Let op: de oorspronkelijke versie van deze pagina (Pools) is onlangs gewijzigd. Aan de vertaling in het Nederlands wordt momenteel gewerkt.
Swipe to change

Ouderlijke verantwoordelijkheid: gezag en omgangsrecht

Polen
Inhoud aangereikt door
European Judicial Network
Europees justitieel netwerk (in burgerlijke en handelszaken)

1 Wat betekent het begrip “ouderlijke verantwoordelijkheid” in de praktijk? Wat zijn de rechten en plichten van degene die ouderlijke verantwoordelijkheid draagt?

De ouderlijke verantwoordelijkheid omvat in het bijzonder de rechten en plichten van ouders ten aanzien van hun kind, als het gaat om het gezag over het kind en diens bezittingen en om diens opvoeding, met eerbiediging van de waardigheid en de rechten van het kind (artikel 95, lid 1, van het Poolse wetboek van gezins- en voogdijzaken (Kodeks rodzinny i opiekuńczy)).

2 Wie heeft normaal gesproken de ouderlijke verantwoordelijkheid voor een kind?

Beide ouders dragen gezamenlijk de ouderlijke verantwoordelijkheid. Wanneer een van de ouders is overleden of niet volledig handelingsbekwaam is, wordt de ouderlijke verantwoordelijkheid gedragen door de andere ouder. Hetzelfde geldt als een van de ouders de ouderlijke verantwoordelijkheid is ontzegd of als de ouderlijke verantwoordelijkheid van deze ouder is opgeschort.

De ouderlijke verantwoordelijkheid kan ook worden ingeperkt door een rechterlijke beslissing. In dat geval mag de andere ouder in zoverre als bepaald in genoemde beslissing de ouderlijke verantwoordelijkheid voor het kind alleen uitoefenen.

3 Kan een andere persoon in plaats van de ouders worden aangewezen, als de ouders de verantwoordelijkheid voor hun kinderen niet kunnen of willen uitoefenen?

Wanneer de ouders niet in staat zijn de ouderlijke verantwoordelijkheid uit te oefenen, kunnen zij zich wenden tot de rechtbank die bevoegd is voor voogdijzaken (sąd opiekuńczy) of een andere overheidsinstantie om te zorgen dat het kind vervangende bescherming krijgt. In zeer spoedeisende gevallen kan het kind, op verzoek of met instemming van de ouders van het kind, onder de hoede van een pleeggezin worden geplaatst op basis van een overeenkomst tussen een districtshoofd (starosta) en een pleeggezin of de leidinggevende van een gezinsvervangend tehuis (rodzinny dom dziecka).

Als de ouders niet bereid zijn de ouderlijke verantwoordelijkheid met betrekking tot een kind uit te oefenen, kunnen zij erin toestemmen het kind ter adoptie aan te bieden. De Poolse wet voorziet in drie vormen van adoptie: volledig, volledig en onherroepelijk (ook wel “totale adoptie” genoemd) en onvolledig.

Als ouders die hun ouderlijke verantwoordelijkheid naar behoren uitoefenen, de belangen van het kind in gevaar brengen, kan hun ouderlijke verantwoordelijkheid worden ingeperkt bij beslissing van een voor voogdijzaken bevoegde rechtbank en kan het kind in een pleeggezin, een gezinsvervangend tehuis, in institutionele pleegzorg, in een speciale woonvoorziening of in een instelling voor medische revalidatie worden geplaatst.

4 Hoe wordt de ouderlijke verantwoordelijkheid geregeld als de ouders van echt scheiden of uit elkaar gaan?

Wanneer zij een beslissing geeft over echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring van een huwelijk, moet een Poolse rechtbank de kwestie van de ouderlijke verantwoordelijkheid ten aanzien van een kind regelen, tenzij de rechtbank in een specifieke zaak niet bevoegd is met betrekking tot de ouderlijke verantwoordelijkheid. Wanneer een Poolse rechtbank uitspraak doet over de ouderlijke verantwoordelijkheid, moet zij een schriftelijke overeenkomst tussen de echtgenoten over de wijze waarop de ouderlijke verantwoordelijkheid zal worden uitgeoefend, in aanmerking nemen, mits deze in het belang is van het kind.

Indien de ouders geen overeenstemming bereiken, kan de rechtbank, het recht van het kind om door beide ouders te worden grootgebracht in aanmerking nemend:

  1. besluiten tot de gezamenlijke uitoefening van de ouderlijke verantwoordelijkheid;
  2. de ouderlijke verantwoordelijkheid toekennen aan een van beide ouders en de verantwoordelijkheid van de andere ouder beperken tot bepaalde rechten en verplichtingen met betrekking tot het kind.

Wanneer dit in het belang is van het kind, kan de voor voogdijzaken bevoegde rechtbank de beslissing over de ouderlijke verantwoordelijkheid en de modaliteiten van uitoefening daarvan die zijn opgenomen in de beslissing tot echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring van het huwelijk, wijzigen (artikel 106 van het Poolse wetboek van gezins- en voogdijzaken).

5 Welke formaliteiten moeten in acht worden genomen om onderlinge overeenstemming van de ouders betreffende de ouderlijke verantwoordelijkheid juridisch bindend te maken?

De wet schrijft geen specifieke vorm voor een dergelijke overeenkomst tussen de ouders voor. Opgemerkt moet echter worden dat een overeenkomst tussen de ouders over de wijze waarop elk van beiden de ouderlijke verantwoordelijkheid zal uitoefenen, geen rechtskracht heeft en slechts kan worden beschouwd als een basis voor de beslissing van de rechtbank daarover. Een dergelijke overeenkomst kan ook tot stand komen via mediation. In dat geval moet zij schriftelijk zijn en worden ondertekend door beide ouders en de mediator. Deze overeenkomst is echter pas wettelijk bindend als zij is goedgekeurd door de rechtbank.

6 Als de ouders het niet eens worden over de ouderlijke verantwoordelijkheid, wat voor mogelijkheden zijn er dan om het conflict buiten het gerecht om op te lossen?

De ouders kunnen worden bijgestaan door een mediator. Mediationdiensten worden verleend op basis van een mediationovereenkomst of een beslissing van de rechtbank waarbij de ouders worden doorverwezen naar mediation. De overeenkomst kan ook worden gesloten door instemming van de ene ouder met de mediation waar de andere ouder om heeft verzocht. Een overeenkomst die via mediation is bereikt, heeft echter pas de rechtskracht van een via een rechterlijke beslissing tot stand gekomen overeenkomst als zij door de rechtbank is goedgekeurd.

7 Over welke zaken betreffende het kind kan de rechter beslissen als de ouders de zaak aan de rechter voorleggen?

Ouders kunnen een voor voogdijzaken bevoegde rechtbank in Polen diverse kwesties in verband met hun ouderlijke verantwoordelijkheid voorleggen, bijvoorbeeld:

  1. de wijze waarop elk van beide ouders de ouderlijke verantwoordelijkheid moet uitoefenen en een relatie met het kind moet onderhouden, wanneer beide ouders de ouderlijke verantwoordelijkheid delen maar gescheiden leven;
  2. geschillenbeslechting in belangrijke zaken met betrekking tot het kind, wanneer de ouders het er niet over eens kunnen worden hoe deze zaken moeten worden opgelost, bijvoorbeeld: het bepalen van de woonplaats van het kind, de schoolkeuze, de keuze van de naam en achternaam, beslissingen in verband met medische behandeling, reizen naar het buitenland enz.;
  3. rechtshandelingen tussen een kind en ouder, wanneer deze rechtshandelingen verder gaan dan het gewone beheer van de bezittingen van het kind.

8 Als het gerecht de voogdij over een kind toewijst aan een van de ouders, betekent dit dan dat deze ouder over alle zaken betreffende het kind kan beslissen zonder eerst de andere ouder te raadplegen?

Ja. Indien een rechtbank de uitoefening van de ouderlijke verantwoordelijkheid aan slechts een van beide ouders toevertrouwt, mag die ouder zelf beslissen over alle zaken met betrekking tot het kind zonder de andere ouder te hoeven raadplegen of zijn of haar toestemming te verkrijgen.

Een ouder kan de ouderlijke verantwoordelijkheid worden ontzegd door de voor voogdijzaken bevoegde rechtbank als deze verantwoordelijkheid niet kan worden uitgeoefend wegens een duurzaam beletsel, of omdat de ouder zijn of haar ouderlijke verantwoordelijkheid misbruikt of zijn of haar verplichtingen jegens het kind ernstig verwaarloost.

9 Wat betekent het in de praktijk als het gerecht beslist dat de ouders gezamenlijk ouderlijke verantwoordelijkheid dragen?

Indien een rechtbank aan beide ouders gezamenlijk de uitoefening van de ouderlijke verantwoordelijkheid toevertrouwt, betekent dit dat zij dezelfde rechten en plichten jegens het kind mogen en moeten uitoefenen. Dit houdt onder meer in dat over belangrijke zaken met betrekking tot het kind zal worden beslist door de ouders gezamenlijk, of door een voor voogdijzaken bevoegde rechtbank wanneer de ouders geen overeenstemming kunnen bereiken.

10 Tot welk gerecht of welke instantie moet ik mij wenden om een verzoek betreffende ouderlijke verantwoordelijkheid te doen? Aan welke formaliteiten moet ik voldoen en welke documenten moet ik bij mijn verzoek voegen?

Zaken in verband met de ouderlijke verantwoordelijkheid worden behandeld door de districtsrechtbank (sąd rejonowy) en meer in het bijzonder de afdeling voor gezinszaken en minderjarigen (voor voogdij bevoegde rechtbank) die bevoegd is in de plaats waar het kind woont. Als die er niet is, is de hoofdstedelijke districtsrechtbank van Warschau bevoegd.

De verzoeker dient een verzoekschrift in en doet dit vergezeld gaan van de geboorteakte van het kind, de huwelijksakte van de ouders (als zij getrouwd zijn) en andere ondersteunende documenten, zoals medische attesten, schoolcertificaten, onderwijsgerelateerde beoordelingen en afschriften van eerdere beslissingen van andere rechtbanken over de ouderlijke verantwoordelijkheid.

11 Welke procedure geldt in deze zaken? Is er een spoedprocedure?

Zaken over de ouderlijke verantwoordelijkheid worden behandeld in een procedure die onder de oneigenlijke rechtspraak valt, die minder formeel is dan een contentieuze procedure.

Daarnaast kan de voor voogdij bevoegde rechtbank op verzoek van elke partij bij de procedure besluiten tot de voorlopige maatregelen die zij naargelang van de omstandigheden passend acht. Daartoe strekkende beslissingen worden van kracht en zijn uitvoerbaar op het moment dat zij worden gegeven.

12 Kan ik een vergoeding krijgen van de kosten van rechtshulp en de procedure?

Partijen bij een procedure over de ouderlijke verantwoordelijkheid betalen de vergoedingen en dragen de kosten waarin de bepalingen van de Poolse wet inzake gerechtskosten in civiele zaken (ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) voorziet. Volgens artikel 102, lid 1, van deze wet kan elke partij bij een gerechtelijke procedure echter verzoeken om vrijstelling van de gerechtskosten door een verklaring in te dienen dat hij of zij deze kosten niet kan betalen zonder dat dit hem of haar belet om in de behoeften van zichzelf of zijn/haar gezin te voorzien. Het verzoek om vrijstelling van gerechtskosten moet vergezeld gaan van een verklaring waarin de gezinssituatie, de bezittingen, het inkomen en het levensonderhoud van de verzoeker worden uiteengezet. De rechtbank kan een partij bij de procedure gedeeltelijk vrijstellen van de gerechtskosten wanneer deze partij slechts een deel van deze kosten kan betalen (artikel 101, lid 1).

13 Is het mogelijk in beroep te gaan tegen een beslissing over ouderlijke verantwoordelijkheid?

Ja. Tegen elke beslissing kan beroep worden ingesteld bij een hogere rechtbank. In het geval van conservatoire bevelschriften moet het beroep worden ingesteld bij een gelijkwaardige rechtbank. Tegen beslissingen over de ouderlijke verantwoordelijkheid die zijn gegeven door een districtsrechtbank kan beroep worden ingesteld bij een regionale rechtbank (sąd okręgowy). Tegen beslissingen over de ouderlijke verantwoordelijkheid die door een regionale rechtbank zijn gegeven in een procedure betreffende een echtscheiding, scheiding van tafel en bed of nietigverklaring van het huwelijk, kan beroep worden ingesteld bij een hof van beroep (sąd apelacyjny).

14 Als het nodig is zich te wenden tot een gerecht of een andere instantie om een beslissing over ouderlijke verantwoordelijkheid ten uitvoer te leggen, welke procedure moet ik dan toepassen?

Het uitvoerend orgaan van de rechtbank in zaken die de terugkeer van een kind betreffen, is een door de rechtbank benoemde voogd (kurator sądowy). Als een rechterlijke beslissing waarin de terugkeer van een kind wordt gelast niet wordt uitgevoerd, moet de persoon naar wie het kind moet terugkeren, de rechtbank die deze beslissing heeft gegeven, verzoeken om een door een rechtbank benoemde voogd op te dragen voor de gedwongen terugkeer van het kind te zorgen. Als de verblijfplaats van een persoon die onder de ouderlijke verantwoordelijkheid valt, niet bekend is, stelt de rechtbank een onderzoek in om vast te stellen waar deze persoon zich bevindt. De rechtbank geeft het bevel aan een door de rechtbank benoemde voogd in de vorm van een beschikking, die in een gesloten zitting kan worden gegeven. Tegen deze beschikking kan geen beroep worden ingesteld. De door de rechtbank benoemde voogd stelt de datum vast waarop het kind moet worden overgebracht, en brengt de persoon naar wie het kind moet worden overgebracht, daarvan op de hoogte. De door de rechtbank benoemde voogd mag het kind weghalen bij iedere persoon bij wie het kind verblijft. Daartoe kan de door de rechtbank benoemde voogd de hulp inroepen van politiebeambten, psychologen enz.

Als het gaat om beslissingen inzake het omgangsrecht, voorziet het Poolse wetboek van burgerlijke rechtsvordering (Kodeks postępowania cywilnego) in een andere procedure. Op verzoek van een persoon die recht heeft op omgang met een kind, zal de voor voogdijzaken bevoegde rechtbank in dat geval dreigen een bevel uit te vaardigen tegen de persoon die het gezagsrecht heeft en die verplichtingen op grond van een vonnis of schikking met betrekking tot het omgangsrecht niet nakomt, waarin wordt geëist dat deze voor elke niet nagekomen verplichting een bepaald bedrag betaalt aan de persoon die omgangsrecht heeft. In het geval dat een persoon die recht heeft op omgang met een kind, of een persoon die daar geen recht op heeft, verplichtingen op grond van de beslissing niet nakomt, zal de voor voogdijzaken bevoegde rechtbank dreigen die persoon op te dragen een bepaald bedrag te betalen aan de persoon die het gezag heeft over het kind. Als de voor voogdijzaken bevoegde rechtbank een persoon gelast een betaling te doen en deze persoon zijn of haar plicht blijft verzuimen, gelast de rechtbank deze persoon het verschuldigde bedrag te betalen, dat wordt vastgesteld in overeenstemming met het aantal inbreuken.

Aan het bovengenoemde verzoekschrift moet een afschrift van de uitvoerbare beslissing of schikking over de omgang met het kind worden gehecht.

15 Wat moet ik doen om een beslissing over ouderlijke verantwoordelijkheid die door een gerecht in een andere lidstaat is gegeven, in deze lidstaat te laten erkennen en ten uitvoer te laten leggen?

De toepasselijke bepalingen zijn die van hoofdstuk III van Verordening (EG) nr. 2201/2003 van de Raad van 27 november 2003 betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid. Hoewel dergelijke beslissingen in de regel zonder verdere procedures worden erkend en ten uitvoer gelegd, is het mogelijk om bij een regionale rechtbank een verzoek houdende erkenning en tenuitvoerlegging in te dienen.  De regionale rechtbank is ook bevoegd een verzoek om uitvoerbaarverklaring te behandelen. In beide gevallen moet het verzoekschrift voldoen aan de criteria voor een processtuk, wat wil zeggen dat in het verzoekschrift specifiek moet worden uiteengezet wat het verzoek is, welke feiten het verzoek rechtvaardigen en of de partijen hebben geprobeerd het geschil te beslechten via mediation.

16 Tot welk gerecht in deze lidstaat moet ik mij wenden om mij te verzetten tegen de erkenning en de tenuitvoerlegging van een beslissing over ouderlijke verantwoordelijkheid die is gegeven door een gerecht in een andere lidstaat? Welke procedure is in dit geval van toepassing?

Beslissingen van buitenlandse rechtbanken in burgerlijke zaken worden van rechtswege erkend, tenzij er belemmeringen bestaan zoals vermeld in het wetboek van burgerlijke rechtsvordering.

Elke belanghebbende kan een verzoek om een beslissing houdende erkenning of niet-erkenning van een door een buitenlandse rechtbank gegeven beslissing indienen. Elk verzoek om te laten vaststellen dat de beslissing van een buitenlandse rechtbank moet worden erkend, moet vergezeld gaan van:

  • een officieel afschrift van de beslissing;
  • een document waarin staat dat de beslissing definitief is geworden, tenzij het definitieve karakter ervan voortvloeit uit de formulering ervan;
  • een gewaarmerkte vertaling in het Pools.

Elk verzoek om te laten vaststellen dat de beslissing van een buitenlandse rechtbank niet moet worden erkend, moet vergezeld gaan van een officieel afschrift van de beslissing en een gewaarmerkte vertaling in het Pools.

Het verzoek moet worden ingediend bij de regionale rechtbank die territoriaal bevoegd zou zijn om de zaak waarin door de buitenlandse rechtbank uitspraak is gedaan, te behandelen, of bij de regionale rechtbank van de regio waar de territoriaal bevoegde districtsrechtbank is gevestigd, of, indien deze rechtbanken ontbreken, bij de regionale rechtbank in Warschau (Sąd Okręgowy w Warszawie).

Tegen een beslissing over de erkenning die is gegeven door de regionale rechtbank, kan voorlopig beroep (zażalenie) worden ingesteld, terwijl tegen de beslissing van het hof van beroep cassatieberoep (skarga kasacyjna) mogelijk is. Tevens kan worden verzocht om de heropening van een procedure die is gesloten met een definitieve beslissing over de erkenning, en om het onwettig verklaren van die beslissing.

Wat betreft de tenuitvoerlegging van door buitenlandse rechtbanken gegeven beslissingen: gezien de verscheidenheid aan procedures wordt, afhankelijk van het soort procedure, in elk geval geadviseerd vooraf contact op te nemen met het centrale orgaan om informatie in te winnen over de manier van handelen.

17 Welk recht wordt door het gerecht toegepast in een proces over ouderlijke verantwoordelijkheid waarbij het kind of de partijen niet in deze lidstaat wonen of verschillende nationaliteiten hebben?

Het toepasselijke recht in zaken die de ouderlijke verantwoordelijkheid en het omgangsrecht betreffen, is neergelegd in het Verdrag van Den Haag van 19 oktober 1996 inzake de bevoegdheid, het toepasselijke recht, de erkenning, de uitvoering en de samenwerking op het gebied van ouderlijke verantwoordelijkheid en maatregelen ter bescherming van kinderen, of in bilaterale overeenkomsten die bindend zijn voor Polen. Wanneer geen van deze instrumenten van toepassing is, gelden de bepalingen van de Poolse wet van 4 februari 2011 inzake internationaal privaatrecht (Praia prywatne międzynarodowe). Wanneer de gewone verblijfplaats van het kind wordt gewijzigd naar een verblijfplaats in een land dat geen partij bij het Haags Verdrag is, zal het recht van dat land van toepassing zijn op alle daaropvolgende wijzigingen in de voorwaarden voor de toepassing van maatregelen die zijn genomen in het land waar het kind zijn of haar vorige gewone verblijfplaats had.

 

Deze webpagina maakt deel uit van de website Uw Europa.

Al uw feedback over de verstrekte informatie is welkom.

Your-Europe

Laatste update: 04/04/2023

De verschillende taalversies van deze pagina worden bijgehouden door de betrokken EJN-contactpunten. De informatie wordt vertaald door de diensten van de Europese Commissie. Eventuele aanpassingen zijn daarom mogelijk nog niet verwerkt in de vertalingen. Het EJN en de Commissie aanvaarden geen enkele verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid voor informatie of gegevens in dit document of waarnaar in dit document wordt verwezen. Zie de juridische mededeling voor auteursrechtelijke bepalingen van de lidstaat die verantwoordelijk is voor deze pagina.