Legalne wywiezienie dziecka za granicę

Niemcy
Autor treści:
European Judicial Network
Europejska sieć sądowa (w sprawach cywilnych i handlowych)

1 W jakich okolicznościach rodzic może zgodnie z prawem wywieźć dziecko do innego państwa bez zgody drugiego rodzica?

Wybór miejsca, w którym dziecko powinno zamieszkiwać na stałe, podlega przepisom dotyczącym prawa do określania miejsca zamieszkania dziecka, a tym samym stanowi de facto element pieczy nad dzieckiem [art. 1631 ust. 1 kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB)]. Podobnie jak zarząd majątkiem dziecka wchodzi ona w zakres władzy rodzicielskiej zgodnie z art. 1626 ust. 1 kodeksu cywilnego.

Pobyt stały jest „kwestią mającą zasadnicze znaczenie” (Angelegenheit von wesentlicher Bedeutung) w rozumieniu art. 1687 ust. 1 zdanie pierwsze kodeksu cywilnego – w odróżnieniu na przykład od krótkiego wyjazdu wakacyjnego do sąsiedniego kraju europejskiego, w przypadku którego – jeżeli rodzice wspólnie sprawują władzę rodzicielską – konieczna jest zgoda obojga rodziców. Dlatego też każde z rodziców potrzebuje zgody drugiego z rodziców na przeprowadzenie się z dzieckiem za granicę, chyba że sprawuje wyłączną władzę rodzicielską lub ma co najmniej wyłączne prawo do decydowania o miejscu pobytu dziecka.

2 W jakich okolicznościach zgoda drugiego rodzica jest niezbędna dla wywiezienia dziecka do innego państwa?

Zgoda drugiego z rodziców na przeprowadzenie się z dzieckiem za granicę jest konieczna, jeżeli rodzice wspólnie sprawują władzę rodzicielską (oboje mają prawo do decydowania o miejscu pobytu) (zob. także odpowiedź na pytanie 1).

3 W jakich okolicznościach zgoda drugiego rodzica jest niezbędna dla wywiezienia dziecka do innego państwa?

Przeprowadzenie się z dzieckiem na stałe za granicę jest zgodne z prawem, jeżeli osoba, która chce wywieźć dziecko, sprawuje wyłączną władzę rodzicielską lub ma co najmniej wyłączne prawo do decydowania o miejscu pobytu dziecka.

W przeciwnym razie, jeżeli między rodzicami nie ma porozumienia w tej sprawie, wówczas na wniosek jednego z rodziców sąd rodzinny (Familiengericht) może, zgodnie z art. 1628 kodeksu cywilnego, przyznać jednemu z rodziców prawo do podjęcia decyzji w tej sprawie. Wydając orzeczenie, sąd uwzględnia dobro dziecka, okoliczności sprawy i względy praktyczne oraz uzasadnione interesy zaangażowanych stron (art. 1697a kodeksu cywilnego).

Ponadto matka lub ojciec mieszkający osobno mogą także wystąpić z wnioskiem do sądu rodzinnego, zgodnie z art. 1671 ust. 1 kodeksu cywilnego, o przyznanie im ogólnej wyłącznej władzy rodzicielskiej lub wyłącznej władzy rodzicielskiej w konkretnej kwestii, na przykład w odniesieniu do prawa decydowania o miejscu pobytu dziecka. Sąd uwzględnia wniosek, jeżeli drugie z rodziców wyraziło zgodę – chyba że dziecko w wieku co najmniej 14 lat wyraziło sprzeciw – lub jeżeli pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców lub częściowe powierzenie pełnej władzy rodzicielskiej wnioskodawcy najprawdopodobniej leży w interesie dziecka. Jeżeli sąd uwzględni wniosek, osoba występująca z wnioskiem może swobodnie decydować o miejscu pobytu dziecka.

4 Czy do tymczasowego wywiezienia dziecka (np. na wakacje, w celach związanych z opieką medyczną itd.) oraz wywiezienia dziecka na stałe takie mają zastosowanie te same zasady? Jeżeli dotyczy, proszę przedstawić właściwe formularze zgody.

Osoba sprawująca wyłączną władzę rodzicielską ma prawo wywieźć dziecko za granicę na krótki okres w dowolnym momencie.

Rodzice wspólnie sprawujący władzę rodzicielską są natomiast zobowiązani co do zasady podjąć taką decyzję wspólnie (art. 1627 kodeksu cywilnego). Jeżeli rodzice wspólnie sprawujący władzę rodzicielską mieszkają osobno, są zobowiązani wspólnie ustalić, że planowana podróż nie jest sprawą z zakresu życia codziennego, lecz kwestią mającą zasadnicze znaczenie (art. 1687 ust. 1 zdanie pierwsze kodeksu cywilnego). Osoba, z którą dziecko mieszka zazwyczaj, ma prawo samodzielnie podejmować decyzje dotyczące spraw z zakresu życia codziennego (art. 1687 ust. 1 zdanie drugie kodeksu cywilnego). Drugie z rodziców może samodzielnie podejmować decyzje dotyczące wyłącznie spraw związanych z rzeczywistą opieką nad dzieckiem, zgodnie z art. 1687 ust. 1 zdanie czwarte kodeksu cywilnego). W ustawodawstwie nie określa się, które kwestie mają zasadnicze znaczenie, a które są sprawami z zakresu życia codziennego lub sprawami związanymi z rzeczywistą opieką nad dzieckiem. Kwestię tę rozstrzyga się na podstawie konkretnych okoliczności danej sprawy. Co do zasady osoba, z którą dziecko mieszka zazwyczaj, i osoba mająca prawo do kontaktów z dzieckiem mogą samodzielnie podejmować decyzje o tymczasowym wyjeździe wakacyjnym za granicę, pod warunkiem że celem podróży nie jest region oddalony ani region, w którym panuje niepokój polityczny. Osoba mająca prawo do kontaktów z dzieckiem jest zobowiązana do informowania z wyprzedzeniem osoby sprawującej głównie opiekę na dzieckiem o celu podróży. Osoba sprawująca głównie opiekę nad dzieckiem może samodzielnie podejmować decyzje o rutynowym leczeniu. Jeżeli jednak dziecko ma zostać przewiezione za granicę w celu leczenia, wyjazdu takiego nie należy co do zasady traktować jako sprawy związanej z rutynowym leczeniem.

Matka lub ojciec, którzy nie sprawują władzy rodzicielskiej, nie mają prawa decydować o miejscu zamieszkania dziecka. W trakcie kontaktów z dzieckiem osoby takie mają takie same uprawnienia na podstawie art. 1687a kodeksu cywilnego, co osoba sprawująca wspólną pieczę nad dzieckiem, z którą dziecko nie mieszka zazwyczaj (art. 1687 ust. 1 zdanie czwarte).

Ostatnia aktualizacja: 02/11/2023

Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwy punkt kontaktowy Europejskiej Sieci Sądowej (EJN). Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. ESS ani Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za wszelkie informacje, dane lub odniesienia zawarte w tym dokumencie. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.