Approximately 19% of the EU population (95 million) is under the age of 18. Minors can become directly or indirectly involved with the justice systems of Member States in a number of ways,for example when they commit offences, when they witness or are victims of a crimes, when they seek asylum, when they are the subject of adoption proceedings or when their parents disagree over custody.

Judicial proceedings can have a considerable impact on the lives of minors and the absence of a child-friendly response can result in restrictions or violations of their rights. Furthermore, when the national judicial systems lack child-friendly procedures and practices, the most vulnerable children (e.g. children with disabilities or migrant children) face particular barriers in the enjoyment of their rights.

The right of access to justice should be guaranteed for all minors. Furthermore, throughout their engagement with the justice system, children should be treated with respect for their age, their special needs, their maturity and level of understanding and with consideration of any communication difficulties they may have.

Clearer information on the people and procedures involved in justice affecting minors, as well as a special overview ensuring the respect of the rights of minors, is needed. In this regard, two categories have been identified: children as judicial persons and specific procedures in place in EU countries, depending on the branch of law.

The first category would bring together the general elements relating to the child's personal capacity, such as criminal or civil responsibility, access to legal support, relation to school/education, decision taking in terms of healthcare, specialised courts/institutions or financial support when going to court.

The second category aims to gather information how minors are treated in the context of judicial proceedings and the specific nature of criminal, civil and administrative procedures in the Member States.

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στη Βουλγαρία, το κατώτατο όριο ηλικίας ποινικής ευθύνης είναι τα 14 έτη. Για όλα τα είδη υποθέσεων, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο με το δικό του όνομα είναι τα 14 έτη.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Δεν υπάρχει εξειδίκευση στον τομέα της δικαιοσύνης των ανηλίκων στα γενικά δικαστήρια. Σε δικαστήρια όπου το προσωπικό επαρκεί για να διασφαλιστεί η αρχή της τυχαίας ανάθεσης των υποθέσεων, οι δικαστές κατανέμονται σε αστικά και ποινικά τμήματα και ασχολούνται μόνο με τις αντίστοιχες υποθέσεις. Τμήματα μπορούν να συσταθούν σε περιφερειακά και τοπικά δικαστήρια, και η κατανομή των δικαστών σε αυτά πραγματοποιείται κατά τη διακριτική ευχέρεια του διοικητικού προϊσταμένου του δικαστηρίου.

Η βουλγαρική νομοθεσία προβλέπει νομικό ορισμό του «παιδιού». Απαιτείται επίσης ένα ελάχιστο όριο ηλικίας για την ποινική ευθύνη, ενώ υπάρχουν ειδικοί κανόνες που διέπουν την επιβολή ποινών σε ανηλίκους. Κατά την έννοια του νόμου για την προστασία του παιδιού, «παιδί είναι κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του».

Οι ανήλικοι χωρίζονται σε δύο ομάδες — από 14 έως 16 ετών και από 16 έως 18 ετών. Η ποινική ευθύνη τους μετριάζεται σε σύγκριση με την ποινική ευθύνη των ενηλίκων, καθώς ο βαθμός μετριασμού είναι χαμηλότερος στις ηλικιακές κατηγορίες 16-18 ετών.

Οι ανήλικοι που έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους μπορούν να φέρουν διοικητική ευθύνη βάσει του νόμου για τα διοικητικά αδικήματα και τις ποινές και βάσει ειδικών νομικών πράξεων, όπως το διάταγμα για την καταπολέμηση του χουλιγκανισμού ανηλίκων.

3. Διεπιστημονικές πτυχές

Όλοι οι σχετικοί οργανισμοί πρέπει να συντονίζουν τις δραστηριότητές τους με σκοπό την πλήρη κατανόηση των παιδιών. Ο νόμος για την προστασία του παιδιού ρυθμίζει τις αρμοδιότητες των φορέων προστασίας του παιδιού, οι οποίοι είναι η Κρατική Υπηρεσία για την Προστασία των Παιδιών, οι Διευθύνσεις Κοινωνικής Πρόνοιας σε τοπικό επίπεδο, ο/η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής, ο/η υπουργός Εσωτερικών, ο/η υπουργός Παιδείας και Επιστημών, ο/η υπουργός Δικαιοσύνης, ο/η υπουργός Εξωτερικών, ο/η υπουργός Πολιτισμού, ο/η υπουργός Υγειονομικής Περίθαλψης και οι δήμαρχοι των δήμων.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Οι επαγγελματίες που συμμετέχουν στη δικαστική διαδικασία πρέπει να διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα και να διαθέτουν εκτεταμένη πείρα, ιδίως όσον αφορά την εργασία με παιδιά. Δεν υπάρχουν νομικές απαιτήσεις κατάρτισης, αλλά σχεδόν όλοι οι ειδικοί έχουν παρακολουθήσει μαθήματα και προγράμματα κατάρτισης που τους παρέχουν ειδικές δεξιότητες.

Από την άλλη πλευρά, οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι αστυνομικοί συμμετέχουν σε διάφορες μελέτες, σεμινάρια και συναντήσεις που διοργανώνονται από δημόσιους φορείς, ΜΚΟ κ.λπ. Η Υπηρεσία Κοινωνικής Πρόνοιας, ως κύριος κυβερνητικός φορέας, αρμόδιος για την εφαρμογή των πολιτικών για την προστασία των παιδιών, σε τοπικό επίπεδο, διοργανώνει πολλά προγράμματα κατάρτισης για τη βελτίωση των προσόντων των υπαλλήλων της — των κοινωνικών λειτουργών.

5. Υπέρτατο συμφέρον του παιδιού

Σύμφωνα με τον νόμο για την προστασία του παιδιού, η διασφάλιση του υπέρτατου συμφέροντος του παιδιού αποτελεί μία από τις βασικές αρχές της προστασίας. Το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού είναι η βασική αρχή για τη συμμετοχή των παιδιών σε δικαστικές διαδικασίες. Η εθνική νομοθεσία παρέχει στα παιδιά την ευκαιρία να αναλάβουν ενεργό ρόλο, εκφράζοντας τη γνώμη τους και συμμετέχοντας στη λήψη αποφάσεων.

6. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Ο νόμος για την προστασία του παιδιού προβλέπει ότι το παιδί έχει δικαίωμα νομικής συνδρομής και προσφυγής σε όλες τις διαδικασίες που επηρεάζουν τα δικαιώματα ή τα συμφέροντά του.

Τα παιδιά που δεν διαθέτουν δικαιοπρακτική ικανότητα μπορούν να υποβάλλουν καταγγελίες και ένδικα μέσα μέσω των γονέων τους ή των νόμιμων εκπροσώπων τους, οι οποίοι ασκούν τα δικαιώματά τους για λογαριασμό τους. Η νομοθεσία παρέχει στους εκπροσώπους αυτούς την ευκαιρία να λαμβάνουν αποφάσεις, διατηρώντας το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού. Σε περίπτωση παιδιού θύματος, το οποίο αποφασίζει να μην ασκήσει δίωξη, ο/η εισαγγελέας μπορεί να το πράξει εξ ονόματός του, κινώντας προδικαστική διαδικασία.

Δεν υπάρχουν ειδικοί κανόνες σχετικά με τη νομική συνδρομή για παιδιά. Ισχύουν οι κοινοί κανόνες του νόμου περί νομικής συνδρομής.

7. Μελλοντικές εξελίξεις

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος ενδιαφερόμενων μερών, συνέταξε νέο νόμο για την εναλλακτική διαδικασία αποχής από τις ποινικές διαδικασίες και την επιβολή πειθαρχικών μέτρων σε ανηλίκους. Στόχος του σχεδίου νόμου είναι η ενθάρρυνση της νόμιμης συμπεριφοράς των ανηλίκων που έρχονται σε σύγκρουση με τον νόμο και η υποστήριξη της ένταξής τους στην κοινωνία μέσω της επιβολής πειθαρχικών μέτρων και της ένταξής τους σε κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα. Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές, το σχέδιο νόμου διέπει το νέο σύστημα μέτρων για τη διασφάλιση της πρόληψης δεύτερων και επαναλαμβανόμενων αδικημάτων για ανηλίκους με παράνομη συμπεριφορά.

Βασικό στοιχείο των προτεινόμενων νομοθετικών αλλαγών είναι η προβλεπόμενη δυνατότητα προσφυγής σε διαμεσολάβηση. Αυτό θα επιτρέψει την καθιέρωση της αποκατάστασης της (αποκαταστατικής) δικαιοσύνης κατά την εναλλακτική διαδικασία αποχής από τις ποινικές διαδικασίες, προκειμένου να επιτευχθεί η εξάλειψη των ζημιών που προκλήθηκαν από την παράνομη συμπεριφορά και, στο μέτρο του δυνατού, να αποκατασταθεί η σχέση μεταξύ του δράστη, του θύματος και της κοινωνίας.

8. Οικογενειακή ζωή

Η βουλγαρική νομοθεσία για την υιοθεσία αναθεωρήθηκε μετά την επικύρωση της σύμβασης για την προστασία του παιδιού και τη συνεργασία όσον αφορά τη διακρατική υιοθεσία (σύμβαση της Χάγης). Η εγγραφή των υιοθεσιών και των θετών γονέων σε ειδικά μητρώα θεσπίστηκε ως προϋπόθεση για την αποδοχή των πλήρων υιοθεσιών με τις τροποποιήσεις. Εξαίρεση από τον κανόνα αυτό προβλέφθηκε κατά την υιοθεσία τέκνου συζύγου και την υιοθεσία εγγονιού από παππού και γιαγιά.

Σύμφωνα με τη βουλγαρική νομοθεσία, η υιοθεσία μπορεί να είναι είτε «πλήρης» είτε «απλή»:

Σε περίπτωση πλήρους υιοθεσίας, μεταξύ του υιοθετημένου παιδιού και των κατιόντων του, αφενός, και του θετού γονέα και των συγγενών του, αφετέρου, γεννώνται δικαιώματα και υποχρεώσεις, όπως μεταξύ συγγενών εξ αίματος, και διακόπτονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του υιοθετημένου παιδιού και των κατιόντων του με τους συγγενείς εξ αίματος.

Σε περίπτωση απλής υιοθεσίας, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις προκύπτουν όπως μεταξύ συγγενών εξ αίματος μόνο μεταξύ του υιοθετημένου παιδιού και των κατιόντων του, αφενός, και του θετού γονέα, αφετέρου, ενώ διατηρούνται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του υιοθετημένου παιδιού και των κατιόντων του με τους συγγενείς εξ αίματος. Τα γονικά δικαιώματα και υποχρεώσεις μεταβιβάζονται στον θετό γονέα.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Βουλγαρία (324 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στη Δανία, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 18 έτη.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης, δεν υπάρχουν ειδικά όργανα που να ασχολούνται με τα παιδιά-θύματα και τα παιδιά-μάρτυρες. Το εν λόγω έργο εκτελείται από τις γενικά αρμόδιες αστυνομικές, εισαγγελικές και δικαστικές υπηρεσίες.

Ομοίως, στον τομέα της πολιτικής δικαιοσύνης δεν υπάρχουν ειδικά όργανα που να ασχολούνται με τα παιδιά που εμπλέκονται σε αστικές δικαστικές διαδικασίες στη Δανία.

Κατά βάση, το δανικό νομικό σύστημα στηρίζεται στην αρχή ότι οι δικαστές και οι δικαστικοί επιμελητές είναι «γενικών καθηκόντων». Ως εκ τούτου, στις διαδικασίες που αφορούν παιδιά δεν συμμετέχουν ειδικευμένοι δικαστές ή δικαστικοί επιμελητές.

Τα δικαστήρια υπέχουν γενική υποχρέωση να διεκπεραιώνουν κάθε υπόθεση με τη δέουσα ταχύτητα.

Το 2013 η κυβέρνηση της Δανίας αποφάσισε να ενισχύσει την προστασία των παιδιών και των νέων έναντι της κακοποίησης. Όταν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι παιδί ή νέος χρειάζεται ειδική υποστήριξη, το δημοτικό συμβούλιο εξασφαλίζει τη διερεύνηση των συνθηκών διαβίωσης του παιδιού ή του νέου.

Στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης, δεν υπάρχουν ειδικά όργανα που να ασχολούνται με τα παιδιά-θύματα και τα παιδιά-μάρτυρες.

Η Δανία θεωρεί ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αποτελούν ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα και έχουν καταρτιστεί κατευθυντήριες γραμμές για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων των εν λόγω ανηλίκων.

Τα παιδιά-ενάγοντες εκπροσωπούνται από τους γονείς ή τους κηδεμόνες τους στις αστικές δικαστικές διαδικασίες, καθώς δεν διαθέτουν δικονομική ικανότητα. Τα παιδιά που καλούνται ως μάρτυρες σε τακτικό πολιτικό δικαστήριο δεν έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν τον δωρεάν διορισμό συνηγόρου τους.

3. Διεπιστημονικές πτυχές

Το 2013 η κυβέρνηση της Δανίας διέθεσε κονδύλια για πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της προστασίας των παιδιών και των νέων έναντι της κακοποίησης. Μία από τις πρωτοβουλίες αυτές ήταν η σύσταση 5 ειδικών «Σπιτιών για παιδιά», τα οποία καλύπτουν όλους τους δήμους της Δανίας.

Επίσης, θεσπίστηκε μηχανισμός συνεργασίας για τη βελτίωση της συνεργασίας σε περιπτώσεις δυσεπίλυτων συγκρούσεων μεταξύ της Περιφερειακής Δημόσιας Διοίκησης και των δήμων.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Οι βοηθοί δικαστές συμμετέχουν σε σειρά υποχρεωτικών μαθημάτων βασικής κατάρτισης. Τα μαθήματα αυτά περιλαμβάνουν κατάρτιση στον χειρισμό υποθέσεων επιμέλειας.

Όσον αφορά τους δικαστές, το εν λόγω αντικείμενο εν γένει εντάσσεται κατά περίπτωση σε μαθήματα και σεμινάρια επιμόρφωσης.

Δεν προβλέπεται υποχρεωτική σχετική εκπαίδευση των δικηγόρων που εκπροσωπούν παιδιά σε αστικές, ποινικές ή διοικητικές υποθέσεις.

Ο διευθυντής της Εισαγγελίας παρέχει ένα σχετικό σεμινάριο ως τμήμα της συμπληρωματικής κατάρτισης των εισαγγελέων που έρχονται σε επαφή με παιδιά στο πλαίσιο των καθηκόντων τους.

Η δανική κυβέρνηση στηρίζει συνεχώς τους δήμους στο έργο τους της παροχής των δεουσών υπηρεσιών στα ευάλωτα παιδιά και νέους και στις οικογένειές τους. Στο πλαίσιο αυτό, διατίθεται ετήσια χρηματοδότηση για την περαιτέρω εκπαίδευση των δημοτικών κοινωνικών λειτουργών.

5. Βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

Σύμφωνα με τον δανικό νόμο για τις κοινωνικές υπηρεσίες, ο δήμος υποχρεούται να παρέχει στα παιδιά την απαιτούμενη στήριξη σύμφωνα με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Ως εκ τούτου, η στήριξη πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ειδικές περιστάσεις και ανάγκες του παιδιού και να παρέχεται από πρώιμο στάδιο και σε συνεχή βάση, ώστε να μπορούν να αποκατασταθούν, στο μέτρο του δυνατού, τα τυχόν προβλήματα στο σπίτι ή στο άμεσο περιβάλλον του παιδιού. Επιπλέον, η στήριξη πρέπει να βασίζεται στους ίδιους πόρους του παιδιού.

6. Παρακολούθηση και εκτέλεση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης, όσον αφορά το θύμα, όταν καταγγέλλεται στην αστυνομία αξιόποινη πράξη, η αστυνομία υποχρεούται γενικά να παρέχει στο θύμα καθοδήγηση και πληροφορίες σχετικά με, μεταξύ άλλων, το δικαίωμά του σε νομική συνδρομή.

Οι αστικές αποφάσεις που εκδίδονται επί αγωγών με ενάγοντα παιδί εκτελούνται σύμφωνα με τους συνήθεις κανόνες από τα δικαστήρια εκτέλεσης. Τα παιδιά-ενάγοντες δεν έχουν δικονομική ικανότητα και, ως εκ τούτου, πρέπει να εκπροσωπούνται από τους γονείς ή τους κηδεμόνες τους, οι οποίοι ασκούν τα δικαιώματα του παιδιού-ενάγοντος.

Στις υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, η εκτέλεση των αποφάσεων σχετικά με την επιμέλεια και την κατοικία του παιδιού πραγματοποιείται από τα δικαστήρια εκτέλεσης. Εκτέλεση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η ψυχική ή η σωματική υγεία του παιδιού.

7. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης, όταν καταγγέλλεται στην αστυνομία αξιόποινη πράξη, η αστυνομία υποχρεούται γενικά να παρέχει στο θύμα καθοδήγηση και πληροφορίες σχετικά με, μεταξύ άλλων, το δικαίωμά του σε νομική συνδρομή και τις διαδικασίες προσφυγής. Οι αξιώσεις αποζημίωσης μπορούν να εγερθούν στο πλαίσιο της ποινικής δίκης.

Τα παιδιά μπορούν να έχουν την ιδιότητα του πολιτικώς ενάγοντος, αλλά, καθώς δεν διαθέτουν δικονομική ικανότητα, δεν μπορούν να προσφύγουν αυτοδύναμα ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων με το όνομά τους.

Τα παιδιά μπορούν να έχουν την ιδιότητα του πολιτικώς εναγομένου, αλλά όλες οι διαδικαστικές πράξεις πρέπει να διενεργηθούν, για λογαριασμό του παιδιού, από τους γονείς ή τον κηδεμόνα του.

Όλοι, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, υποχρεούνται να καταθέσουν σε δίκη αν κληθούν από το δικαστήριο ως μάρτυρες. Η συγκατάθεση γονέα/κηδεμόνα του δεν είναι απαραίτητη για να συμμετάσχει παιδί σε δίκη ως μάρτυρας.

Τα παιδιά μπορούν να έχουν την ιδιότητα του ενάγοντος ή του εναγομένου σε αστική δίκη. Τα παιδιά γενικά δεν έχουν δικονομική ικανότητα και, ως εκ τούτου, τα δικαιώματα των παιδιών-εναγόντων και των παιδιών-εναγομένων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος άσκησης ένδικων μέσων, ασκούνται από τους γονείς ή τους κηδεμόνες τους.

8. Οικογενειακή ζωή

Όσοι υποβάλλουν αίτηση υιοθεσίας παιδιού, πριν εγκριθούν ως υποψήφιοι θετοί γονείς, διερευνώνται ενδελεχώς από τη γραμματεία του Κοινού Συμβουλίου. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται στο Κοινό Συμβούλιο, το οποίο, με βάση την έρευνα, αποφασίζει αν οι αιτούντες πληρούν ή όχι τους όρους για να εγκριθούν ως υποψήφιοι θετοί γονείς.

Ο δανικός νόμος περί υιοθεσίας, του Δεκεμβρίου του 2015, επιτρέπει μόνο την πλήρη υιοθεσία. Επί του παρόντος, ο διαπιστευμένος οργανισμός της Δανίας συνεργάζεται μόνο με κράτη προέλευσης των οποίων η νομοθεσία επιτρέπει τις υιοθεσίες με πλήρη αποκοπή των δεσμών με τους βιολογικούς γονείς.

Όσον αφορά τις εθνικές υιοθεσίες, ο δανικός νόμος περί υιοθεσίας ορίζει ότι για την υιοθεσία παιδιού ηλικίας άνω των 12 ετών απαιτείται η συναίνεσή του.

Αν το παιδί είναι ηλικίας κάτω των 12 ετών, η αρμόδια κρατική υπηρεσία πρέπει, αν το επιτρέπει η ωριμότητα του παιδιού και η φύση της υπόθεσης, να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τη στάση του παιδιού έναντι της υιοθεσίας.

Η νομοθεσία σχετικά με την υιοθεσία υπάγεται στην αρμοδιότητα του υπουργού Κοινωνικών Υποθέσεων και Εσωτερικών.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Δανία (499 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Σύμφωνα με το γενικό μέρος του νόμου περί αστικού κώδικα, όλα τα πρόσωπα έχουν ικανότητα δικαίου. Τα πρόσωπα ηλικίας κάτω των 18 ετών έχουν περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία. Δικαστήριο μπορεί να διευρύνει την περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία παιδιού ηλικίας τουλάχιστον 15 ετών, αν είναι προς το συμφέρον του παιδιού και το επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού το επιτρέπει. Στην Εσθονία, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 15 έτη.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Όσον αφορά τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης, βλ. τη σχετική σελίδα της διαδικτυακής πύλης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης (e-Justice).

Τα αδικήματα παιδιών που δεν έχουν συμπληρώσει την ελάχιστη ηλικία ποινικής ευθύνης (14 έτη) εξετάζονται από επιτροπές ανηλίκων. Οι αποφάσεις των εν λόγω επιτροπών μπορούν να προσβληθούν αρχικά ενώπιον του κυβερνήτη της επαρχίας, ενώ οι τυχόν επακόλουθες ένδικες διοικητικές προσφυγές κρίνονται από τα διοικητικά δικαστήρια. Αν υπόθεση εκκρεμεί ενώπιον δικαστηρίου για διάστημα τουλάχιστον εννέα μηνών και το δικαστήριο, χωρίς εύλογη αιτία, δεν προβαίνει σε αναγκαία διαδικαστική πράξη, παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης λήψης κατάλληλων μέτρων. Επίσης, αν η συζήτηση αναβληθεί για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών χωρίς τη συγκατάθεση των διαδίκων, οι διάδικοι μπορούν να προσβάλουν την απόφαση. Εξάλλου, υφίστανται ειδικοί κανόνες σχετικά με τα προσωρινά μέτρα, τέτοια δε μέτρα μπορούν να διαταχθούν από το δικαστήριο για την προστασία του παιδιού από βλάβη και την εξασφάλιση των δικαιωμάτων του. Περαιτέρω, ο νόμος εξαιρεί από την υποχρέωση εξέτασης τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.

3. Διεπιστημονικές πτυχές

Η προστασία των παιδιών οργανώνεται από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Εσθονίας, το Συμβούλιο Προστασίας των Παιδιών, το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων, το Συμβούλιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τους κυβερνήτες των επαρχιών και τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, βάσει των αρμοδιοτήτων που προβλέπονται από τον νόμο για την προστασία των παιδιών.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Η επιμόρφωση των δικαστών οργανώνεται από το Συμβούλιο Επιμόρφωσης Δικαστικών, το οποίο υπάγεται στο Ανώτατο Δικαστήριο, σύμφωνα με τον νόμο για τα εσθονικά δικαστήρια. Ο Εσθονικός Δικηγορικός Σύλλογος είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Δικηγορικού Συλλόγου και συνεργάζεται με φορείς άλλων κρατών μελών για την υλοποίηση δράσεων επιμόρφωσης μέσω των υπηρεσιών του.

5. Βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

Πολλές νομικές πράξεις αναφέρονται στο συμφέρον του παιδιού. Ο νόμος για την προστασία των παιδιών (άρθρο 21) θεσπίζει την υποχρέωση να αποδίδεται πρωταρχική σημασία στο βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

6. Παρακολούθηση και εκτέλεση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Δεδομένου ότι τα παιδιά δεν έχουν ικανότητα για δικαιοπραξία, δεν ενημερώνονται προσωπικά για την απόφαση και την εκτέλεσή της από το δικαστήριο. Μόλις η απόφαση καταστεί εκτελεστή, ο νόμιμος αντιπρόσωπος του παιδιού μπορεί να υποβάλει αίτηση εκτέλεσης στον δικαστικό επιμελητή. Η κοινοποίηση των πληροφοριών σχετικά με τη διαδικασία εκτέλεσης στο παιδί θεωρείται ευθύνη του νόμιμου αντιπροσώπου.

7. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Στην Εσθονία, τα παιδιά που εμπλέκονται σε αστικές δικαστικές διαδικασίες εκπροσωπούνται από τους νόμιμους αντιπροσώπους τους, οι οποίοι τεκμαίρεται ότι ενεργούν προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Ως εκ τούτου, οι νόμιμοι αντιπρόσωποι παιδιού μπορούν, καταρχήν, να προβάλλουν ισχυρισμούς και να προσφεύγουν στα δικαστήρια για λογαριασμό του παιδιού χωρίς τη συγκατάθεσή του. Ωστόσο, από τον νόμο συνάγεται ότι παιδί μπορεί επίσης να ασκήσει ένδικο βοήθημα/μέσο αυτοδύναμα. Γενικά, αναμένεται από τον νόμιμο αντιπρόσωπο να ασκήσει παρέμβαση αμέσως. Στις υποθέσεις οικογενειακού δικαίου που κινούνται κατόπιν αίτησης, παιδί ηλικίας τουλάχιστον14 ετών το οποίο κατανοεί επαρκώς τη διαδικασία δικαιούται να ασκήσει ένδικα μέσα κατά δικαστικής απόφασης χωρίς να εκπροσωπείται από τον νόμιμο αντιπρόσωπό του.

8. Διαδικασία για τις υιοθεσίες, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών υιοθεσιών

Πρόσωπο που επιθυμεί να υιοθετήσει υποβάλλει αίτηση υιοθεσίας στην επαρχιακή κυβέρνηση. Αν η επαρχιακή κυβέρνηση κρίνει ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις της υιοθεσίας, το πρόσωπο που επιθυμεί να υιοθετήσει υποβάλλει αίτηση υιοθεσίας στο δικαστήριο. Η αίτηση υιοθεσίας υποβάλλεται στο δικαστήριο του τόπου κατοικίας του υποψήφιου θετού παιδιού. Αν ο τόπος κατοικίας του υποψήφιου θετού γονέα ή του υποψήφιου θετού παιδιού δεν βρίσκεται στην Εσθονία, το δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της υιοθεσίας χωρίς τη συγκατάθεση της επιτροπής διεθνών υιοθεσιών, η οποία λειτουργεί στο Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων της Δημοκρατίας της Εσθονίας. Παιδί ηλικίας 10 ετών και άνω μπορεί να υιοθετηθεί μόνο με τη συγκατάθεσή του.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στην Εσθονία (469 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στην Ελλάδα η ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης είναι τα 15 έτη. Παιδιά ηλικίας μεταξύ 12 και 15 ετών τα οποία έχουν διαπράξει αξιόποινη πράξη έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν κατά της σχετικής διοικητικής απόφασης μετά τη συμπλήρωση του 17ου έτους, το δικαίωμα αυτό ανήκει αποκλειστικά στο παιδί.

Η ελάχιστη ηλικία κατά την οποία ενδιαφερόμενος μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 15 έτη στις εργατικές υποθέσεις, τα 18 έτη στις υποθέσεις ασύλου, μετανάστευσης, διοικητικών κυρώσεων και υγειονομικής περίθαλψης, τα 12 έτη στις υποθέσεις λύσης υιοθεσίας, τα 16 έτη στις υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας και τα 18 έτη σε όλες τις άλλες υποθέσεις, εκτός αν στο παιδί αναγνωρίζεται περιορισμένη δικονομική ικανότητα.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Στην Ελλάδα υπάρχει σε κάθε πρωτοδικείο και κάθε εφετείο ποινικός δικαστής ανηλίκων, ανακριτής ανηλίκων και εισαγγελέας ανηλίκων, οι οποίοι εξειδικεύονται στις ποινικές υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους. Το δικαστήριο ανηλίκων, το οποίο συντίθεται από δικαστές ανηλίκων, εκδικάζει υποθέσεις ανήλικων παραβατών.

Επιπλέον, οι ανήλικοι προστατεύονται από «εταιρείες προστασίας ανηλίκων», οι οποίες συγκροτούνται σε κάθε πρωτοδικείο και στελεχώνονται από δικαστές, εισαγγελείς, κοινωνιολόγους, εκπαιδευτικούς κ.λπ.

Υπάρχουν εξειδικευμένα τμήματα οικογενειακού δικαίου σε κάθε πρωτοδικείο και σε ορισμένα εφετεία. Οι δικαστές που συγκροτούν τα εν λόγω τμήματα ειδικεύονται στο οικογενειακό δίκαιο, υπό την έννοια ότι, όταν δικάζουν ως πολιτικοί δικαστές, δικάζουν αποκλειστικά υποθέσεις οικογενειακού δικαίου. Τα εν λόγω καθήκοντα ανατίθενται για διάστημα 2 έως 4 ετών.

Στη διοικητική δικαιοσύνη δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις ή θεσμοί για το οικογενειακό δίκαιο και τους ανηλίκους.

3. Διεπιστημονικές πτυχές

Οι κοινωνικές υπηρεσίες και τα δικαστήρια οικογενειακών υποθέσεων συνεργάζονται στενά σε όλα τα στάδια. Καταρτίζονται εκθέσεις για τους δικαστές και διεξάγονται συνεδριάσεις με ψυχολόγους, ούτως ώστε οι υποθέσεις να φθάνουν στους δικαστές σε ώριμο στάδιο. Αν χρειαστεί, ο δικαστής μπορεί πάντοτε να ζητήσει τη διενέργεια ειδικής εξέτασης του παιδιού και/ή των γονέων του από επαγγελματία, ούτως ώστε να εξεταστούν διεξοδικά οι συνθήκες διαβίωσης και το οικογενειακό περιβάλλον.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Η βασική δικαστική εκπαίδευση δεν περιλαμβάνει το οικογενειακό δίκαιο ως χωριστή ενότητα από τους άλλους τομείς του δικαίου. Ωστόσο, το οικογενειακό δίκαιο αποτελεί μέρος των μαθημάτων διαρκούς επιμόρφωσης που οργανώνονται από φορείς όπως η Εθνική Σχολή Δικαστών, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, οι δικηγορικοί σύλλογοι, τα πανεπιστήμια κ.λπ. Οι δικαστές και οι εισαγγελείς που ειδικεύονται στον συγκεκριμένο τομέα ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες ευαισθητοποίησης.

Η διασυνοριακή εκπαίδευση εξασφαλίζεται μέσω των συνήθων διαύλων, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κατάρτισης Δικαστικών, της Ακαδημίας Ευρωπαϊκού Δικαίου ή άλλων φορέων ή οργανισμών που ασχολούνται με την κατάρτιση των δικαστικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

5. Βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

Όλα τα μέτρα που λαμβάνονται και όλες οι ενέργειες που πραγματοποιούνται από κρατικούς φορείς ή οργανισμούς, καθώς και από τα δικαστήρια, πρέπει να συνάδουν με την αρχή της προαγωγής του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού. Στα δικαστήρια, εναπόκειται στον δικαστή να πραγματώνει την έννοια αυτή κατά περίπτωση.

6. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Όπως συμβαίνει και με τους ενήλικες, στα παιδιά παρέχονται όλα τα δικαιώματα και ενημερώνονται για όλες τις διαδικασίες στις οποίες είναι δυνατόν να υποβληθούν όταν εμπλέκονται σε ποινική ή αστική υπόθεση. Ειδικά στις ποινικές υποθέσεις, ο εισαγγελέας μπορεί να αναστείλει ποινική διαδικασία, αφού ακούσει το παιδί, αν με τον τρόπο αυτόν είναι δυνατόν να αποφευχθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στην προσωπικότητα του παιδιού.

7. Οικογενειακή ζωή

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι ενδιαφερόμενοι για την υιοθεσία συγκεκριμένου παιδιού πρέπει να υποβάλουν αίτηση στο πρωτοδικείο του τόπου διαμονής του παιδιού, ώστε να απαγγελθεί νόμιμα η υιοθεσία. Οι βιολογικοί γονείς πρέπει να παράσχουν τη συναίνεσή τους για την υιοθεσία του παιδιού τους από τους αιτούντες ενώπιον δικαστή, σε ιδιαίτερο γραφείο. Το παιδί που πρόκειται να υιοθετηθεί, αν έχει συμπληρώσει το δωδέκατο έτος της ηλικίας του, πρέπει επίσης να παράσχει τη συναίνεσή του. Στην ακροαματική διαδικασία πρέπει να καταθέσει μάρτυρας και να βεβαιώσει ότι οι αιτούντες έχουν την ικανότητα να αναλάβουν τη φροντίδα και την ανατροφή του συγκεκριμένου παιδιού, λαμβανομένων υπόψη, μεταξύ άλλων, της εκπαίδευσης και των οικονομικών πόρων τους. Τα ανωτέρω ισχύουν και ως προς τις διεθνείς υιοθεσίες. Η εν λόγω διαδικασία ορίζεται στα άρθρα 1542 και επόμενα του ελληνικού Αστικού Κώδικα και στο άρθρο 800 του ελληνικού Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Γίνεται διάκριση μεταξύ της υιοθεσίας ανηλίκων και της υιοθεσίας ενηλίκων. Η υιοθεσία ενηλίκων αποτελεί εξαιρετική περίπτωση και αφορά μόνο συγγενείς έως και τον τέταρτο βαθμό (δηλαδή έως και ξαδέλφια) (άρθρο 1579 του ελληνικού Αστικού Κώδικα). Επιπλέον, οι έγγαμοι ενήλικες μπορούν να υιοθετηθούν μόνο με τη συναίνεση του/της συζύγου τους (άρθρο 1583 του ελληνικού Αστικού Κώδικα).

Αρμόδιο για την εκδίκαση τόσο των εθνικών όσο και των διεθνών υποθέσεων υιοθεσίας είναι το πολυμελές πρωτοδικείο του τόπου διαμονής του παιδιού (άρθρο 800 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας). Ειδικά για τις διεθνείς υιοθεσίες, υπάρχει επίσης η Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών, η οποία υπάγεται στο ελληνικό Υπουργείο Εργασίας (άρθρο 19 του νόμου 3868/2010).

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στην Ελλάδα (326 Kb)

Το άρθρο 12 του ισπανικού συντάγματος ορίζει ως ηλικία ενηλικίωσης των Ισπανών πολιτών την ηλικία των 18 ετών. Στην Ισπανία, ως ανήλικοι/παιδιά θεωρούνται όλοι όσοι δεν έχουν ακόμη συμπληρώσει την ηλικία των 18 ετών.

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

• Στην Ισπανία, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 18 έτη.
• Μόνο τα χειράφετα παιδιά μπορούν να ασκήσουν αγωγή με το δικό τους όνομα. Γενικά, η χειραφεσία επέρχεται στην ηλικία των 18 ετών· μπορεί να επέλθει στην ηλικία των 16 ετών, βάσει δικαστικής άδειας, γονικής άδειας ή γάμου. Σε ορισμένες περιφέρειες, η χειραφεσία μπορεί να επέλθει στην ηλικία των 14 ετών.
• Σύμφωνα με τον νόμο για τη ρύθμιση της ποινικής ευθύνης των ανηλίκων, στην Ισπανία η ελάχιστη ηλικία ποινικής ευθύνης είναι τα 14 έτη. Τα μέτρα που επιβάλλονται σε παιδιά τα οποία δεν έχουν συμπληρώσει την ελάχιστη ηλικία ποινικής ευθύνης (τα 14 έτη στην Ισπανία) είναι εκούσιου χαρακτήρα ή εμπίπτουν στο πεδίο της τοποθέτησης υπό μέριμνα.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

• Δικαστήρια ανηλίκων: Σύμφωνα με τον οργανικό νόμο 5/2000, της 12ης Ιανουαρίου, για τη ρύθμιση της ποινικής ευθύνης των ανηλίκων, τα ποινικά αδικήματα και τα πταίσματα που διαπράττονται από πρόσωπα ηλικίας από 14 έως 18 ετών εκδικάζονται από ειδικευμένα δικαστήρια, που ονομάζονται «Juzgados de menores» (δικαστήρια ανηλίκων). Οι ποινικές δίκες κατά ανήλικων παραβατών διεξάγονται από ειδικευμένους δικαστές/εισαγγελείς.

Η εισαγγελία επιφορτίζεται με την προάσπιση των δικαιωμάτων των ανηλίκων που αναγνωρίζονται από τον νόμο. Τα μέτρα που είναι δυνατόν να επιβληθούν σε βάρος ανήλικου παραβάτη ηλικίας μεταξύ 14 και 18 ετών προβλέπονται σε ειδικό νόμο (τον οργανικό νόμο 5/2000, της 12ης Ιανουαρίου, για τη ρύθμιση της ποινικής ευθύνης των ανηλίκων).

Αν ο δράστης είναι ηλικίας κάτω των δεκατεσσάρων ετών, δεν εφαρμόζεται ο προαναφερόμενος οργανικός νόμος για τη ρύθμιση της ποινικής ευθύνης των ανηλίκων, αλλά οι ειδικές διατάξεις του αστικού κώδικα και η λοιπή ισχύουσα νομοθεσία.

• Οι υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται παιδιά ως θύματα ή ως μάρτυρες εκδικάζονται από τα τακτικά δικαστήρια, αλλά ο νόμος προβλέπει ειδικές εγγυήσεις για την προστασία των παιδιών, ανάλογα με την ηλικία τους· για παράδειγμα, οι καταθέσεις των πλέον ευάλωτων παιδιών παρέχονται σε εξειδικευμένο ψυχολόγο και καταγράφονται, ούτως ώστε να αποφεύγεται η ανάγκη επανάληψής τους ενώπιον του δικαστηρίου και, σε κάθε περίπτωση, να αποφεύγεται η αυτοπρόσωπη αντιπαράθεση μεταξύ του παιδιού και του κατηγορουμένου.

• Αστική δικαιοσύνη: Οι αστικές αξιώσεις των παιδιών εκδικάζονται από τα τακτικά αστικά δικαστήρια (τα «Juzgados de Primera Instancia» — πρωτοδικεία) βάσει της πολιτικοδικονομικής νομοθεσίας, ενώ λειτουργούν και ειδικευμένα αστικά δικαστήρια που δικάζουν αποκλειστικά υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, τα οποία ονομάζονται «Juzgados de Familia».

Η εισαγγελία δικαιούται να συμμετέχει στις αστικές δίκες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά ή άτομα με αναπηρία, έως ότου διοριστεί για αυτά επίτροπος.

Μολονότι οι ανήλικοι δεν έχουν γενικά την ικανότητα να κινούν αστικές δίκες αυτοδύναμα, ο νόμος προβλέπει ότι, αν μέτρο ενδέχεται να επηρεάσει τα συμφέροντά τους και είναι επαρκώς ώριμοι, πρέπει να ακούγονται, σε κάθε δε περίπτωση διαθέτουν το δικαίωμα ακρόασης αν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 12 ετών.

Εξάλλου, στις υποθέσεις δικαστικού χωρισμού ή διαζυγίου, το δικαστήριο πάντοτε λαμβάνει υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Οι ακόλουθες αποτελούν διοικητικές διαδικασίες που μπορεί να αφορούν παιδιά: προστασία του παιδιού, υιοθεσία, άσυλο, μετανάστευση, υγεία, εκπαίδευση, διοικητικές κυρώσεις.

3. Νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά

Κατά τρόπο γενικό και για ολόκληρη την επικράτεια της χώρας, προκειμένου να αποφεύγονται καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν ανηλίκους, ο οργανικός νόμος 1/1996, της 15ης Ιανουαρίου, για τη νομική προστασία των ανηλίκων (στο εξής: LOPJM) ορίζει ότι στις δικαστικές και τις διοικητικές διαδικασίες η εμφάνιση και η εξέταση ανηλίκων πραγματοποιούνται κατά προτεραιότητα και με τρόπο που συνάδει με την κατάσταση και την ηλικιακή ανάπτυξή τους, με τη βοήθεια, όταν απαιτείται, ειδικευμένων επαγγελματιών ή εμπειρογνωμόνων, με σεβασμό της ιδιωτικότητάς τους και με χρήση γλώσσας κατανοητής από αυτούς, με διαδικασία προσιτή και προσαρμοσμένη στην κατάστασή τους, κατόπιν ενημέρωσής τους τόσο για το περιεχόμενο των ερωτήσεων όσο και για τις συνέπειες των απαντήσεών τους, και τηρουμένων απαρέγκλιτα όλων των δικονομικών και διαδικαστικών εγγυήσεων.

• Ποινική δικαιοσύνη: Εφαρμόζονται διαφορετικά νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής ανάλογα με την περίπτωση, και συγκεκριμένα ανάλογα με το αν στην υπόθεση εμπλέκεται παιδί ως θύμα ή παιδί ως δράστης.
• Αστική δικαιοσύνη: Ο ενάγων μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο την επιβολή ασφαλιστικών μέτρων. Κατά γενικό κανόνα, τα παιδιά δεν μπορούν να ζητήσουν από το δικαστήριο την επιβολή ασφαλιστικών μέτρων με το δικό τους όνομα, αλλά χρειάζονται τη συνδρομή του νόμιμου αντιπροσώπου τους.

Όταν εμπλέκονται παιδιά σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, ασφαλιστικά μέτρα λαμβάνονται κατά κανόνα πριν από την έκδοση της απόφασης στην κύρια υπόθεση, με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον των θιγόμενων παιδιών, για να ρυθμιστεί προσωρινά η επιμέλεια, η διατροφή και η επικοινωνία με τα παιδιά, να διαταχθούν προσωρινά μέτρα οικονομικής στήριξης κ.λπ.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

Η ισπανική νομοθεσία περιλαμβάνει ορισμένες σημαντικές διατάξεις για την περαιτέρω διευκόλυνση της άσκησης των δικαιωμάτων των ανηλίκων, ενώ, επιπλέον, θεσπίζει κατάλληλο νομικό πλαίσιο για τους αλλοδαπούς ανηλίκους, βάσει του οποίου οι αλλοδαποί ανήλικοι που βρίσκονται στην Ισπανία, ανεξαρτήτως της διοικητικής κατάστασής τους, διαθέτουν δικαιώματα σε εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και κοινωνικές υπηρεσίες υπό τους ίδιους όρους με τους Ισπανούς ανηλίκους. Όσον αφορά τους ανηλίκους που τελούν υπό την προστασία δημόσιων ιδρυμάτων, η αναγνώριση της ασφαλιστικής κάλυψης της υγειονομικής περίθαλψής τους πραγματοποιείται αυτεπαγγέλτως.

Οι δημόσιες αρχές υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την προστασία και τον σεβασμό των νόμιμων δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων, όπως των ασυνόδευτων ανήλικων, αυτών που χρειάζονται διεθνή προστασία, των παιδιών με αναπηρία και των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, παιδικής πορνογραφίας ή εμπορίας ανθρώπων.

Ο LOPJM κατοχυρώνει, ως κατευθυντήρια αρχή της διοικητικής δράσης, την προστασία των παιδιών από κάθε μορφής βία, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, της ενδοοικογενειακής βίας, της βίας με βάση το φύλο, της εμπορίας ανθρώπων και του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Η προστασία των παιδιών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί έναν από τους πυλώνες του νέου νόμου για την προστασία των παιδιών και των εφήβων, που δημοσιεύθηκε στις 28 Ιουλίου 2015.

Σχετικές αρμοδιότητες έχουν ανατεθεί στα Γραφεία Υποστήριξης Θυμάτων, τα οποία αποτελούν μονάδες που υπάγονται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ή στις αυτόνομες κοινότητες. Τα εν λόγω γραφεία εξετάζουν ατομικά τα θύματα για να διαπιστώσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας τους και βοηθούν τα θύματα στον νομικό, τον ψυχολογικό και τον κοινωνικό τομέα, με στόχο την ελαχιστοποίηση της πρωτογενούς και την αποφυγή δευτερογενούς θυματοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, παρέχονται ειδικές υπηρεσίες υποστήριξης των παιδιών.

Όσον αφορά τη συμμετοχή των παιδιών σε δικαστικές διαδικασίες, η ισπανική νομοθεσία αναγνωρίζει στους ανηλίκους δικαίωμα ακρόασης σε κάθε υπόθεση, χωρίς διακρίσεις λόγω ηλικίας, αναπηρίας ή άλλων περιστάσεων, τόσο στις διαδικασίες οικογενειακού δικαίου όσο και σε κάθε άλλη διοικητική διαδικασία, δικαστική διαδικασία ή διαδικασία διαμεσολάβησης η οποία αφορά τον ανήλικο και μπορεί να οδηγήσει σε απόφαση που θα επηρεάσει την προσωπική, οικογενειακή ή κοινωνική του σφαίρα, οι δε απόψεις του ανηλίκου λαμβάνονται δεόντως υπόψη, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του. Ως εκ τούτου, στο παιδί πρέπει να παρέχονται οι πληροφορίες που θα του επιτρέψουν την άσκηση του εν λόγω δικαιώματός του, σε γλώσσα κατανοητή και σε μορφή απλή και προσαρμοσμένη στην κατάστασή του.

Η αρχή του «βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού» αποτελεί προτεραιότητα ως ουσιαστικό δικαίωμα, ως γενική ερμηνευτική αρχή και ως δικονομικός κανόνας. Η ισπανική νομοθεσία (LOPJM) επιβάλλει τη λήψη κάθε μέτρου αναγκαίου προς το συμφέρον του παιδιού και εγγυάται ιδίως την προστασία της ιδιωτικότητας του παιδιού.

Κατά γενική αρχή, το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού πρέπει να αξιολογείται και να καθορίζεται ατομικά για κάθε παιδί, λαμβανομένων υπόψη όλων των προσωπικών περιστάσεών του.

Ο ορισμός του «βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού» και τα κριτήρια που το καθορίζουν ρυθμίζονται και εξειδικεύονται στο άρθρο 2 του LOPJM.

5. Παρακολούθηση και εκτέλεση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Παιδί ως δράστης: Απώτερος στόχος των διατάξεων για την ποινική αντιμετώπιση των παιδιών είναι η επανένταξή τους στην κοινωνία. Η επανένταξη αυτή πρέπει να διευκολύνεται με εκπαιδευτικά μέτρα και εξειδικευμένο προσωπικό. Η απονομή φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης μετά τη δίκη αποτελεί σε μεγάλο βαθμό αρμοδιότητα των αυτόνομων κοινοτήτων, οι οποίες έχουν την πρωταρχική ευθύνη για τα αναγκαία αναμορφωτικά μέτρα, μέτρα παροχής κοινωφελούς εργασίας ή εκπαιδευτικά μέτρα.

Παιδί ως θύμα: Στα παιδιά που πέφτουν θύματα ποινικών αδικημάτων παρέχονται κοινωνικές υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις περιστάσεις της εκάστοτε υπόθεσης.

Αστική δικαιοσύνη:

Τα παιδιά μπορούν να είναι διάδικος αστικής δίκης και, επομένως, οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις τούς κοινοποιούνται και τα παιδιά μπορούν να ζητήσουν την εκτέλεση δικαστικής απόφασης, πάντοτε μέσω του νόμιμου αντιπροσώπου τους (δεδομένου ότι δεν διαθέτουν δικαιοπρακτική ικανότητα), εκτός αν είναι χειράφετα.

Παιδί ως εναγόμενος: Τα παιδιά είναι δυνατόν να ευθύνονται για την παράβαση σύμβασης που έχουν συνάψει, περίπτωση κατά την οποία ευθύνονται με τη δική τους περιουσία.

6. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το ισπανικό δίκαιο, το καθεστώς πρόσβασης σε μέσα έννομης προστασίας, για παράδειγμα σε μέτρα διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού σε περίπτωση σύγκρουσης των συμφερόντων του παιδιού με αυτά των γονέων του, είναι το ίδιο σε όλη την επικράτεια.

Ποινική δικαιοσύνη:

Προσφυγή σε περίπτωση απόφασης μη άσκησης δίωξης: Στην Ισπανία ισχύει ένα ιδιαίτερα ευρύ νομικό πλαίσιο προστασίας των ανήλικων θυμάτων, το οποίο ορίζεται στον νόμο 4/15.

Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα ενημέρωσης, πρόσβασης σε μηχανισμούς καταγγελίας, δικαστικής προσφυγής ή δικαστικού ελέγχου, καθώς και δικαίωμα να αξιώσουν αποζημίωση/αποκατάσταση κατά τη διάρκεια ή μετά την ποινική εκδίκαση της υπόθεσης στην οποία ήταν το θύμα. Σε κάθε παιδί που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους παρέχεται δικαίωμα δωρεάν νομικής συνδρομής.

Αστική δικαιοσύνη:

Για την υπεράσπιση και διασφάλιση των δικαιωμάτων του, το παιδί μπορεί:

• να ζητήσει την προστασία και επιμέλεια του αρμόδιου δημόσιου φορέα
• να ενημερώσει τον εισαγγελέα για την περίπτωση
• να υποβάλει καταγγελία στον Διαμεσολαβητή
• να ζητήσει τους διαθέσιμους κοινωνικούς πόρους δημόσιων αρχών
• να ζητήσει δωρεάν νομική συνδρομή και τον διορισμό συνηγόρου
• να υποβάλει προσωπική καταγγελία στην Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Στην περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, ο νόμος προβλέπει τον διορισμό δικαστικού επιτρόπου.

Οι διοικητικές αποφάσεις με αντικείμενο την προστασία ανηλίκου μπορούν να προσβληθούν στα πολιτικά δικαστήρια.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στην Ισπανία (606 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του ανηλίκου

Σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο, οι ανήλικοι κάτω των 18 ετών δεν έχουν δικαιοπρακτική ικανότητα. Κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους πρέπει να εκπροσωπούνται από τους νόμιμους αντιπροσώπους τους (συνήθως τους γονείς τους). Οι ανήλικοι πρέπει να συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις που τους αφορούν και τους επηρεάζουν, ανάλογα με την ηλικία και την ικανότητα ορθής κρίσης τους.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Αρμόδιο για τις υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους είναι εξειδικευμένο προσωπικό, ιδίως οι ειδικοί δικαστές του δικαστηρίου ανηλίκων (tribunal pour enfants). Η Υπηρεσία Κοινωνικής Μέριμνας Νέων (Protection judiciaire de la jeunesse) και οι αρμόδιες ενώσεις μπορούν να παρεμβαίνουν στις διαδικασίες που αφορούν ανηλίκους.

Ο νόμος ορίζει ότι ανήλικος μπορεί να συγκρουστεί με τους γονείς του. Σ’ αυτήν την περίπτωση, μπορεί να οριστεί ως ειδικός αντιπρόσωπος (administrateur ad hoc) ένα ανεξάρτητο πρόσωπο.

Σε ποινικές υποθέσεις, ο ανήλικος έχει το δικαίωμα να συμβουλεύεται δικηγόρο χωρίς να απαιτείται η άδεια των γονέων του. Η νομική συνδρομή παρέχεται δωρεάν. Ο δικηγόρος θεωρείται ως η πρώτη πηγή πρόσβασης σε πληροφορίες και ο ρόλος του είναι να συνδράμει και να προστατεύει τον ανήλικο. Μπορεί να ζητήσει την εκδίκαση κεκλεισμένων των θυρών, την τοποθέτηση του ανηλίκου κατά τρόπο ώστε να μην βλέπει τον κατηγορούμενο, την αντικατάσταση κάθε επιπλέον ιατρικής εξέτασης από την επανεξέταση του φακέλου και την παράλειψη ορισμένων ανακριτικών πράξεων (π.χ. της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης).

- Εφόσον ο ανήλικος είναι ύποπτος ή κατηγορούμενος, αν κάποιο δικαίωμά του δεν γίνει σεβαστό η διαδικασία μπορεί να διακοπεί και ο ανήλικος να αφεθεί ελεύθερος. Η κράτηση ανηλίκου κάτω των 10 ετών δεν επιτρέπεται παρά μόνο υπό την επίβλεψη ειδικά καταρτισμένων επαγγελματιών και μόνο σε καταστήματα που προορίζονται για ανηλίκους.

- Εφόσον ο ανήλικος είναι μάρτυρας σε μια υπόθεση, οι δικαστές και οι αξιωματικοί της δικαστικής αστυνομίας λαμβάνουν υπόψη την ευάλωτη θέση του. Οι ανήλικοι κάτω των 16 ετών δεν δίνουν όρκο.

– Τα ανήλικα θύματα απολαύουν ειδικής προστασίας. Επιπλέον, εάν ο ανήλικος υποβάλει δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής σε δίκη, μπορεί να ζητήσει αποζημίωση για τη ζημία που υπέστη. Αν ο καταδικασθείς δεν είναι φερέγγυος, το θύμα μπορεί να λάβει αποζημίωση από ταμείο εγγύησης για τα θύματα (ανάλογα με την περίπτωση), από την επιτροπή αποζημίωσης των θυμάτων αξιόποινων πράξεων (Commission d’indemnisation des victimes d’infractions - CIVI) και/ή από την υπηρεσία συνδρομής των θυμάτων αξιόποινων πράξεων ως προς την είσπραξη μη καταβληθέντων ποσών (SARVI).

Σε αστικές υποθέσεις ο ανήλικος πρέπει γενικά να εκπροσωπείται από τον νόμιμο αντιπρόσωπό του. Αν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ του ανηλίκου και των γονέων του, διορίζεται ειδικός αντιπρόσωπος. Οι γονείς έχουν στη διάθεσή τους δεκαπέντε ημέρες για να προσφύγουν κατά του διορισμού του ειδικού αντιπροσώπου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο νόμος προβλέπει ρητά ότι ο ανήλικος μπορεί να ενεργεί αυτόνομα [ιδίως ως προς μέτρα στήριξης και αποκατάστασης (assistance éducative) για τους ανηλίκους που διατρέχουν κίνδυνο, ως προς αιτήσεις για την έκδοση πράξης με την οποία βεβαιώνεται πασίδηλο γεγονός (acte de notoriété) για την απόδειξη του δεσμού γονέα και τέκνου, αιτήσεις χειραφέτησης, αιτήσεις για τον καθορισμό της ιθαγένειας για ασυνόδευτους αλλοδαπούς ανηλίκους).

3. Νόμοι και μέτρα για την επίσπευση των προθεσμιών σε υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι

Σε ποινικές υποθέσεις ο εισαγγελέας μπορεί να διατάξει την άμεση εμφάνιση ενώπιον του δικαστηρίου ανηλίκων, ώστε η ακρόαση να πραγματοποιηθεί σε χρόνο που κυμαίνεται από δέκα ημέρες έως δύο μήνες. Η διαδικασία αυτή είναι δυνατή μόνο αν η διερεύνηση των πραγματικών περιστατικών δεν είναι πλέον αναγκαία και για συγκεκριμένα αδικήματα, ανάλογα με την ηλικία του ανηλίκου και την ποινή που επισύρει το αδίκημα. Ωστόσο, η παράσταση στο δικαστήριο σε επισπευσμένο χρόνο επιτρέπει στον εισαγγελέα να διατάξει τη διεξαγωγή ακρόασης ενώπιον του δικαστηρίου ανηλίκων εντός τριών μηνών.

Σε αστικές υποθέσεις δεν υπάρχει ειδική διάταξη για την επίσπευση των διαδικασιών σε πρώτο βαθμό στις υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους, αλλά όταν ασκείται έφεση κατά απόφασης του δικαστηρίου ανηλίκων, ο νόμος ορίζει ότι η υπόθεση θα πρέπει να εξετάζεται κατά προτεραιότητα.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και υπέρτερο συμφέρον του παιδιού

Το συμφέρον του ανηλίκου αποτελεί ζήτημα πρώτιστης σημασίας στις δικαστικές διαδικασίες που αφορούν παιδιά. Ο νόμος αναφέρει συχνά ότι ο δικαστής πρέπει να αιτιολογεί τις αποφάσεις του με βάση το βασικό κριτήριο της προστασίας των συμφερόντων των ανήλικων παιδιών. Πρέπει να λαμβάνει υπόψη την οικογενειακή, κοινωνική και οικονομική κατάσταση του παιδιού και τις γνώμες που διατυπώνει το παιδί. Ωστόσο, δεν υπάρχει πρωτόκολλο ή κανονιστικό έγγραφο που να προσδιορίζει το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού.

Σε ποινικές υποθέσεις, η δικαστική αρχή ειδοποιείται από τις περιφερειακές αρχές όταν ένας ανήλικος είναι προδήλως ή τεκμαίρεται ότι είναι θύμα κακοποίησης. Όταν ο ανήλικος έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, ο εισαγγελέας πρέπει να ενημερώσει αμέσως τον δικαστή ανηλίκων και να ζητήσει τη λήψη μέτρων στήριξης και αποκατάστασης.

Οι υποχρεώσεις ως προς το επαγγελματικό απόρρητο δεν ισχύουν σε περιπτώσεις κακοποίησης ή υλικής στέρησης ανηλίκου. Πολλά εγκλήματα κατά ανηλίκου υπόκεινται σε μακρύτερη παραγραφή, η οποία αρχίζει να τρέχει μόνο από την ενηλικίωση του θύματος. Η ακρόαση ανήλικου κατηγορούμενου διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών. Απαγορεύεται συνολικά η δημοσιοποίηση του περιεχομένου της ακρόασης.

Σε αστικές υποθέσεις, ο δικαστής ανηλίκων είναι υπεύθυνος για τη λήψη μέτρων στήριξης και αποκατάστασης εφόσον ο ανήλικος βρίσκεται σε κίνδυνο. Εξάλλου, ο αστικός κώδικας απονέμει ευρείες αρμοδιότητες στον δικαστή οικογενειακών υποθέσεων, ο οποίος πρέπει να διασφαλίζει, «ιδίως, την προστασία των συμφερόντων των ανήλικων παιδιών».

5. Εκτέλεση αποφάσεων που αφορούν ανηλίκους

Σε ποινικές υποθέσεις, οι γονείς και ο δικηγόρος του ανηλίκου εμπλέκονται άμεσα στην εφαρμογή οποιουδήποτε μέτρου. Ορισμένα μέτρα μπορούν να διαταχθούν από τον δικαστή ανηλίκων ή από τον ανακριτή κατά το στάδιο της ανάκρισης (για τους ανηλίκους από 10 έως 18 ετών: μέτρα τοποθέτησης σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ίδρυμα, επιτηρούμενη ελευθερία, υποχρέωση σε αποκατάσταση των αποτελεσμάτων της πράξης του (réparation) και εκπαιδευτική ή εργασιακή δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας (activité de jour)· για τους ανηλίκους από 13 έως 18 ετών: προσωρινή κράτηση, επιβολή περιοριστικών όρων, κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική παρακολούθηση).

Το δικαστήριο ανηλίκων μπορεί, με απόφασή του, να διατάξει την επιστροφή ανηλίκου ηλικίας από 10 έως 18 ετών στην οικογένειά του, την αποκατάσταση των αποτελεσμάτων της πράξης του, την αναστολή εκτέλεσης της ποινής του υπό όρους, εκπαιδευτικές ή εργασιακές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της ημέρας, μέτρα τοποθέτησης σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ίδρυμα ή τη θέση του ανηλίκου υπό δικαστική προστασία. Για τους ανηλίκους από 13 έως 18 ετών, μπορεί επίσης να τους απευθύνει επίπληξη ή επίσημη προειδοποίηση, να διατάξει διαμεσολάβηση και αποκατάσταση των αποτελεσμάτων της πράξης τους, εκπαιδευτική ή εργασιακή δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας (η οποία, στην περίπτωση ανηλίκων από 16 έως 18 ετών, μπορεί να συνίσταται σε εργασίες υπέρ του δημοσίου συμφέροντος), επιτηρούμενη ελευθερία ή τη θέση του ανηλίκου υπό δικαστική προστασία. Σε ανηλίκους από 10 έως 18 ετών μπορεί να επιβληθεί ποινή που συνίσταται στα ακόλουθα: απαγόρευση εισόδου σε ορισμένους χώρους, απαγόρευση συνάντησης ορισμένων προσώπων, τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια ή ίδρυμα και, ως έσχατη λύση για τους ανηλίκους άνω των 13 ετών, στέρηση της ελευθερίας (στην πτέρυγα ανηλίκων σωφρονιστικού καταστήματος ή σε ειδικό σωφρονιστικό κατάστημα ανηλίκων· απαιτείται η παρουσία ειδικευμένων εκπαιδευτικών).

Σε αστικές υποθέσεις, οι αποφάσεις σχετικά με τη γονική μέριμνα, τη διατροφή ή την προστασία των ανηλίκων που βρίσκονται σε κίνδυνο είναι άμεσα εκτελεστές. Ανάλογα με την ικανότητα ορθής κρίσης του ανηλίκου, στις περισσότερες περιπτώσεις την εκτέλεση της απόφασης αναλαμβάνουν οι γονείς. Σε περίπτωση σύγκρουσης με τους γονείς και σε περιπτώσεις στις οποίες το δικαστήριο δεν έχει ήδη αποφανθεί επί του θέματος (π.χ. διορίζοντας κηδεμόνα), υπεύθυνος για την εκτέλεση των μέτρων που είναι προς το συμφέρον του ανηλίκου είναι ο ειδικός αντιπρόσωπος.

6. Υιοθεσία

Η υιοθεσία έχει διάφορα στάδια: λήψη άδειας υιοθεσίας, αντιστοίχιση παιδιού και υιοθετούντος και ενθάρρυνση της μεταξύ τους σχέσης και δικαστική διαδικασία με την οποία δημιουργείται ο δεσμός γονέα και τέκνου. Υπάρχουν δύο είδη υιοθεσίας στη Γαλλία: η απλή υιοθεσία (με την οποία διατηρούνται οι δεσμοί με τους βιολογικούς γονείς του παιδιού) και η πλήρης υιοθεσία (μόνο για παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών, με την οποία οι βιολογικοί γονείς υποκαθίστανται από τους θετούς γονείς στον δεσμό γονέα και τέκνου).

Το πολυμελές πρωτοδικείο είναι αρμόδιο και για τα δύο αυτά είδη υιοθεσίας. Η υιοθεσία εγκρίνεται μόνο εφόσον συνάδει με τα συμφέροντα του ανηλίκου. Οι ανήλικοι άνω των 13 ετών πρέπει να συναινέσουν στην υιοθεσία τους.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Γαλλία (749 Kb)

Iκανότητα δικαίου των παιδιών

Τα παιδιά στην Κροατία διαθέτουν ικανότητα δικαίου (ικανότητα να είναι υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων) και ικανότητα διαδίκου (ικανότητα να είναι ενάγοντες ή εναγόμενοι σε δικαστικές διαδικασίες). Τα παιδιά αποκτούν δικαιοπρακτική ικανότητα (ικανότητα σύναψης συμβάσεων και παραγωγής έννομων αποτελεσμάτων έχουν κανονικά από την ηλικία των 18 ετών) μόνο εάν παντρευτούν, γίνουν γονείς (από την ηλικία των 16 ετών) ή συνάψουν συμβάσεις εργασίας (από την ηλικία των 15 ετών).

Πρόσβαση σε ειδικές διαδικασίες

Οι ακόλουθοι φορείς μπορούν να συμμετέχουν σε ποινικές δίκες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά:

• ο Συνήγορος του Παιδιού (pravobranitelj za djecu)·
• εξειδικευμένοι αστυνομικοί στο Υπουργείο Εσωτερικών, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί να εργάζονται με παιδιά που είναι θύματα ή δράστες αξιόποινων πράξεων·
• τα δικαστήρια και οι δικαστές ανηλίκων σε ποινικές δίκες όπου εμπλέκονται παιδιά
• εισαγγελείς ανηλίκων στους κόλπους της εισαγγελίας·
• εξειδικευμένοι δικηγόροι στις διαδικασίες όπου εμπλέκονται παιδιά, οι οποίοι διορίζονται από τον πρόεδρο του δικαστηρίου, κατά περίπτωση, από τον κατάλογο του Δικηγορικού Συλλόγου Κροατίας (Hrvatska odvjetnička komora) (συνήθως ως συνήγοροι υπεράσπισης)·
• κοινωνικοί λειτουργοί, οι οποίοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις ποινικές δίκες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά·
• ειδικές κλινικές και νοσοκομεία για παιδιά
• πολυάριθμες εξειδικευμένες ΜΚΟ, μη νομικοί σύμβουλοι (στα δικαστήρια ανηλίκων και την εισαγγελία), εθελοντές κλπ.

Η συμμετοχή παιδιών και ανηλίκων (ηλικίας έως 23 ετών) στις δικαστικές διαδικασίες σε περιπτώσεις όπου έχουν διαπράξει ποινικό αδίκημα ρυθμίζεται από τον νόμο περί δικαστηρίων ανηλίκων (Zakon o sudovima za mladež).

Τα δημοτικά δικαστήρια (općinski sudovi) διεξάγουν αστικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών που αφορούν παιδιά, διότι δεν έχουν συσταθεί ειδικά δικαστήρια για την εκδίκαση αποκλειστικά διαφορών όπου εμπλέκονται παιδιά και ανήλικοι. Τα δημοτικά δικαστήρια είναι αρμόδια σε πρώτο βαθμό για την εκδίκαση υποθέσεων διατροφής, υποθέσεων που αφορούν την ύπαρξη ή την ανυπαρξία γάμου, την ακύρωση γάμου και το διαζύγιο, την αναγνώριση ή την αμφισβήτηση πατρότητας ή μητρότητας, καθώς και την επιμέλεια των τέκνων και τη γονική μέριμνα.

Τα κέντρα κοινωνικής μέριμνας (Centri za socijalnu skrb) είναι δημόσιοι φορείς που λειτουργούν για την προστασία και τη στήριξη των παιδιών και τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τις δικαστικές αποφάσεις. Στις δικαστικές διαδικασίες, τα κέντρα κοινωνικής μέριμνας μπορούν να έχουν το νομικό καθεστώς διαδίκου ή να συμμετέχουν ως παρεμβαίνοντες. Δεδομένου ότι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία των παιδιών στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών, τα κέντρα αυτά έχουν διάφορες ευκαιρίες να υποστηρίξουν το υπέρτερο συμφέρον των παιδιών.

Ο Συνήγορος του Παιδιού αποτελεί ανεξάρτητη αρχή που λογοδοτεί αποκλειστικά στο Κοινοβούλιο και είναι επιφορτισμένη με την υποχρέωση προστασίας, παρακολούθησης και προώθησης των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των παιδιών.

Δεν έχουν συσταθεί χωριστά δικαστήρια ή φορείς που να ασχολούνται αποκλειστικά με τα δικαιώματα των παιδιών και των ανηλίκων σε διοικητικές διαδικασίες. Τα υφιστάμενα διοικητικά δικαστήρια (upravni sudovi) έχουν γενική αρμοδιότητα να επιλύουν όλες τις διοικητικές διαφορές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στις οποίες εμπλέκονται παιδιά/ανήλικοι.

Όλες οι αρμόδιες αρχές που συμμετέχουν σε ποινικές δίκες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά ή ανήλικοι ως θύματα ή κατηγορούμενοι πρέπει να αναλαμβάνουν επειγόντως δράση για την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων τους το συντομότερο δυνατόν. Σύμφωνα με τον νόμο περί δικαστηρίων ανηλίκων (Zakon o sudovima za mladež), οι ποινικές δίκες κατά ανηλίκων ή νεαρών ενηλίκων ή σε περιπτώσεις νομικής προστασίας παιδιών είναι επείγουσες και πρέπει να κινούνται —και οι σχετικές αποφάσεις να λαμβάνονται— χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Οι δικαστικές διαδικασίες κατά ανήλικων παραβατών και οι έρευνες και διαδικασίες που κινούνται από την αστυνομία και τους εισαγγελείς είναι επείγουσες.

Οι καθυστερήσεις στην εκτέλεση των ποινών που επιβάλλονται σε ανηλίκους πρέπει να περιορίζονται στο ελάχιστο, και εναπόκειται στο δικαστήριο να κινεί την εν λόγω διαδικασία χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση αφού η δικαστική απόφαση καταστεί τελεσίδικη και εφόσον δεν υπάρχουν νομικά εμπόδια για την εκτέλεσή της.

Οι δίκες κατά τις οποίες λαμβάνονται αποφάσεις για τα ατομικά δικαιώματα του παιδιού είναι επείγουσες και η πρώτη δικάσιμος διεξάγεται εντός δεκαπέντε ημερών από την ημερομηνία έναρξης της δίκης. Οι αποφάσεις σε δίκες ασφαλιστικών μέτρων, γονικής μέριμνας και προσωπικής επικοινωνίας με το παιδί, καθώς και οι αποφάσεις για την επιστροφή παιδιού, πρέπει να εκδίδονται και να δημοσιεύονται εντός τριάντα ημερών από την ημερομηνία έναρξης της δίκης. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο εκδίδει και δημοσιεύει την απόφασή του εντός τριάντα ημερών από την ημερομηνία κατάθεσης του ένδικου μέσου.

Σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Zakon o kaznenom postupku), όταν το θύμα είναι παιδί ή ανήλικος, έχει δικαίωμα ακρόασης, κατάθεσης και συμμετοχής στην ποινική δίκη. Επιπλέον, τα παιδιά ή οι ανήλικοι δικαιούνται να ενημερώνονται για τα σχετικά πραγματικά περιστατικά, να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με το ποινικό αδίκημα και την ποινική δίκη, και να ασκούν ένδικα μέσα. Έχουν το δικαίωμα να υποβάλλουν ερωτήσεις σε υπόπτους, μάρτυρες και πραγματογνώμονες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας στο ακροατήριο του δικαστηρίου, και να υποβάλλουν τις παρατηρήσεις και τις εξηγήσεις τους σχετικά με τις εν λόγω καταθέσεις.

Στην πράξη, οι ειδικοί που συμμετέχουν σε δίκες για την προστασία ανηλίκων αξιολογούν το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού και μπορούν να προτείνουν μέτρα προστασίας του παιδιού στο δικαστήριο. Η αξιολόγηση του υπέρτερου συμφέροντος του παιδιού βασίζεται στις αρχές και τις μεθόδους εργασίας των κοινωνικών λειτουργών, των ψυχολόγων, των εκπαιδευτικών και άλλων.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών, το δικαστήριο μπορεί να διορίσει ειδικό εκπρόσωπο για το παιδί σε περιπτώσεις όπου ο ασκών τη γονική μέριμνα δεν είναι εξουσιοδοτημένος να εκπροσωπεί το παιδί λόγω σύγκρουσης συμφερόντων. Ο εν λόγω εκπρόσωπος είναι συνήθως δικηγόρος με σχετική πείρα σε διαδικασίες που αφορούν παιδιά. Ειδικοί εκπρόσωποι μπορούν να διορίζονται σε ορισμένες δικαστικές διαδικασίες που αφορούν την κράτηση παιδιού ή ανηλίκου, το διαζύγιο και την υιοθεσία, καθώς και σε υποθέσεις που αφορούν την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και συμφερόντων του παιδιού.

Η προστασία του υπέρτερου συμφέροντος του παιδιού είναι μία από τις αρχές που κατοχυρώνονται στο Κροατικό Σύνταγμα, όπου, μεταξύ άλλων, προβλέπεται ότι οι γονείς φέρουν την ευθύνη για την ανατροφή, την ευημερία και την εκπαίδευση των παιδιών τους, και είναι υπεύθυνοι για τη διασφάλιση της άσκησης του δικαιώματος των παιδιών τους σε πλήρη και αρμονική προσωπική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία, το κράτος πρέπει να μεριμνά ιδιαίτερα για τα ορφανά και τους ανηλίκους που παραμελούνται από τους γονείς τους, ενώ όλοι έχουν καθήκον προστασίας των παιδιών και ενημέρωσης των αρμόδιων αρχών σχετικά με πιθανές βλάβες που προκαλούνται σε παιδιά. Οι νέοι, οι μητέρες και τα άτομα με αναπηρία δικαιούνται ειδική προστασία στην εργασία. Όλοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση επί ίσοις όροις. Η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι δωρεάν, σύμφωνα με τον νόμο.

Παρακολούθηση της εκτέλεσης των αποφάσεων σε διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Η Κροατία έχει θεσπίσει τον νόμο για την εκτέλεση των ποινών που επιβάλλονται σε ανηλίκους που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα και αδικήματα (Zakon o izvršavanju sankcija izrečenih maloljetnicima za kaznena djela i prekršaje).

Σκοπός του νόμου αυτού είναι να καθορίσει:

• τους όρους εκτέλεσης των ποινών που επιβάλλονται σε παιδιά/ανηλίκους στο πλαίσιο ποινικής δίκης για εγκλήματα που διέπραξαν, ιδίως σωφρονιστικών μέτρων, κράτησης σε ασφαλές κέντρο για νέους και μέτρων ασφαλείας· και
• τους όρους εκτέλεσης των ποινών για πλημμελήματα που διαπράττονται από παιδιά/ανηλίκους.

Οι εκπρόσωποι του αρμόδιου κέντρου κοινωνικής μέριμνας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της ορθής μεταχείρισης των παιδιών/ανηλίκων που διέπραξαν αδίκημα.

Το κέντρο κοινωνικής μέριμνας είναι επίσης αρμόδιο για την κλήτευση των παιδιών και την παραπομπή τους για κάθε σωφρονιστικό μέτρο, καθώς και για την παροχή των πληροφοριών και της υποστήριξης που απαιτούνται. Σκοπός των σωφρονιστικών μέτρων είναι να παρασχεθεί στους ανήλικους παραβάτες προστασία, φροντίδα, βοήθεια, εποπτεία και γενική και επαγγελματική εκπαίδευση, με σκοπό την επιρροή στην ανατροφή τους και στην ανάπτυξη της συνολικής προσωπικότητάς τους, καθώς και τη βελτίωση του αισθήματος ευθύνης τους ώστε να μην καταστούν υπότροποι.

Τα είδη των σωφρονιστικών μέτρων είναι: δικαστική επίπληξη, ειδικές υποχρεώσεις (όπως η συγγνώμη προς τον ζημιωθέντα)· αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε από το ποινικό αδίκημα στο μέτρο του δυνατού για το παιδί· τακτική σχολική φοίτηση· εργασία χωρίς απουσίες· παρακολούθηση κατάρτισης για επάγγελμα κατάλληλο για τις ικανότητες και τις προτιμήσεις του παιδιού· αποδοχή θέσης εργασίας και παραμονή σε αυτήν· χρησιμοποίηση του εισοδήματος του παιδιού υπό την επίβλεψη και με τη συμβουλή του διαχειριστή του σωφρονιστικού μέτρου· συμμετοχή στο έργο ανθρωπιστικών οργανώσεων ή σε τοπικές δραστηριότητες ή δραστηριότητες προστασίας του περιβάλλοντος· μη επίσκεψη ορισμένων χώρων, μη συμμετοχή σε ορισμένες εκδηλώσεις ή μη συναναστροφή ορισμένων προσώπων που ασκούν αρνητική επιρροή στο παιδί· με τη σύμφωνη γνώμη του νόμιμου εκπροσώπου του ανηλίκου, υποβολή σε ιατρική θεραπεία ή θεραπεία για τοξικομανία ή άλλους εθισμούς· συμμετοχή σε ατομική ή ομαδική ψυχοκοινωνική θεραπεία σε κέντρο παροχής συμβουλών για νέους· συμμετοχή σε μαθήματα επαγγελματικής κατάρτισης· μη εγκατάλειψη του τόπου μόνιμης ή προσωρινής διαμονής του παιδιού για παρατεταμένο χρονικό διάστημα χωρίς την έγκριση του κέντρου κοινωνικής μέριμνας· παραπομπή στο αρμόδιο εξεταστικό κέντρο οδήγησης για εξέταση των γνώσεων σχετικά με τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας, μη προσέγγιση ή παρενόχληση του θύματος, επιπλέον φροντίδα και επίβλεψη, επιπλέον φροντίδα και επίβλεψη κατά τη διάρκεια της ημερήσιας φροντίδας σε σωφρονιστικό ίδρυμα, παραπομπή σε πειθαρχικό κέντρο, παραπομπή σε σωφρονιστικό ίδρυμα, παραπομπή σε κέντρο κράτησης, παραπομπή σε ειδικό σωφρονιστικό ίδρυμα.

Η κράτηση σε ασφαλές κέντρο για νέους αποτελεί ειδική μορφή στέρησης της ελευθερίας, όσον αφορά τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την επιβολή της, τη διάρκεια και τον σκοπό της, καθώς και τους περιορισμούς της ποινής. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ανήλικοι παραβάτες (ανήλικοι που ήταν τουλάχιστον 16 αλλά όχι ακόμη 18 ετών κατά την τέλεση του εγκλήματος) μπορούν να καταδικαστούν σε κράτηση σε ασφαλές κέντρο για νέους, εάν έχουν διαπράξει έγκλημα που τιμωρείται εκ του νόμου με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών και, λόγω της φύσης και της σοβαρότητας του αδικήματος και του υψηλού βαθμού ενοχής τους, δεν δικαιολογείται η λήψη σωφρονιστικού μέτρου.

Τα παιδιά ή οι ανήλικοι που στερούνται ικανότητας δικαστικής παράστασης εκπροσωπούνται από τους νόμιμους εκπροσώπους τους, οι οποίοι τους παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις δικαστικές αποφάσεις και την εκτέλεση των ποινών.

Κατά τη διάρκεια των διαδικασιών εκτέλεσης, τα δικαστήρια έχουν την εξουσία να διατάσσουν ασφαλιστικά μέτρα για την προστασία παιδιών ή ανηλίκων από την πρόκληση περιττής βλάβης μετά τη διεξαγωγή εξωδικαστικής διαδικασίας. Τα εν λόγω ασφαλιστικά μέτρα είναι τα εξής: περιορισμός της ακατάλληλης επαφής ή περιορισμένη επαφή με γονέα, παππούδες, αδελφούς ή αδελφές (ή ετεροθαλείς αδερφούς ή αδερφές) του παιδιού, ή με τον/την σύζυγο του παιδιού.

Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

α) Ποινική διαδικασία

Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να ασκήσει ένδικα μέσα κατά απόφασης του αρμόδιου δικαστηρίου σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Όταν παιδιά ή ανήλικοι είναι θύματα αξιόποινης πράξης, δικαιούνται —όπως και ο εισαγγελέας, ο κατηγορούμενος και ο συνήγορος υπεράσπισης— να ασκήσουν ένδικα μέσα κατά της απόφασης του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου. Ο ζημιωθείς μπορεί να ασκήσει ένδικα μέσα κατά της δικαστικής απόφασης όσον αφορά τα έξοδα της ποινικής διαδικασίας ή την αξίωση αποζημίωσης. Ωστόσο, εάν ο εισαγγελέας έχει αναλάβει την ποινική δίωξη από τον ζημιωθέντα που ενεργεί ως πολιτικώς ενάγων, ο τελευταίος μπορεί να ασκήσει ένδικα μέσα για οποιονδήποτε νόμιμο λόγο.

Κάθε πρόσωπο που δικαιούται να ασκήσει ένδικα μέσα κατά δικαστικής απόφασης με την οποία επιβάλλεται ποινή σε ανήλικο, απόφασης για την επιβολή σωφρονιστικού μέτρου σε ανήλικο ή απόφασης αναστολής της διαδικασίας μπορεί να το πράξει εντός οκτώ ημερών από την παραλαβή της δικαστικής ή άλλης απόφασης. Ο συνήγορος υπεράσπισης ή ο εισαγγελέας, ο/η σύζυγος, συγγενής σε ευθεία γραμμή, θετός γονέας, κηδεμόνας, αδελφός, αδελφή ή ανάδοχος φροντιστής μπορούν να ασκήσουν ένδικα μέσα υπέρ του ανηλίκου ακόμη και ενάντια στη βούλησή του. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο μπορεί να τροποποιήσει την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου με την επιβολή αυστηρότερης κύρωσης κατά του ανηλίκου μόνον εφόσον αυτό προτείνεται στο ένδικο μέσο.

β) Αστική διαδικασία

Τα παιδιά και οι ανήλικοι που εμπλέκονται σε δικαστικές διαδικασίες έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν καταγγελία, ένδικο μέσο ή ένδικο βοήθημα σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες που ορίζονται στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (Zakon o parničnom postupku) και στον νόμο περί αστικών ενοχών (Zakon o obveznim odnosima).

Δεδομένου ότι, γενικά, τα παιδιά και οι ανήλικοι δεν έχουν ικανότητα δικαστικής παράστασης, οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους προβαίνουν σε ορισμένες ενέργειες εξ ονόματός τους και για λογαριασμό τους ως νόμιμοι εκπρόσωποί τους. Ο νόμιμος εκπρόσωπος του παιδιού δικαιούται να ενεργεί όλες τις διαδικαστικές πράξεις στο όνομα του παιδιού, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης ένδικου μέσου. Ένδικα μέσα μπορούν να ασκηθούν κατά των αποφάσεων που εκδίδονται από τα πρωτοβάθμια δικαστήρια, και το ένδικο μέσο αναστέλλει την εκτέλεση της αντίστοιχης δικαστικής απόφασης. Ένδικο μέσο μπορεί να ασκηθεί λόγω ουσιαστικής παράβασης των διατάξεων περί πολιτικής δικονομίας, εσφαλμένης ή ελλιπούς παραδοχής των πραγματικών περιστατικών και εσφαλμένης εφαρμογής του ουσιαστικού δικαίου. Η προθεσμία για την άσκηση ένδικων μέσων κατά της απόφασης πρωτοβάθμιου δικαστηρίου είναι συνήθως 15 ημέρες από την ημερομηνία κοινοποίησης της απόφασης.

Υιοθεσία

Ο οικογενειακός νόμος (Obiteljski zakon) ρυθμίζει την υιοθεσία ως ειδική μορφή οικογενειακής και νομικής φροντίδας και προστασίας των παιδιών που στερούνται κατάλληλης γονικής μέριμνας, γεγονός που δημιουργεί διαρκή σχέση μεταξύ των γονέων και του παιδιού και παρέχει γονική μέριμνα στους θετούς γονείς. Οι θετοί γονείς πρέπει να είναι Κροάτες υπήκοοι (σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να είναι αλλοδαποί υπήκοοι, εάν αυτό είναι προς το ιδιαίτερο συμφέρον του παιδιού), τουλάχιστον 21 ετών και τουλάχιστον κατά 18 έτη μεγαλύτεροι από το θετό τέκνο. Το τέκνο μπορεί να υιοθετείται από κοινού από έγγαμα ζευγάρια ή άγαμους συντρόφους, από έναν σύζυγο / άγαμο σύντροφο εάν ο άλλος σύζυγος / άγαμος σύντροφος είναι ο άλλος γονέας ή θετός γονέας, με τη συγκατάθεση του άλλου συζύγου / άγαμου συντρόφου, ή από πρόσωπο που δεν είναι έγγαμο και δεν τελεί σε μη έγγαμη σχέση συμβίωσης.

Η υιοθεσία μπορεί να πραγματοποιηθεί μέχρι το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του παιδιού και το παιδί μπορεί να υιοθετηθεί εφόσον πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις υιοθεσίας και εφόσον η υιοθεσία είναι προς το συμφέρον της ευημερίας του. Παιδί που έχει συμπληρώσει το 12ο έτος της ηλικίας του πρέπει να δίδει την έγγραφη συγκατάθεσή του για την υιοθεσία.

Η διαδικασία υιοθεσίας διεξάγεται από το κέντρο κοινωνικής μέριμνας του τόπου μόνιμης ή προσωρινής διαμονής των υποψήφιων θετών γονέων.

Εάν ο θετός γονέας ή το τέκνο είναι αλλοδαπός, η υιοθεσία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την προηγούμενη συναίνεση του αρμόδιου για την κοινωνική πρόνοια υπουργείου.

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στην Κύπρο η ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης είναι τα 14 έτη. Σε όλες τις υποθέσεις, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 18 έτη.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

2.1. Ποινική δικαιοσύνη

Γενικά, τα παιδιά δεν έχουν τη νομική ικανότητα να ασκήσουν αγωγή αυτόνομα και, επομένως, μπορούν να ασκήσουν αγωγή μόνο μέσω των γονέων/κηδεμόνων τους.

Όσον αφορά τα δικαστήρια, οι ποινικές υποθέσεις στις οποίες το θύμα είναι παιδί εκδικάζονται επί του παρόντος από τα τακτικά ποινικά δικαστήρια. Ωστόσο, υπάρχουν ειδικοί νόμοι με διατάξεις που προβλέπουν ιδιαίτερη μέριμνα για την προστασία των παιδιών-θυμάτων και των παιδιών-μαρτύρων.

2.2. Αστική δικαιοσύνη

Στον τομέα της αστικής δικαιοσύνης δεν υπάρχουν ειδικά όργανα που να ασχολούνται με τα παιδιά που εμπλέκονται σε αστικές δικαστικές διαδικασίες.

2.3. Διοικητική δικαιοσύνη

Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων παρέχουν υπηρεσίες για την προστασία και την υποστήριξη των παιδιών καθ’ όλη τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας. Όλες οι υπηρεσίες που παρέχουν και όλες οι πολιτικές που εφαρμόζουν οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν ως πρωταρχικό μέλημα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

2.4. Νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά

Δεν υπάρχουν προθεσμίες εντός των οποίων πρέπει να αρχίσουν ή να περατωθούν οι αστικές δικαστικές διαδικασίες, ανεξάρτητα από το αν εμπλέκεται παιδί ή ενήλικας.

Στις τακτικές αστικές υποθέσεις, τα δικαστήρια προσπαθούν να δώσουν προτεραιότητα στις υποθέσεις που αφορούν παιδιά, στο μέτρο του δυνατού και λαμβανομένου υπόψη του τεράστιου φόρτου εργασίας των δικαστηρίων. Οι αιτήσεις προσωρινών μέτρων εξετάζονται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση.

2.5. Ειδικοί μηχανισμοί στήριξης των παιδιών

Όσον αφορά τις αστικές δικαστικές διαδικασίες, δεν υπάρχουν ρυθμίσεις που να διασφαλίζουν ότι τα δικαστικά κτίρια είναι κατάλληλα για παιδιά και δεν προσφέρεται ψυχολογική ή άλλη υποστήριξη, εκτός αν διαγνωστεί ειδική ανάγκη για τέτοιου είδους υποστήριξη.

Δεν υπάρχουν κανόνες που να επιβάλλουν προσαρμογή των δικαστικών συνεδριάσεων στον ρυθμό και στην ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης των παιδιών. Αν υπάρχουν εικόνες ή άλλο υλικό που πρέπει να επιδειχθούν στο δικαστήριο και τα οποία μπορεί να θεωρηθούν επιβλαβή για το παιδί, ο δικαστής μπορεί να διατάξει την απομάκρυνση του παιδιού από τη δικαστική αίθουσα. Το μόνο προβλεπόμενο προστατευτικό μέτρο στις αστικές δίκες είναι η διεξαγωγή της δίκης κεκλεισμένων των θυρών.

3. Διεπιστημονικές πτυχές

Στις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας συνεργάζονται με όλες τις άλλες αρμόδιες υπηρεσίες βάσει ενός εγχειριδίου διατμηματικών διαδικασιών, το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο το 2002. Στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιού, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας συνεργάζονται με τις άλλες αρμόδιες υπηρεσίες για να υπάρξει διεπιστημονική προσέγγιση.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Η Αστυνομική Ακαδημία Κύπρου, η οποία αποτελεί το εκπαιδευτικό ίδρυμα της αστυνομίας της Κύπρου, παρέχει διαλέξεις για τον τρόπο χειρισμού των υποθέσεων στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι, σε όλα τα επίπεδα της αστυνομικής εκπαίδευσης. Οι διαλέξεις αυτές αποσκοπούν στην επιμόρφωση των αστυνομικών όλων των βαθμών και παρέχονται στο βασικό πρόγραμμα εκπαίδευσης για τους δόκιμους αστυνομικούς, σε προχωρημένους κύκλους μαθημάτων, καθώς και σε εξειδικευμένα προγράμματα.

Στα στελέχη των κοινωνικών υπηρεσιών παρέχεται τόσο αρχική όσο και συνεχιζόμενη εκπαίδευση στα ζητήματα που αφορούν τα παιδιά, π.χ. για τον τρόπο υποβολής ερωτήσεων σε παιδιά, τον χειρισμό υποθέσεων στις οποίες εμπλέκονται παιδιά κ.λπ.

Όσον αφορά τους δικαστές των τακτικών πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων, δεν υπάρχουν απαιτήσεις εκπαίδευσης στον τρόπο μεταχείρισης των παιδιών κατά τη διάρκεια της δίκης. Γενικά, οι δικαστές παρακολουθούν σεμινάρια και συνέδρια επιμόρφωσης στην Κύπρο και στο εξωτερικό, ανάλογα με τις παρεχόμενες δυνατότητες.

5. Βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

Στις υποθέσεις στις οποίες το δικαστήριο πρέπει να λάβει απόφαση με βάση το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, το δικαστήριο μπορεί να λάβει υπόψη έκθεση που εκπονείται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο τις παρατηρήσεις του υπεύθυνου υπαλλήλου των εν λόγω υπηρεσιών, αλλά και τις απόψεις του παιδιού.

6. Παρακολούθηση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Ο περί Αδικοπραγούντων Ανηλίκων Νόμος αναμένεται να αναθεωρηθεί πλήρως, προκειμένου να διασφαλίσει πιο συγκεκριμένα διαδικασίες υπέρ των παιδιών και των νέων. Με τον τρόπο αυτόν, οι διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά θα βελτιωθούν και θα ενισχυθούν, με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

7. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Το παιδιά μπορούν να ασκήσουν κάθε ένδικο βοήθημα ή ένδικο μέσο που προβλέπεται για τις συνήθεις διαδικασίες, μέσω του γονέα, του νόμιμου κηδεμόνα ή του νόμιμου αντιπροσώπου τους.

Όσον αφορά τις αξιώσεις αποζημίωσης/αποκατάστασης κατά τη διάρκεια ή μετά την ποινική δίκη για την υπόθεση στην οποία το παιδί ήταν θύμα, αν πρόκειται να ασκηθεί τακτική αστική αγωγή για αποζημίωση/αποκατάσταση, αυτή θα πρέπει να ασκηθεί για λογαριασμό του παιδιού από τον γονέα ή τον νόμιμο κηδεμόνα του. Όσον αφορά τις διαταγές αποζημίωσης των θυμάτων στο πλαίσιο της ίδιας της ποινικής δίκης, τα τακτικά ποινικά δικαστήρια έχουν περιορισμένες εξουσίες.

Σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ του παιδιού και των γονέων/κηδεμόνων του, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας μπορούν να θέσουν το παιδί υπό τη φροντίδα του Διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ο οποίος αναλαμβάνει τον ρόλο του κηδεμόνα του παιδιού και, αν κριθεί απαραίτητο, μπορεί να ορίσει νόμιμο αντιπρόσωπο για το παιδί.

8. Οικογενειακή ζωή

Στην Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχουν διάφορα είδη υιοθεσίας:

• Εθνικές υιοθεσίες
• Διακρατικές υιοθεσίες
• Υιοθεσία παιδιού από προηγούμενο γάμο του/της συζύγου του/της υιοθετούντος/-ούσας.

Σε όλες τις περιπτώσεις υιοθεσίας, πρώτιστη μέριμνα αποτελεί το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, βάσει του άρθρου 21 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στην Κύπρο (572 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στο Λουξεμβούργο, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα είναι τα 18 έτη σε όλους τους τομείς δικαίου. Εξαίρεση προβλέπεται για τα χειράφετα παιδιά, τα οποία μπορούν να προσφύγουν στο δικαστήριο με το δικό τους όνομα.

Στο Λουξεμβούργο υπάρχει εξειδικευμένο δικαστικό σύστημα για την εκδίκαση των αδικημάτων που διαπράττονται από παιδιά τα οποία δεν έχουν συμπληρώσει την ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης. Η ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης στο Λουξεμβούργο είναι τα 18 έτη. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το λουξεμβουργιανό δίκαιο, τα παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών δεν διαπράττουν «ποινικά αδικήματα»· αντιθέτως, διαπράττουν «πράξεις που χαρακτηρίζονται ως ποινικά αδικήματα», για τις οποίες εξειδικευμένο δικαστήριο, το Δικαστήριο Ανηλίκων (tribunal de la jeunesse), είναι αρμόδιο να επιβάλλει μέτρα επιμέλειας, προστασίας και/ή εκπαίδευσης.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Με εξαίρεση ορισμένα ζητήματα προστασίας της οικογένειας και του παιδιού, οι υποθέσεις αστικού δικαίου εκδικάζονται από τα πολιτικά δικαστήρια. Δεν υπάρχουν ειδικά δικαστήρια οικογενειακών υποθέσεων και υποθέσεων ανηλίκων στον κλάδο της διοικητικής δικαιοσύνης. Μόνο οι αποφάσεις στους τομείς του ασύλου και της μετανάστευσης εξετάζονται από τα διοικητικά δικαστήρια.

• Εξειδικευμένο δικαστήριο, το Δικαστήριο Ανηλίκων, είναι αρμόδιο για τις υποθέσεις με παιδιά-υπόπτους ή παιδιά-δράστες, καθώς και για τη λήψη μέτρων προστασίας για παιδιά που χρειάζονται βοήθεια και προστασία. Το Δικαστήριο Ανηλίκων διατάζει μέτρα εκπαίδευσης και συντηρητικά μέτρα. Οι ανήλικοι ύποπτοι/δράστες δεν θεωρούνται παραβάτες, αλλά παιδιά που χρειάζονται προστασία και βοήθεια. Ως εκ τούτου, το ποινικό δίκαιο καθαυτό δεν εφαρμόζεται στα παιδιά.
• Στην εισαγγελία λειτουργεί το τμήμα «Προστασία των νέων», το οποίο χειρίζεται εν γένει όλες τις υποθέσεις που αφορούν παιδιά και τις οικογένειές τους. Όταν παιδιά-θύματα εμπλέκονται σε δικαστικές διαδικασίες, οι εισαγγελείς συνεργάζονται στενά με το τμήμα «Προστασία των νέων» της δικαστικής αστυνομίας.
• Στο Λουξεμβούργο υπάρχει εξειδικευμένο δικαστήριο, το Δικαστήριο Ανηλίκων, το οποίο είναι αρμόδιο για την εκδίκαση των υποθέσεων προστασίας παιδιών. Τα δικαστήρια ανηλίκων συγκροτούνται από ειδικευμένους δικαστές. Οι δικαστές ανηλίκων είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία των νέων. Οι δικαστές οικογενειακών υποθέσεων είναι αρμόδιοι για τις υποθέσεις γονικής μέριμνας. Επίσης, οι δικαστές οικογενειακών υποθέσεων εποπτεύουν το έργο των νόμιμων αντιπροσώπων και των επιτρόπων. Στο πλαίσιο του ρόλου τους αυτού, οι δικαστές οικογενειακών υποθέσεων μπορούν να ζητούν διευκρινίσεις από τους νόμιμους αντιπροσώπους και τους επιτρόπους παιδιών, καθώς και από τα ίδια τα παιδιά.

3. Νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά

Δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις που να διασφαλίζουν ότι οι αστικές δικαστικές διαδικασίες που αφορούν παιδιά διεκπεραιώνονται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση. Όσον αφορά τις δικονομικές προθεσμίες, ισχύουν οι γενικοί κανόνες (αυτοί που ισχύουν και για τους ενηλίκους). Οι κανόνες αυτοί διαφέρουν ανάλογα με το δικαστήριο που εκδικάζει την υπόθεση.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και βέλτιστο συμφέρον του παιδιού

• Κάθε ενδιαφερόμενος, ενήλικας ή παιδί, μπορεί να λάβει δωρεάν νομικές πληροφορίες από την υπηρεσία υποδοχής και νομικών πληροφοριών

Η εν λόγω υπηρεσία μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αναζητήσει έννομη προστασία. Το παιδί μπορεί επίσης να λάβει βοήθεια από δικηγόρο.

• Η έννοια του όρου «βέλτιστο συμφέρον» δεν ορίζεται στην ισχύουσα νομοθεσία.

Η εκτίμηση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού υπάγεται στην αρμοδιότητα των δικαστών. Οι δικαστές μπορούν να λαμβάνουν υπόψη διάφορους παράγοντες κατά την εκτίμηση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, της ευημερίας του παιδιού, κοινωνικών πτυχών κ.λπ. Παρά την ισχύουσα νομική απαίτηση, το δικαστήριο μπορεί να λάβει υπόψη τις απόψεις του παιδιού κατά τον προσδιορισμό του βέλτιστου συμφέροντός του. Το παιδί μπορεί να εκφράσει τις απόψεις του κατά την εξέτασή του σε αστική υπόθεση, για παράδειγμα σχετικά με τη γονική μέριμνα.

Όλα τα δικαστήρια τηρούν τις συναφείς διεθνείς νομικές πράξεις, όπως η ευρωπαϊκή σύμβαση για την άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

5. Παρακολούθηση της εκτέλεσης των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Τα παιδιά δεν μπορούν να ζητήσουν με το δικό τους όνομα την εκτέλεση δικαστικής απόφασης. Το δικαίωμα αυτό ασκεί για λογαριασμό τους ο νόμιμος αντιπρόσωπός τους.

Όταν έχει εκδοθεί απόφαση σε βάρος παιδιού-εναγομένου, η εκτέλεση της απόφασης πρέπει να πραγματοποιηθεί σε βάρος της περιουσίας του παιδιού. Τα παιδιά-εναγόμενοι που δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους από δικαστική απόφαση δεν μπορούν να εξαναγκαστούν με το μέτρο της προσωπικής κράτησης.

Στις υποθέσεις προστασίας παιδιών, το παιδί που εκπροσωπείται από δικηγόρο μπορεί να ζητήσει την εκτέλεση απόφασης του δικαστηρίου με το δικό του όνομα.

6. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Παιδί που επιθυμεί να ασκήσει ένδικο βοήθημα ή ένδικο μέσο ενώπιον τακτικού δικαστηρίου πρέπει να το πράξει μέσω του νόμιμου αντιπροσώπου του. Εξαίρεση προβλέπεται για τα χειράφετα παιδιά, τα οποία μπορούν να προσφύγουν στο δικαστήριο με το δικό τους όνομα.

Δεδομένου ότι ο νόμιμος αντιπρόσωπος του παιδιού αντιπροσωπεύει το παιδί και πραγματοποιεί κάθε ενέργεια στο όνομά του, μπορεί να ασκεί μέσα επίθεσης και άμυνας ή ένδικα μέσα χωρίς τη συναίνεση του παιδιού. Το δικαστήριο μπορεί να διορίσει ειδικό επίτροπο σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των γονέων και του παιδιού.

Επίσης, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου Ανηλίκων μπορούν να προσβληθούν από το παιδί με τη βοήθεια δικηγόρου.

7. Υπηρεσίες επιφορτισμένες με την υποστήριξη των παιδιών:

• Εθνικός Οργανισμός για το Παιδί (Office national de l’enfance – ONE)
• Υπηρεσία Κοινωνικής Αρωγής (Service d’assistance sociale – SCAS) — Υπηρεσία Προστασίας των Νέων (Service de la protection de la jeunesse – SPJ)
• Συνήγορος των παιδιών και των νέων (Ombudsman fir Kanner a Jugendlecher – OKaju)

8. Υιοθεσία

Στο Λουξεμβούργο, η διαδικασία υιοθεσίας είναι ανοικτή σε όλους τους κατοίκους Λουξεμβούργου, είτε έχουν την ιθαγένεια της χώρας είτε όχι, καθώς και στους μη κατοίκους που επιθυμούν να υιοθετήσουν πρόσωπο που κατοικεί στο Λουξεμβούργο.

Οι προϋποθέσεις της υιοθεσίας διέπονται από το εθνικό δίκαιο του/των υιοθετούντος/-ων.

Στην περίπτωση υιοθεσίας από δύο συζύγους που δεν έχουν την ίδια ιθαγένεια ή που είναι ανιθαγενείς, εφαρμοστέο είναι το δίκαιο του τόπου της κοινής συνήθους διαμονής τους κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης.

Όσον αφορά τους υιοθετούμενους, εφαρμόζεται η νομοθεσία της χώρας καταγωγής τους, εκτός εάν βάσει της προγραμματισμένης υιοθεσίας αποκτούν την ιθαγένεια του υιοθετούντος. Σε περίπτωση συγκρουόμενων κανόνων περί δικαιοδοσίας, εφαρμόζεται το δίκαιο της χώρας στην οποία πραγματοποιείται έγκυρα η υιοθεσία.

Όποιος επιθυμεί να υιοθετήσει παιδί πρέπει πρώτα να έλθει σε επαφή με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, Παιδιών και Νεολαίας (MENJE) προκειμένου να καταθέσει αίτηση υιοθεσίας. Της αξιολόγησης της καταλληλότητας του υποψηφίου προηγείται το «πρόγραμμα προετοιμασίας για υιοθεσία».

Η υπηρεσία «Maison de l’adoption» είναι μια υπηρεσία που παρέχει συμβουλές για ζητήματα υιοθεσίας σε όλα τα πρόσωπα τα οποία αφορά η υιοθεσία (υποψήφιους υιοθετούντες, υιοθετούμενους, θετές οικογένειες, επαγγελματίες που ασχολούνται με τις υιοθεσίες).

Η εν λόγω υπηρεσία παρέχει στήριξη μέσω ατομικών συνεδριών τόσο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υιοθεσίας όσο και μετά την υιοθεσία.

Η διαδικασία υιοθεσίας στο Λουξεμβούργο περιλαμβάνει διάφορα στάδια.

Σύνδεσμος με τη νομοθεσία

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στο Λουξεμβούργο (στα αγγλικά και τα γαλλικά) (989 Kb)

Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί του τι θεωρείται κατά νόμο «παιδί» (δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού) στο νομικό πλαίσιο της Μάλτας.

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στη Μάλτα, το κατώτατο όριο ηλικίας ποινικής ευθύνης είναι τα 14 έτη. Για όλα τα είδη υποθέσεων, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο με το δικό του όνομα είναι τα 18 έτη.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Όσον αφορά τους ανήλικους παραβάτες, το ειδικό δικαστήριο που επιλαμβάνεται ποινικών υποθέσεων ανηλίκων είναι το Δικαστήριο Ανηλίκων. Όσον αφορά τα παιδιά-θύματα, η ακρόασή τους πραγματοποιείται μέσω βιντεοσυνδέσεων. Αστικές διαδικασίες: Οι ανήλικοι κάτω των δεκαοκτώ ετών δεν μπορούν να εναγάγουν ή να εναχθούν, παρά μόνο εκπροσωπούμενοι από τον γονέα, τον επιμελητή, τον επίτροπο ή τον κηδεμόνα τους. Ωστόσο, σε δικαστικές υποθέσεις που αφορούν διάσταση ή διαζύγιο, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, το δικαστήριο λαμβάνει πάντοτε υπόψη το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού. Οι ακόλουθες είναι διοικητικές δικαστικές διαδικασίες που αφορούν παιδιά: προστασία παιδιού, υιοθεσία, αναδοχή, ασυνόδευτοι αιτούντες άσυλο και παιδιά σε διαδικασίες χορήγησης ασύλου.

3. Νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά

Τα νομικά μέτρα και τα μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά ποικίλουν ανάλογα με τις περιστάσεις: ποινικές υποθέσεις (αν το παιδί είναι θύμα ή παραβάτης) αστικές υποθέσεις (στις οικογενειακές υποθέσεις λαμβάνεται υπόψη το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού). Όταν εκδίδονται διαταγές περί ανάθεσης επιμέλειας, οι διοικητικές υποθέσεις που αφορούν ανηλίκους εισάγονται ενώπιον του Δικαστηρίου Ανηλίκων, το οποίο είναι ειδικό δικαστήριο.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και υπέρτερο συμφέρον του παιδιού

Δεν υφίσταται γενικός κανόνας στο δίκαιο της Μάλτας ο οποίος να ορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες πραγματοποιείται η ακρόαση ενός ευάλωτου παιδιού στο πλαίσιο κάθε διαφορετικής ποινικής ή διοικητικής διαδικασίας που υπάρχει. Υπάρχουν νόμοι σε διαφορετικά νομοθετήματα και διαδικασίες οι οποίοι εφαρμόζονται από δικαιοδοτικά ή οιονεί δικαιοδοτικά όργανα και οι οποίοι μεριμνούν για την ευθυγράμμιση των αντίστοιχων διοικητικών και ποινικών διαδικασιών προς το άρθρο 12 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC). Στη Μάλτα, κάθε παιδί μπορεί να καταθέσει ως μάρτυρας ωστόσο, είναι απαραίτητο να πεισθεί το δικαστήριο πως ο ανήλικος μάρτυρας αντιλαμβάνεται ότι είναι λάθος να δώσει ψευδή μαρτυρική κατάθεση.

5. Παρακολούθηση της εκτέλεσης των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Η παρακολούθηση και η εκτέλεση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά εξαρτάται από το είδος της υπόθεσης, και στο δίκαιο της Μάλτας υπάρχουν οι ακόλουθες ποινικές διατάξεις: επιβολή ποινής, διαταγές περί ανάθεσης επιμέλειας, αποφάσεις αναστολής εκτέλεσης της ποινής και απόλυση υπό όρους. Όσον αφορά τις αστικές διαδικασίες, οι αποφάσεις που αφορούν παιδιά ως ενάγοντες ή εναγομένους εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι αποφάσεις που αφορούν ενήλικες ως ενάγοντες ή εναγομένους. Βάσει του μαλτεζικού δικαίου, τα παιδιά δεν μπορούν να εναγάγουν ή να εναχθούν στο πλαίσιο διοικητικών διαδικασιών, παρά μόνο εκπροσωπούμενοι από τον γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα, ή, ελλείψει τέτοιου γονέα, από επιμελητή ή επίτροπο. Διαδικασίες προστασίας του παιδιού μπορούν να κινηθούν από το νομικό τμήμα της Agenzija Appogg (του εθνικού οργανισμού της Μάλτας για τα παιδία, την οικογένεια και την κοινωνία) ή από ιδιώτη δικηγόρο.

6. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Σύμφωνα με το δίκαιο της Μάλτας, σε ποινικές διαδικασίες δεν υπάρχει ειδικό δικαίωμα για τα παιδιά-θύματα το δικαίωμα αυτό απορρέει από το ίδιο το δίκαιο και ισχύει για όλα τα θύματα είτε είναι παιδιά είτε ενήλικοι. Όσον αφορά αστικές/διοικητικές διαδικασίες, το παιδί μπορεί να έχει πρόσβαση σε κάθε καταγγελία, ένδικο μέσο ή μηχανισμό δικαστικού ελέγχου μέσω γονέα, επιμελητή, επιτρόπου ή κηδεμόνα. Κατά τη διάρκεια διαδικασιών αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας μεταξύ των ασκούντων τη γονική μέριμνα ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου, μπορεί να διορισθεί συνήγορος του παιδιού για να εκπροσωπήσει το συμφέρον του παιδιού.

7. Υιοθεσία

Η διαδικασία υιοθεσίας στη Μάλτα περιλαμβάνει διάφορα στάδια.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Μάλτα (366 Kb)

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του ανηλίκου

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, οι ανήλικοι, δηλαδή τα πρόσωπα που δεν έχουν ακόμη συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους, στερούνται καταρχήν δικαιοπρακτικής ικανότητας. Η ανικανότητα του παιδιού μπορεί να θεραπευθεί μέσω της γονικής μέριμνας και, επικουρικώς, μέσω της κηδεμονίας. Πρόκειται για μορφές νομικής εκπροσώπησης στις οποίες κάποιος ενεργεί στο όνομα και προς συμφέρον του παιδιού.

Οι ανήλικοι ηλικίας κάτω των 18 ετών στερούνται επίσης, καταρχήν, της ικανότητας διαδίκου. Εκπροσωπούνται στο δικαστήριο μέσω των αντιπροσώπων τους, με εξαίρεση τις πράξεις που μπορούν να ενεργούν προσωπικά και ελεύθερα. Οι ανήλικοι των οποίων τη γονική μέριμνα ασκούν αμφότεροι οι γονείς εκπροσωπούνται από αυτούς ενώπιον δικαστηρίου και η συμφωνία αμφότερων των γονέων είναι απαραίτητη για την άσκηση αγωγής.

Η συνέπεια της τέλεσης από παιδιά και νέους πράξεων που χαρακτηρίζονται από το ποινικό δίκαιο ως ποινικά αδικήματα λαμβάνει υπόψη την οικεία ηλικιακή ομάδα στην οποία αυτοί ανήκουν και η οποία διέπει την εφαρμογή διαφορετικών νομικών καθεστώτων. Ως εκ τούτου, εάν διαπράττονται τέτοιες πράξεις:

• από δράστες ηλικίας έως και 12 ετών, εφαρμόζεται το σύστημα που προβλέπει ο νόμος για την προστασία των παιδιών και των νέων σε κίνδυνο (νόμος αριθ. 147/99, της 1ης Σεπτεμβρίου 1999), ο οποίος έχει ως αποκλειστικό σκοπό την προστασία·
• από την ηλικία των 12 ετών έως την ηλικία των 16 ετών, εφαρμόζεται ο νόμος για την εκπαιδευτική επιτροπεία (νόμος αριθ. 166/99 της 14ης Σεπτεμβρίου 1999). Σύμφωνα με τον εν λόγω νόμο, εφαρμόζονται μέτρα εκπαιδευτικής επιτροπείας για την εκπαίδευση του ανηλίκου ως προς το δίκαιο και την ένταξή του, με αξιοπρεπή και υπεύθυνο τρόπο, στη ζωή της κοινότητας·
• από την ηλικία των 16 ετών, ο ανήλικος υπέχει ποινική ευθύνη και μπορεί να του επιβληθεί ποινή, ενώ η ποινική ευθύνη εκτιμάται σύμφωνα με τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Οι νέοι ηλικίας μεταξύ 16 και 21 ετών υπόκεινται σε ειδικό ποινικό καθεστώς που προβλέπεται στο νομοθετικό διάταγμα αριθ. 401/82 της 23ης Σεπτεμβρίου 1982.

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Η δομή των πορτογαλικών δικαστηρίων περιλαμβάνει ειδικά δικαστήρια και τμήματα ανηλίκων, τα οποία είναι αρμόδια για υποθέσεις όπως η ρύθμιση της γονικής μέριμνας, των υποχρεώσεων διατροφής, της υιοθεσίας, της εκτέλεσης μέτρων που αφορούν την επιμέλεια κ.λπ. Τα διοικητικά δικαστήρια επιλαμβάνονται υποθέσεων ασύλου, μετανάστευσης και προσφύγων στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι.

Τα σημεία 3 και 4 αποτελούν παραδείγματα προσαρμογής δικαστικών διαδικασιών που αφορούν ανηλίκους. Ένα άλλο παράδειγμα αφορά τις τροποποιήσεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που προκύπτουν από τη μεταφορά της οδηγίας (ΕΕ) 2016/800 στο εθνικό δίκαιο, όπως:

• σε περίπτωση δίκης με αντικείμενο το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων ή έγκλημα κατά της σεξουαλικής ελευθερίας και αυτοδιάθεσης, οι δικονομικές πράξεις στις οποίες οι κατηγορούμενοι είναι ανήλικοι, συμπεριλαμβανομένης της επ’ ακροατηρίου συζήτησης, λαμβάνουν χώρα κανονικά, χωρίς δημοσιότητα·
• Σε κάθε περίπτωση, απαγορεύεται η εξέταση του φακέλου της ανακριτικής διαδικασίας στην οποία εμπλέκεται ανήλικος κατηγορούμενος από πρόσωπο που δεν εμπλέκεται στη διαδικασία, ακόμη και αν το πρόσωπο αυτό έχει έννομο συμφέρον·
• Ο ανήλικος κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα να συνοδεύεται, στη δίκη στην οποία εμφανίζεται, από τους ασκούντες τη γονική μέριμνα, από τον νόμιμο εκπρόσωπο ή από το πρόσωπο που ασκεί εν τοις πράγμασι την επιμέλεια του ανηλίκου ή, όταν είναι αδύνατη η επικοινωνία με τα πρόσωπα αυτά ή το απαιτούν ειδικές περιστάσεις που βασίζονται στα συμφέροντά του ή στις ανάγκες της διαδικασίας, και μόνον εφόσον οι περιστάσεις αυτές εξακολουθούν να υφίστανται, από άλλο κατάλληλο πρόσωπο το οποίο έχει υποδείξει και αποδεχθεί η αρμόδια δικαστική αρχή.

3. Νόμοι και μέτρα για την επίσπευση των προθεσμιών σε υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι

Σε αστικές υποθέσεις :

• η διαδικασία της υιοθεσίας έχει επείγοντα χαρακτήρα (άρθρο 32 του νόμου αριθ. 143/2015, της 8ης Σεπτεμβρίου 2015)·
• σύμφωνα με τον γενικό κανονισμό για την αστική διαδικασία επιτροπείας (που εγκρίθηκε με τον νόμο αριθ. 141/2015 της 8ης Σεπτεμβρίου 2015) i) οι αστικές διαδικασίες επιτροπείας των οποίων η καθυστέρηση θα μπορούσε να βλάψει τα συμφέροντα του παιδιού λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια των δικαστικών διακοπών· ii) οι διαταγές που θεωρούνται επείγουσες πρέπει να εκδίδονται εντός ανώτατης προθεσμίας δύο ημερών· iii) όταν επιβάλλεται καταναγκαστικό μέτρο ή πρόσθετη ποινή που απαγορεύει την επαφή μεταξύ των γονέων ή εάν τα δικαιώματα και η ασφάλεια των θυμάτων ενδοοικογενειακής και άλλης μορφής βίας σε οικογενειακό πλαίσιο, όπως η σεξουαλική ή άλλη κακοποίηση παιδιών, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο, η εισαγγελία πρέπει να απαιτεί, εντός 48 ωρών από τη στιγμή που λαμβάνει γνώση της κατάστασης, ρύθμιση ή τροποποίηση των κανόνων που διέπουν την άσκηση της γονικής μέριμνας του ανηλίκου· iv) η επ’ ακροατηρίου συζήτηση με σκοπό την έκδοση απόφασης είναι συνεχής και μπορεί να διακοπεί μόνο για λόγους ανωτέρας βίας ή απόλυτης ανάγκης.

Σε ποινικές υποθέσεις:

• σύμφωνα με τον νόμο για την εκπαιδευτική επιτροπεία (νόμος αριθ. 166/99 της 14ης Σεπτεμβρίου 1999) i) οι διαδικασίες που αφορούν ανήλικο που υπόκειται σε ασφαλιστικό μέτρο επιμέλειας σε δημόσιο ή ιδιωτικό ίδρυμα ή σε εκπαιδευτικό κέντρο ή σε αναγκαστική νοσηλεία με σκοπό την παροχή εμπειρογνωμοσύνης σε θέματα προσωπικότητας διεξάγονται κατά τη διάρκεια των δικαστικών διακοπών· ii) όταν η καθυστέρηση της διαδικασίας μπορεί να προκαλέσει ζημία στον ανήλικο, το δικαστήριο αποφασίζει, με αιτιολογημένη διάταξη, ότι η διαδικασία πρέπει να θεωρηθεί επείγουσα και να διεξαχθεί κατά τη διάρκεια διακοπών· iii) όταν εφαρμόζεται μέτρο αναγκαστικής νοσηλείας και ασκείται ένδικο μέσο, η διαδικασία είναι επείγουσα και διεξάγεται κατά τη διάρκεια διακοπών· iv) οι διαταγές που θεωρούνται επείγουσες πρέπει να εκδίδονται εντός ανώτατης προθεσμίας δύο ημερών.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και υπέρτερο συμφέρον του παιδιού

Σε αστικές δικαστικές διαδικασίες, και όσον αφορά τη ρύθμιση της άσκησης της γονικής μέριμνας, προβλέπεται η ακρόαση ανηλίκου ηλικίας άνω των 12 ετών ή ανηλίκου μικρότερης ηλικίας με ικανότητα κατανόησης των υπό συζήτηση ζητημάτων, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και την ωριμότητά του. Επιπλέον, η αρχή της ακρόασης και της συμμετοχής του παιδιού αποτελεί μία από τις κατευθυντήριες αρχές των αστικών διαδικασιών επιτροπείας που διέπονται από τον γενικό κανονισμό για την αστική διαδικασία επιτροπείας. Το άρθρο 5 παράγραφος 1 του κανονισμού αυτού προβλέπει ότι «Το παιδί έχει δικαίωμα να ακουστεί, και η γνώμη του λαμβάνεται υπόψη από τις δικαστικές αρχές για τον καθορισμό του υπέρτατου συμφέροντός του».

Όταν ο ανήλικος είναι θύμα αξιόποινης πράξης, το καθεστώς για τα θύματα (που εγκρίθηκε με τον νόμο αριθ. 130/2015 της 4ης Σεπτεμβρίου 2015 για τη μεταφορά της οδηγίας 2012/29/ΕΕ στο εθνικό δίκαιο) προβλέπει, ιδίως,

i) το δικαίωμα ακρόασης στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, λαμβανομένης υπόψη της ηλικίας και της ωριμότητάς τους·

ii) τον υποχρεωτικό διορισμό νομικού συμβούλου σε περίπτωση σύγκρουσης των συμφερόντων του παιδιού με αυτά των γονέων, του νόμιμου εκπροσώπου ή του εν τοις πράγμασι κηδεμόνα του, καθώς και όταν το παιδί, με την κατάλληλη ωριμότητα, το ζητήσει από το δικαστήριο· και

iii) η εξέταση του παιδιού κατά τη διάρκεια της ποινικής ανάκρισης καταγράφεται με ηχητικά ή οπτικοακουστικά μέσα, ώστε η κατάθεσή του να ληφθεί υπόψη στη δίκη. Για τον σκοπό αυτό, οι δηλώσεις γίνονται σε ανεπίσημο και κλειστό περιβάλλον, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την εξασφάλιση αυθόρμητων και ειλικρινών απαντήσεων.

Ο νόμος για την προστασία των παιδιών και των νέων που βρίσκονται σε κίνδυνο προβλέπει το δικαίωμα των παιδιών για συμμετοχή στη δίκη και ακρόασής τους με κανόνες που εμπίπτουν σε τέσσερις κατηγορίες:

α) κανόνες που αφορούν πρόσωπα ηλικίας 12 ετών και άνω·

β) κανόνες που αφορούν πρόσωπα ηλικίας μικρότερης των 12 ετών,

γ) κανόνες που αφορούν πρόσωπα οποιασδήποτε ηλικίας και

δ) κανόνες που αναφέρουν μόνο το κριτήριο της ωριμότητας.

Μία από τις γενικές αρχές της διαδικασίας επιτροπείας που προβλέπεται στον νόμο για την εκπαιδευτική επιτροπεία είναι η αρχή της ακρόασης του παιδιού (άρθρο 47). Ο εν λόγω νόμος κατοχυρώνει επίσης το δικαίωμα του παιδιού να συμμετέχει σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, ακόμη και αν βρίσκεται υπό κράτηση ή φύλαξη· η συμμετοχή αυτή πραγματοποιείται κατά τρόπο ώστε το παιδί να αισθάνεται ελεύθερο και όσο το δυνατόν λιγότερο περιορισμένο (άρθρο 45).

5. Εκτέλεση αποφάσεων που αφορούν ανηλίκους

Κατά γενικό κανόνα, οι αποφάσεις που εκδίδονται στο πλαίσιο αστικής διαδικασίας και αφορούν παιδιά ως ενάγοντες ή εναγομένους πρέπει να εκτελούνται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι αποφάσεις που αφορούν ενήλικες ενάγοντες ή εναγομένους.

Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία και περιστάσεις που δικαιολογούν την ύπαρξη ειδικού κανόνα. Ως εκ τούτου, εάν η άσκηση της γονικής μέριμνας υπόκειται σε ρύθμιση, σε υποθέσεις στις οποίες υπάρχει κίνδυνος μη συμμόρφωσης με την απόφαση, ο δικαστής μπορεί να αποφασίσει την παρακολούθηση της επιβολής του καθεστώτος που θεσπίστηκε από τις τεχνικές συμβουλευτικές υπηρεσίες, για χρονικό διάστημα που θα καθοριστεί (γενικός κανονισμός για την αστική διαδικασία επιτροπείας). Στην περίπτωση υποχρεώσεων διατροφής, η μη συμμόρφωση με την υποχρέωση διατροφής επισύρει ποινικές κυρώσεις, ανάλογα με την ποινική διαδικασία κατόπιν έγκλησης (άρθρο 250 του Ποινικού Κώδικα).

Σε ποινικές υποθέσεις, στο πλαίσιο του νόμου για την εκπαιδευτική επιτροπεία, τα τρία προβλεπόμενα ασφαλιστικά μέτρα (παράδοση του παιδιού στους γονείς, σε νόμιμο εκπρόσωπο, σε ανάδοχη οικογένεια, σε de facto κηδεμόνα ή άλλο κατάλληλο πρόσωπο, με επιβολή υποχρεώσεων στο παιδί· ανάθεση της επιμέλειας του παιδιού σε δημόσιο ή ιδιωτικό ίδρυμα· και ανάθεση της επιμέλειας του παιδιού σε εκπαιδευτικό κέντρο), είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αίτησης, αντικαθίστανται εάν το δικαστήριο διαπιστώσει ότι το μέτρο που εφαρμόστηκε δεν επιτυγχάνει τους επιδιωκόμενους σκοπούς. Σε κάθε περίπτωση, επανεξετάζονται αυτεπαγγέλτως κάθε δύο μήνες.

Στην απόφαση, το δικαστήριο καθορίζει το όργανο που είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της εκτέλεσης του εφαρμοζόμενου μέτρου. Εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες το όργανο που είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση και τη διασφάλιση της εκτέλεσης του μέτρου καθορίζεται από τον νόμο, το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την εκτέλεσή του σε οποιαδήποτε κατάλληλη δημόσια υπηρεσία, κοινωφελές ίδρυμα, μη κυβερνητική οργάνωση, ένωση, αθλητικό σύλλογο και οποιονδήποτε άλλο φορέα, δημόσιο ή ιδιωτικό, ή μεμονωμένο πρόσωπο. Το όργανο που ορίζεται έχει καθήκον να ενημερώνει το δικαστήριο, σύμφωνα με τον νόμο και με τη συχνότητα που αυτός ορίζει, ή, αν δεν ορίζεται συχνότητα, σε χρονικά διαστήματα που καθορίζονται από το δικαστήριο, για την εκτέλεση του εφαρμοζόμενου μέτρου και για την πρόοδο της εκπαιδευτικής διαδικασίας του παιδιού, καθώς και όταν συντρέχουν περιστάσεις που μπορούν να δικαιολογήσουν την επανεξέταση των μέτρων.

6. Υιοθεσία

Η υιοθεσία είναι μια μορφή καθορισμού της σχέσης γονέα-τέκνου μεταξύ ενός παιδιού χωρίς οικογένεια και ενός προσώπου ή ζεύγους, η οποία πρέπει να καθοριστεί με δικαστική απόφαση. Η απόφαση υιοθεσίας εκδίδεται μόνον εφόσον υπάρχουν νόμιμοι λόγοι· η απόφαση αυτή παράγει πραγματικά πλεονεκτήματα για το παιδί. δεν συνεπάγεται άδικες θυσίες για άλλα παιδιά του θετού γονέα ή γονέων και αναμένεται εύλογα ότι μεταξύ του θετού γονέα ή γονέων και του παιδιού ή του νέου θα δημιουργηθεί θεσμός πανομοιότυπος με τον δεσμό γονέα-τέκνου.

Με την απόφαση υιοθεσίας, το υιοθετημένο παιδί ή νέος:

• αποκτά, για όλους τους νόμιμους σκοπούς, την ιδιότητα του τέκνου του θετού γονέα ή γονέων, καθώς και τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με εκείνα που θα προέκυπταν από μια φυσική σχέση γονέα-τέκνου και ενσωματώνεται στην οικογένεια του εν λόγω θετού γονέα ή γονέων·
• παύουν οι οικογενειακές σχέσεις και η επαφή με την οικογένεια καταγωγής του, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται από τον νόμο, ιδίως με βιολογικά αδέλφια, υπό την προϋπόθεση ότι οι θετοί γονείς συναινούν και η διατήρηση της επαφής είναι προς το συμφέρον του θετού τέκνου·
• χάνει τα επώνυμα που είχε κατά τη γέννηση και αποκτά τα επώνυμα του θετού γονέα ή γονέων·
• μπορεί, κατόπιν αιτήματος του θετού γονέα ή γονέων και εάν το δικαστήριο κρίνει ότι αυτό διασφαλίζει τα συμφέροντα του παιδιού ή του νέου και ευνοεί την ένταξη του στην οικογένεια, να αλλάξει το όνομά του.

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, μπορούν να υιοθετήσουν:

• δύο πρόσωπα (ακόμη και του ιδίου φύλου), άνω των 25 ετών, παντρεμένα για διάστημα μεγαλύτερο των 4 ετών (μπορεί επίσης να ληφθεί υπόψη ο χρόνος που διανύθηκε σε σύμφωνο συμβίωσης αμέσως πριν από τον γάμο), υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει επέλθει δικαστικός χωρισμός·
• πρόσωπο άνω των 30 ετών ή, εάν το θετό τέκνο είναι τέκνο του/της συζύγου του υιοθετούντος, πρόσωπο άνω των 25 ετών.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, κατά γενικό κανόνα:

• η ηλικία του υιοθετούντος δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 60 έτη κατά την ημερομηνία που του ανατέθηκε επισήμως το παιδί ή ο νέος με σκοπό την υιοθεσία·
• από την ηλικία των 50 ετών, η διαφορά ηλικίας μεταξύ υιοθετούμενου τέκνου και θετού γονέα δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 50 έτη, εκτός αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι και αυτό δικαιολογείται από το συμφέρον του θετού τέκνου (για παράδειγμα, το θετό τέκνο είναι αδελφός ή αδελφή άλλων θετών τέκνων και η διαφορά των 50 ετών υφίσταται μόνο σε σχέση με το εν λόγω θετό τέκνο).

Αν το θετό τέκνο είναι ηλικίας άνω των 12 ετών, απαιτείται η συναίνεσή του για την υιοθεσία. Πρέπει να ακουστεί σε ακροαματική διαδικασία που διεξάγεται από τον δικαστή, παρουσία της εισαγγελίας, σύμφωνα με τους κανόνες που προβλέπονται για την ακρόαση των παιδιών στο πλαίσιο αστικής διαδικασίας επιτροπείας.

Σύμφωνα με τον νόμο αριθ. 143/2015, της 8ης Σεπτεμβρίου, θετά τέκνα που δεν έχουν ακόμη συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους δεν έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το παρελθόν τους. Μετά την ηλικία των 16 ετών, το θετό τέκνο μπορεί να ζητήσει ρητά την πρόσβαση αυτή, αλλά έως ότου συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του, θα απαιτείται πάντοτε η συναίνεση των θετών γονέων ή του νόμιμου εκπροσώπου. Εάν το αίτημα πρόσβασης στηρίζεται σε σοβαρούς λόγους, ιδίως όταν πρόκειται για λόγους υγείας του ανήλικου θετού τέκνου, το δικαστήριο μπορεί, κατόπιν αιτήματος των γονέων ή της εισαγγελίας, να επιτρέψει την πρόσβαση σε στοιχεία του προσωπικού ιστορικού του.

Ο νόμος αριθ. 143/2015 ρυθμίζει τις διαδικασίες εθνικής και διεθνούς υιοθεσίας και τη συμμετοχή των αρμόδιων αρχών στις διαδικασίες αυτές.

1. Δικαιοπρακτική ικανότητα του παιδιού

Στη Φινλανδία η ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης είναι τα 15 έτη.

Στις άλλες υποθέσεις, η ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενάγων για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα ποικίλλει μεταξύ των 12 ετών (ζητήματα υγείας, τοποθέτηση υπό μέριμνα), των 15 ετών (απασχόληση, άσυλο, μεταναστευτικά ζητήματα, εκπαιδευτικά ζητήματα, διοικητικές κυρώσεις) και των 18 ετών (οικογενειακά ζητήματα).

2. Πρόσβαση σε προσαρμοσμένες διαδικασίες

Στο μέτρο του δυνατού, οι έρευνες με στόχο παιδιά ανατίθενται σε αστυνομικούς με κατάρτιση ή εμπειρία στο έργο αυτό. Τα μεγαλύτερα αστυνομικά τμήματα διαθέτουν μονάδες ή αστυνομικούς με ειδίκευση στη διερεύνηση εγκλημάτων σε βάρος παιδιών. Κατά κανόνα, η διερεύνηση των εγκλημάτων σε βάρος παιδιών ανατίθεται, σε όλα τα αστυνομικά τμήματα, σε ερευνητές που διαθέτουν επαγγελματικές δεξιότητες και ιδιαίτερη ικανότητα στη διερεύνηση των εγκλημάτων αυτού του είδους.

Η Εισαγγελία εφαρμόζει σύστημα ειδικών εισαγγελέων για να διασφαλίζει την ύπαρξη εμπειρογνωμοσύνης σε τομείς εξειδίκευσης και να διατηρεί και να αναπτύσσει τις επαγγελματικές δεξιότητες των εισαγγελέων. Υπάρχει ομάδα ειδικών εισαγγελέων που ειδικεύονται στις υποθέσεις βίας κατά παιδιών και γυναικών. Οι εισαγγελείς αυτοί εκπαιδεύουν και άλλους εισαγγελείς στον τομέα της εξειδίκευσής τους.

Στο μέτρο του δυνατού, οι έρευνες με στόχο παιδιά ανατίθενται σε λειτουργούς με κατάρτιση ή εμπειρία στο έργο αυτό.

Ο συνήγορος του παιδιού προάγει τα συμφέροντα των παιδιών και τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους σε γενικό επίπεδο, αλλά δεν χειρίζεται μεμονωμένες υποθέσεις.

3. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών

Από τις αρχές του 2016 και μετά, ως αποδεικτικό στοιχείο στο δικαστήριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και βιντεοσκόπηση θύματος ηλικίας 15-17 ετών, σε περίπτωση που το θύμα έχει ανάγκη από ειδική προστασία.

Σύμφωνα με τον νόμο για τις ποινικές έρευνες, η ανακριτική αρχή, όταν χρειάζεται, ζητεί τη γνώμη ιατρού ή άλλου εμπειρογνώμονα σχετικά με το κατά πόσον πρόσωπο ηλικίας κάτω των 18 ετών μπορεί να υποβληθεί σε ανακριτικά μέτρα.

Κατά κανόνα, τα παιδιά-θύματα και τα παιδιά-μάρτυρες εξετάζονται από αστυνομικούς με κατάρτιση ή εμπειρία στο έργο αυτό. Η εξέταση μπορεί επίσης να διεξαχθεί από επαγγελματία του τομέα της υγείας.

Σε συνεργασία με τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία των μεγάλων πόλεων, λειτουργούν ειδικά κέντρα εμπειρογνωμοσύνης που ειδικεύονται στην ακρόαση ανήλικων θυμάτων εγκληματικών πράξεων. Οι αστυνομικές υπηρεσίες συνεργάζονται στενά με τα κέντρα αυτά.

4. Εκπαίδευση των επαγγελματιών

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης διοργανώνει τακτικά για τους δικαστές, τους δικαστικούς υπαλλήλους και τους υπαλλήλους των υπηρεσιών νομικής συνδρομής μαθήματα ανώτερου επιπέδου επιμόρφωσης στην παιδική ψυχολογία, τη νομική ψυχολογία, τα δικαιώματα των θυμάτων, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ειδικές ανάγκες των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης. Στα μαθήματα αυτά μπορούν επίσης να συμμετέχουν και οι εισαγγελείς.

Ομοίως, η Γενική Εισαγγελία διοργανώνει μαθήματα επιμόρφωσης για τους εισαγγελείς που ασχολούνται με υποθέσεις σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης παιδιών. Στα αντικείμενα των εν λόγω μαθημάτων περιλαμβάνονται η ανάπτυξη του παιδιού, η παιδική ψυχολογία και ο τρόπος υποβολής ερωτήσεων σε παιδιά.

Η εκπαίδευση των αστυνομικών περιλαμβάνει εκπαίδευση στην παιδική ψυχολογία, τις επικοινωνιακές δεξιότητες και τον τρόπο υποβολής ερωτήσεων σε παιδιά. Στους επαγγελματίες που έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση από το Εθνικό Αστυνομικό Συμβούλιο χορηγείται ειδικό δίπλωμα ειδίκευσης.

5. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Η απόφαση του εισαγγελέα να μην ασκήσει δίωξη μπορεί να προσβληθεί με προσφυγή ενώπιον του γενικού εισαγγελέα, ο οποίος έχει το δικαίωμα να κινήσει διαδικασία επανεξέτασης της απόφασης του εισαγγελέα.

6. Οικογενειακή ζωή

Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας υιοθεσίας είναι αυτό της συμβουλευτικής υποστήριξης που παρέχεται από τα δημοτικά όργανα κοινωνικής πρόνοιας και την οργάνωση Save the Children Φινλανδίας. Η συμβουλευτική υποστήριξη για την υιοθεσία είναι δωρεάν για τους πελάτες. Για τους σκοπούς της υποβολής αίτησης για άδεια υιοθεσίας και αίτησης για έγκριση υιοθεσίας, ο πάροχος των υπηρεσιών συμβουλευτικής υποστήριξης παρέχει έγγραφη έκθεση σχετικά με την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την υιοθεσία. Η έκθεση περιλαμβάνει τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τους ενδιαφερομένους και τις περιστάσεις τους.

Με βάση την έκθεση, η Επιτροπή Υιοθεσιών αποφασίζει σχετικά με τη χορήγηση της άδειας υιοθεσίας. Για την υιοθεσία ανηλίκου απαιτείται άδεια της Επιτροπής Υιοθεσιών, τόσο στις εγχώριες όσο και στις διακρατικές υιοθεσίες. Η άδεια ισχύει για δύο έτη. Οι αιτούντες μπορούν να υποβάλουν αίτηση για παράταση της διάρκειας ισχύος της άδειας.

Υπάρχει μόνο ένα είδος υιοθεσίας. Μετά την απόφαση έγκρισης της υιοθεσίας, το θετό παιδί θεωρείται παιδί των θετών γονέων και όχι των φυσικών γονέων του.

Άδεια υιοθεσίας δεν είναι απαραίτητη αν το προς υιοθέτηση παιδί είναι παιδί του/της συζύγου του/της ενδιαφερομένου/-ης να το υιοθετήσει ή παιδί το οποίο ήδη βρισκόταν κατά σταθερό τρόπο υπό τη φροντίδα και μέριμνα του/της ενδιαφερομένου/-ης να το υιοθετήσει.

Κατά κανόνα, για τις υιοθεσίες από το εξωτερικό απαιτείται πάντοτε, πέραν της συμβουλευτικής υποστήριξης για την υιοθεσία, και η υποβολή αίτησης για υπηρεσίες διακρατικής υιοθεσίας. Τέτοιες υπηρεσίες παρέχονται από το Τμήμα Κοινωνικών Υπηρεσιών του δήμου του Ελσίνκι, την οργάνωση Save the Children Φινλανδίας και την οργάνωση Interpedia.

Στο τέλος της διαδικασίας, η υιοθεσία εγκρίνεται με δικαστική απόφαση.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Φινλανδία (534 Kb)

1. Ελάχιστη ηλικία που πρέπει να έχει συμπληρώσει ο ενδιαφερόμενος για να μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα

Στη Σουηδία η ελάχιστη ηλικία καταλογισμού ποινικής ευθύνης είναι τα 15 έτη. Στις οικογενειακές υποθέσεις, τις εργατικές υποθέσεις, τις μεταναστευτικές υποθέσεις και τις υποθέσεις ασύλου, καθώς και στις υποθέσεις που αφορούν διοικητικές κυρώσεις, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να κινήσει δίκη με το δικό του όνομα αν έχει συμπληρώσει τα 18 έτη. Στις υποθέσεις με αντικείμενο θέματα εκπαίδευσης, η αντίστοιχη ηλικία είναι τα 16 έτη, ενώ στις υποθέσεις με αντικείμενο θέματα υγείας (μόνο όταν αφορούν υποχρεωτικό εγκλεισμό σε ψυχιατρικό ίδρυμα / υποχρεωτική ψυχιατρική περίθαλψη) ή την τοποθέτηση υπό μέριμνα, τα 15 έτη (αν και στις περιπτώσεις αυτές το παιδί συνήθως δεν ασκεί την αίτηση, αλλά η αίτηση στρέφεται εναντίον του).

2. Ειδικά όργανα και αρμόδιες αρχές

Η Σουηδία δεν διαθέτει ειδικά δικαστήρια για τους ανήλικους παραβάτες. Τα παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών δεν μπορούν να διωχθούν ποινικά, αλλά τίθενται υπό τη μέριμνα των κοινωνικών υπηρεσιών, ενώ οι ανήλικοι ηλικίας από 15 έως 18 ετών δικάζονται από τα γενικά δικαστήρια. Η Σουηδία έχει γενικά δικαστήρια και διοικητικά δικαστήρια, τα οποία λειτουργούν παράλληλα. Το σύστημα των διοικητικών δικαστηρίων δικάζει τις προσφυγές κατά διοικητικών αποφάσεων.

Οι υποθέσεις αστικού δικαίου και οι υποθέσεις που αφορούν την επιμέλεια, τη διαμονή και την επικοινωνία υπάγονται στην αρμοδιότητα των γενικών δικαστηρίων. Στη Σουηδία, δεν υπάρχουν ειδικά όργανα που να ασχολούνται με τα παιδιά που εμπλέκονται σε αστικές δικαστικές διαδικασίες. Οι περισσότερες διαφορές οικογενειακού δικαίου υπάγονται στην αρμοδιότητα των γενικών δικαστηρίων.

3. Νομικά μέτρα και μέτρα πολιτικής για την αποφυγή αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν παιδιά

Όταν παιδί είναι ύποπτο για την τέλεση αδικήματος, οι γονείς του ή όποιο άλλο πρόσωπο είναι υπεύθυνο για τη φροντίδα του πρέπει να ενημερώνονται το συντομότερο δυνατόν για το αδίκημα και την εξέταση του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να είναι παρόντες κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Αν πρόκειται για σοβαρό αδίκημα, οι κοινωνικές υπηρεσίες πρέπει επίσης να ενημερώνονται το συντομότερο δυνατόν και να παρίστανται στην εξέταση. Η ανάκριση και η δίκη προσαρμόζονται στα δεδομένα των νεαρών υπόπτων. Η διαδικασία πρέπει να ολοκληρώνεται εντός εύλογου χρόνου. Υπάρχει επίσης γενικός κανόνας που ορίζει ότι οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται και η διαδικασία αρχίζει χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται παιδιά και οι οποίες αφορούν την επιμέλεια, τη διαμονή ή την επικοινωνία.

4. Ειδικοί μηχανισμοί και διαδικασίες στήριξης των παιδιών και τρόποι εξασφάλισης της ακρόασης των παιδιών

Σε δίκη είναι δυνατόν να συμμετέχουν τόσο παιδιά όσο και ενήλικες. Ως εκ τούτου, τα παιδιά που είναι θύματα εγκληματικής πράξης έχουν τα ίδια δικαιώματα ακρόασης και συμμετοχής στη δίκη με τους ενήλικες. Στις υποθέσεις στις οποίες η περιγραφή των γεγονότων από το παιδί έχει ιδιαίτερη σημασία (όπως στην περίπτωση που το παιδί είναι θύμα), ειδικός στην παιδοψυχολογία ή στην ανακριτική ψυχολογία θα πρέπει είτε να παρίσταται στην εξέταση του παιδιού είτε να γνωμοδοτήσει σχετικά με την αξία της κατάθεσης του παιδιού. Οι μάρτυρες δεν έχουν δικαίωμα ακρόασης, ανεξάρτητα από το αν ο μάρτυρας είναι παιδί ή ενήλικας. Οι μάρτυρες δεν είναι διάδικοι στη δίκη και δεν έχουν ρόλο στην ποινική διαδικασία πέραν της κατάθεσής τους ως προς τα πραγματικά περιστατικά, αν αυτή είναι αναγκαία.

5. Διεπιστημονική προσέγγιση

Οι διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς, όπως η αστυνομία, οι εισαγγελικές αρχές, οι υγειονομικές υπηρεσίες και οι κοινωνικές υπηρεσίες, πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους. Όταν παιδί είναι θύμα βίας, η κύρια ευθύνη για τη συνεργασία ανήκει στις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι περισσότεροι δήμοι διατηρούν «ομάδες διαβούλευσης» με εκπροσώπους των κοινωνικών υπηρεσιών, των εισαγγελικών αρχών, της αστυνομίας, των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης παιδιών και των υπηρεσιών ψυχιατρικής περίθαλψης παιδιών και νέων, οι οποίες είναι αρμόδιες για τον συντονισμό των προσπαθειών και τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μέτρων από τους επιμέρους εμπλεκόμενους φορείς μόλις καταγγελθεί έγκλημα σε βάρος παιδιού. Όταν παιδί είναι θύμα αδικήματος ή υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει διαπράξει αδίκημα, η αστυνομία και οι εισαγγελείς πρέπει πάντοτε να συνεργάζονται. Στις υποθέσεις αυτές δρομολογείται επίσης συνεργασία με τις κοινωνικές υπηρεσίες και άλλους αρμόδιους φορείς.

6. Μέτρα για να εξασφαλίζεται ότι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού αποτελεί πρωταρχικό και κύριο μέλημα

Το σουηδικό δίκαιο ορίζει ότι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού αποτελεί πρωταρχικό μέλημα των γενικών δικαστηρίων, γεγονός που σημαίνει ότι το δικαστήριο οφείλει να λαμβάνει υπόψη το βέλτιστο συμφέρον κάθε παιδιού. Στις υποθέσεις που αφορούν την επιμέλεια, τη διαμονή και την επικοινωνία, το δικαστήριο αποφασίζει για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Ωστόσο, το διοικητικό δίκαιο της Σουηδίας δεν περιλαμβάνει γενική αρχή που να ορίζει ότι οι αρχές ή τα διοικητικά δικαστήρια πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού ή ότι πρέπει να αποδίδεται ορισμένη βαρύτητα στο βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Δηλαδή, το διοικητικό δίκαιο διαφέρει από το αστικό δίκαιο ως προς το ζήτημα αυτό. Εντούτοις, υπάρχουν τομεακά νομοθετήματα τα οποία, για συγκεκριμένους διοικητικούς τομείς, ορίζουν ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, σε διάφορους βαθμούς, το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

7. Παρακολούθηση και εκτέλεση των αποφάσεων στις διαδικασίες στις οποίες εμπλέκονται παιδιά

Στα παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών δεν μπορεί να καταλογιστεί ποινική ευθύνη για αδικήματα που έχουν διαπράξει. Η θεμελιώδης αρχή είναι ότι οι νεαροί παραβάτες θα πρέπει πρώτα να υποβάλλονται σε μέτρα στο πλαίσιο των κοινωνικών υπηρεσιών και όχι να παραπέμπονται στην Υπηρεσία Σωφρονιστικών Καταστημάτων και Κοινωνικής Επανένταξης. Υπάρχουν ορισμένες ειδικές ποινές οι οποίες ισχύουν μόνο για τους νεαρούς παραβάτες ηλικίας μεταξύ 15 και 21 ετών. Οι παραβάτες ηλικίας μεταξύ 18 και 21 ετών συχνά καταδικάζονται στις ίδιες ποινές με τους ενήλικες. Αν ο δράστης διέπραξε το αδίκημα πριν από την ηλικία των 21 ετών, το νεαρό της ηλικίας του πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά τον καθορισμό της ποινής. Οι διατάξεις σχετικά με την εκτέλεση των αστικών αποφάσεων είναι οι ίδιες για τα παιδιά και τους ενήλικες. Αν ο οφειλέτης δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του από δικαστική απόφαση, ο δανειστής μπορεί να ζητήσει την εκτέλεση της απόφασης από τη Σουηδική Αρχή Αναγκαστικής Εκτέλεσης. Ο κώδικας γονικής μέριμνας περιέχει διατάξεις σχετικά με την εκτέλεση των αποφάσεων για την επιμέλεια, τη διαμονή και την επικοινωνία, καθώς και των άλλων αποφάσεων που εκδίδονται βάσει των διατάξεων του εν λόγω κώδικα. Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα κατά την εκτέλεση των εν λόγω αποφάσεων.

8. Πρόσβαση σε μέσα έννομης προστασίας

Οι αποφάσεις να μην ασκηθεί δίωξη μπορούν να προσβληθούν με προσφυγή, το δικαίωμα δε άσκησης της προσφυγής αυτής είναι γενικό, δηλαδή δεν περιορίζεται στα παιδιά-θύματα. Ωστόσο, τέτοια προσφυγή μπορεί να ασκηθεί μόνο από πρόσωπα που έχουν έννομο συμφέρον. Τα παιδιά-θύματα, όπως και οι ενήλικες-θύματα, μπορούν να αξιώσουν αποζημίωση από τον δράστη. Στον τομέα του αστικού δικαίου, δεδομένου ότι τα παιδιά δεν διαθέτουν δικονομική ικανότητα, μπορούν να ασκήσουν ένδικα βοηθήματα ή μέσα μόνο μέσω του νόμιμου αντιπροσώπου τους.

9. Γενικοί κανόνες για την υιοθεσία (παιδιού ή ενηλίκου)

Οι αποφάσεις υιοθεσίας εκδίδονται από το δικαστήριο. Οι υποψήφιοι θετοί γονείς υποβάλλουν σχετική αίτηση. Το δικαστήριο εξετάζει αν πληρούνται οι όροι για να πραγματοποιηθεί η υιοθεσία. Η υιοθεσία δεν εγκρίνεται παρά μόνο αν κριθεί ότι είναι προς όφελος του παιδιού.

Φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη στη Σουηδία (255 Kb)