Ο αντίκτυπος της νόσου COVID-19 σε αστικές υποθέσεις και υποθέσεις αφερεγγυότητας

1 Επιπτώσεις της Covid-19 στις αστικές διαδικασίες

1.1 Προθεσμίες στις αστικές διαδικασίες

Νόμιμες προθεσμίες, διαδικασίες εκτέλεσης, νόμιμα επιτόκια:

Ο νόμος αριθ. 62/2020 σχετικά με ορισμένα έκτακτα μέτρα που συνδέονται με την έξαρση της νόσου COVID-19 και σχετικά με μέτρα στον τομέα της δικαιοσύνης (στο εξής: νόμος COVID) τροποποιήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2021 Ο νόμος εισήγαγε περιοριστικά μέτρα και άλλα μέτρα για τα οποία απαιτείται νομοθετική νομική βάση.

Σύμφωνα με το τροποποιημένο άρθρο 8 του νόμου COVID, οι προθεσμίες που τάσσονται από τον νόμο σε ζητήματα που διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο ανεστάλησαν προσωρινά (έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021) ή διακόπηκαν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου COVID, το ίδιο ισχύει και για τις δικονομικές προθεσμίες που πρέπει να τηρούνται από τους διαδίκους. Εάν η προθεσμία δεν μπορεί να παραταθεί λόγω απειλής για την ανθρώπινη ζωή, την υγεία, την ασφάλεια, την ελευθερία ή λόγω κινδύνου ουσιώδους ζημίας, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει να μην εφαρμόσει τη διάταξη αυτή και να διατηρήσει την ισχύουσα προθεσμία.

Οι διατάξεις σχετικά με τα νόμιμα επιτόκια δεν έχουν τροποποιηθεί.

Οι περιοριστικές διατάξεις του νόμου COVID θα ισχύουν μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα (έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021).

1.2 Δικαστική οργάνωση και δικαστικό σώμα

Το άρθρο 3 του νόμου COVID έχει περιορίσει τον αριθμό των περιπτώσεων στις οποίες είναι απαραίτητη η διεξαγωγή ακροάσεων στο δικαστήριο και έχει θέσει όρια στη συμμετοχή του κοινού, σε εξαιρετικές περιστάσεις ή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Όταν η ακρόαση διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών, υπάρχει εκ του νόμου υποχρέωση να διατίθεται ηχογράφησή της· η ηχογράφηση θα πρέπει να είναι προσβάσιμη το συντομότερο δυνατόν μετά την ακρόαση.

Ο τροποποιημένος νόμος περιέχει νέες κατευθυντήριες γραμμές για τα δικαστήρια, οι οποίες εκδόθηκαν από το Υπουργείο Δικαιοσύνης (επικαιροποιήθηκαν στις 3 Νοεμβρίου 2020) και απαιτούν από τα δικαστήρια:

• τη διεξαγωγή ακροάσεων στον βαθμό που απαιτείται σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο α) του νόμου COVID, δηλαδή τη διεξαγωγή ακροάσεων σύμφωνα με την κατάλληλη διαδικασία (σε όλες τις υποθέσεις)·
• τη συμμόρφωση προς τα εκτελεστικά διατάγματα της Αρχής Δημόσιας Υγείας / των περιφερειακών αρχών δημόσιας υγείας κατά τη διεξαγωγή ακροαματικών διαδικασιών·
• τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τους υγειονομικούς κανόνες, όπως η χρήση απολυμαντικού χεριών και μασκών·
• τη χρήση, κατά το δυνατόν, εξοπλισμού βιντεοδιάσκεψης ή άλλων μέσων εξ αποστάσεως επικοινωνίας σύμφωνα με το άρθρο 3 του νόμου COVID.

1.3 Δικαστική συνεργασία εντός της ΕΕ

Ο νόμος COVID δεν εισήγαγε ειδικούς περιορισμούς στον τομέα της διασυνοριακής δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις· ωστόσο, στις περιπτώσεις αυτές ισχύουν γενικοί περιορισμοί.

Οι κεντρικές αρχές μπορούν να εφαρμόσουν την τηλεργασία, αλλά η ομαλή λειτουργία τους πρέπει να διασφαλίζεται και οι αιτήσεις πρέπει να διεκπεραιώνονται εγκαίρως.

Ελλείψει ασφαλούς ηλεκτρονικής μεθόδου για την επίδοση ή κοινοποίηση αλληλογραφίας, η χρήση ηλεκτρονικών μηνυμάτων επιτρέπεται από τον νόμο μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις. Επιπλέον, η χρήση ηλεκτρονικών μηνυμάτων συνεπάγεται κίνδυνο για την ασφάλεια και κίνδυνο διαρροής ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η λήψη απόδειξης επίδοσης/κοινοποίησης εγγράφων είναι επίσης προβληματική. Η Σλοβακία θα υποδεχόταν θερμά μια ενιαία ενωσιακή προσέγγιση η οποία θα πληρούσε τα κριτήρια της διασυνοριακής δικαστικής συνεργασίας.

Γενικές αιτήσεις/ερωτήσεις μπορούν να αποστέλλονται στις κεντρικές αρχές μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου:

• Κεντρική αρχή για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1393/2007 και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1206/2001 του Συμβουλίου (Υπουργείο Δικαιοσύνης): civil.inter.coop@justice.sk
• Kεντρική αρχή για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 του Συμβουλίου και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 4/2009 του Συμβουλίου (Κέντρο για τη διεθνή νομική προστασία παιδιών και νέων): info@cipc.gov.sk

2 Μέτρα που έχουν θεσπιστεί ή προβλέπεται να θεσπιστούν στα κράτη μέλη στον τομέα του πτωχευτικού δικαίου (αφερεγγυότητας) μετά την εκδήλωση της πανδημίας

2.1 Μέτρα ουσιαστικού πτωχευτικού δικαίου (αφερεγγυότητας) και σχετικά μέτρα που αφορούν τις συμβάσεις

2.1.1 Αναστολή διαδικασιών αφερεγγυότητας

2.1.1.1 Αναστολή υποχρέωσης υποβολής αίτησης πτώχευσης (οφειλέτες)

Ο νόμος αριθ. 62/2020 σχετικά με ορισμένα έκτακτα μέτρα που συνδέονται με την έξαρση της νόσου COVID-19 και σχετικά με μέτρα στον τομέα της δικαιοσύνης (στο εξής: νόμος COVID) τέθηκε σε ισχύ στις 27 Μαρτίου. Δυνάμει του άρθρου 4 του νόμου COVID, η προθεσμία για την υποβολή αίτησης πτώχευσης εκ μέρους του οφειλέτη παρατάθηκε από 30 ημέρες σε 60 ημέρες. Η παράταση αυτή εφαρμόζεται μόνο στη δοκιμή ισολογισμού, καθώς ο οφειλέτης υποχρεούται να υποβάλει αίτηση πτώχευσης αποκλειστικά επί της εν λόγω βάσης.

Οι περιοριστικές διατάξεις του νόμου COVID ισχύουν μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα ([έως] τις 30 Απριλίου 2020), αλλά ενδέχεται να παραταθούν στο μέλλον (απαιτείται η έγκριση της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου για την τροποποίηση του νόμου).

Ο νόμος COVID τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τον θεσμό της προσωρινής προστασίας επιχειρηματιών (άρθρα 8 και επόμενα του νόμου COVID), με ισχύ από 12 Μαΐου 2020.

Σκοπός της προσωρινής προστασίας είναι η δημιουργία ενός χρονικά περιορισμένου πλαισίου μέτρων για τη στήριξη της αποτελεσματικής διαχείρισης των αρνητικών επιπτώσεων της εξάπλωσης της νόσου COVID-19, μιας επικίνδυνης και μεταδοτικής νόσου, στις επιχειρήσεις.

Οι επιχειρηματίες που είναι οφειλέτες δεν υποχρεούνται να καταθέσουν αίτηση πτώχευσης μόνον εάν έχουν υποβάλει αίτηση για προσωρινή προστασία και εάν έχει χορηγηθεί προσωρινή προστασία από δικαστήριο. Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 2 του νόμου COVID, οι επιχειρηματίες που απολαύουν προσωρινής προστασίας δεν υποχρεούνται να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης όσον αφορά τα περιουσιακά τους στοιχεία για όσο διάστημα απολαύουν της προσωρινής προστασίας· το ίδιο ισχύει και για τα πρόσωπα που υποχρεούνται να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης για λογαριασμό επιχειρηματιών. Ωστόσο, οι οφειλέτες μπορούν να ζητήσουν προσωρινή προστασία μόνον εάν δεν ήταν αφερέγγυοι στις 12 Μαρτίου 2020 και εάν, κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, δεν συντρέχουν λόγοι λύσης και ο οφειλέτης δεν επηρεάζεται από κήρυξη πτώχευσης ή άδεια αναδιάρθρωσης.

Αρχικά, η προσωρινή προστασία έπρεπε να χορηγηθεί έως την 1η Οκτωβρίου 2020 (άρθρο 18 του νόμου COVID), αλλά παρατάθηκε έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020 βάσει κυβερνητικού διατάγματος.

Το σχέδιο πράξης θα περιέχει παρόμοιες διατάξεις και, εάν εγκριθεί από το Σλοβακικό Εθνικό Συμβούλιο, θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2021.

2.1.1.2 Προστασία των οφειλετών από τη δυνατότητα των πιστωτών να υποβάλουν αίτηση πτώχευσης

Η προστασία που απορρέει από την αναστολή των πτωχευτικών διαδικασιών τις οποίες έχουν κινήσει οι πιστωτές μπορεί να χορηγηθεί μόνο σε οφειλέτες (επιχειρηματίες) που απολαύουν προσωρινής προστασίας (εισήχθη στις 12 Μαΐου 2020). Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 1 του νόμου COVID, αναστέλλονται οι διαδικασίες που είναι σχετικές με την αίτηση πιστωτή για κήρυξη πτώχευσης όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία επιχειρηματία που απολαύει προσωρινής προστασίας η οποία υποβλήθηκε μετά τις 12 Μαρτίου 2020· το ίδιο ισχύει και για τις αξιώσεις πιστωτών που εγείρονται κατά τη διάρκεια της περιόδου προσωρινής προστασίας. Οι διαδικασίες αφερεγγυότητας οι οποίες κινήθηκαν βάσει αιτήσεων πιστωτών που υποβλήθηκαν μετά τις 12 Μαρτίου 2020 αναστέλλονται επίσης.

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου προσωρινής προστασίας δεν είναι δυνατή η έκδοση απόφασης για την κίνηση διαδικασίας πτώχευσης κατά επιχειρηματία που απολαύει προσωρινής προστασίας.

2.1.2 Αναστολή αναγκαστικής εκτέλεσης απαιτήσεων και αναστολή καταγγελιών συμβάσεων

2.1.2.1 Γενικές/ειδικές προσωρινές αναστολές αναγκαστικής εκτέλεσης απαιτήσεων / αναγκαστικής εκτέλεσης ορισμένων ειδών απαιτήσεων

Η εκτέλεση ενεχύρου ή υποθήκης και οι δικαστικοί πλειστηριασμοί απαγορεύονται προσωρινά (μέχρι τις 31 Μαΐου) (άρθρα 6 και 7 του νόμου COVID).

Οι Σλοβάκοι επιχειρηματίες των οποίων οι επιχειρήσεις απειλούνται ως αποτέλεσμα των μέτρων κατά της νόσου COVID-19 μπορούν να ζητήσουν την έκδοση δικαστικής απόφασης που έχει παρόμοια αποτελέσματα με την προσωρινή αναστολή σε διαδικασίες αναδιάρθρωσης (ακολουθεί λεπτομερής κατάλογος αποτελεσμάτων). Οι επιχειρηματίες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα που διαμένουν ή έχουν την καταστατική τους έδρα στη Σλοβακία) οι οποίοι δεν είναι αφερέγγυοι, δεν εκμεταλλεύονται παράνομα τις επιχειρήσεις τους και κατά των οποίων δεν κινήθηκε διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης πριν από τις 12 Μαρτίου 2020 μπορούν να υποβάλουν αίτηση για προσωρινή αναστολή κάνοντας χρήση του κατάλληλου εντύπου (οι κεφαλαιουχικές και οι προσωπικές εταιρείες υποχρεούνται να υποβάλουν το έντυπο ηλεκτρονικά· η απαίτηση αυτή δεν ισχύει για τα φυσικά πρόσωπα). Η αναστολή ισχύει από την έκδοση της δικαστικής απόφασης που χορηγεί την αναστολή. Οι αποφάσεις αυτές μπορούν να προσβληθούν ενώπιον δικαστηρίου (από οποιονδήποτε), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην άρση της αναστολής. Η περίοδος αναστολής είναι περιορισμένη —η μέγιστη περίοδος λήγει την 1η Οκτωβρίου 2020 (εκτός εάν διακοπεί νωρίτερα).

Η προσωρινή προστασία διαρκεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020.

Ο εν λόγω νέος τύπος αναστολής έχει συγκρίσιμα αποτελέσματα με την αναστολή των διαδικασιών αναδιάρθρωσης:

• αναστέλλει την υποχρέωση του οφειλέτη ή της διοίκησής του να υποβάλει αίτηση για την έναρξη διαδικασίας αφερεγγυότητας, εάν είναι αφερέγγυος·
• οι πιστωτές δεν μπορούν να υποβάλουν αίτηση για την έναρξη διαδικασίας αφερεγγυότητας του οφειλέτη τους·
• οι διαδικασίες εκτέλεσης που ξεκίνησαν μετά τις 13 Μαρτίου αναστέλλονται·
• τα ενέχυρα που έχουν συσταθεί επί επιχειρήσεων ή τμημάτων επιχειρήσεων δεν μπορούν να εκτελεστούν·
• υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τους συμψηφισμούς·
• η δυνατότητα καταγγελίας των συμβάσεων αναστέλλεται.

Σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 3 του νόμου COVID, οι διαδικασίες εκτέλεσης που κινήθηκαν μετά τις 12 Μαρτίου 2020 κατά επιχειρηματία που τελεί υπό προσωρινή προστασία, προς ικανοποίηση αξίωσης από την επιχειρηματική του δραστηριότητα, αναστέλλονται για όσο διαρκεί η προσωρινή προστασία.

Ο νόμος COVID προβλέπει επίσης την έκτακτη αναστολή εκτέλεσης κατόπιν αιτήματος του οφειλέτη (άρθρο 3α), αλλά μόνο μέχρι την 1η Δεκεμβρίου 2020.

Το σχέδιο νόμου (με ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2021) προβλέπει ότι η εκτέλεση, ακόμη και όταν δεν αναστέλλεται, δεν μπορεί, κατά τη διάρκεια της περιόδου προσωρινής προστασίας, να επηρεάσει την επιχείρηση, τα κινητά, τα δικαιώματα ή άλλα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης του επιχειρηματία που απολαύει προσωρινής προστασίας, εκτός εάν αφορά την ανάκτηση παράνομης κρατικής ενίσχυσης.

2.1.2.2 Αναστολή καταγγελίας συμβάσεων (γενικές/ειδικές συμβάσεις)

Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 5 του νόμου COVID, μετά τη χορήγηση προσωρινής προστασίας [σε συμβαλλόμενο μέρος], ο αντισυμβαλλόμενος δεν μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση, να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση ή να αρνηθεί την εκπλήρωση παροχής βάσει της σύμβασης λόγω υπερημερίας του επιχειρηματία που απολαύει προσωρινής προστασίας, όταν η καθυστέρηση σημειώθηκε μεταξύ της 12ης Μαρτίου 2020 και της ημερομηνίας έναρξης ισχύος του εν λόγω νόμου και οφειλόταν στη λοιμώδη νόσο COVID-19· αυτό δεν ισχύει εάν ο αντισυμβαλλόμενος θέτει άμεσα σε κίνδυνο τη λειτουργία της επιχείρησης. Αυτό δεν θίγει το δικαίωμα του αντισυμβαλλομένου να καταγγείλει τη σύμβαση, να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση ή να αρνηθεί την εκπλήρωση παροχής βάσει της σύμβασης λόγω υπερημερίας του επιχειρηματία που απολαύει προσωρινής προστασίας μετά την έναρξη ισχύος του εν λόγω νόμου.

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, θα ανασταλεί επίσης η δυνατότητα καταγγελίας συμβάσεων.

2.2 Αναστολή των εργασιών των πολιτικών δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένων των πτωχευτικών, και δικονομικές αναστολές

Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου COVID, οι προθεσμίες που τάσσονται από τον νόμο σε ζητήματα που διέπονται από το ιδιωτικό δίκαιο ανεστάλησαν προσωρινά ή διακόπηκαν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου COVID, το ίδιο ισχύει και για τις δικονομικές προθεσμίες που πρέπει να τηρούνται από τους διαδίκους. Εάν η προθεσμία δεν μπορεί να παραταθεί λόγω απειλής για την ανθρώπινη ζωή, την υγεία, την ασφάλεια, την ελευθερία ή λόγω κινδύνου ουσιώδους ζημίας, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει να μην εφαρμόσει τη διάταξη αυτή και να διατηρήσει την ισχύουσα προθεσμία.

Και τα δύο αυτά μέτρα είχαν εφαρμογή μόνον έως τις 30 Απριλίου.

Ο νόμος COVID προβλέπει ότι, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τα δικαστήρια διεξάγουν ακροάσεις, κύριες ακροάσεις και δημόσιες ακροάσεις μόνον όταν κρίνεται αναγκαίο. Η ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας κατά την περίοδο αυτή δικαιολογεί τον αποκλεισμό του κοινού από ακροάσεις, κύριες ακροάσεις και δημόσιες ακροάσεις (άρθρο 3).

2.3 Άλλα μέτρα πτωχευτικού δικαίου (αφερεγγυότητας) (σχετικά με αγωγές ανάκλησης, σχέδια αναδιοργάνωσης, ανεπίσημες συμφωνίες και άλλα)

Όταν ένας επιχειρηματίας απολαύει προσωρινής προστασίας, η προθεσμία προσβολής των δικαιοπραξιών αναστέλλεται καθ’ όλη τη διάρκεια της προσωρινής προστασίας. Αυτό αποτρέπει τις διακρίσεις υπέρ των οφειλετών.

2.4 Σχετικά μέτρα που δεν άπτονται του πτωχευτικού δικαίου (αφερεγγυότητας) (παράταση προθεσμιών πληρωμών, τραπεζικά δάνεια, κοινωνική ασφάλιση, ασφάλιση υγείας, επιδοτήσεις επιχειρήσεων)

• οικονομική στήριξη προς τους επιχειρηματίες που είναι φυσικά πρόσωπα και προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (πιθανές εγγυήσεις για δάνεια ή αποπληρωμή τόκων δανείων), νόμος αριθ. 75/2020·
• αναβολή των πληρωμών ενυπόθηκων δανείων για τους καταναλωτές (9 μήνες) βάσει του νόμου αριθ. 75/2020·
• αναβολή των πληρωμών δανείων για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και επιχειρηματίες που είναι φυσικά πρόσωπα (9 μήνες) βάσει του νόμου αριθ. 75/2020²
• αναβολή καταβολής εισφορών ασφάλισης υγείας, κοινωνικής ασφάλισης και συντάξεων γήρατος για ορισμένους εργοδότες και επιχειρηματίες που είναι φυσικά πρόσωπα (και έχουν υποστεί μείωση εσόδων λόγω των μέτρων κατά της νόσου COVID-19) δυνάμει του νόμου αριθ. 68/2020·
• παράταση της προθεσμίας υποβολής φορολογικής δήλωσης δυνάμει του νόμου αριθ. 67/2020