniu postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego w portalu Citius wierzyciele mają 20 dni na zgłoszenie wierzytelności wspomnianemu tymczasowemu nadzorcy.

Następnie tymczasowy nadzorca sądowy sporządza listę wierzytelności i składa ją w sekretariacie sądu. Listę publikuje się również w portalu Citius. Sprzeciw od listy można złożyć w ciągu pięciu dni roboczych.

Wpływ szczególnego postępowania układowego na inne postępowania jest następujący:

• po wszczęciu szczególnego postępowania układowego i ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego nie można wytoczyć przeciwko dłużnikowi żadnego innego powództwa o odzyskanie należności;
• zawieszenie świadczenia podstawowych usług publicznych jest uniemożliwione;
• zawieszone zostają wszelkie toczące się postępowania o ogłoszenie upadłości dłużnika, pod warunkiem że sąd nie wydał jeszcze postanowienia o ogłoszeniu upadłości (postępowania te zostają umorzone niezwłocznie po zatwierdzeniu układu);
• zawieszone zostają wszelkie toczące się postępowania w przedmiocie odzyskania należności (postępowania te zostają umorzone niezwłocznie po zatwierdzeniu układu, chyba że w układzie przewidziano ich kontynuację);
• zawieszony zostaje bieg terminów przedawnienia i terminów zawitych, o których przywrócenie może wnieść dłużnik.

Po wszczęciu postępowania dłużnik nie może dokonywać czynności o istotnym znaczeniu bez wcześniejszej zgody nadzorcy sądowego.

Negocjacje między dłużnikiem a wierzycielami odbywają się na zasadach uzgodnionych przez wszystkich uczestników, a w braku uzgodnienia – na zasadach określonych przez tymczasowego nadzorcę sądowego.

Jeżeli wskutek negocjacji zostanie jednomyślnie przyjęty układ obejmujący wszystkich wierzycieli, układ ten musi zostać podpisany przez wszystkich uczestników postępowania i niezwłocznie włączony do akt sprawy celem zatwierdzenia przez sędziego.

Jeżeli wskutek negocjacji układ zostanie przyjęty, ale nie będzie obejmował wszystkich wierzycieli, układ ten przekazuje się do sądu celem zatwierdzenia przez sędziego oraz publikuje się go w portalu Citius. W ciągu 10 dni od publikacji zainteresowane strony mogą wnieść o niezatwierdzanie planu.

Układ uznaje się za zatwierdzony, gdy:

• zostanie przegłosowany przez wierzycieli, których wierzytelności stanowią co najmniej jedną trzecią wszystkich wierzytelności dających prawo głosu i figurujących na liście wierzytelności, oraz zostanie na niego oddane ponad dwie trzecie oddanych głosów, z których ponad połowa odnosi się do wierzytelności niepodporządkowanych, a głosy wstrzymujące się nie są brane pod uwagę;

albo

• uzyska poparcie wierzycieli, których wierzytelności stanowią ponad połowę wszystkich wierzytelności dających prawo głosu, oraz ponad połowa tych głosów odnosi się do wierzytelności niepodporządkowanych, a głosy wstrzymujące się nie są brane pod uwagę.

Jeżeli dłużnik lub większość wierzycieli stwierdzi, że osiągnięcie porozumienia nie jest możliwe, lub jeżeli upłynie dwumiesięczny termin na przeprowadzenie negocjacji, proces negocjacji zostaje zakończony. W przypadku braku układu zakończenie postępowania skutkuje unieważnieniem wszystkich jego skutków dla dłużnika, jeżeli dłużnik nie znajduje się jeszcze w stanie niewypłacalności. W przeciwnym razie zakończenie postępowania skutkuje upadłością dłużnika.

Zabezpieczenia uzgodnione z dłużnikiem w toku szczególnego postępowania układowego, dzięki którym dłużnik posiada środki finansowe na kontynuowanie działalności gospodarczej, zostają utrzymane w mocy nawet po ogłoszeniu upadłości dłużnika po zakończeniu postępowania i pozostają skuteczne przez maksymalnie dwa lata. Ponadto wierzycielom, którzy finansowali działalność dłużnika przez czas trwania postępowania w celu spełnienia postanowień układu, przysługuje ogólne uprzywilejowane roszczenie wobec majątku ruchomego (privilégio creditório mobiliário geral) z pierwszeństwem przed ogólnym uprzywilejowanym roszczeniem, które przysługuje pracownikom.

3 Jakie aktywa należą do masy upadłości? W jaki sposób rozporządza się aktywami, które zostały nabyte przez dłużnika lub zostały na niego przeniesione w toku postępowania upadłościowego?

W art. 46 CIRE określono, jakie składniki majątku wchodzą w skład masy upadłości:

„Artykuł 46

Pojęcie masy upadłości

1 – Masa upadłości służy zaspokojeniu wierzytelności wierzycieli w postępowaniu upadłościowym po spłaceniu ich własnych należności i obejmuje – o ile nie przewidziano inaczej – cały majątek dłużnika w dniu ogłoszenia upadłości oraz majątek i prawa nabyte przez dłużnika w toku postępowania.

2 – Majątek niepodlegający zajęciu wchodzi w skład masy upadłości tylko wtedy, gdy dłużnik dobrowolnie przekaże go do masy upadłości, a jego wyłączenie spod zajęcia nie jest bezwzględne”.

W tym kontekście w art. 736 portugalskiego kodeksu postępowania cywilnego przewidziano, że poza majątkiem niepodlegającym zajęciu na mocy przepisów szczególnych spod zajęcia wyłączone są bezwzględnie następujące składniki majątku: niezbywalne rzeczy i prawa; majątek należący do Skarbu Państwa i innych publicznych osób prawnych; przedmioty, których zajęcie byłoby sprzeczne z dobrymi obyczajami lub wymagałoby uzasadnienia ekonomicznego z uwagi na znikomą wartość handlową; przedmioty kultu publicznego; nagrobki; narzędzia i przedmioty niezbędne osobom niepełnosprawnym i do leczenia pacjentów”.

4 Jakie uprawnienia przysługują odpowiednio dłużnikowi i zarządcy?

Uprawnienia te opisano w art. 223 i 224 CIRE:

Zarząd własny

„Artykuł 223

Ograniczenie zarządu własnego do spółek

Poniższe przepisy mają zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy w skład masy upadłości wchodzi spółka.

Artykuł 224

Przesłanki ustanowienia zarządu własnego

1 – W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sędzia może ustanowić zarząd własny upadłego w odniesieniu do masy upadłości.

2 – Postanowienie, o którym mowa w poprzednim ustępie, opiera się na następujących przesłankach:

a) upadły wniósł o ustanowienie zarządu własnego;

b) upadły złożył już plan upadłości, w którym przewidziano kontynuowanie działalności spółki, lub zobowiązał się złożyć taki plan w ciągu 30 dni od dnia wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości;

c) nie ma powodów do obaw o opóźnienie w rozpoznaniu sprawy lub zaistnienie innych niedogodności dla wierzycieli;

d) osoba, która złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości, wyraziła zgodę na zarząd własny – jeżeli osobą tą nie jest upadły.

3 – Zarząd własny ustanawia się również na wniosek upadłego i na podstawie uchwały podjętej przez wierzycieli na zgromadzeniu w celu oceny sprawozdania lub na poprzedzającym je zgromadzeniu, niezależnie od istnienia przesłanek, o których mowa w ust. 2 lit. c) i d), przy czym w takim przypadku bieg terminu, o którym mowa w ust. 2 lit. b), rozpoczyna się w dniu podjęcia uchwały przez wierzycieli”.

Powołanie i status syndyka

Uprawnienia syndyka i wymagane kwalifikacje określono w art. 52, 53 i 55 CIRE:

„Artykuł 52

Powołanie syndyka przez sędziego i status syndyka

1 – Do powołania syndyka właściwy jest sędzia.

2 – Powołanie syndyka podlega przepisom art. 32 ust. 1, ale sędzia może wziąć pod uwagę informacje przekazane przez upadłego, radę wierzycieli – o ile istnieje – lub wierzycieli. Zasada ta ma zastosowanie również wtedy, gdy w skład masy upadłości wchodzi spółka, która posiada działający zakład / działające zakłady, lub gdy postępowanie upadłościowe jest szczególnie złożone i wówczas przy pierwszym powołaniu pierwszeństwo ma tymczasowy nadzorca sądowy sprawujący funkcję w dniu ogłoszenia upadłości.

3 – Nie naruszając przepisów niniejszego kodeksu, zasady wpisu kandydatów do oficjalnych wykazów osób posiadających licencję syndyka i status syndyka określono w przepisach szczegółowych.

4 – Jeżeli postępowanie upadłościowe jest szczególnie złożone lub jeżeli wymagane jest, aby syndyk posiadał specjalistyczną wiedzę, sąd może – z urzędu lub na wniosek dowolnej zainteresowanej strony – powołać więcej niż jednego syndyka. W takim przypadku wnioskodawca składa należycie uzasadniony wniosek o powołanie konkretnego syndyka i pokrywa wynagrodzenie tego syndyka, jeżeli zostanie on powołany, a masa upadłości okaże się niewystarczająca, aby pokryć jego wynagrodzenie.

5 – W przypadku braku porozumienia między syndykiem powołanym przez sędziego na podstawie ust. 1 a syndykami powołanymi na wniosek zainteresowanych stron rozstrzygająca jest opinia syndyka powołanego przez sędziego.

6 – Jeżeli upadły jest spółką handlową, która zgodnie z kodeksem spółek handlowych ma powiązania o charakterze kontrolnym lub powiązania wewnątrzgrupowe z innymi spółkami, przeciwko którym wszczęto postępowanie upadłościowe, sędzia – z urzędu lub na wniosek dłużnika bądź wierzycieli – może powołać jednego syndyka w odniesieniu do wszystkich spółek. W takim przypadku sędzia co do zasady powołuje również kolejnego syndyka, którego obowiązki ograniczają się do oceny wierzytelności zgłoszonych przeciw upadłym należącym do tej samej grupy niezwłocznie po potwierdzeniu istnienia takich wierzycieli przez pierwszego syndyka.

Artykuł 53

Wybór innego syndyka przez wierzycieli

1 – Jeżeli przed głosowaniem do akt sprawy włączone zostanie pismo potwierdzające przyjęcie wniosku, zgromadzenie wierzycieli może – po powołaniu syndyka – wybrać inną osobę na to stanowisko, również spoza oficjalnego wykazu, i określić jej wynagrodzenie w drodze porozumienia popartego większością głosów oddanych w głosowaniu, w którym uczestniczyła większość wierzycieli. Głosy wstrzymujące się nie są uwzględniane.

2 – Wybór osoby spoza oficjalnego wykazu może mieć miejsce wyłącznie wówczas, gdy jest to uzasadnione wielkością spółki wchodzącej w skład masy upadłości, szczególnym charakterem obszaru działalności spółki lub złożonością sprawy.

3 – Sędzia może odmówić powołania na stanowisko syndyka osoby wybranej przez wierzycieli zamiast dotychczasowego syndyka tylko wtedy, gdy – zdaniem sędziego – wybrana osoba nie cieszy się nieposzlakowaną opinią lub nie ma odpowiednich kompetencji, aby sprawować funkcję syndyka, wynagrodzenie uzgodnione przez wierzycieli jest wyraźnie zbyt wysokie lub – jeśli wybrana osoba nie figuruje w oficjalnym wykazie – nie zachodzi żadna z przesłanek, o których mowa w poprzednim ustępie”;

„Artykuł 55

Obowiązki i sposób ich wykonywania

1 – Poza innymi powierzonymi mu zadaniami syndyk – we współpracy z radą wierzycieli (jeżeli została ustanowiona) i pod jej nadzorem – przeprowadza następujące czynności:

a) przygotowuje spłatę wierzycieli upadłego z wykorzystaniem funduszów masy upadłości, w szczególności z wykorzystaniem sum uzyskanych ze zbycia składników masy upadłości, za które to zbycie syndyk odpowiada;

b) w międzyczasie zapewnia zachowanie i wykonywanie praw upadłego oraz, w stosownych przypadkach, kontynuowanie działalności spółki, unikając w miarę możliwości pogorszenia jej sytuacji ekonomicznej.

2 – Bez uszczerbku dla sytuacji, w których obowiązuje przymus adwokacki lub które wymagają wcześniejszej zgody rady wierzycieli, syndyk osobiście sprawuje funkcje przypisane do jego stanowiska. Syndyk może delegować na piśmie poszczególne czynności innemu syndykowi, który aktualnie figuruje w oficjalnych wykazach.

3 – Wykonując swoje zadania, syndyk może na własną odpowiedzialność korzystać z pomocy eksperta lub innych osób, nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem, w tym z pomocy upadłego, o ile uzyska wcześniejszą zgodę rady wierzycieli lub – w braku takiej rady – sędziego.

4 – Syndyk może zatrudniać – na czas określony lub nieokreślony – pracowników niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji masy upadłości lub kontynuacji działalności spółki. Nowo zawarte umowy wygasają jednak w dniu ostatecznego zamknięcia zakładu, w którym pracują tacy pracownicy, lub w chwili przeniesienia własności zakładu, chyba że uzgodniono inaczej.

5 – Do obowiązków syndyka należy również terminowe przekazywanie radzie wierzycieli i sądowi wszystkich niezbędnych informacji na temat zarządzania masą upadłości i jej likwidacji.

6 – Na wniosek syndyka i w sytuacjach, w których syndyk nie ma bezpośredniego dostępu do wymaganych informacji, sąd może nakazać dowolnemu podmiotowi publicznemu i instytucji kredytowej przekazanie informacji, które zostaną uznane za niezbędne lub użyteczne do celów postępowania, w szczególności informacji dotyczących składników masy upadłości, na podstawie dokumentacji prowadzonej przez te podmioty.

7 – Za wynagrodzenie syndyka, o którym mowa w końcowej części ust. 2, i za czynności podjęte przez niego na mocy przekazania uprawnień, o którym mowa w ust. 2, odpowiada syndyk, który delegował mu zadania.

8 – Za zgodą rady wierzycieli syndyk może cofnąć pozew, uznać powództwo lub zawrzeć ugodę w każdym postępowaniu sądowym, którego stroną jest upadły lub masa upadłości”.

Nadzór sądowy

Sędzia sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka zgodnie z art. 58 CIRE:

„Artykuł 58

Nadzór sądowy

Syndyk wykonuje obowiązki pod nadzorem sędziego, który może w każdej chwili zażądać od niego informacji na temat dowolnej kwestii lub przedstawienia sprawozdania z dokonanych czynności oraz stanu zarządu i likwidacji”.

Rada wierzycieli również ma prawo nadzorować czynności syndyka zgodnie z art. 68 CIRE.

Wynagrodzenie syndyka

Wynagrodzenie syndyka ustala się zgodnie z art. 60 CIRE:

„Artykuł 60

Wynagrodzenie

1 – Syndyk powołany przez sędziego ma prawo do wynagrodzenia przewidzianego w jego regulaminie oraz do otrzymania zwrotu poniesionych kosztów, które syndyk zasadnie uznał za przydatne lub konieczne.

2 – Jeżeli syndyka wybrało zgromadzenie wierzycieli, wysokość jego wynagrodzenia jest przewidziana w uchwale o powołaniu syndyka.

3 – Syndyk, który uprzednio nie wyraził zgody na ustalone przez zgromadzenie wierzycieli wynagrodzenie za sporządzenie planu upadłości, zarządzanie spółką po zgromadzeniu w celu oceny sprawozdania lub nadzorowanie wdrażania zatwierdzonego planu upadłości, może zrezygnować ze stanowiska, pod warunkiem że zrobi to na zgromadzeniu, na którym przyjęto odnośną uchwałę”.

5 Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby można było dokonać potrącenia wierzytelności?

Wierzytelności wobec masy upadłości można potrącić z zobowiązaniami wobec tej masy, jeżeli spełnione zostaną wymogi art. 99 CIRE:

„Artykuł 99

Potrącenie

1 – Nie naruszając innych przepisów niniejszego kodeksu, po ogłoszeniu upadłości wierzyciele masy upadłości mogą potrącić swoje wierzytelności z zobowiązaniami wobec tej masy, pod warunkiem że spełniony jest co najmniej jeden z poniższych wymogów:

a) przewidziane prawem przesłanki potrącenia zostały spełnione przed dniem ogłoszenia upadłości;

b) wierzytelność wobec masy upadłości spełniała wymogi określone w art. 847 kodeksu cywilnego przed powstaniem wierzytelności wzajemnej przysługującej masie upadłości.

2 – Poniższe nie ma zastosowania do celów lit. a) i b) powyżej:

a) utrata przyznanego przedłużenia terminu spłaty (benefício do prazo), o której mowa w art. 780 ust. 1 kodeksu cywilnego;

b) wcześniejsza wymagalność i wyrażenie w środkach pieniężnych na podstawie przepisów art. 91 ust. 1 i art. 96.

3 – Na możliwość potrącenia nie wpływa fakt, że zobowiązania są wyrażone w różnych walutach lub jednostkach obliczeniowych, jeżeli można je swobodnie przeliczyć w miejscu spłaty wierzytelności wzajemnej i przeliczenie odbywa się po kursie obowiązującym w dniu, w którym potrącenie staje się skuteczne.

4 – Potrącenie nie jest dopuszczalne:

a) jeżeli zobowiązanie wobec masy upadłości powstało po dniu ogłoszenia upadłości, wskutek uznania czynności za bezskuteczną na korzyść masy upadłości (resolução de actos em benefício da massa insolvente);

b) jeżeli wierzyciel masy upadłości nabył wierzytelność od innej osoby po dniu ogłoszenia upadłości;

c) z wykorzystaniem długów upadłego nieobciążających masy upadłości;

d) pomiędzy zobowiązaniami wobec masy upadłości i wierzytelnościami podporządkowanymi wobec masy upadłości”.

Poza ogólną zasadą przewidzianą w art. 99 CIRE istnieją inne przepisy, które umożliwiają potrącenie: art. 102 ust. 3 lit. e), art. 154 ust. 1, art. 242 ust. 3 i art. 286 CIRE.

6 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na obowiązujące umowy, których stroną jest dłużnik?

Wpływ upadłości na obowiązujące umowy, których stroną jest upadły, zależy od charakteru umowy i został określony w art. 102–119 CIRE:

„Artykuł 102

Ogólne zasady dotyczące niezakończonych transakcji

1 – Nie naruszając przepisów kolejnych artykułów, w odniesieniu do każdej umowy dwustronnej, w ramach której do dnia ogłoszenia upadłości upadły albo druga strona nie wykonali wszystkich zobowiązań, realizacja tych zobowiązań zostaje zawieszona do czasu podjęcia przez syndyka decyzji o wykonaniu umowy lub o odmowie wykonania zobowiązań.

2 – Druga strona umowy może jednak wyznaczyć rozsądny termin na podjęcie decyzji przez syndyka, przy czym po upływie tego terminu uważa się, że odmówiono wykonania zobowiązań.

3 – Po odmowie wykonania zobowiązań przez syndyka i – w stosownych przypadkach – bez uszczerbku dla rozłączenia spraw:

a) żadna ze stron nie ma prawa do zwrotu wkładu wniesionego w realizację umowy;

b) syndyk ma prawo wymagać włączenia do masy upadłości wartości świadczenia wzajemnego, które odpowiada płatności uiszczonej już przez dłużnika, o ile druga strona nie spełniła jeszcze tego świadczenia;

c) w ramach wierzytelności wobec masy upadłości druga strona ma prawo otrzymać od dłużnika płatność za niezrealizowaną część umowy pomniejszoną o wartość świadczenia wzajemnego, które nie zostało jeszcze spełnione;

d) odszkodowanie z tytułu niewykonania zobowiązań, które przysługuje drugiej stronie:

(i) jest możliwe do uzyskania wyłącznie do wysokości kwoty zobowiązań wynikających z lit. b);

(ii) zostaje odliczone od kwoty przysługującej drugiej stronie na podstawie lit. c);

(iii) stanowi wierzytelność wobec masy upadłości;

e) każda ze stron może zadeklarować potrącenie zobowiązań, o których mowa w lit. c) i d), z zobowiązaniami, o których mowa w lit. b), do wysokości odpowiednich sum.

4 – Jeżeli istnieją wyraźne przesłanki wskazujące, że terminowe wykonanie zobowiązań umownych z masy upadłości jest nieprawdopodobne, postanowienie o wykonaniu umowy przez syndyka stanowi nadużycie.

Artykuł 103

Świadczenia niepodzielne

1 – Jeżeli zgodnie z umową druga strona jest zobowiązana do spełnienia świadczenia, które ze względu na swój charakter nie jest zamienne lub które w chwili jego spełnienia dzieli się na różne elementy, które trudno zastąpić i które są ze sobą funkcjonalnie połączone, a syndyk odmówi wykonania zobowiązań:

a) zamiast prawa określonego w ust. 3 lit. b) poprzedniego artykułu syndyk ma prawo zażądać od drugiej strony odzyskania świadczenia udzielonego drugiej stronie proporcjonalnie do przysporzenia uzyskanego w dniu ogłoszenia upadłości;

b) celem prawa, o którym mowa w ust. 3 lit. c) poprzedniego artykułu, jest odzyskanie różnicy między wartościami wszystkich świadczeń umownych, o ile jest ona korzystna dla drugiej strony;

c) druga strona ma prawo – jako wierzyciel masy upadłości – do zwrotu kosztów lub odzyskania wartości części świadczenia spełnionej przed ogłoszeniem upadłości, w zależności od tego, czy jest ono zamienne czy niezamienne.

2 – Druga strona ma jednak prawo do pełnego świadczenia i zażądania należnego świadczenia wzajemnego jako wierzytelności wobec masy upadłości, przy czym wówczas nie mają zastosowania przepisy ust. 1 oraz poprzedniego artykułu.

3 – Jeżeli syndyk nie odmówi wykonania zobowiązań, prawo drugiej strony do uzyskania świadczenia wzajemnego stanowi wierzytelność wobec masy upadłości wyłącznie w takim zakresie, w jakim jego wartość przekracza kwotę obliczoną na podstawie ust. 1 lit. c), gdyby syndyk postanowił odmówić wykonania zobowiązań.

4 – Jeżeli na mocy umowy upadły jest zobowiązany do spełnienia świadczenia wchodzącego w zakres zastosowania ust. 1, a syndyk odmówi spełnienia tego świadczenia:

a) prawo, o którym mowa w ust. 3 lit. b) poprzedniego artykułu, przestaje mieć zastosowanie lub zastępuje je prawo do odzyskania części płatności dokonanej przed ogłoszeniem upadłości, w zależności, czy odnośne świadczenie jest zamienne;

b) przepisy ust. 1 lit. b) mają zastosowanie, gdy druga strona ma również prawo do zwrotu udzielonych już świadczeń i posiada wierzytelność wobec masy upadłości.

5 – Jeżeli na mocy umowy upadły jest zobowiązany do spełnienia świadczenia wchodzącego w zakres zastosowania ust. 1, a syndyk nie odmówi spełnienia tego świadczenia, prawo drugiej strony do należnego świadczenia wzajemnego stanowi w całości wierzytelność wobec masy upadłości.

6 – Jeżeli niezamienne świadczenie dzieli się na niezależne części i dokonano już płatności za jedną lub kilka z tych części, przepisy poprzednich ustępów mają zastosowanie wyłącznie do pozostałych części, a świadczenie wzajemne ich dotyczące dzieli się proporcjonalnie.

Artykuł 104

Sprzedaż z zastrzeżeniem własności i podobne transakcje

1 – W przypadku umowy sprzedaży z zastrzeżeniem własności, w ramach której sprzedawcą jest upadły, druga strona może żądać wykonania umowy, jeżeli przedmiot umowy został wydany przed ogłoszeniem upadłości.

2 – W przypadku upadłości wynajmującego/leasingodawcy przepisy poprzedniego ustępu mają zastosowanie do umowy leasingu finansowego i innych umów najmu, w których przewidziano, że przedmiot najmu stanie się własnością najemcy po dokonaniu wszystkich uzgodnionych płatności.

3 – Jeżeli upadły jest nabywcą lub najemcą/leasingobiorcą, a przedmiot najmu/leasingu jest w posiadaniu tego nabywcy lub najemcy/leasingobiorcy, termin wyznaczony przez syndyka na podstawie art. 102 ust. 2 musi trwać przynajmniej do pięciu dni po zgromadzeniu w celu oceny sprawozdania, chyba że przedmiotowy składnik majątku mógłby w tym okresie istotnie stracić na wartości, a druga strona wyraźnie ostrzegła syndyka przed tą możliwością.

4 – Klauzula zastrzeżenia własności w umowie zbycia określonej rzeczy, która to umowa przewiduje, że nabywcą jest upadły, jest wykonalna w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy została przewidziana na piśmie i tylko do czasu wydania przedmiotu umowy.

5 – Skutki odmówienia wykonania zobowiązań przez syndyka, o ile jest to możliwe, określono w art. 102 ust. 3. Przyjmuje się, że prawo określone w lit. c) stanowi wierzytelność wobec masy upadłości i jest prawem do płatności różnicy (o ile jest dodatnia) między sumą płatności lub kwot najmu ustalonych w harmonogramie do końca okresu obowiązywania umowy, zaktualizowaną na dzień ogłoszenia upadłości z zastosowaniem przepisów art. 91 ust. 2, a wartością rzeczy w dniu odmowy wykonania zobowiązań, jeżeli druga strona jest sprzedawcą lub wynajmującym/leasingodawcą, bądź różnicy (o ile jest dodatnia) między opisaną wartością rzeczy a wskazaną powyżej sumą, jeżeli druga strona jest nabywcą lub najemcą/leasingobiorcą.

Artykuł 105

Sprzedaż bez wydania rzeczy

1 – Nie naruszając przepisów art. 107, jeżeli ciążące na sprzedawcy zobowiązanie do wydania rzeczy sprzedaży nie zostało wypełnione, ale własność została już przeniesiona:

a) syndyk nie może odmówić wykonania zobowiązań umownych, jeżeli sprzedawca ogłosił upadłość;

b) odmowa wykonania zobowiązań przez syndyka w przypadku ogłoszenia upadłości nabywcy wywołuje skutki określone w art. 104 ust. 5, którego przepisy stosuje się odpowiednio.

2 – Przepisy poprzedniego ustępu stosuje się odpowiednio również do umów o przeniesieniu innych praw rzeczowych, np. użytkowania.

Artykuł 106

Umowa przedwstępna

1 – W przypadku umowy przedwstępnej, w ramach której sprzedawcą jest upadły, syndyk nie może odmówić wykonania zobowiązań, o których mowa w skutecznej umowie przedwstępnej, jeżeli przedmiot umowy został już przekazany nabywcy, który jest stroną umowy przedwstępnej.

2 – Jeżeli syndyk odmówi wykonania zobowiązań przewidzianych w przedwstępnej umowie sprzedaży, przepisy art. 104 ust. 5 stosuje się odpowiednio, bez względu na to, czy upadły jest nabywcą, czy też sprzedawcą w ramach umowy przedwstępnej.

Artykuł 107

Transakcje terminowe

1 – Jeżeli wydanie towarów lub wykonanie usług finansowych o określonej cenie rynkowej ma odbyć się w ustalonym dniu lub terminie, a dzień ten lub termin przypadają po ogłoszeniu upadłości, żadna ze stron nie może zażądać wykonania zobowiązań. Nabywca lub sprzedawca – stosownie do przypadku – ma prawo wyłącznie do płatności różnicy między ceną dostosowaną a ceną rynkową towarów lub usług finansowych na drugi dzień po dniu ogłoszeniu upadłości w odniesieniu do umów, których termin wykonania jest taki sam, przy czym prawo to jest roszczeniem wobec upadłego i wierzytelnością wobec masy upadłości.

2 – W każdym przypadku sprzedawca zwraca zapłacone już sumy i może potrącić je z wierzytelnością przysługującą mu na mocy poprzedniego ustępu, do wysokości odpowiednich sum. Jeżeli sprzedawcą jest upadły, prawo do zwrotu sum stanowi wierzytelność wobec masy upadłości przysługującą drugiej stronie umowy.

3 – Do celów poprzedniego ustępu za usługi finansowe uważa się:

a) przekazanie papierów wartościowych, chyba że w ich skład wchodzą udziały odpowiadające co najmniej 10% kapitału spółki, a charakter rozliczenia przewidzianego w umowie nie jest wyłącznie finansowy;

b) przekazanie metali szlachetnych;

c) płatności gotówkowe zależne bezpośrednio lub pośrednio od kursu wymiany waluty obcej, ustawowej stopy procentowej, jednostki obliczeniowej lub ceny innych towarów lub usług;

d) opcje lub inne prawa do sprzedaży lub przekazania towarów, o których mowa w lit. a) lub b), lub do płatności określonych w lit. c).

4 – Jeżeli w umowie ramowej, która w razie niewykonania zobowiązań może zostać rozwiązana wyłącznie w całości, przewidziano różne transakcje dotyczące usług finansowych, zbiór tych transakcji uważa się za umowę dwustronną do celów przepisów niniejszego artykułu i art. 102.

5 – Do transakcji terminowych, które nie wchodzą w zakres zastosowania ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 104 ust. 5.

Artykuł 108

Najem, w ramach którego upadły jest najemcą

1 – Ogłoszenie upadłości nie skutkuje zawieszeniem umowy najmu, w ramach której upadły jest najemcą, jednak syndyk może w każdej chwili odstąpić od takiej umowy przy zachowaniu 60-dniowego terminu wypowiedzenia, o ile zgodnie z prawem lub z umową nie można zastosować krótszego terminu.

2 – W drodze odstępstwa od poprzedniego ustępu, w przypadku gdy najem dotyczy miejsca zamieszkania upadłego, syndyk może wyłącznie oświadczyć, że w postępowaniu upadłościowym nie będzie można dochodzić prawa do płatności czynszu należnego po upływie 60 dni od dnia złożenia tego oświadczenia. Wówczas wynajmujący ma prawo do zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym roszczenia o odszkodowanie za szkody poniesione w razie eksmisji, jeżeli najemca zalega z płatnością co najmniej jednego czynszu, do wysokości sumy czynszu za jeden kwartał.

3 – Odstąpienie od umowy przez syndyka zgodnie z ust. 1 skutkuje powstaniem długu masy upadłości, tj. obowiązku płatności należnych kwot, które odpowiadają okresowi od dnia zaistnienia skutków odstąpienia do dnia upływu terminu określonego w umowie lub do dnia, w którym upadły mógłby w inny sposób od niej odstąpić, przy czym od tych kwot odejmuje się koszty związane ze świadczeniem usługi przez najemcę w tym okresie oraz środki uzyskane z użytkowania wynajmowanej nieruchomości w sposób inny, niż przewidziano, o ile środki te wynikają z przedwczesnego rozwiązania umowy, przy czym wszystkie kwoty aktualizuje się zgodnie z art. 91 ust. 2 według stanu na dzień zaistnienia skutków odstąpienia.

4 – Wynajmujący nie może zażądać odstąpienia od umowy po ogłoszeniu upadłości najemcy z jednej z następujących przyczyn:

a) zaleganie z czynszem lub opłatą z tytułu dzierżawy za okres poprzedzający dzień ogłoszenia upadłości;

b) pogorszenie sytuacji finansowej najemcy.

5 – Jeżeli przedmiot najmu nie został przekazany najemcy do dnia ogłoszenia upadłości upadłego najemcy, zarówno syndyk, jak i wynajmujący mogą odstąpić od umowy albo wzajemnie wyznaczyć rozsądny termin na jej unieważnienie, po którego upływie ustaje prawo do odstąpienia od umowy.

Artykuł 109

Najem, w ramach którego upadły jest wynajmującym

1 – Ogłoszenie upadłości nie skutkuje zawieszeniem wykonania umowy najmu, w ramach której upadły jest wynajmującym, a odstąpienie od umowy przez którąkolwiek ze stron jest możliwe dopiero po upływie stosownego terminu, bez uszczerbku dla przypadków obowiązkowego przedłużenia umowy.

2 – Jeżeli jednak przedmiot najmu nie został przekazany najemcy do dnia ogłoszenia upadłości, przepisy art. 108 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

3 – Zbycie przedmiotu najmu w postępowaniu upadłościowym nie pozbawia wynajmującego praw, które przysługują mu w takich okolicznościach na mocy prawa cywilnego.

Artykuł 110

Umowy o pośrednictwo i umowy o zarządzanie

1 – Umowy o pośrednictwo (contratos de mandato), w tym umowy komisu (contratos de comissão), które wchodzą w skład masy upadłości, wygasają z chwilą ogłoszenia upadłości mocodawcy, nawet jeżeli przewidziano w nich pośrednictwo również na rzecz pośrednika lub osoby trzeciej. Pośrednik nie ma wówczas prawa do odszkodowania.

2 – Umowa o pośrednictwo pozostanie jednak skuteczna w następujących przypadkach:

a) jeżeli okaże się konieczne, by pośrednik podjął czynności w celu uniknięcia możliwej do przewidzenia szkody dla masy upadłości, dopóki syndyk nie podejmie właściwych działań;

b) przez okres, w którym agent/komisant prowadził działania w niezawinionej nieświadomości, że ogłoszono upadłość zleceniodawcy/komitenta.

3 – W sytuacji opisanej w ust. 2 lit. a) wynagrodzenie i zwrot kosztów na rzecz pośrednika stanowią zobowiązania masy upadłości, a w sytuacji opisanej w ust. 2 lit. b) uznaje się je za długi masy upadłości powstałe przed ogłoszeniem upadłości.

4 – Przepisy poprzedniego ustępu stosuje się odpowiednio do wszelkich umów, w ramach których upadły powierzył osobie trzeciej zarządzanie majątkiem przy minimalnym zakresie samodzielności, tj. umów o zarządzanie portfelem i majątkiem.

Artykuł 111

Umowy o długoterminowe świadczenie usług

1 – Umowy, które zobowiązują do długoterminowego świadczenia usług na rzecz upadłego i które nie wygasają na mocy art. 110, nie podlegają zawieszeniu z chwilą ogłoszenia upadłości, a każda z ich stron może je rozwiązać zgodnie z art. 108 ust. 1, którego przepisy stosuje się odpowiednio.

2 – Przedterminowe odstąpienie od umowy przez syndyka wymaga wyłącznie wypłaty odszkodowania z tytułu tego odstąpienia, przy czym wówczas kwotę odszkodowania oblicza się, stosując odpowiednio przepisy art. 108 ust. 3, a odszkodowanie stanowi wierzytelność wobec masy upadłości przysługującą drugiej stronie umowy.

Artykuł 112

Pełnomocnictwo

1 – Z wyjątkiem sytuacji wchodzących w zakres zastosowania art. 110 ust. 2 lit. a) pełnomocnictwo dotyczące składników masy upadłości wygasa z chwilą ogłoszenia upadłości mocodawcy, nawet jeżeli pełnomocnictwa udzielono również w interesie pełnomocnika lub osoby trzeciej.

2 – W przypadku czynności podjętych przez pełnomocnika po wygaśnięciu pełnomocnictwa stosuje się odpowiednio przepisy art. 81 ust. 6 i 7.

3 – Pełnomocnik, który bez własnej winy nie wie o ogłoszeniu upadłości mocodawcy, nie odpowiada wobec osób trzecich za nieskuteczność swoich działań wynikającą z wygaśnięcia pełnomocnictwa.

Artykuł 113

Upadłość pracowników

1 – Ogłoszenie upadłości pracowników nie skutkuje zawieszeniem umowy o pracę.

2 – W razie naruszenia zobowiązań umownych upadły może zostać zobowiązany do wypłaty stosownego odszkodowania.

Artykuł 114

Świadczenie usługi przez upadłego

1 – Przepisy art. 113 stosuje się do umów, na podstawie których upadły – jako osoba fizyczna – ma obowiązek świadczyć usługę, chyba że usługa ta wchodzi w zakres działalności spółki należącej do tej osoby fizycznej i nie ma charakteru zamiennego.

2 – Nie naruszając przepisów poprzedniego ustępu, przepisy art. 111 stosuje się odpowiednio do umów, których przedmiotem jest długoterminowe świadczenie usługi przez upadłego. Obowiązek wypłaty odszkodowania powstaje jednak wyłącznie wtedy, gdy od umowy odstąpi druga strona.

Artykuł 115

Cesja przyszłych wierzytelności i zastaw na przyszłych wierzytelnościach

1 – Jeżeli upadły jest osobą fizyczną i przed ogłoszeniem upadłości scedował lub zastawił przyszłe wierzytelności wynikające z umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług bądź prawa do innych przyszłych płatności takich jak świadczenia dla bezrobotnych i świadczenia emerytalne, czynność ta pozostanie skuteczna wyłącznie w odniesieniu do dochodów uzyskanych w okresie przed ogłoszeniem upadłości, w pozostałej części bieżącego miesiąca i w ciągu kolejnych 24 miesięcy.

2 – Bez względu na to, czy upadły jest osobą fizyczną, cesja dokonana przez upadłego lub zastaw ustanowiony przez niego przed ogłoszeniem upadłości w odniesieniu do płatności za wynajem lub dzierżawę na mocy umowy najmu, od której syndyk nie może odstąpić ani której nie może rozwiązać na podstawie odpowiednio art. 104 ust. 2 i art. 109 ust. 1, pozostaną skuteczne wyłącznie w odniesieniu do płatności dotyczących okresu przed ogłoszeniem upadłości, pozostałej części bieżącego miesiąca, w którym dokonano cesji / ustanowiono zastaw, i następnego miesiąca.

3 – Upadły, któremu przysługują wierzytelności, o których mowa w poprzednich ustępach, może potrącić je ze zobowiązaniami masy upadłości, nie naruszając przepisów art. 99 ust. 1 lit. b) i art. 99 ust. 4 lit. b)–d).

Artykuł 116

Rachunki bieżące

Ogłoszenie upadłości skutkuje rozwiązaniem umów o prowadzenie rachunków bieżących, których stroną jest upadły, i zamknięciem takich rachunków.

Artykuł 117

Spółki ciche

1 – Umowa spółki cichej wygasa z chwilą ogłoszenia upadłości wspólnika cichego.

2 – Wspólnik cichy przekazuje do masy upadłości spółki cichej swój nierozliczony dotychczas udział w stracie, w której ma obowiązek uczestniczyć, zachowuje jednak prawo do zwrotu uiszczonych płatności, które stanowią wierzytelność wobec masy upadłości i których nie można zaliczyć na poczet jego udziału w stracie.

Artykuł 118

Uzupełniające ugrupowanie spółek i europejskie ugrupowanie interesów gospodarczych

1 – Bez uszczerbku dla stanowiących inaczej postanowień umowy, uzupełniające ugrupowanie spółek i europejskie ugrupowania interesów gospodarczych nie zostają rozwiązane wskutek ogłoszenia upadłości jednego członka lub kilku członków ugrupowania.

2 – Członek uznany za upadłego może wystąpić z uzupełniającego ugrupowania spółek.

3 – Klauzule umowne, na mocy których członek uznany za upadłego ma obowiązek zapłacić odszkodowanie pozostałym członkom lub ugrupowaniu, są nieważne.

Artykuł 119

Przepisy obowiązkowe

1 – Wszelkie umowy pomiędzy stronami, które wykluczają lub ograniczają zastosowanie powyższych przepisów niniejszego rozdziału, są nieważne.

2 – Nieważne są w szczególności te klauzule, w których upadłości jednej ze stron przypisuje się wartość warunku rozwiązującego w odniesieniu do czynności prawnej lub przyznaje się w takiej sytuacji drugiej stronie prawo do odszkodowania, unieważnienia czynności lub odstąpienia od niej na zasadach innych niż przewidziane w niniejszym rozdziale.

3 – Przepisy poprzednich ustępów nie oznaczają, że upadłość nie może stanowić uzasadnionej przyczyny odstąpienia od umowy lub jej rozwiązania, uwzględniając charakter i wartość płatności umownych”.

7 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na postępowania wszczęte przez poszczególnych wierzycieli (z wyłączeniem zawisłych spraw sądowych)?

Wpływ na postępowania

Ogłoszenie upadłości uniemożliwia podjęcie przez wierzycieli masy upadłości jakichkolwiek czynności w celu odzyskania należności (art. 88 ust. 1 CIRE).

Wpływ na wierzytelności

Wpływ upadłości na istniejące wierzytelności wobec masy upadłości opisano w art. 90–101 CIRE:

„Artykuł 90

Egzekwowanie wierzytelności wobec masy upadłości

Wierzyciele masy upadłości mogą wykonywać swoje prawa wyłącznie na zasadach przewidzianych w niniejszym kodeksie w toku postępowania upadłościowego.

Artykuł 91

Zobowiązania natychmiast wymagalne

1 – Ogłoszenie upadłości skutkuje natychmiastową wymagalnością wszystkich zobowiązań ciążących na upadłym, które nie podlegają warunkom zawieszającym.

2 – Wszelkie zobowiązania, które nie stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości i od których nie nalicza się odsetek kapitałowych lub od których naliczono odsetki w stawce niższej niż odsetki ustawowe, obniża się do sumy, która – po dodaniu do tej sumy odsetek obliczonych odpowiednio zgodnie ze stawką dla odsetek ustawowych lub zgodnie z inną stawką odpowiadającą różnicy między stawką dla odsetek ustawowych a ustaloną stawką w odniesieniu do okresu, o jaki termin spłaty został przedłużony – odpowiada wartości odnośnego zobowiązania.

3 – W przypadku zobowiązania podzielnego przepisy poprzedniego ustępu stosuje się do każdej niewymagalnej jeszcze płatności.

4 – Przy obliczaniu okresu, o jaki termin spłaty został przedłużony, przyjmuje się, że płatność nastąpiłaby w terminie wymagalności zobowiązania lub – jeżeli termin ten nie został określony – w dniu, w którym płatność ta prawdopodobnie by nastąpiła.

5 – Obniżenie kwoty zobowiązań, o którym mowa w poprzednich ustępach, ma zastosowanie nawet wtedy, gdy wskutek niewypłacalności przed ogłoszeniem upadłości utracono przyznane przedłużenie terminu spłaty, zgodnie z art. 780 ust. 1 kodeksu cywilnego.

6 – Wstąpienie w prawa wierzyciela wynikające z zaspokojenia zobowiązania na rzecz osoby trzeciej przez upadłego następuje proporcjonalnie do kwoty wpłaconej na poczet sumy takiego zobowiązania na rzecz osoby trzeciej, zaktualizowanej zgodnie z ust. 2.

7 – Przepisy poprzedniego ustępu stosuje się do prawa regresu względem pozostałych współdłużników.

Artykuł 92

Plany regulowania należności

Przewidziana w art. 91 ust. 1 natychmiastowa wymagalność zobowiązań, które są objęte planem regulowania należności z tytułu podatku lub składek na ubezpieczenia społeczne, wywołuje takie same skutki jak skutki niezastosowania się do takiego planu przewidziane w odnośnych przepisach. Kwoty wymagalnych należności oblicza się zgodnie z tymi przepisami.

Artykuł 93

Świadczenia alimentacyjne

Roszczenie alimentacyjne przeciw upadłemu za okres przypadający po ogłoszeniu upadłości można zgłosić do masy upadłości wyłącznie wtedy, gdy żadna z osób, o których mowa w art. 2009 kodeksu cywilnego, nie jest w stanie zapewnić świadczenia alimentacyjnego. W takim przypadku sędzia określi właściwą kwotę świadczenia.

Artykuł 94

Wierzytelności pod warunkiem rozwiązującym

W postępowaniu upadłościowym wierzytelności wobec masy upadłości podlegające warunkowi rozwiązującemu uznaje się za bezwarunkowe do czasu spełnienia warunku, bez uszczerbku dla obowiązku zwrócenia uiszczonych płatności, gdy warunek ten zostanie spełniony.

Artykuł 95

Odpowiedzialność solidarna i poręczyciele

1 – Wierzyciele mogą dochodzić wszystkich swoich roszczeń wobec każdej z poszczególnych mas upadłości dłużników solidarnych i poręczycieli, ale łączna suma kwot uzyskanych od wszystkich takich dłużników nie może przekraczać kwoty wierzytelności.

2 – Prawo dochodzenia roszczenia od upadłego wynikające z możliwej przyszłej spłaty wierzytelności przez dłużnika solidarnego lub poręczyciela można wykonać w postępowaniu upadłościowym jako wierzytelność pod warunkiem zawieszającym, tj. wyłącznie jeśli roszczenia nie zgłosi wierzyciel, któremu przysługuje wspomniana wierzytelność.

Artykuł 96

Przeliczanie wierzytelności

1 – Do celów udziału posiadacza w postępowaniu:

a) wierzytelności inne niż wierzytelności pieniężne zaspokaja się kwotą w euro oszacowaną na dzień ogłoszenia upadłości;

b) wierzytelności pieniężne o nieokreślonej wysokości zaspokaja się kwotą w euro oszacowaną na dzień ogłoszenia upadłości;

c) wierzytelności wyrażone w walucie obcej lub indeksowane zaspokaja się kwotą w euro przeliczoną według kursu wymiany walut z dnia ogłoszenia upadłości w miejscu dokonania płatności.

2 – Po uznaniu wierzytelności, o których mowa w ust. 1 lit. a) i c), uznaje się je za trwale przekształcone na wierzytelności wyrażone w euro.

Artykuł 97

Zniesienie roszczeń uprzywilejowanych i zabezpieczeń rzeczowych

1 – Z chwilą ogłoszenia upadłości zniesione zostają:

a) ogólne roszczenia uprzywilejowane, które są podrzędne w stosunku do wierzytelności wobec masy upadłości przysługujących Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego i instytucjom zabezpieczenia społecznego, które powstały ponad 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania upadłościowego;

b) szczególne roszczenia uprzywilejowane, które są podrzędne w stosunku do wierzytelności wobec masy upadłości przysługujących Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego i instytucjom zabezpieczenia społecznego, które stały się wymagalne ponad 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania upadłościowego;

c) hipoteki ustawowe (hipotecas legais), o których wpis do rejestru wniesiono w ciągu dwóch miesięcy poprzedzających datę wszczęcia postępowania upadłościowego i które są podrzędne w stosunku do wierzytelności wobec masy upadłości przysługujących Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego i instytucjom zabezpieczenia społecznego;

d) zabezpieczenia rzeczowe, jeśli nie są zwolnione z obowiązku wpisu do rejestru, na nieruchomościach lub ruchomościach – z zastrzeżeniem wpisu do rejestru – wchodzących w skład masy upadłości, które to zabezpieczenia są podrzędne w stosunku do wierzytelności wobec masy upadłości i które już powstały, ale nie zostały jeszcze wpisane do rejestru i w sprawie których nie złożono jeszcze wniosku o wpis do rejestru;

e) zabezpieczenia rzeczowe na składnikach majątkowych wchodzących w skład masy upadłości podrzędne w stosunku do wierzytelności podporządkowanych.

2 – Z chwilą ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest dokonanie wpisu do rejestru hipoteki ustawowej zabezpieczającej wierzytelność wobec masy upadłości, nawet po zamknięciu postępowania, chyba że wniosek o wpis złożono przed ogłoszeniem upadłości lub – w przypadku hipotek, o których mowa w ust. 1 lit. c) – w ciągu dwóch miesięcy przed tym dniem.

Artykuł 98

Uznanie roszczeń wierzyciela za uprzywilejowane

1 – Wierzytelności niepodporządkowane wierzyciela, na którego wniosek została ogłoszona upadłość, zostaną uznane za ogólne roszczenia uprzywilejowane o najniższej kategorii względem wszystkich ruchomości wchodzących w skład masy upadłości w odniesieniu do jednej czwartej sumy ich wartości, tj. maksymalnie 500 jednostek obliczeniowych.

2 – Jeżeli postępowanie wszczęte na wniosek wierzyciela zostało zawieszone lub umorzone ze względu na ogłoszenie upadłości dłużnika w postępowaniu wszczętym w późniejszym terminie, uprzywilejowanie, o którym mowa w powyższym ustępie, przysługuje osobie, która występowała w charakterze powoda we wcześniejszym postępowaniu; w przypadku przewidzianym w art. 264 ust. 3 lit. b) ogólne uprzywilejowanie roszczenia wobec majątku ruchomego należącego do wnioskującego małżonka oraz połowy majątku wspólnego przysługuje osobie, która występowała w charakterze powoda w pierwotnym postępowaniu, niezależnie od zawieszenia jego skutków.

„Artykuł 99

Potrącenie

1 – Nie naruszając innych przepisów niniejszego kodeksu, po ogłoszeniu upadłości wierzyciele masy upadłości mogą potrącić swoje wierzytelności z zobowiązaniami wobec tej masy, pod warunkiem że spełniony jest co najmniej jeden z poniższych wymogów:

a) przewidziane prawem przesłanki potrącenia zostały spełnione przed dniem ogłoszenia upadłości;

b) wierzytelność wobec masy upadłości spełniała wymogi określone w art. 847 kodeksu cywilnego przed powstaniem wierzytelności wzajemnej przysługującej masie upadłości.

2 – Poniższe nie ma zastosowania do celów lit. a) i b) powyżej:

a) utrata przyznanego przedłużenia terminu spłaty (benefício do prazo), o której mowa w art. 780 ust. 1 kodeksu cywilnego;

b) wcześniejsza wymagalność i wyrażenie w środkach pieniężnych na podstawie przepisów art. 91 ust. 1 i art. 96.

3 – Na możliwość potrącenia nie wpływa fakt, że zobowiązania są wyrażone w różnych walutach lub jednostkach obliczeniowych, jeżeli można je swobodnie przeliczyć w miejscu spłaty wierzytelności wzajemnej i przeliczenie odbywa się po kursie obowiązującym w dniu, w którym potrącenie staje się skuteczne.

4 – Potrącenie nie jest dopuszczalne:

a) jeżeli zobowiązanie wobec masy upadłości powstało po dniu ogłoszenia upadłości, wskutek uznania czynności za bezskuteczną na korzyść masy upadłości (resolução de actos em benefício da massa insolvente);

b) jeżeli wierzyciel masy upadłości nabył wierzytelność od innej osoby po dniu ogłoszenia upadłości;

c) z wykorzystaniem długów upadłego nieobciążających masy upadłości;

d) pomiędzy zobowiązaniami wobec masy upadłości i wierzytelnościami podporządkowanymi wobec masy upadłości.

Artykuł 100

Zawieszenie biegu terminów przedawnienia i terminów zawitych

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości prowadzi do zawieszenia biegu wszystkich terminów przedawnienia i terminów zawitych, o których przywrócenie może wnieść dłużnik, w toku postępowania.

Artykuł 101

Systemy likwidacji

Przepisy niniejszego rozdziału pozostają bez wpływu na przepisy art. 283 i nast. kodeksu papierów wartościowych”.

8 Jaki skutek wywiera postępowanie upadłościowe na dalsze rozpoznanie sprawy sądowej zawisłej w momencie wszczęcia postępowania upadłościowego?

Wpływ postępowania upadłościowego na zawisłe postępowania określono w art. 85–89 CIRE:

„Artykuł 85

Wpływ na zawisłe postępowania

1 – Po ogłoszeniu upadłości wszystkie postępowania, w których rozpoznawane są kwestie dotyczące składników masy upadłości, które to postępowania wszczęto przeciwko dłużnikowi lub nawet przeciwko osobom trzecim, jeśli ich wynik może mieć wpływ na wartość masy upadłości, a także wszystkie postępowania wszczęte na wniosek dłużnika o charakterze wyłącznie majątkowym dołącza się do postępowania upadłościowego, pod warunkiem że syndyk wystąpi z takim wnioskiem i że jest to celowe ze względu na dobro postępowania.

2 – Sędzia występuje do sądu lub właściwego organu z wnioskiem o przesłanie akt wszystkich spraw, w których mogło dojść do zajęcia lub zatrzymania składników majątku związanych z masą upadłości, w celu ich dołączenia do akt postępowania upadłościowego.

3 – Syndyk zastępuje upadłego we wszystkich sprawach, o których mowa w powyższym ustępie, niezależnie od tego, czy akta tych spraw zostały dołączone do akt postępowania upadłościowego, oraz niezależnie od zgody strony przeciwnej.

Artykuł 86

Dołączenie do akt postępowania upadłościowego

1 – Na wniosek syndyka do akt postępowania upadłościowego dołącza się akta spraw, w toku których ogłoszono upadłość osób ponoszących odpowiedzialność prawną za długi upadłego lub – w przypadku osoby fizycznej pozostającej w związku małżeńskim – małżonka, jeżeli nie ustanowiono rozdzielności majątkowej.

2 – W przypadku gdy dłużnik jest spółką handlową, taki sam skutek ma zastosowanie do spraw, w których ogłoszono upadłość spółek kontrolowanych przez dłużnika lub należących do tej samej grupy kapitałowej co dłużnik w rozumieniu kodeksu spółek handlowych.

3 – Dołączenie akt, o którym mowa w ust. 2, może zostać zarządzone z urzędu przez sędziego w toku postępowania, do którego dołącza się akta, lub na wniosek wszystkich dłużników, których upadłość ogłoszono w toku spraw, których akta mają zostać dołączone.

4 – W przypadku postępowań toczących się w sądach o różnej właściwości ze względu na przedmiot sprawy połączenie akt jest możliwe wyłącznie na wniosek syndyka w postępowaniu wszczętym przed sądem posiadającym właściwość szczególną lub gdy o upadłości orzeka sędzia rozpoznający taką sprawę.

Artykuł 87

Umowy o arbitraż

1 – Skuteczność umów o arbitraż związanych ze sporami z udziałem upadłego, których wynik może mieć wpływ na wartość masy upadłości, zostaje zawieszona, bez uszczerbku dla postanowień obowiązujących umów międzynarodowych.

2 – Postępowania zawisłe w dniu ogłoszenia upadłości kontynuuje się nie naruszając, w stosownych przypadkach, przepisów art. 85 ust. 3 oraz art. 128 ust. 5.

Artykuł 88

Postępowanie egzekucyjne

1 – Ogłoszenie upadłości prowadzi do zawieszenia wszelkich postępowań egzekucyjnych lub środków egzekucyjnych wszczętych/zastosowanych na wniosek wierzycieli masy upadłości, które mają wpływ na składniki majątku wchodzące w skład masy upadłości i uniemożliwiają wszczęcie lub prowadzenie jakiejkolwiek czynności egzekucyjnej na wniosek wierzycieli masy upadłości; z kolei postępowania egzekucyjne wszczęte przeciwko osobom trzecim będą kontynuowane.

2 – W przypadku gdy postępowanie egzekucyjne toczy się przeciwko osobom trzecim i nie zachodzi potrzeba jego dołączenia do postępowania upadłościowego zgodnie z art. 85 ust. 2, przesyła się wyłącznie protokoły spraw dotyczących upadłego w celu ich dołączenia do akt.

3 – Postępowanie egzekucyjne zawieszone zgodnie z ust. 1 zostaje umorzone w stosunku do upadłego niezwłocznie po zakończeniu postępowania upadłościowego zgodnie z art. 230 ust. 1 lit. a) i d), z wyjątkiem przypadku wykonywania przewidzianego przepisami prawa do zwrotu (direito de reversão).

4 – Syndyk obowiązany jest powiadomić na piśmie i w miarę możliwości w formie elektronicznej komorników (agentes de execução) ustanowionych w postępowaniu egzekucyjnym, na które ogłoszenie upadłości ma wpływ, a o których syndyk posiada wiedzę, lub – w przypadku gdy postępowanie egzekucyjne wszczęto na wniosek urzędnika sądowego (oficial de justiça) – powiadomić sąd o zaistnieniu faktów określonych w powyższym ustępie.

Artykuł 89

Postępowania dotyczące zobowiązań masy upadłości

1 – Przez trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości nie można wnosić o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w celu spłaty zobowiązań masy upadłości.

2 – Postępowania, w tym postępowanie egzekucyjne, dotyczące zobowiązań masy upadłości są kontynuowane przez połączenie z postępowaniem upadłościowym, z wyjątkiem egzekucji zaległości podatkowych”.

9 Czym charakteryzuje się co do zasady udział wierzycieli w postępowaniu upadłościowym?

Organami postępowania upadłościowego są syndyk, rada wierzycieli oraz zgromadzenie wierzycieli. Wierzyciele uczestniczą w radzie wierzycieli oraz zgromadzeniu wierzycieli zgodnie z przepisami art. 66–80 CIRE:

„Artykuł 66

Ustanowienie rady wierzycieli przez sędziego

1 – Przed zwołaniem zgromadzenia wierzycieli, a dokładniej – z chwilą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości – sędzia ustanawia radę wierzycieli składającą się z trzech lub pięciu członków oraz dwóch zastępców. Funkcja przewodniczącego przypada w miarę możliwości największemu wierzycielowi spółki, a wyboru pozostałych członków dokonuje się w taki sposób, aby zapewnić odpowiednią reprezentację poszczególnych grup wierzycieli, z wyjątkiem wierzycieli podporządkowanych.

2 – Sędzia może odstąpić od ustanowienia rady wierzycieli, o którym mowa w powyższym ustępie, w przypadku gdy uzna to za uzasadnione ze względu na niewielki rozmiar masy upadłości, niezłożony charakter likwidacji lub ograniczoną liczbę wierzycieli masy upadłości.

3 – Na potrzeby ust. 1 jeden z członków rady reprezentuje pracowników posiadających wierzytelności względem spółki, a powołanie tego członka jest zgodne ze wskazaniem, którego dokonali sami pracownicy lub którego dokonała rada pracowników, jeżeli istnieje.

4 – Członkami rady wierzycieli mogą być osoby fizyczne lub prawne. W przypadku wyboru osoby prawnej osoba ta wyznacza swojego pełnomocnika w drodze udzielenia pełnomocnictwa lub sporządzenia innego dokumentu podpisanego przez osobę uprawnioną do reprezentowania spółki.

5 – Skarb Państwa i instytucje zabezpieczenia społecznego można powołać na przewodniczącego rady wierzycieli wyłącznie wtedy, gdy akta sprawy zawierają zarządzenie ministra sprawującego nadzór nad przedmiotowymi podmiotami, w którym zezwolono na pełnienie takiej funkcji i wskazano ich pełnomocnika”

Artykuł 67

Interwencja zgromadzenia wierzycieli

1 – Zgromadzenie wierzycieli może odwołać radę wierzycieli, zastąpić któregokolwiek z członków lub zastępców wchodzących w skład rady ustanowionej przez sąd, powołać dwóch dodatkowych członków oraz – jeżeli sędzia nie ustanowił rady – samodzielnie ustanowić radę złożoną z trzech, pięciu lub siedmiu członków i dwóch zastępców, powołać jej przewodniczącego oraz w dowolnej chwili zmienić skład rady nawet bez uzasadnionego powodu.

2 – Członkowie rady wierzycieli powołani przez zgromadzenie nie muszą być wierzycielami, a przy ich powoływaniu – podobnie jak przy powoływaniu przewodniczącego – zgromadzenie nie jest obowiązane do spełnienia kryteriów określonych w art. 66 ust. 1, natomiast jest obowiązane wyłącznie do spełnienia kryterium przewidzianego w art. 66 ust. 3.

3 – Uchwały zgromadzenia wierzycieli w sprawach, o których mowa w ust. 1, podejmuje się większością przewidzianą w art. 53 ust. 1, z wyjątkiem odwołania członka z uzasadnionych powodów.

Artykuł 68

Obowiązki i uprawnienia rady wierzycieli

1 – Oprócz innych powierzonych jej szczególnych zadań rada odpowiada za nadzór nad syndykiem oraz za współpracę z nim.

2 – W ramach pełnienia swoich obowiązków rada może wedle uznania badać składniki sprawozdania finansowego dłużnika oraz zażądać, aby syndyk dostarczył jej informacji, które uzna za niezbędne.

Artykuł 69

Uchwały rady wierzycieli

1 – Posiedzenia rady wierzycieli zwołuje jej przewodniczący lub dwóch innych członków.

2 – Rada nie może obradować bez obecności większości członków. Uchwały podejmuje się większością głosów oddanych przez obecnych członków, a w razie takiej samej liczby głosów za i przeciw głos przewodniczącego jest decydujący.

3 – W czasie obrad dopuszcza się głosowanie w trybie pisemnym, jeżeli wszyscy członkowie wyrazili na nie uprzednią zgodę.

4 – Uchwały podjęte przez radę wierzycieli zostaną podane do wiadomości sądu przez jej przewodniczącego.

5 – Uchwał rady wierzycieli nie można zaskarżyć przed sądem.

Artykuł 70

Odpowiedzialność członków rady

Członkowie rady odpowiadają przed wierzycielami masy upadłości za szkody wynikające z zawinionego uchybienia obowiązkom, przy czym zastosowanie mają przepisy art. 59 ust. 4.

Artykuł 71

Zwrot kosztów

Członkowie rady wierzycieli nie pobierają wynagrodzenia oraz mają prawo do zwrotu wyłącznie kosztów bezwzględnie koniecznych do wykonywania ich obowiązków.

Artykuł 72

Uczestnictwo w zgromadzeniu wierzycieli

1 – W zgromadzeniu wierzycieli mają prawo uczestniczyć wszyscy wierzyciele masy upadłości, podobnie jak osoby, którym przysługują prawa określone w art. 95 ust. 2, których – zgodnie z przywołanym przepisem – nie można wykonać w toku postępowania.

2 – Przepisy ust. 1 i 4 poniższego artykułu stosuje się odpowiednio do prawa uczestnictwa w zgromadzeniu przysługującego wierzycielom podporządkowanym.

3 – Wierzycieli może reprezentować pełnomocnik posiadający specjalne umocowanie w tym zakresie.

4 – W przypadku gdy jest to konieczne do sprawnego obradowania sąd może ograniczyć uczestnictwo w zgromadzeniu do wierzycieli, którym przysługują wierzytelności o określonej sumie, nie wyższej jednak niż 10 000 euro. Wierzyciele, których suma wierzytelności jest niższa, mogą być reprezentowani przez innego wierzyciela, którego wierzytelność jest co najmniej równa określonej sumie, lub mogą stworzyć grupę w celu osiągnięcia wymaganej sumy i wzięcia udziału w zgromadzeniu za pośrednictwem wspólnego pełnomocnika.

5 – Syndyk, członkowie rady wierzycieli i upadły oraz osoby pełniące funkcje kierownicze mają prawo i obowiązek uczestniczenia w zgromadzeniu.

6 – W zgromadzeniu może również uczestniczyć do trzech przedstawicieli rady pracowników lub, w przypadku braku takiej rady, do trzech przedstawicieli wyznaczonych przez pracowników. W zgromadzeniu może również uczestniczyć przedstawiciel prokuratury.

Artykuł 73

Prawa głosu

1 – Z tytułu wierzytelności przysługuje jeden głos na jedno euro lub jego część, jeżeli takie wierzytelności zostały już uznane w postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie, zawartym w załączniku dotyczącym sprawdzenia wierzytelności i przypisania im kategorii zaspokojenia, lub w ramach późniejszego środka sprawdzającego, lub w przypadku spełnienia obu poniższych warunków:

a) wierzyciel zgłosił już wierzytelność w toku postępowania lub, jeżeli termin na zgłaszanie wierzytelności określony w postanowieniu nie upłynął, takie wierzytelności zgłoszono na samym zgromadzeniu wyłącznie do celów uczestnictwa w tym zgromadzeniu;

b) w trakcie zgromadzenia ani syndyk ani wierzyciel posiadający prawo głosu nie mogą zaskarżyć wierzytelności.

2 – Liczbę głosów przysługujących z tytułu wierzytelności pod warunkiem zawieszającym zawsze określa sąd, który uwzględnia przy tym prawdopodobieństwo spełnienia warunku.

3 – Wierzytelności podporządkowane nie dają prawa głosu, chyba że uchwała zgromadzenia wierzycieli dotyczy zatwierdzenia planu upadłości.

4 – Na wniosek zainteresowanej strony sąd może przyznać prawa głosu na podstawie wierzytelności spornych, określając ich sumę, uwzględniając wszystkie istotne kwestie, w tym prawdopodobną sumę oraz charakter wierzytelności podporządkowanej oraz, w przypadku wierzytelności pod warunkiem zawieszającym, prawdopodobieństwo spełnienia warunku.

5 – Na postanowienie sądu, o którym mowa w powyższym ustępie, nie przysługuje zażalenie.

6 – Późniejsze potwierdzenie, że wierzycielom w rzeczywistości przysługiwała inna liczba głosów niż liczba im przyznana, w żadnym razie nie stanowi podstawy do stwierdzenia nieważności uchwał podjętych przez zgromadzenie.

7 – Bez uszczerbku dla innych kwestii określonych w powyższych ustępach, z tytułu wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo, za które dłużnik nie ponosi osobistej odpowiedzialności, przysługuje jeden głos na jedno euro sumy wierzytelności lub wartości zabezpieczenia, jeżeli jest ona niższa.

Artykuł 74

Przewodniczący

Zgromadzeniu wierzycieli przewodniczy sędzia.

Artykuł 75

Zwołanie zgromadzenia wierzycieli

1 – Zgromadzenie wierzycieli jest zwoływane przez sąd z jego inicjatywy lub na wniosek syndyka, rady wierzycieli lub wierzyciela bądź grupy wierzycieli, których wierzytelności odpowiadają – w ocenie sądu – co najmniej jednej piątej całkowitej sumy wierzytelności niepodporządkowanych.

2 – O terminie, godzinie, miejscu i przedmiocie obrad zgromadzenia wierzycieli powiadamia się zainteresowane strony niezwłocznie przez obwieszczenie, którego dokonuje się z co najmniej dziesięciodniowym wyprzedzeniem za pomocą publikacji w portalu Citius oraz wywieszenia na drzwiach siedziby lub miejsca zamieszkania upadłego i jego zakładów.

3 – O terminie, godzinie i miejscu zgromadzenia powiadamia się również pięciu największych wierzycieli oraz upadłego, osoby pełniące funkcje kierownicze u upadłego i radę pracowników za pomocą pisma doręczonego przesyłką poleconą z takim samym wyprzedzeniem.

4 – Obwieszczenie i powiadomienia, o których mowa w powyższych ustępach, zawierają również:

a) sygnaturę akt;

b) imię i nazwisko lub nazwę upadłego oraz adres jego siedziby lub miejsca zamieszkania, jeżeli są znane;

c) pouczenie skierowane do wierzycieli, którzy jeszcze nie zgłosili swoich wierzytelności, o konieczności zgłoszenia takich wierzytelności, jeżeli termin na zgłaszanie wierzytelności określony w postanowieniu nie upłynął, wraz z informacją, że zgłoszenia wierzytelności wyłącznie w celu wzięcia udziału w zgromadzeniu można dokonać podczas zgromadzenia, jeżeli do tego czasu nie upłynie termin na zgłaszanie wierzytelności;

d) ewentualne ograniczenia możliwości uczestnictwa w zgromadzeniu, o których mowa w art. 72 ust. 4, wraz z informacją dotyczącą możliwości stworzenia grupy lub uczestnictwa za pośrednictwem pełnomocnika.

Artykuł 76

Odroczenie zgromadzenia

Sąd może odroczyć obrady zgromadzenia, wyznaczając nowy termin przypadający w ciągu kolejnych 15 dni roboczych.

Artykuł 77

Większość

Uchwały zgromadzenia wierzycieli zapadają zwykłą większością głosów, chyba że w niniejszym kodeksie przewidziano inną większość lub określono inne wymogi. Przy liczeniu głosów nie uwzględnia się osób, które wstrzymały się od głosu, niezależnie od liczby obecnych lub reprezentowanych wierzycieli lub sumy ich wierzytelności.

Artykuł 78

Zarzuty przeciwko uchwale i zażalenie

1 – Syndyk lub którykolwiek z wierzycieli posiadający prawo głosu może wnieść do sądu zarzuty – w formie ustnej lub pisemnej – przeciwko uchwale zgromadzenia, podnosząc, że narusza ona wspólny interes wierzycieli, pod warunkiem że zarzuty zostaną wniesione na samym zgromadzeniu.

2 – Zażalenie na postanowienie uwzględniające zarzuty przysługuje każdemu wierzycielowi, który głosował za uchwałą, natomiast zażalenie na postanowienie oddalające zarzuty przysługuje wyłącznie skarżącemu.

Artykuł 79

Informacje

Na wniosek zgromadzenia syndyk przedstawia zgromadzeniu informacje dotyczące wszelkich kwestii wchodzących w zakres jego odpowiedzialności.

Artykuł 80

Nadrzędność zgromadzenia wierzycieli

Wszystkie uchwały podjęte przez radę wierzycieli mogą zostać uchylone przez zgromadzenie, a uchwała przegłosowana przez zgromadzenie wierzycieli zatwierdza każdą czynność, na którą wymagana jest zgoda rady wierzycieli zgodnie z niniejszym kodeksem”.

10 W jaki sposób zarządca może wykorzystać aktywa masy upadłości dłużnika lub nimi rozporządzać?

Syndyk może korzystać ze składników masy upadłości i rozporządzać nimi zgodnie z przepisami art. 149, 150, 157 i 158 CIRE:

„Artykuł 149

Zajęcie składników majątku

1 – Po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości dokumenty księgowe i wszystkie składniki majątku wchodzące w skład masy upadłości podlegają zajęciu, nawet jeżeli:

a) zostały one objęte zajęciem sądowym (arresto), zastawem (penhor) lub jakimkolwiek innym zabezpieczeniem w toku jakiegokolwiek postępowania, z wyjątkiem składników, które zostały zajęte wskutek przestępstwa o charakterze karnym lub administracyjnym;

b) zostały przyznane wierzycielom na podstawie art. 831 i nast. kodeksu cywilnego.

2 – W przypadku gdy składniki majątku zostały już sprzedane, przychody ze sprzedaży podlegają zajęciu, o ile nie zostały one uprzednio wypłacone wierzycielom lub rozdzielone pomiędzy nich.

Artykuł 150

Wydanie zajętych składników majątku

1 – Podstawą zajęcia składników majątku jest ogłoszenie upadłości, a syndyk jest obowiązany – nie naruszając przepisów art. 756 ust. 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego – zapewnić, aby składniki te zostały mu niezwłocznie wydane, tak aby pozostawały pod jego pieczą. Wspomniana piecza podlega przepisom ogólnym, w szczególności przepisom mającym zastosowanie do obciążonego zastawem mienia złożonego do depozytu sądowego.

2 – Zajęcia dokonuje syndyk przy pomocy rady wierzycieli, jeżeli istnieje, lub jej przedstawiciela oraz – w stosownych przypadkach – w obecności wierzyciela, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, a także upadłego.

3 – W przypadku gdy osobiste zajęcie składników majątku jest dla syndyka niedogodne, ponieważ mienie znajduje się w innym okręgu niż okręg sądowy, w którym toczy się postępowanie upadłościowe, zajęcia dokonuje się w drodze pomocy sądowej, a składniki majątku powierza się specjalnemu przechowawcy (depositário especial), ale na polecenie syndyka.

4 – Zajęcia dokonuje się przez przekazanie składników majątku do przechowawcy lub przez bezpośrednie wydanie z wykorzystaniem szczegółowej listy, zgodnie z poniższymi zasadami:

a) jeżeli składniki majątku uprzednio powierzono wyznaczonemu przez sąd przechowawcy (depositário judicial), pozostaną one pod jego pieczą, przy czym można je udostępnić na wyłączne polecenie syndyka;

b) w razie pojawienia się trudności w sprawowaniu pieczy nad składnikami majątku lub jeżeli istnieją wątpliwości dotyczące tego, które składniki majątku znajdują się pod pieczą, syndyk może zwrócić się do urzędnika sądowego, aby udał się do miejsca przechowywania składników majątku, a gdy wspomniane trudności zostaną przezwyciężone lub wątpliwości rozwiane, składniki majątku zostaną wydane wspomnianemu urzędnikowi;

c) w przypadku kwestionowania zajęcia lub oporu przed zajęciem syndyk może wystąpić o wsparcie sił porządkowych, a drzwi lub drzwiczki sejfu można wyważyć, sporządzając przy tym notatkę urzędową;

d) przekazanie do przechowawcy polega na opisaniu i wycenie składników majątku oraz objęciu ich pieczą;

e) zarówno w przypadku przekazania składników majątku przechowawcy, jak i ich wydania z wykorzystaniem szczegółowej listy syndyk lub jego asystent sporządzają dokument zawierający opis i wykaz składników majątku, na wzór inwentarza, w którym określają – w stosownych przypadkach – wartość przypisaną poszczególnym składnikom, wskazują, czy składniki majątku wydano syndykowi czy wyznaczonemu przez sąd przechowawcy, oraz wymieniają wszystkie kwestie dotyczące postępowania;

f) wspomniany dokument podpisuje osoba będąca świadkiem procedury oraz właściciel lub posiadacz zajętych składników majątku lub, w przypadku gdy ci ostatni nie są zdolni do złożenia podpisu lub nie wyrażają takiej woli, dwóch dostępnych świadków.

5 – W przypadku eksmisji upadłego z jego miejsca zwykłego pobytu zastosowanie mają przepisy art. 862 kodeksu postępowania cywilnego.

6 – Wszelkie sumy otrzymane w postaci środków pieniężnych syndyk niezwłocznie deponuje w wybranej przez siebie instytucji kredytowej, z wyjątkiem kwot niezbędnych do pokrycia bieżących kosztów zarządu.”;

„Artykuł 157

Wcześniejsze zamknięcie

Syndyk może dokonać zamknięcia zakładów dłużnika lub tylko jednego zakładu lub niektórych z nich przed odbyciem zgromadzenia w celu oceny sprawozdania:

a) w przypadku zgody rady wierzycieli, jeżeli taka rada istnieje;

b) pod warunkiem że upadły nie wniósł sprzeciwu, jeżeli rada wierzycieli nie istnieje, lub jeżeli – pomimo sprzeciwu upadłego – sąd dopuścił taką możliwość, uzasadniając ją faktem, że odłożenie zastosowania takiego środka do terminu wyżej wspomnianego zgromadzenia prowadziłoby do znacznego uszczuplenia masy upadłości.

Artykuł 158

Rozpoczęcie sprzedaży składników majątku

1 – Po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości oraz po przeprowadzeniu zgromadzenia w celu oceny sprawozdania syndyk niezwłocznie przystępuje do sprzedaży wszystkich zajętych składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, niezależnie od zobowiązań, pod warunkiem że w uchwałach podjętych na wyżej wspomnianym zgromadzeniu wierzyciele nie sprzeciwiają się takiej sprzedaży.

2 – Syndyk przystępuje jednak do wcześniejszej sprzedaży składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, których nie można przechować, ponieważ mogą ulec zniszczeniu lub utracić wartość.

3 – Jeżeli zostanie wydane postanowienie o przeprowadzeniu wcześniejszej sprzedaży składników majątku, o której mowa w powyższym ustępie, syndyk powiadomi o tym fakcie upadłego, radę wierzycieli, jeżeli istnieje, oraz sąd co najmniej dwa dni przed sprzedażą, a odnośne postanowienie opublikuje w portalu Citius.

4 – Sędzia może wstrzymać wcześniejszą sprzedaż składników majątku, o której mowa w ust. 2, z własnej inicjatywy lub na wniosek upadłego, rady wierzycieli lub któregokolwiek z wierzycieli masy upadłości, których wierzytelności powstały przed ogłoszeniem upadłości lub po jego ogłoszeniu. O takim postanowieniu sąd niezwłocznie powiadamia syndyka, upadłego, radę wierzycieli oraz wierzyciela, który złożył wniosek o wstrzymanie sprzedaży. Na postanowienie sądu nie przysługuje zażalenie.

5 – We wniosku, o którym mowa w poprzednim ustępie, zainteresowana strona zawiera uzasadnienie odstąpienia od sprzedaży składników majątku oraz w miarę możliwości przedstawia możliwą do zrealizowania alternatywną czynność wobec czynności zamierzonej przez syndyka”.

11 Jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłości dłużnika oraz w jaki sposób traktuje się roszczenia powstałe po wszczęciu postępowania upadłościowego?

Kategorie wierzytelności wobec masy upadłości oraz sposób traktowania wierzytelności zgłoszonych po wszczęciu postępowania upadłościowego, w tym zobowiązań masy upadłości, określono głównie w art. 47–51 CIRE:

„Artykuł 47

Pojęcie wierzycieli masy upadłości oraz kategorie wierzytelności wobec masy upadłości

1 – Po ogłoszeniu upadłości wszystkie osoby, którym przysługują wierzytelności wobec majątku upadłego lub wierzytelności zabezpieczone składnikami majątku wchodzącymi w skład masy upadłości, których podstawa jest wcześniejsza w stosunku do ogłoszenia upadłości, uznaje się za wierzycieli masy upadłości niezależnie od ich narodowości lub miejsca zamieszkania / siedziby.

2 – W niniejszym kodeksie wierzytelności, o których mowa w powyższym ustępie, i równorzędne im wierzytelności, a także odpowiadające im długi określa się mianem odpowiednio wierzytelności wobec masy upadłości i długów masy upadłości powstałych przed ogłoszeniem upadłości.

3 – Wierzytelności, które powstały w toku postępowania, są równorzędne wierzytelnościom wobec masy upadłości istniejącym w dniu ogłoszenia upadłości.

4 – Na potrzeby niniejszego kodeksu wierzytelnościami wobec masy upadłości są:

a) wierzytelności „zabezpieczone” i „uprzywilejowane”, objęte odpowiednio zabezpieczeniami rzeczowymi, w tym szczególne roszczenia uprzywilejowane, oraz ogólne uprzywilejowane roszczenia wobec składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, do wysokości sumy odpowiadającej wartości zabezpieczonych składników majątku lub ogólnych roszczeń uprzywilejowanych, uwzględniając ewentualne nadrzędne obciążenia;

b) wierzytelności podporządkowane wymienione w poniższym artykule, z wyjątkiem ogólnych lub szczególnych roszczeń uprzywilejowanych bądź hipoteki ustawowej, które nie wygasły wskutek ogłoszenia upadłości;

c) pozostałe wierzytelności będące wierzytelnościami niezabezpieczonymi.

Artykuł 48

Wierzytelności podporządkowane

Poniższe wierzytelności uznaje się za wierzytelności podporządkowane podrzędne względem pozostałych wierzytelności wobec masy upadłości:

a) wierzytelności przysługujące osobom pozostającym w szczególnych stosunkach z upadłym, pod warunkiem że takie szczególne stosunki istniały w chwili nabycia wierzytelności, oraz wierzytelności przysługujące osobom, na które zostały one przeniesione w ciągu dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;

b) odsetki od wierzytelności niepodporządkowanych powstałe po ogłoszeniu upadłości, z wyjątkiem wierzytelności objętych zabezpieczeniem rzeczowym oraz ogólnych roszczeń uprzywilejowanych, do wysokości kwoty odpowiadającej wartości odnośnych składników majątku;

c) wierzytelności, odnośnie do których strony ustaliły niższą kategorię zaspokojenia;

d) wierzytelności, których przedmiotem są nieodpłatne świadczenia spełniane przez dłużnika;

e) wierzytelności względem masy upadłości, które powstały – wskutek uznania czynności za bezskuteczną na korzyść masy upadłości – na rzecz osoby trzeciej w rezultacie działania w złej wierze;

f) odsetki od wierzytelności podporządkowanych powstałe po ogłoszeniu upadłości;

g) wierzytelności z tytułu pożyczek udziałowców.

Artykuł 49

Osoby pozostające w szczególnych stosunkach z dłużnikiem

1 – Poniższe osoby uznaje się za pozostające w szczególnych stosunkach z dłużnikiem będącym osobą fizyczną:

a) małżonka i osoby rozwiedzione z dłużnikiem w okresie dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;

b) wstępnych i zstępnych lub rodzeństwo dłużnika lub którejkolwiek z osób, o których mowa w powyższej literze;

c) małżonków wstępnych lub zstępnych lub rodzeństwa dłużnika;

d) osoby, które stale zamieszkiwały z dłużnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym przez okres przypadający w ciągu dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego.

2 – Poniższe osoby uznaje się za pozostające w szczególnych stosunkach z dłużnikiem będącym osobą prawną:

a) wspólników i udziałowców ponoszących zgodnie z prawem odpowiedzialność za długi oraz osoby, który posiadały taki status w ciągu dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;

b) podmioty, które – w stosownych przypadkach – miały powiązania o charakterze kontrolnym lub powiązania wewnątrzgrupowe ze spółką zgodnie z art. 21 kodeksu papierów wartościowych w ciągu dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;

c) osoby pełniące funkcje kierownicze de facto i de iure u dłużnika oraz osoby pełniące funkcje kierownicze de facto i de iure w dowolnej chwili w okresie dwóch lat poprzedzających wszczęcie postępowania upadłościowego;

d) podmioty związane z którąkolwiek z osób wymienionych w powyższych literach w dowolny ze sposobów wymienionych w ust. 1.

3 – W przypadku gdy upadłość dotyczy wyłącznie jednego odrębnego majątku osobami, które uznaje się za pozostające w szczególnych stosunkach, są właściciele i osoby pełniące funkcje kierownicze oraz osoby z nimi związane w którykolwiek ze sposobów przewidzianych w powyższych literach, a w przypadku spadku nieobjętego – osoby związane z osobą spadkodawcy w którykolwiek ze sposobów przewidzianych w ust. 1 w dniu podjęcia czynności przez sąd lub w okresie dwóch poprzedzających lat.

Artykuł 50

Wierzytelności pod warunkiem zawieszającym

1 – Na potrzeby niniejszego kodeksu wierzytelnościami pod warunkiem zawieszającym i rozwiązującym są odpowiednio takie wierzytelności, których powstanie lub dalsze istnienie jest uzależnione od zaistnienia lub niezaistnienia przyszłego i niepewnego zdarzenia z mocy prawa, na mocy orzeczenia sądowego lub na mocy czynności prawnej.

2 – Wierzytelnościami pod warunkiem zawieszającym są:

a) wierzytelności wynikające z odmowy wykonania lub wcześniejszego rozwiązania przez syndyka umów dwustronnych obowiązujących w dniu ogłoszenia upadłości lub uznania czynności za bezskuteczną na korzyść masy upadłości, o ile takie rozwiązanie, taka odmowa lub takie uznanie czynności za bezskuteczną nie miały miejsca;

b) wierzytelności, których nie można zaspokoić względem upadłego bez wcześniejszej egzekucji z majątku osoby trzeciej, o ile taka egzekucja nie miała miejsca;

c) wierzytelności wobec masy upadłości, za które upadły nie ponosi osobistej odpowiedzialności, o ile dług nie jest wymagalny.

Artykuł 51

Zobowiązania masy upadłości

1 – O ile przepisy prawa wyraźnie nie stanowią inaczej, oprócz innych zobowiązań zaklasyfikowanych w niniejszym kodeksie jako zobowiązania masy upadłości zobowiązania te obejmują:
a) koszty postępowania upadłościowego;
b) wynagrodzenie syndyka oraz koszty poniesione przez syndyka i przez członków rady wierzycieli;
c) długi wynikające z czynności związanych z zarządzaniem masą upadłości, jej likwidacją i podziałem;
d) długi wynikające z czynności podjętych przez syndyka w ramach wykonywania jego zadań;
e) wszelkie długi wynikające z umowy dwustronnej, której wykonywania syndyk nie może odmówić, chyba że odnoszą się one do okresu sprzed ogłoszenia upadłości;
f) wszelkie długi wynikające z umowy dwustronnej, której wykonywania syndyk nie może odmówić, chyba że odpowiadają one świadczeniu wzajemnemu, które zostało już spełnione przez osobę trzecią przed ogłoszeniem upadłości lub które odnosi się do okresu sprzed ogłoszenia upadłości;
g) wszelkie długi wynikające z umowy, której przedmiotem jest świadczenie długoterminowe, odpowiadające świadczeniu wzajemnemu, które zostało już spełnione przez osobę trzecią, w przypadku gdy wykonania takiej umowy zażądał tymczasowy nadzorca sądowy;
h) długi powstałe wskutek czynności podjętych przez tymczasowego nadzorcę sądowego w ramach wykonywania jego zadań;
i) długi, których źródłem jest bezpodstawne wzbogacenie masy upadłości;
j) świadczenia alimentacyjne w odniesieniu do okresu sprzed daty ogłoszenia upadłości zgodnie z przepisami art. 93.
2 – W niniejszym kodeksie wierzytelności odpowiadające długom masy upadłości oraz osoby, którym takie wierzytelności przysługują, określa się mianem odpowiednio wierzytelności względem masy upadłości i wierzycieli masy upadłości”.

12 Jakie zasady obowiązują przy zgłaszaniu, weryfikacji i uznaniu wierzytelności?

Przepisy dotyczące zgłaszania, sprawdzania i uznawania wierzytelności przewidziano w art. 128–140 CIRE:

„Artykuł 128

Zgłaszanie wierzytelności

1 – W terminie określonym w tym celu w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości wierzyciele masy upadłości, w tym prokurator występujący w obronie interesów podmiotów, których reprezentuje, mają obowiązek zgłoszenia wierzytelności do sprawdzenia, składając wniosek, wraz z dołączonymi wszystkimi dostępnymi dokumentami uzasadniającymi, w którym określają:

a) pochodzenie, datę wymagalności, wysokość kwoty głównej i odsetek;

b) warunki, którym podlegają wierzytelności, zarówno zawieszające, jak i rozwiązujące;

c) charakter wierzytelności, tj. niezabezpieczone, podporządkowane, uprzywilejowane czy objęte zabezpieczeniem oraz, w tym ostatnim przypadku, mienie lub prawa będące przedmiotem takiego zabezpieczenia wraz ze stosownymi informacjami z rejestru (w stosownych przypadkach);

d) istnienie ewentualnych poręczeń osobistych wraz ze wskazaniem poręczycieli;

e) mającą zastosowanie stawkę odsetek za zwłokę.

2 – Wniosek kieruje się do syndyka i przesyła za pomocą środków łączności elektronicznej zgodnie z przepisami art. 17 ust. 2 odpowiedniego zarządzenia ministra.

3 – W przypadku gdy wierzyciele masy upadłości nie są reprezentowani przez pełnomocnika, wniosek o zgłoszenie wierzytelności do sprawdzenia doręcza się na adres kancelarii syndyka lub przesyła drogą elektroniczną lub przesyłką poleconą. Syndyk podpisuje potwierdzenie odbioru lub w terminie trzech dni od otrzymania przesyłki przesyła wierzycielowi potwierdzenie odbioru w taki sam sposób, w jaki przesłano wniosek.

4 – Zgłoszenia wierzytelności, o którym mowa w ust.1, można dokonać za pomocą formularza udostępnionego w tym celu na stronie internetowej i określonego w zarządzeniu ministra właściwego ds. wymiaru sprawiedliwości lub za pomocą wzoru zgłoszenia wierzytelności przewidzianego w art. 54 i 55 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r., w przypadkach, do których rozporządzenie to ma zastosowanie.

5 – Sprawdzeniu poddaje się wszystkie wierzytelności wobec masy upadłości, niezależnie od ich rodzaju i podstawy. Nawet wierzyciele, których wierzytelności zostały uznane prawomocnym postanowieniem, zgłaszają takie wierzytelności w toku postępowania upadłościowego, jeżeli pragną uzyskać zaspokojenie.

Artykuł 129

Lista uznanych i nieuznanych wierzytelności

1 – W okresie 15 dni od upływu terminu na zgłaszanie wierzytelności syndyk składa w sekretariacie sądu listę wszystkich uznanych wierzycieli oraz listę nieuznanych wierzycieli, obie w porządku alfabetycznym, obejmujące nie tylko osoby, które zgłosiły wierzytelności, ale również osoby, których prawa stwierdzono na podstawie dokumentów księgowych dłużnika lub o których syndyk posiada wiedzę z jakiegokolwiek innego źródła.

2 – Lista uznanych wierzycieli zawiera dane identyfikacyjne każdego z nich, informację o charakterze wierzytelności, wysokości kwoty głównej i odsetek na dzień upłynięcia terminu na zgłaszanie wierzytelności, poręczeniach osobistych i zabezpieczeniach rzeczowych, roszczeniach przywilejowanych, mającej zastosowanie stawce odsetek za zwłokę, ewentualnych warunkach zawieszających lub rozwiązujących oraz wartości składników majątku wchodzących w skład masy upadłości, na których ustanowiono zabezpieczenia rzeczowe, za które dłużnik nie ponosi osobistej odpowiedzialności.

3 – Lista nieuznanych wierzycieli zawiera podstawę ich nieuznania.

4 – Syndyk powiadamia wszystkich nieuznanych wierzycieli, a także tych, którzy nie zgłosili wierzytelności, a których wierzytelności uznano, lub tych, których wierzytelność uznano na innych warunkach, przesyłką poleconą lub na jeden ze sposobów określonych w art. 128 ust. 2 i 3, a w przypadku istnienia znanych wierzycieli, którzy mają miejsce zwykłego pobytu, miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym wszczęto postępowanie, w tym organów podatkowych i instytucji zabezpieczenia społecznego tych państw członkowskich, powiadomienie doręcza się również zgodnie z art. 54 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r.

5 – Powiadomienia, o których mowa w powyższym ustępie, można przesłać pocztą elektroniczną w przypadkach, w których wierzytelność zgłoszono pocztą elektroniczną, i uznaje się je za doręczone w dniu wysłania. Syndyk dołącza potwierdzenie doręczenia do akt sprawy.

Artykuł 130

Zaskarżenie listy uznanych wierzycieli

1 – W ciągu 10 dni od upływu terminu określonego w art. 129 ust. 1 każda zainteresowana strona może zaskarżyć listę uznanych wierzycieli, składając do sądu wniosek zawierający dowody na poparcie wniosku o bezzasadnym uznaniu lub nieuznaniu wierzytelności lub niewłaściwej kwocie lub kategorii uznanych wierzytelności.

2 – W odniesieniu do wierzycieli, których powiadomiono przesyłką poleconą, termin 10 dni oblicza się, począwszy od trzeciego dnia roboczego następującego po dacie nadania.

3 – W przypadku braku sprzeciwu sąd wydaje niezwłocznie postanowienie w przedmiocie sprawdzenia wierzytelności i przypisania im kategorii zaspokojenia, zatwierdzające – z wyjątkiem stwierdzenia oczywistego błędu – listę uznanych wierzycieli sporządzoną przez syndyka oraz przypisujące im kategorie zaspokojenia na podstawie tej listy.

Artykuł 131

Odpowiedź na sprzeciw

1 – Syndyk może wnieść odpowiedź na którykolwiek ze sprzeciwów, podobnie jak którakolwiek z zainteresowanych stron zajmująca odmienne stanowisko, w tym upadły.

2 – Jeżeli podstawą sprzeciwu jest bezzasadne uwzględnienie określonej wierzytelności na liście uznanych wierzycieli, pominięcie warunków, którym taka wierzytelność podlega, lub przypisanie jej zawyżonej wartości lub kategorii zaspokojenia wyższej od prawidłowej kategorii, odpowiedź może wnieść wyłącznie odnośny wierzyciel.

3 – Odpowiedź składa się w zależności od przypadku w okresie 10 dni od upływu terminu, o którym mowa w art. 130, lub od daty nadania powiadomienia skierowanego do wierzyciela, którego dotyczy sprzeciw; w razie niedotrzymania tego terminu sprzeciw zostanie uwzględniony.

Artykuł 132

Wnoszenie sprzeciwów i odpowiedzi

Listy wierzytelności uznanych i nieuznanych przez syndyka, sprzeciwy oraz odpowiedzi składa się w postaci jednego załącznika.

Artykuł 133

Ocena zgłoszonych wierzytelności i badanie ksiąg upadłego