Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Czy mogę zaskarżyć orzeczenie?

Jeżeli ofiara ma zamiar zaskarżyć orzeczenie uniewinniające oskarżonego, musi pamiętać, że osobie, która nie jest stroną postępowania, nie przysługuje prawo wniesienia środka zaskarżenia.

Jeżeli ofiara jest stroną postępowania, a dokładnie oskarżycielem indywidualnym (acusador particular), może wnieść następujące środki zaskarżenia:

• apelację od wyroku – w terminie dziesięciu dni od dnia jego doręczenia; podstawą apelacji mogą być różne zarzuty apelacyjne oraz możliwa jest ponowna ocena materiału dowodowego. Jest to zwyczajny środek zaskarżenia;
• kasację w terminie pięciu dni od dnia doręczenia orzeczenia; podstawą kasacji może być naruszenie prawa lub konstytucji hiszpańskiej bądź względy formalne. Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia.

Jako powód cywilny ofiara może wnieść kasację wyłącznie w odniesieniu do kwestii związanych z odszkodowaniem.

Jeżeli chodzi o możliwość wniesienia innych środków zaskarżenia, należy w pierwszej kolejności wnieść zwyczajny środek zaskarżenia, aby uzyskać uprawnienie do wniesienia kasacji jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Kasację rozstrzyga Sąd Najwyższy (Tribunal Supremo).

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze informacji na temat środków zaskarżenia przysługujących jej wobec orzeczeń, które – zdaniem ofiary – naruszają jej prawa.

Jakie są moje prawa po wydaniu wyroku?

Jeżeli ofiara złożyła stosowny wniosek, przysługuje jej prawo do otrzymania zawiadomienia o wydaniu następujących orzeczeń:

• postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania karnego;
• prawomocnego wyroku kończącego postępowanie w sprawie;
• postanowienia o osadzeniu sprawcy w zakładzie karnym lub o zwolnieniu z takiego zakładu oraz informacji o jego możliwej ucieczce;
• orzeczenia o zastosowaniu środków zapobiegawczych o charakterze osobowym lub o zmianie orzeczonych już środków, jeżeli ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa ofierze;
• orzeczenia dowolnego organu sądowego lub decyzji organów penitencjarnych dotyczących osób skazanych za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub noszące znamiona zastraszania, które stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa ofiary;
• decyzji, które wiążą się z udziałem ofiary w wykonywaniu kary i które dotyczą kwestii związanych z osadzeniem, np. w sprawie zaklasyfikowania sprawcy jako osadzonego 3. kategorii (zakład karny typu otwartego), udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności, przepustek, warunkowego przedterminowego zwolnienia itd.

Główne prawa ofiary w trakcie wykonywania wyroku obejmują prawo do uzyskania informacji o skazaniu oskarżonego. Co do zasady informacja dotycząca zwolnienia sprawcy z zakładu karnego jest uznawana za poufną, a tym samym nie może zostać ujawniona ofierze.

W wyjątkowych sytuacjach ofiara przemocy ze względu na płeć będzie otrzymywała informacje na temat statusu procesowego oskarżonego oraz sposobu odbywania przez niego kary w czasie obowiązywania nakazu ochrony (orden de protección) lub środka zabezpieczającego.

Jeżeli ofiara występowała w postępowaniu w charakterze oskarżyciela indywidualnego, może uczestniczyć w posiedzeniu, na którym sąd orzeka o warunkowym zawieszeniu wykonania kary orzeczonej wobec oskarżonego. Wykonanie kary pozbawienia wolności w wymiarze poniżej dwóch lat może zostać zawieszone, pod warunkiem że w wyznaczonym okresie próby skazany nie powróci do przestępstwa. Po upływie tego okresu skazanie ulega zatarciu. O zawieszeniu wykonania kary orzeka sąd, przy czym ofiara zostanie wysłuchana przez sąd przed wydaniem orzeczenia.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze informacji na temat możliwości uczestnictwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności oraz podejmą wszelkie konieczne działania wspierające w celu umożliwienia ofierze wykonywania praw uznanych przez prawo.

Ofiary terroryzmu zostaną poinformowane przez Urząd ds. Informacji i Wsparcia dla Ofiar Terroryzmu przy Krajowym Sądzie Karnym i Administracyjnym (Oficina de Información y Asistencia a Víctimas del Terrorismo de la Audiencia Nacional) o kanałach informacyjnych potrzebnych w celu otrzymywania wszystkich informacji dotyczących wykonywania kary pozbawienia wolności do chwili pełnego wykonania kary, w szczególności w przypadku przyznania skazanym udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności lub ich zwolnienia.

Czy mam prawo do ochrony po zakończeniu procesu? Przez jaki okres?

Jeżeli orzeczenie zostało wykonane i zachodzi taka konieczność, ofiara może nadal korzystać z ochrony, jeżeli sąd tak postanowi. Ofiara może uzyskać ochronę policyjną lub, w wyjątkowych okolicznościach, nową tożsamość lub pomoc materialną w celu ułatwienia zmiany miejsca zamieszkania lub miejsca pracy.

W przypadku niektórych przestępstw, takich jak przemoc ze względu na płeć lub przemoc domowa, ofiara może się zwrócić o nakaz ochrony, którego tymczasowy okres obowiązywania zostanie wyznaczony postanowieniem organu sądowego.

Ofiara może również zwrócić się o nakaz ochrony bezpośrednio do organu sądowego lub prokuratora, organów ścigania, Urzędów ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw lub służb społecznych bądź placówek opiekuńczych działających pod nadzorem administracji publicznej.

Nakaz ochrony oznacza kompleksowy status ochrony obejmujący określone w przepisach środki służące zabezpieczeniu interesu prawnego o charakterze cywilnym oraz środki zapobiegawcze o charakterze karnym, a także wszelkie inne środki wsparcia i środki ochrony socjalnej przewidziane w systemie prawnym.

Wydanie nakazu ochrony oznacza obowiązek bieżącego informowania ofiary o statusie procesowym oskarżonego lub podejrzanego, jak również o zakresie i okresie obowiązywania zastosowanych środków zapobiegawczych. W szczególności ofiara będzie zawsze informowana o sytuacji domniemanego sprawcy w zakładzie karnym. W tym celu nakaz ochrony zostanie przekazany administracji zakładu karnego.

Ochronę ofiary można zapewnić również za pośrednictwem określonych środków karnych lub zabezpieczających nałożonych na sprawcę: zakazu zbliżania się (orden de alejamiento), pozbawienia władzy rodzicielskiej lub prawa do pieczy nad dzieckiem, pozbawienia prawa do posiadania i użytkowania broni itd. Ponadto w przypadku zawieszenia wykonania kary przed osadzeniem w zakładzie karnym sędzia może nałożyć na sprawcę zakaz przebywania w określonych miejscach lub zbliżania się do ofiary, nakaz uczestnictwa w określonych programach edukacyjnych itd.

Ofiara przestępstwa ma prawo do:

a) wniesienia o nałożenie na warunkowo zwolnionego obowiązków lub zasad postępowania w celu zapewnienia bezpieczeństwa ofiary, jeżeli warunkowo zwolniony został skazany za czyny, które mogą się wiązać z uzasadnionym niebezpieczeństwem dla ofiary;

b) dostarczenia sędziemu lub sądowi wszelkich informacji mających znaczenie przy orzekaniu w sprawie wykonania orzeczonej kary, odpowiedzialności cywilnej z tytułu przestępstwa lub uzgodnionego przepadku.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw będą współpracowały i koordynowały swoje działania z podmiotami, instytucjami i służbami, które mogą być zaangażowane w pomoc ofiarom: organami sądowymi, prokuraturą i organami ścigania, w szczególności w przypadku ofiar wymagających szczególnego traktowania narażonych na wysokie ryzyko wiktymizacji. Ponadto jeżeli ofiara wymaga szczególnych środków ochrony, Urzędy ocenią jej sprawę w celu ustalenia, które środki ochrony, pomocy i wsparcia należy zastosować, przy czym mogą one obejmować:

• zapewnienie wsparcia psychologicznego lub pomocy psychologicznej w celu wyleczenia zaburzeń spowodowanych przestępstwem, z wykorzystaniem najwłaściwszych metod opieki psychologicznej;
• zapewnienie obecności zaufanej osoby podczas procesu;
• informowanie o dostępnych służbach świadczących pomoc psychospołeczną i opiekę oraz kierowanie do tych służb na wniosek ofiary;
• wszelkie szczególne środki wsparcia, które mogą być konieczne, jeżeli ofiara posiada szczególne potrzeby w zakresie ochrony;
• kierowanie do wyspecjalizowanych służb zapewniających wsparcie.

Przez jaki okres?

Środki ochrony o charakterze sądowym będą obowiązywały przez okres wyznaczony w odpowiednim orzeczeniu organu sądowego.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw będą monitorowały sytuację ofiary, w szczególności jeżeli wymaga ona szczególnego traktowania, przez cały czas trwania postępowania karnego, a także przez odpowiedni okres po jego zakończeniu, niezależnie od tego, czy znana jest tożsamość sprawcy oraz czy znany jest wynik postępowania.

Jakie informacje uzyskam, jeżeli sprawca zostanie skazany?

Główne prawa ofiary w trakcie wykonywania wyroku obejmują prawo do uzyskania informacji o skazaniu oskarżonego. Co do zasady informacja dotycząca zwolnienia sprawcy z zakładu karnego jest uznawana za poufną, a tym samym nie może zostać ujawniona ofierze.

W wyjątkowych sytuacjach ofiara przemocy ze względu na płeć będzie otrzymywała informacje na temat statusu procesowego oskarżonego oraz sposobu odbywania przez niego kary w czasie obowiązywania nakazu ochrony lub środka zabezpieczającego, chyba że zwróci się o nieotrzymywanie tego rodzaju informacji.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze informacji na temat możliwości uczestnictwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności oraz podejmą wszelkie konieczne działania wspierające w celu umożliwienia ofierze wykonywania praw uznanych przez prawo.

Ofiary terroryzmu zostaną poinformowane przez Urząd ds. Informacji i Wsparcia dla Ofiar Terroryzmu przy Krajowym Sądzie Karnym i Administracyjnym o kanałach informacyjnych potrzebnych w celu otrzymywania wszystkich informacji dotyczących wykonywania kary pozbawienia wolności do chwili pełnego wykonania kary, w szczególności w przypadku przyznania skazanym udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności lub ich zwolnienia.

Czy uzyskam informację o tym, że sprawca został zwolniony (w tym o wcześniejszym lub warunkowym zwolnieniu) lub że zbiegł z zakładu karnego?

Jeżeli ofiara złożyła stosowny wniosek, przysługuje jej prawo do otrzymania m.in. następujących decyzji:

• postanowienia o osadzeniu sprawcy w zakładzie karnym lub o zwolnieniu z takiego zakładu oraz informacji o jego możliwej ucieczce;
• orzeczenia dowolnego organu sądowego lub decyzji organów penitencjarnych dotyczących osób skazanych za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub noszące znamiona zastraszania, które stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa ofiary;
• decyzji, które wiążą się z udziałem ofiary w wykonywaniu kary i które dotyczą kwestii związanych z osadzeniem, np. w sprawie zaklasyfikowania sprawcy jako osadzonego 3. kategorii (zakład karny typu otwartego), udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności, przepustek, warunkowego przedterminowego zwolnienia itd.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze informacji na temat możliwości uczestnictwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności oraz podejmą wszelkie konieczne działania wspierające w celu umożliwienia ofierze wykonywania praw uznanych przez prawo.

Ofiary terroryzmu zostaną poinformowane przez Urząd ds. Informacji i Wsparcia dla Ofiar Terroryzmu przy Krajowym Sądzie Karnym i Administracyjnym o kanałach informacyjnych potrzebnych w celu otrzymywania wszystkich informacji dotyczących wykonywania kary pozbawienia wolności do chwili pełnego wykonania kary, w szczególności w przypadku przyznania skazanym udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności lub ich zwolnienia.

Czy będę brać udział w wydaniu postanowienia o zwolnieniu lub warunkowym zwolnieniu?

Ofiara przestępstwa ma prawo do:

• wniesienia o nałożenie na warunkowo zwolnionego obowiązków lub zasad postępowania w celu zapewnienia bezpieczeństwa ofiary, jeżeli warunkowo zwolniony został skazany za czyny, które mogą się wiązać z uzasadnionym niebezpieczeństwem dla ofiary;
• dostarczenia sędziemu lub sądowi wszelkich informacji mających znaczenie przy orzekaniu w sprawie wykonania orzeczonej kary, odpowiedzialności cywilnej z tytułu przestępstwa lub uzgodnionego przepadku.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze informacji na temat możliwości uczestnictwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności oraz podejmą wszelkie konieczne działania wspierające w celu umożliwienia ofierze wykonywania praw uznanych przez prawo.

Ofiary terroryzmu zostaną poinformowane przez Urząd ds. Informacji i Wsparcia dla Ofiar Terroryzmu przy Krajowym Sądzie Karnym i Administracyjnym o kanałach informacyjnych potrzebnych w celu otrzymywania wszystkich informacji dotyczących wykonywania kary pozbawienia wolności do chwili pełnego wykonania kary, w szczególności w przypadku przyznania skazanym udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności lub ich zwolnienia.

Czy mogę na przykład złożyć oświadczenie lub wnieść odwołanie?

Jeżeli ofiara zwróciła się o doręczenie określonych decyzji, które dotyczą kwestii związanych z osadzeniem, np. w sprawie zaklasyfikowania sprawcy jako osadzonego 3. kategorii (zakład karny typu otwartego), udogodnień w odbywaniu kary pozbawienia wolności, przepustek, warunkowego przedterminowego zwolnienia itd., może je zaskarżyć nawet wówczas, gdy nie jest stroną postępowania. Ofiara musi zgłosić chęć wniesienia środka zaskarżenia właściwemu urzędnikowi sądowemu (Letrado de la Administración de Justicia), która to czynność nie wymaga obecności adwokata (abogado), w terminie maksymalnie pięciu dni od dnia doręczenia decyzji i wnieść środek zaskarżenia w terminie piętnastu dni od dnia jej doręczenia.

Prawo do zaskarżenia możliwej decyzji o zaklasyfikowaniu sprawcy jako osadzonego 3. kategorii (zakład karny typu otwartego) przysługuje ofiarom następujących przestępstw:

• zabójstwa;
• przerwania ciąży bez zgody kobiety;
• spowodowania uszczerbku na zdrowiu;
• przestępstw przeciwko wolności;
• tortur i przestępstw przeciwko integralności moralnej;
• przestępstw przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności;
• rozboju;
• przestępstw o charakterze terrorystycznym;
• handlu ludźmi.

Zanim organ penitencjarny wyda którąkolwiek z decyzji, o których mowa powyżej, poinformuje o niej ofiarę, aby mogła ona przedstawić wszelkie argumenty, jakie uzna za zasadne, pod warunkiem że ofiara złożyła stosowny wniosek o powiadomienie o tych decyzjach.

Urzędy ds. Wsparcia na rzecz Ofiar Przestępstw udzielą ofierze wszelkich koniecznych informacji na temat środków zaskarżenia przysługujących jej wobec orzeczeń, które – zdaniem ofiary – naruszają jej prawa.