Sądy powszechne – wprowadzenie
Właściwość w sprawach cywilnych
Sprawy cywilne rozpoznają sądy powiatowe (okresní soudy), sądy regionalne (krajské soudy), sądy wyższe (vrchní soudy) i Sąd Najwyższy Republiki Czeskiej (Nejvyšší soud České republiky).
Sądy pierwszej instancji
Sądy powiatowe rozpoznają i rozstrzygają spory oraz inne kwestie prawne w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i gospodarczych, o ile żaden inny sąd nie ma właściwości rzeczowej na mocy ustawy.
Inne sprawy, wykraczające poza zakres prawa prywatnego (na przykład dotyczące powołania lub odwołania arbitra, uchylenia orzeczenia wydanego w postępowaniu arbitrażowym itp.), sądy powiatowe rozpoznają i rozstrzygają w postępowaniu cywilnym, jeżeli ustawa tak stanowi.
Zazwyczaj sprawy podlegające właściwości sądu powiatowego sąd rozpoznaje w składzie jednoosobowym.
Sprawy z zakresu prawa pracy i inne sprawy przewidziane w przepisach sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników.
Sądy regionalne pełnią funkcję sądów pierwszej instancji w sprawach i sporach określonych w § 9 ust. 2 i § 9a kodeksu postępowania cywilnego (občanský soudní řád).
Postępowania toczące się przed sądem regionalnym w pierwszej instancji sąd rozpoznaje w składzie jednoosobowym; w przypadkach określonych w ustawie sprawy w pierwszej instancji sąd rozpoznaje w składzie przewodniczącego i dwóch dodatkowych sędziów zawodowych.
Sąd Najwyższy orzeka jako sąd pierwszej instancji w trybie § 51 ustawy nr 91/2012 o międzynarodowym prawie prywatnym (zákon o mezinárodním právu soukromém); na mocy wspomnianej ustawy Sąd Najwyższy uznaje prawomocne wyroki wydane przez sądy zagraniczne.
Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawy w izbach (senáty) lub jako Naczelna Izba (velké senáty kolegií).
Druga instancja
Gdy sądy powiatowe rozpoznają sprawę w pierwszej instancji, sądem odwoławczym (sądem drugiej instancji) jest sąd regionalny.
W przypadku rozpoznawania przez sąd regionalny sprawy w pierwszej instancji sądem odwoławczym (sądem drugiej instancji) jest sąd wyższy.
Sąd wyższy rozpoznaje sprawy w składzie przewodniczącego i dwóch sędziów zawodowych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Prawnicze bazy danych
Prawodawstwo Republiki Czeskiej jest dostępne za pośrednictwem oficjalnego portalu rządu czeskiego (wyłącznie w języku czeskim).
Czy dostęp do bazy danych jest nieodpłatny?
Tak. Wyłącznie ten portal umożliwia nieodpłatny dostęp do aktów prawodawczych.
Właściwość w sprawach karnych
Sprawy karne rozpoznają sądy powiatowe (okresní soudy), sądy regionalne (krajské soudy), sądy wyższe (vrchní soudy) i Sąd Najwyższy Republiki Czeskiej (Nejvyšší soud České republiky).
Sądy pierwszej instancji
O ile przepisy ustawy nr 141/1961 o postępowaniu sądowym w sprawach karnych (zákon o trestním řízení soudním) nie stanowią inaczej, postępowanie w pierwszej instancji prowadzi sąd powiatowy.
Postępowania w sprawach karnych sąd rozpoznaje w składzie jednoosobowym (samosoudce) lub kolegialnym (senát); sąd w składzie jednoosobowym lub przewodniczący składu orzekającego orzeka samodzielnie wyłącznie w przypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie. W składach kolegialnych sądów powiatowych zasiadają przewodniczący i dwóch ławników. „Sąd w składzie jednoosobowym” oznacza sędziego lub przewodniczącego składu orzekającego. W charakterze przewodniczących mogą występować wyłącznie sędziowie zawodowi.
Sąd regionalny orzeka w pierwszej instancji w sprawach dotyczących przestępstw zagrożonych karą co najmniej pięciu lat pozbawienia wolności lub karą szczególną. Sąd regionalny orzeka również w pierwszej instancji w sprawach dotyczących przestępstw określonych w § 17 ust. 1 ustawy o postępowaniu karnym, nawet jeżeli dolna granica zagrożenia karą pozbawienia wolności jest niższa.
Sądy regionalne rozpoznają sprawy w składach kolegialnych. W składzie jednoosobowym rozpoznawane są sprawy określone we właściwych przepisach procesowych.
W składach kolegialnych sądów regionalnych zasiadają:
- przewodniczący składu orzekającego i dwóch ławników, jeżeli skład kolegialny rozpoznaje sprawę karną w pierwszej instancji;
- przewodniczący składu orzekającego i dwóch sędziów zawodowych w pozostałych sprawach.
„Sąd w składzie jednoosobowym” oznacza sędziego lub przewodniczącego składu orzekającego. W charakterze przewodniczących mogą występować wyłącznie sędziowie zawodowi.
Druga instancja
Środki odwoławcze od wyroków sądów powiatowych rozpoznaje sąd regionalny, natomiast środki odwoławcze od wyroków wydanych przez sąd regionalny w pierwszej instancji rozpoznaje sąd wyższy.
Sąd wyższy rozpoznaje sprawy w składzie przewodniczącego i dwóch sędziów zawodowych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Właściwość w sprawach administracyjnych
Zadaniem sądownictwa administracyjnego jest ochrona publicznych praw podmiotowych osób fizycznych i prawnych.
Zadanie to wypełniają sądy administracyjne (správní soudy). Są to izby szczególne działające przy sądach regionalnych, które orzekają jako sądy administracyjne pierwszej instancji.
Sądy administracyjne składają się z prezesa sądu regionalnego, wiceprezesów oraz innych sędziów. Sprawy są rozpoznawane w składzie trzech sędziów zawodowych.
Do zakresu właściwości sądów administracyjnych należą:
- skargi na rozstrzygnięcia wydane przez organ władzy wykonawczej, organ jednostki samorządu terytorialnego, osobę fizyczną, prawną lub inny organ uprawniony do rozstrzygania o prawach lub obowiązkach osób fizycznych i prawnych w obszarze administracji publicznej (zwany dalej organem administracji publicznej);
- ochrona przed bezczynnością organu administracji publicznej;
- ochrona w przypadku podjęcia przez organ administracyjny czynności niezgodnych z prawem;
- spory o właściwość;
- sprawy dotyczące wyborów i referendów lokalnych lub regionalnych;
- sprawy dotyczące partii i ruchów politycznych;
- uchylenie w całości lub w części niezgodnych z prawem generalnych aktów administracyjnych (opatření obecné povahy);
- sprawy z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, urzędników sądowych, prokuratorów i komorników oraz
- sprawy dotyczące określonych przepisów regulujących zawody.
Najwyższy Sąd Administracyjny (Nejvyšší správní soud) jest sądem administracyjnym ostatniej instancji. W jego skład wchodzi prezes Najwyższego Sądu Administracyjnego, wiceprezesi i sędziowie. Sprawy są na ogół rozpoznawane w składzie trzech sędziów.
Oprócz rozstrzygania w przedmiocie środków odwoławczych Najwyższy Sąd Administracyjny orzeka w sprawach dotyczących rozwiązania partii lub ruchów politycznych, zawieszenia lub wznowienia ich działalności, sporów o właściwość oraz uchylenia w całości lub w części generalnych aktów administracyjnych. Dalszą właściwość rzeczową Najwyższego Sądu Administracyjnego określają przepisy szczególne.
Dodatkowe informacje znajdują się na stronie internetowej: europejski atlas sądowy w sprawach cywilnych – system sądownictwa w Republice Czeskiej.
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Najwyższego Sądu Administracyjnego.
Powiązane strony
System sądowy
