Sądy powszechne – wstęp

Sądem cywilnym najwyższej instancji (Court of Session), sądem karnym najwyższej instancji (High Court of Justiciary), sądami typu sheriff courts oraz sądami pokoju zarządza Szkocka Służba Sądowa (Scottish Courts Service), która jest niezależnym organem. Szkockiej Służbie Sądowej przewodniczy sędzia stojący najwyżej w hierarchii sądownictwa w Szkocji (Lord President).

Szkockie sądy najwyższej instancji

W Szkocji do sądów najwyższej instancji zalicza się Court of Session (sąd cywilny najwyższej instancji) oraz High Court of Justiciary (sąd karny najwyższej instancji).

Court of Session

Court of Session jest sądem cywilnym najwyższej instancji w Szkocji. Jego siedziba znajduje się w budynku Parliament House w Edynburgu. Sąd ten jest właściwy do rozpatrywania środków zaskarżenia, przy czym orzeka również jako sąd cywilny pierwszej instancji w sporach dotyczących dochodzenia wierzytelności, w sprawach o odszkodowanie oraz sprawach rodzinnych i handlowych.

High Court of Justiciary

High Court of Justiciary rozpoznaje odwołania w sprawach karnych oraz rozstrzyga sprawy o ciężkie przestępstwa. Postępowanie prowadzi się przed sędzią i ławą przysięgłych.

W sprawach odwoławczych sąd orzeka w Edynburgu. W innych sprawach sąd orzeka w swoich stałych wydziałach w Edynburgu, Glasgow i Aberdeen, ale procesy odbywają się również w innych miejscowościach w całej Szkocji.

Sheriff Courts

Jeżeli chodzi o strukturę sądownictwa, Szkocja jest podzielona na sześć okręgów. Dla każdego okręgu (sheriffdom) wyznaczono jednego głównego sędziego (Sheriff Principal), który oprócz rozpoznawania odwołań w sprawach cywilnych odpowiada za skuteczne zarządzanie sądami typu sheriff courts.

W obrębie tych okręgów funkcjonuje łącznie 49 sheriff courts, różniących się od siebie wielkością i sposobem organizacji, przy czym wszystkie realizują te same cele.

Sprawy w tych sądach rozpoznaje sędzia (sheriff). Właściwość sheriff courts obejmuje trzy główne kategorie: sprawy cywilne, karne i spadkowe. Obsługą tych sądów zajmują się urzędnicy (local sheriff clerks) i podległy im personel.

Sprawy cywilne

Większość spraw cywilnych dotyczy sporów między osobami fizycznymi lub organizacjami. Sheriff courts rozpoznają trzy rodzaje spraw:

• sprawy rozpoznawane w postępowaniu zwykłym, czyli przede wszystkim sprawy rozwodowe i dotyczące małoletnich oraz spory majątkowe i dotyczące wierzytelności/roszczeń odszkodowawczych przekraczających 5 000 GBP;
• sprawy rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym, czyli głównie spory dotyczące zaległości czynszowych, dostawy towarów i długów, w których wartość przedmiotu sporu wynosi od 3 000 GBP do 5 000 GBP;
• sprawy o drobne roszczenia, w których stosowane jest również postępowanie uproszczone, przy czym nie istnieje w nich przymus adwokacki (nie trzeba korzystać z usług prawnika zwanego solicitor). Sprawy te dotyczą mniej istotnych sporów (w których dochodzi się wierzytelności o wysokości nieprzekraczającej 3 000 GBP).

Dodatkowo sheriff court jest właściwy w szeregu innych spraw z zakresu prawa cywilnego, czyli:

• przysposobienia dzieci;
• likwidacji spółek;
• prowadzenia dochodzenia w sprawie wypadków ze skutkiem śmiertelnym;
• upadłości.

Sprawy karne

Sprawy karne w sheriff court mogą być rozpoznawane w postępowaniu zwykłym (solemn procedure) albo uproszczonym (summary procedure). Decyzję o zastosowaniu danego postępowania w określonej sprawie podejmuje prokurator (Procurator Fiscal).

Postępowanie zwykłe jest stosowane w sprawach o ciężkie przestępstwa, za które grozi kara w wymiarze powyżej dwunastu miesięcy pozbawienia wolności lub grzywna w wysokości ponad 10 000 GBP. Sprawy w tym postępowaniu rozpoznaje sędzia (sheriff) wraz z ławą przysięgłych.

Postępowanie uproszczone jest stosowane głównie w sprawach o mniej ciężkie przestępstwa, w których sędzia orzeka bez ławy przysięgłych. Chociaż maksymalny wymiar kary, jaki może orzec sędzia, to kara dwunastu miesięcy pozbawienia wolności, w niektórych okolicznościach wymiar kary może zostać podwyższony.

Postępowanie spadkowe

Postępowanie spadkowe obejmuje głównie dział masy spadkowej po osobie zmarłej. Zezwolenie wydane przez sąd wykonawcy testamentu na zebranie i dział masy spadkowej określa się terminem confirmation. Zezwolenie to jest wydawane tylko pod warunkiem przedłożenia sądowi spisu inwentarza majątku osoby zmarłej.

Jeżeli wartość majątku brutto nie przekracza 36 000 GBP, majątek ten jest klasyfikowany jako masa spadkowa o niewielkiej wartości (small estate). Wówczas osobie składającej wniosek o wydanie zezwolenia (confirmation) w wypełnieniu odpowiedniego formularza pomoże personel lokalnego biura – sheriff clerk’s office. Jeżeli wartość majątku przekracza 36 000 GBP, osoby składające wniosek o wydanie zezwolenia (confirmation) zostaną poinstruowane, by skontaktować się z prawnikiem (solicitor).

Sądy pokoju

Sąd pokoju (Justice of the Peace Court) to sąd niezawodowy, w którym zasiada sędzia pokoju, nieposiadający kwalifikacji prawniczych, wraz z sekretarzem (clerk) mającym wykształcenie prawnicze. Sekretarz doradza niezawodowemu sędziemu w kwestiach prawnych i proceduralnych. Sąd ten rozpoznaje głównie sprawy o mniej ciężkie przestępstwa, które rozpoznawane są w postępowaniu uproszczonym. Maksymalny wymiar kary, jaką może nałożyć sędzia pokoju, to 60 dni pozbawienia wolności lub grzywna nieprzekraczająca 2 500 GBP. Jedynie w Glasgow niektórym sądom przewodniczy tzw. stipendiary magistrate – sędzia zawodowy – posiadający kwalifikacje prawnicze. Maksymalny wymiar kary, jaką może nałożyć stipendiary magistrate, to 12 miesięcy pozbawienia wolności lub grzywna nieprzekraczająca 10 000 GBP.

Urzędnik zwany sheriff clerk jest odpowiedzialny za całą pracę administracyjną w sheriff courts i sądach pokoju, w tym:

• windykację grzywien i nakazy odszkodowawcze (compensation orders);
• wydawanie nakazów sądowych, na przykład związanych z zawieszeniem wykonania kary, dozorem bądź pracą społeczną (community payback orders);
• powoływanie członków ławy przysięgłych i kierowanie ich pracą.

Więcej informacji o sądach w Szkocji znaleźć można na stronie internetowej Szkockiej Służby Sądowej.

Powiązane strony

Szkocka Służba Sądowa