Introduzzjoni għas-sistema ġudizzjarja tar-Rumanija
Is-sistema ġudizzjarja tar-Rumanija għandha l-istruttura li ġejja:
Il-qrati tal-ġustizzja u l-uffiċċji tal-prosekutur
L-ewwel livell
- Qrati distrettwali (176)
- Uffiċċji tal-prosekutur
It-tieni livell
- Tribunali (42)
- Tribunali speċjali (3)
- Tribunal għat-Tfal u l-Kwistjonijiet tal-Familja (1)
- Uffiċċji tal-prosekutur
It-tielet livell
- Il-qrati tal-appell (15)
- Uffiċċji tal-prosekutur
Ir-raba' livell
- Il-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja
- Uffiċċju tal-Prosekutur
- Is-sistema ġudizzjarja tar-Rumanija tikkonsisti fil-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja u qrati oħra tal-liġi.
Qrati
Il-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja
Bħala l-aktar qorti għolja fir-Rumanija, hija l-unika istituzzjoni ġudizzjarja bil-poter li tiżgura interpretazzjoni u applikazzjoni tal-liġi uniformi minn qrati oħrajn. Il-proċedura prinċipali biex jintlaħaq dan hi "rieżami fl-interess tal-liġi".
Il-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja għandha erba' taqsimiet, kull waħda bil-ġuriżdizzjoni tagħha:
- Taqsima Ċivili I;
- Taqsima Ċivili II;
- Taqsima Kriminali;
- It-Taqsima Amministrattiva u tal-Kawżi Fiskali.
Taqsimiet oħrajn tal-qorti suprema, li għandhom il-ġuriżdizzjonijiet tagħhom, huma l-erba' kulleġġi ġudikanti ta' ħames imħallfin, it-Taqsimiet Konġunti, il-kulleġġ ġudikant dwar rieżaminazzjonijiet fl-interess tal-liġi, u l-kulleġġ ġudikant dwar il-kjarifika ta' ċerti kwistjonijiet ġuridiċi.
It-Taqsima Ċivili I, it-Taqsima Ċivili II, u t-Taqsima Amministrattiva u tal-Kawżi Fiskali, parti mill-Qorti Għolja ta' Tassazzjoni u l-Ġustizzja, jisimgħu applikazzjonijiet għal rieżaminazzjoni kontra sentenzi mogħtija minn qrati ta' appell u deċiżjonijiet oħra tal-qrati, kif stipulat mil-liġi, u applikazzjonijiet għal rieżaminazzjoni kontra sentenzi mhux finali jew atti ġudizzjarji ta' kull natura li ma jistgħux jiġu appellati bi kwalunkwe mod ieħor, u fil-każ tagħhom il-proċedimenti ġuridiċi qabel qorti ta' appell kienu interrotti. Bħala qorti tal-ewwel istanza, it-Taqsima Kriminali tisma' kawżi u applikazzjonijiet li huma bil-liġi taħt il-ġuriżdizzjoni tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja.
It-Taqsima Kriminali tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja tisma' l-kawżi li ġejjin:
Bħala qorti tal-ewwel istanza:
- offiżi mwettqa minn senaturi, deputati, jew Membri tal-Parlament Ewropew;
- offiżi mwettqa minn membri tal-Gvern;
- offiżi mwettqa minn imħallfin tal-Qorti Kostituzzjonali;
- offiżi mwettqa minn membri tal-Kunsill Superjuri tal-Maġistratura;
- offiżi mwettqa minn imħallfin tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja, jew minn prosekuturi tal-Uffiċċju tal-Prosekutur marbuta mal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja;
- offiżi mwettqa minn marixxalli, ammiralli, ġenerali u kwesturi;
- kawżi oħra li bil-liġi huma taħt il-ġuriżdizzjoni tagħha.
Bħala qorti ta' rieżami;
- applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi f'kawżi kriminali mogħtija, fl-ewwel istanza, minn qorti ta' appell jew mill-Qorti Militari tal-Appell;
- applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi f'kawżi kriminali mogħtija, wara appell, minn qorti ta' appell jew mill-Qorti Militari tal-Appell;
- applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi f'kawżi kriminali mogħtija, fl-ewwel istanza, mit-Taqsima Kriminali tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja, u kawżi oħra stipulati mil-liġi.
Il-Kulleġġ Ġudikanti ta' Disa' Mħallfin
Skont l-Att Nru 202/2010 li jikkonċerna ċerti miżuri biex jitħaffu proċedimenti ġuridiċi, is-setgħat tal-Kulleġġ Ġudikanti ta' Disa' Mħallfin ittieħdu mill-Kulleġġ Ġudikanti ta' Ħames Imħallfin.
Proċedimenti għaddejjin quddiem il-Kulleġġ Ġudikanti ta' Disa' Mħallfin se jkomplu jiġu mismugħa minn dan il-kulleġġ ġudikanti.
Il-Kulleġġi Ġudikanti ta' Disa' Mħallfin
Skont l-Artikolu 24 tal-Att Nru 304/2004, ippubblikat mill-ġdid, kif emendat, il-Kulleġġi Ġudikanti ta' Ħames Imħallfin jisimgħu applikazzjonijiet għal rieżami u applikazzjonijiet oħra f'kawżi mismugħa mal-ewwel istanza mit-Taqsima Kriminali tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja, u kawżi oħra li bil-liġi huma taħt il-ġuriżdizzjoni tagħhom. Huma jaġixxu wkoll bħala qorti dixxiplinarja.
Skont l-Artikolu 51(3) tal-Att Nru 317/2004, ippubblikat mill-ġdid, il-Kulleġġi Ġudikanti ta' Ħames Imħallfin jisimgħu applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi mogħtija mill-Kunsill Superjuri tal-Maġistratura f'kawżi dixxiplinarji.
It-taqsimiet tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja jiltaqgħu bħala Taqsimiet Konġunti għal li ġej:
- it-trattament ta' riferimenti rigward kambjamenti fil-ġurisprudenza tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja;
- il-konsultazzjoni mal-Qorti Kostituzzjonali biex jiġi verifikat il-kostituzzjonalità ta' liġijiet qabel il-promulgazzjoni tagħhom.
Il-qrati tal-appell
Fir-Rumanija, il-qrati tal-appell jitmexxew minn President, li jista' jkun assistit minn Viċi President wieħed jew tnejn.
Qorti tal-appell għandha taqsimiet speċjalizzati jew kulleġġi ġudikanti għal kategoriji differenti ta' kawżi:
- kawżi ċivili;
- kawżi kriminali;
- kawżi li jinvolvu t-tfal u l-kwistjonijiet tal-familja;
- kawżi li jinvolvu tilwim amministrattiv jew fiskali;
- kawżi relatati ma' tilwim industrijali u s-sigurtà soċjali, kumpaniji, ir-Reġistru tal-Kummerċ, l-insolvenza, il-kompetizzjoni inġusta, u kwistjonijiet oħrajn;
- kwistjonijiet marittimi u tax-xmajjar.
Il-15-il qorti tal-appell għandhom personalità ġuridika, kull qorti tkopri l-ġuriżdizzjoni ta' xi tribunali (madwar 3).
Fi kwistjonijiet ċivili, il-qrati tal-appell jisimgħu l-kawżi li ġejjin:
Bħala qrati tal-ewwel istanza, jisimgħu applikazzjonijiet li jirrelataw ma' tilwim amministrattiv u fiskali, skont id-dispożizzjonijiet legali speċjali.
Bħala qrati tal-appell, jisimgħu appelli kontra sentenzi mogħtija minn tribunali tal-ewwel istanza.
Bħala qrati ta' rieżami, jisimgħu kawżi speċifikament stipulati bil-liġi.
Fi kwistjonijiet kriminali, il-qrati tal-appell jisimgħu l-kawżi li ġejjin.
Bħala qrati tal-ewwel istanza:
- offiżi msemmija fl-Artikoli 155-173 tal-Kodiċi Kriminali (eż. tradiment, spjunaġġ, kospirazzjoni, sovverżjoni tal-awtorità tal-Istat jew tal-ekonomija nazzjonali) u offiżi kontra s-sigurtà nazzjonali Rumena msemmija fil-liġijiet speċjali;
- offiżi msemmija fl-Artikolu 253^1 (kunflitti ta' interess), l-Artikoli 273-276 (ċerti offiżi kriminali relatati mas-sigurtà tat-trasport bil-ferrovija) fil-każ ta' aċċident bil-ferrovija, u l-Artikoli 356-361 (offiżi kriminali kontra l-paċi u l-umanità);
- offiżi mwettqa minn imħallfin ta' qorti distrettwali jew tribunal, prosekuturi tal-uffiċċji tal-prosekuturi marbuta ma' dawk il-qrati, jew minn avukati, nutara, uffiċjali ġudizzjarji tal-infurzar jew awdituri tal-Qorti tal-Kontabilità;
- offiżi mwettqa minn mexxejja ta' denominazzjonijiet reliġjużi organizzati skont il-liġi u figuri reliġjużi ta' grad għoli, li għandhom tal-inqas il-grad ta' isqof jew l-ekwivalenti;
- offiżi mwettqa minn assistenti maġistrati tal-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja, imħallfin ta' qorti tal-appell jew tal-Qorti Militari tal-Appell, jew prosekuturi tal-uffiċċji tal-prosekutur marbuta ma' dawk il-qrati;
- offiżi mwettqa minn membri tal-Qorti tal-Kontabilità, il-President tal-Kunsill Leġiżlattiv, jew l-Ombudsman;
- offiżi oħrajn impoġġija taħt il-ġuriżdizzjoni tagħha minn liġijiet speċjali.
Bħala qrati tal-appell, jisimgħu appelli kontra sentenzi mogħtija minn f'kawżi kriminali minn tribunali tal-ewwel istanza.
Bħala qrati ta' rieżami, jisimgħu applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi kriminali mogħtija minn qrati distrettwali, tal-ewwel istanza, esklużi dawk li huma taħt il-ġuriżdizzjoni ta' tribunali, u kawżi oħra speċifikament msemmija fil-liġi.
Il-qrati tal-appell jiddeċiedu wkoll dwar il-kunflitti ta' ġuriżdizzjoni bejn it-tribunali jew bejn il-qrati distrettwali u t-tribunali ġewwa l-qasam ta' ġuriżdizzjoni tagħhom, jew bejn il-qrati distrettwali ġewwa l-ġuriżdizzjoni ta' tribunali differenti f'qasam ta' ġuriżdizzjoni ta' qorti tal-appell.
Il-qrati tal-appell jiddeċiedu wkoll dwar rikjesti għall-estradizzjoni jew it-trasferiment barra mill-pajjiż ta' persuni ħatja.
Tribunali
It-42 tribunal nazzjonali għandhom personalità ġuridika, u huma organizzati fuq livell ta' kontea. Il-qasam ta' ġuriżdizzjoni ta' kull tribunal ikopri l-qrati distrettwali kollha fil-kontea fejn jinsab it-tribunal.
It-tribunali għandhom taqsimiet separati jew kulleġġi ġudikanti speċjalizzati fi:
- kawżi ċivili;
- kawżi kriminali;
- kawżi li jinvolvu t-tfal u l-kwistjonijiet tal-familja;
- kawżi li jinvolvu tilwim amministrattiv jew fiskali;
- kawżi relatati ma' tilwim industrijali u s-sigurtà soċjali, kumpaniji, ir-Reġistru tal-Kummerċ, l-insolvenza, il-kompetizzjoni inġusta, u kwistjonijiet oħrajn;
- kawżi li jinvolvu kwistjonijiet marittimi jew tax-xmajjar.
Fi kwistjonijiet ċivili, it-tribunali jisimgħu l-kawżi li ġejjin:
Bħala qrati tal-ewwel istanza, it-tribunali jisimgħu l-applikazzjonijiet kollha li bil-liġi m'humiex taħt il-ġuriżdizzjoni ta' qrati oħrajn.
Bħala qrati tal-appell, jisimgħu appelli kontra sentenzi mogħtija minn qrati distrettwali tal-ewwel istanza.
Bħala qrati ta' rieżami, jisimgħu kawżi speċifikament stipulati bil-liġi.
Fi kwistjonijiet kriminali, it-tribunali jisimgħu l-kawżi li ġejjin:
Bħala qrati tal-ewwel istanza:
- offiżi kontra l-ħajja jew l-integrità korporali u s-saħħa, offiżi kontra l-libertà personali, offiżi sesswali, offiżi fuq il-propjetà, offiżi fil-post tax-xogħol jew in konnessjoni miegħu, offiżi li jimpedixxu l-kors tal-ġustizzja, offiżi kontra l-arranġamenti stabbiliti għal ċerti attivitajiet regolati bil-liġi, offiżi tas-saħħa pubblika, u offiżi ta' kuntrabandu (fejn jinvolvu armi, munizzjon jew splussiv jew materjal radjuattiv);
- offiżi b'intenzjoni li jirriżultaw fil-mewt jew fis-suwiċidju;
- offiżi li jinvolvu t-traffikar jew il-konsum illegali tad-drogi;
- offiżi li jinvolvu l-ħasil tal-flus jew l-evażjoni tat-taxxa;
- bankarotta frawdolenta, jekk l-offiża tirrelata mas-sistema bankarja;
- offiżi oħra li bil-liġi huma taħt il-ġuriżdizzjoni tagħhom.
Bħala qrati ta' rieżami, jisimgħu applikazzjonijiet għal rieżami kontra s-sentenzi mogħtija minn qrati distrettwali in konnessjoni ma' offiżi fejn proċedimenti ġuridiċi jinbdew wara ilment minn parti li saritilha l-ħsara, u applikazzjonijiet għal rieżami kontra sentenzi kriminali mogħtija minn qrati distrettwali in konnessjoni ma' miżuri preventivi, libertà provviżorja jew miżuri prekawzjonali, sentenzi kriminali mogħtija in konnessjoni mal-infurzar ta' sentenzi kriminali jew riabilitazzjoni, u f'kawżi oħra speċifikament stipulati bil-liġi.
It-tribunali jiddeċiedu dwar kunflitti ta' guriżdizzjoni bejn qrati distrettwali ġewwa l-qasam ta' ġuriżdizzjoni tagħhom, u dwar kawżi oħra speċifikament stipulati bil-liġi.
Qrati distrettwali
Il-qrati distrettwali m'għandhomx personalità ġuridika, u huma stabbiliti ġewwa pajjiżi nazzjonali u f'Bukarest.
Fi kwistjonijiet ċivili, il-qrati distrettwali jisimgħu prinċipalment il-kawżi li ġejjin:
- applikazzjonijiet li huma, skont il-Kodiċi Ċivili, taħt il-ġuriżdizzjoni tal-qorti tal-kustodja u l-familja, esklużi l-kawżi fejn il-liġi tistipula espressivament mod ieħor;
- applikazzjonijiet relatati ma' reġistri ta' status ċivili, skont il-liġi;
- applikazzjonijiet relatati mal-amministrazzjoni ta' bini b'ħafna sulari, appartamenti jew spazji li jappartjenu esklussivament lil persuni differenti, jew lil relazzjonijiet ġuridiċi stabbiliti minn assoċjazzjonijiet tas-sidien tad-djar ma' persuni naturali jew ġuridiċi oħrajn, kif applikabbli;
- applikazzjonijiet għal żgumbrament;
- applikazzjonijiet li jirreferu għal ħitan jew trinek komuni, id-distanza bejn bini jew pjantazzjonijiet, id-dritt ta' passaġġ, u kull impediment jew limitazzjoni li jaffettwa d-dritt għall-propjetà kif stipulat bil-liġi, miftiehma mill-partijiet jew imposta minn qorti;
- applikazzjonijiet relatati ma' kambjamenti fil-limiti jew l-immarkar tal-limiti;
- applikazzjonijiet għall-protezzjoni ta' pussessi;
- applikazzjonijiet relatati ma' obbligi biex jitwettqu jew biex ma jitwettqux azzjonijiet li ma jistgħux jitqiesu f'termini ta' flus, mingħajr ma jingħata każ jekk humiex ibbażati fuq kuntratt jew le, esklużi dawk li bil-liġi huma taħt il-ġuriżdizzjoni ta' qrati oħra;
- applikazzjonijiet għal diviżjoni ġudizzjarja, hu x'inhu l-valur involut;
- kull applikazzjoni oħra li tista' tiġi espressa f'termini ta' flus, sa u inkluż RON 200 000, mingħajr ma jingħata każ jekk il-partijiet għandhomx l-istatus ta' professjonisti.
Il-qrati distrettwali jisimgħu wkoll appelli kontra deċiżjonijiet tal-awtoritajiet ta' amministrazzjoni pubblika lokali mal-ġuriżdizzjoni lokali u korpi oħrajn b'ġuriżdizzjoni bħal din, fil-kawżi stipulati bil-liġi.
Fi kwistjonijiet kriminali, il-qrati distrettwali jisimgħu prinċipalment il-kawżi li ġejjin:
B'mod ġenerali, kull tip ta' offiża, esklużi dawk li bil-liġi huma mismugħa għall-ewwel istanza mit-tribunali, il-qrati tal-appell jew il-Qorti Għolja tal-Kassazzjoni u l-Ġustizzja.
Aktar informazzjoni dwar dawn il-qrati tista' tinsab fuq il-Portal tal-Qrati, miżmum mill-Ministeru tal-Ġustizzja Rumen.
Bażijiet tad-dejta ġuridiċi
Il-bażijiet tad-dejta ġuridiċi li ġejjin huma disponibbli onlajn:
