I. Lijsten en registers van deskundigen

Volgens de Estse wet inzake forensisch onderzoek is een deskundige een persoon die niet-juridisch of juridisch onderzoek verricht in zaken waarin dit wettelijk is toegestaan. Sommige deskundigen zijn in dienst van overheidsinstellingen (“forensisch deskundigen”), terwijl anderen op de lijst van een gespecialiseerde instelling staan.

Er zijn officiële lijsten van deskundigen in Estland. De lijsten zijn openbaar en kunnen hier en hier worden gedownload of geraadpleegd.

Het Estse Forensisch Instituut (EFSI – een nationaal forensisch laboratorium) houdt deze lijsten bij. Een persoon die voldoet aan de eisen van artikel 6, lid 1, punten 1, 2 en 3, en lid 2, punten 1 en 2, van de wet inzake forensisch onderzoek, wordt in de tweede bovenvermelde lijst opgenomen.

II. Kwalificaties van deskundigen

De minimumeisen voor de toekenning van de status van forensisch deskundige zijn gebaseerd op de wet inzake forensisch onderzoek. Een forensisch deskundige verwerft zijn vakbekwaamheid door opleiding.

De opleiding tot forensisch medisch deskundige wordt gegeven aan de Universiteit van Tartu in het kader van de vier jaar durende opleiding tot specialist forensische geneeskunde. Specialisten in opleiding verwerven hun beroepsvaardigheden bij EFSI, een van de opleidingscentra van de Universiteit van Tartu.

In Estland is er geen onderwijsinstelling die een opleiding tot forensisch deskundige op andere gebieden van de forensische wetenschap aanbiedt. Deskundigen worden bij EFSI opgeleid onder begeleiding van ervaren professionals. In de meeste gevallen duurt de opleiding twee jaar. Het opleidingsplan bevat zowel algemene als meer specifieke onderwerpen en het plan is gericht op de verwerving van beroepsbekwaamheden door de deskundige. Het opleidingsplan wordt opgesteld op basis van de specifieke kenmerken van elk type deskundigheid, waarbij ook rekening wordt gehouden met de professionele academische achtergrond en eerdere werkervaring van de deskundige in opleiding.

Als een werknemer voldoet aan de eisen voor forensisch deskundige als bedoeld in de wet inzake forensisch onderzoek, een opleiding heeft gevolgd en voldoende ervaring heeft opgedaan om onafhankelijk deskundig advies te kunnen geven, krijgt hij de status van forensisch deskundige. De functie van forensisch deskundige kan worden opgenomen nadat de eed als forensisch deskundige is afgelegd overeenkomstig de wet inzake forensisch onderzoek.

III. Vergoeding van deskundigen

De financiering van onderzoeken wordt beschreven in hoofdstuk 5 van de wet inzake forensisch onderzoek. De uitvoering van onderzoeken in een nationale forensische instelling wordt gefinancierd uit de jaarlijkse staatsbegroting. De exacte tarieven voor de onderzoeken zijn vastgesteld in de wet inzake forensisch onderzoek, § 26.

Er is geen specifieke methode voor de bepaling van de vergoeding van deskundigen. In de meeste situaties moeten de deskundigen een offerte opmaken voordat ze worden benoemd. Het procesrecht voorziet ook in de vergoeding van de kosten van de deskundige.

De onderzoekskosten omvatten alle kosten die in het kader van het onderzoek worden gemaakt, met inbegrip van de kosten in verband met de inschakeling van deskundigen of instellingen die in onderaanneming werken. De kosten van een buitengerechtelijke deskundigenprocedure kunnen in de procedurekosten worden opgenomen.

Deskundigen kunnen een voorschot op de kosten krijgen.

IV. Aansprakelijkheid van deskundigen

Deskundigen moeten elke partij bij de procedure op de hoogte brengen van het begin van het onderzoek. Het opzettelijk verstrekken van een vals deskundig advies is een strafbaar feit in de zin van artikel 321 van het wetboek van strafrecht.

Deskundigen worden aansprakelijk gesteld volgens het algemene recht inzake overeenkomsten en inzake onrechtmatige daad. Daarnaast is er een bijzondere strafrechtelijke bepaling inzake de aansprakelijkheid van een deskundige: valse beschuldiging: (1) het opzettelijk aanvoeren van valse beschuldigingen betreffende een strafbaar feit dat door een andere persoon is gepleegd, wordt bestraft met een geldboete of met een gevangenisstraf van maximaal een jaar; (2) op dezelfde handeling staat, indien het gaat om het frauduleus fabriceren van bewijzen, een geldboete of een gevangenisstraf van maximaal vijf jaar.

De deskundigen zijn niet verplicht een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten ter dekking van hun aansprakelijkheid.

V. Aanvullende informatie over deskundigenprocedures

Wettelijke bepalingen over deskundigenprocedures in Estland zijn te vinden in:

• Riigi Teataja (staatsblad),
• wetboek van strafvordering,
• wetboek van burgerlijke rechtsvordering,
• wet inzake forensische onderzoek.

Er is geen verschil tussen de benoeming van deskundigen in civiele procedures en de benoeming van deskundigen in bestuursrechtelijke procedures. In strafrechtelijke procedures wordt op verzoek (gericht aan EFSI) een forensisch deskundige benoemd om, zo nodig, het openbaar ministerie en de rechtbank bij te staan.

De titel van deskundige is niet beschermd in Estland. Bij meer dan 70 % van de strafzaken, 30 % van de civiele procedures en 10 % van de bestuursrechtelijke procedures zijn deskundigen betrokken.

V.1. Benoeming van deskundigen

Deskundigen kunnen door de rechtbank en in sommige gevallen ook door de partijen worden benoemd. Deskundigen kunnen ook worden benoemd in de preliminaire of de vooronderzoeksprocedure. Het is niet verplicht om een deskundige te benoemen die op een van de lijsten is geregistreerd. In strafrechtelijke procedures kan tijdens de vooronderzoeksfase een deskundige worden benoemd door de politie (de opsporingsautoriteit) of het openbaar ministerie.

Indien de partijen geen deskundige benoemen of indien zij het niet eens raken over de vraag wie moet worden benoemd, of indien er vóór het proces een deskundigenrapport is opgesteld, kan de rechtbank een deskundige benoemen. In civiele zaken moeten de partijen vóór de benoeming van de deskundige een voorschot op de kosten van het deskundigenonderzoek bij de rechtbank in depot storten. De partijen kunnen deskundigen ter benoeming voordragen, maar de rechtbank is daardoor niet gebonden.

Er zijn geen significante verschillen wat betreft de benoeming van een deskundige door verschillende rechtbanken en op verschillende rechtsgebieden.

De door een rechtbank benoemde deskundigen zijn wettelijk verplicht om elk belangenconflict te melden.

V.2 Procedure

Civiele procedure

Deskundigen zijn over het algemeen verplicht om hun werk grondig, volledig en objectief uit te voeren en ervoor te zorgen dat de uitgebrachte adviezen wetenschappelijk verantwoord zijn. Dit geldt voor alle soorten rechtszaken.

De partijen kunnen het rapport van een deskundige aanvechten door middel van verklaringen of door het verstrekken van een tegenonderzoek.

De rechtbank is niet aan het advies van de deskundige gebonden. De rechtbank kan het advies van de deskundige volgen, zelfs als een van de partijen het advies tijdens het proces heeft aangevochten.

Aangezien het deskundigenrapport slechts een van de bewijsstukken is, zal de rechtbank de bewijskracht van het deskundigenadvies in verhouding tot andere bewijzen in aanmerking nemen.

Er is geen procedure waarbij deskundigen voorafgaand aan het proces bijeenkomen of aan een kruisverhoor worden onderworpen.

Een deskundige mag tijdens de procedure met de partijen in contact staan als hij meer informatie nodig heeft.

1. Deskundigenrapport

In Estland kunnen deskundigenrapporten schriftelijk en soms mondeling worden uitgebracht. Behalve in strafrechtelijke procedures hoeft de deskundige geen specifieke structuur te volgen bij het opstellen van zijn rapport.

De deskundige is verplicht om in het eindrapport in te gaan op de argumenten van de partijen. Wanneer de partijen om een bijkomend rapport verzoeken vanwege problemen in het oorspronkelijke rapport, kan een rechtbank de opstelling van een bijkomend rapport gelasten. Wanneer een deskundig advies onduidelijkheden, tegenstrijdigheden of tekortkomingen bevat die niet kunnen worden weggenomen door middel van bijkomende vragen, heeft de rechtbank het recht om een nieuw onderzoek te gelasten. Het nieuwe onderzoek wordt uitgevoerd door dezelfde of een andere deskundige.

2. Rechtszitting

De deskundigen nemen niet deel aan een preliminaire zitting, maar worden uitgenodigd voor zittingen om vragen van de rechtbank of de partijen te beantwoorden. Het is gebruikelijk dat deskundigen worden onderworpen aan een kruisverhoor. Deskundigen kunnen via een telefoonconferentie worden gehoord als de partijen daar voorafgaand aan de zitting mee instemmen.

De hier gepresenteerde informatie is in het kader van het project “Een deskundige zoeken” verzameld bij nationale contactpunten die zijn geselecteerd door het European Expertise & Experts Institute EEEI.