Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie?

W pierwszej kolejności należy złożyć na policji zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.

Można to zrobić na kilka sposobów:

w nagłych przypadkach: w nagłych przypadkach należy zadzwonić pod numer telefonu 999 lub 18000 w przypadku użytkowników telefonów tekstowych. Za nagłe przypadki uznaje się sytuację, w której ofiara przestępstwa odniosła poważne obrażenia, lub sytuację, w której czyn jest właśnie popełniany, a podejrzani nadal przebywają na miejscu zdarzenia;

usługa przesyłania wiadomości SMS w nagłych przypadkach: policja zarządza systemem przesyłania wiadomości SMS w nagłych przypadkach, aby ułatwić osobom z określonymi niepełnosprawnościami skontaktowanie się z policją. Usługa oferowana w ramach tego systemu zapewnia również policji możliwość zwracania się o wsparcie do straży pożarnej i pogotowia ratunkowego. Usługa ta jest dostępna wyłącznie dla wcześniej zarejestrowanych użytkowników, którzy wypełnili formularz zgłoszeniowy (dodatkowe informacje na temat formularza zgłoszeniowego można uzyskać na stronie internetowej policji http://www.psni.police.uk/);

w przypadkach innych niż nagłe: jeżeli dane zdarzenie nie ma nagłego charakteru, należy zadzwonić pod numer telefonu 101;

przestępstwa z nienawiści: jeżeli dane zdarzenie nie ma nagłego charakteru, należy zadzwonić pod numer telefonu 101, po czym nacisnąć klawisz 2 na aparacie telefonicznym.

Te formy składania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa stanowią uzupełnienie innych metod składania zawiadomień o popełnieniu przestępstwa opisanych w tej sekcji. Są to:

złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez osobę trzecią: jeżeli ofiara przestępstwa nie chce lub nie może złożyć zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa samodzielnie, takie zawiadomienie może złożyć za nią inna osoba, np. członek rodziny lub organizacja wolontariacka. W takiej sytuacji zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa składa osoba trzecia. Ofiara przestępstwa bierze jednak udział w dalszych etapach postępowania przygotowawczego;

złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na lokalnym komisariacie policji: jeżeli dane zdarzenie nie ma pilnego charakteru, ofiara przestępstwa może również złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na lokalnym komisariacie policji w godzinach jego otwarcia.

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa można również złożyć w następujący sposób:

Crimestoppers: jeżeli ofiara przestępstwa nie chce ujawniać swojego imienia i nazwiska, może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa anonimowo, dzwoniąc na bezpłatną infolinię Crimestoppers pod numer 0 800 555 111. Służba ta działa niezależnie od policji;

zgłoszenie zdarzenia, do którego doszło w porcie morskim lub porcie lotniczym: jeżeli do danego zdarzenia doszło na terenie portu lotniczego Belfast-International lub portu morskiego w Belfaście, należy skontaktować się z policją portu lotniczego Belfast-International pod numerem telefonu 028 9448 4400 (numer wewnętrzny 4412) lub pod numerem telefonu komórkowego 077 1081 9183 lub z policją portu morskiego w Belfaście pod numerem telefonu 028 9055 3000. Jeżeli na terenie wspomnianego portu lotniczego lub portu morskiego doszło do poważnego zdarzenia, takiego jak zabójstwo, akt terrorystyczny lub zbrojna napaść, o wystąpieniu takiego zdarzenia można również poinformować Służbę Policyjną Irlandii Północnej. Odpowiedzialność za prowadzenie postępowań w sprawie incydentów w porcie lotniczym Belfast-City spoczywa na Służbie Policyjnej Irlandii Północnej, z którą można skontaktować się pod wskazanymi powyżej numerami telefonu;

Policyjny Rzecznik Praw Obywatelskich: w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa przez funkcjonariusza policji należy przekazać zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa Policyjnemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich, który zbada daną sprawę i może zarekomendować Dyrektorowi Urzędu Prokuratury (Director of Public Prosecutions) wszczęcie postępowania karnego.

W jaki sposób mogę uzyskać informacje o przebiegu sprawy?

Ofiara przestępstwa ma prawo do otrzymania od policji wskazanych poniżej informacji oraz do uzyskania stosownych wyjaśnień bez zbędnej zwłoki, licząc od dnia, w którym podejrzany:

• został aresztowany;
• został przesłuchany po uprzednim pouczeniu o prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania;
• został zwolniony bez przedstawienia mu zarzutów;
• został zwolniony za poręczeniem majątkowym lub warunki zwolnienia zmieniły się lub zostało ono uchylone.

Ofiara przestępstwa ma prawo do otrzymania od policji wskazanych poniżej informacji niezwłocznie po ich uzyskaniu przez policję:

• informacje o terminie, godzinie i miejscu pierwszej rozprawy sądowej;
• jeżeli sprawca zostaje zwolniony za poręczeniem majątkowym w celu stawienia się przed sądem, informacje o wszelkich warunkach takiego zwolnienia oraz o ich zmianie.

Czy przysługuje mi pomoc prawna (podczas dochodzenia/śledztwa lub w czasie procesu)? Na jakich warunkach?

Ofiary przestępstw i świadkowie nie są stronami postępowania karnego, dlatego też nie są uprawnieni do uzyskania pomocy prawnej w Irlandii Północnej.

Czy mogę ubiegać się o zwrot kosztów (z tytułu uczestnictwa w dochodzeniu/śledztwie/procesie)? Na jakich warunkach?

Jeżeli ofiara przestępstwa zostanie wezwana do złożenia zeznań przed sądem, może się to dla niej wiązać z koniecznością poniesienia określonych kosztów, takich jak koszy podróży. Ofiara przestępstwa może wystąpić o zwrot tych kosztów. Wniosek o zwrot kosztów należy wnieść w wyznaczonym terminie; zastosowanie mają standardowe stawki kosztów podróży i kosztów utrzymania, a także maksymalne dzienne stawki utraconych zarobków. W przypadku złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na policji nie przewidziano możliwości wystąpienia o zwrot kosztów.

Szczegółowe informacje o warunkach, jakie należy spełnić, by ubiegać się o zwrot kosztów od prokuratury (Public Prosecution Service), oraz o ustanowionych w tym zakresie stawkach można uzyskać pod adresem http://www.ppsni.gov.uk/Publications-7873.html

Moja sprawa została umorzona, zanim trafiła do sądu. Czy mogę się odwołać?

Jeżeli prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w danej sprawie, a ofiara przestępstwa nie zgadza się z tym postanowieniem, ma prawo wnieść zażalenie na to postanowienie do prokuratury.

Prawo zaskarżenia postanowienia prokuratury o odmowie wszczęcia postępowania przysługuje niezależnie od rodzaju popełnionego przestępstwa lub instancji, w której sprawa mogłaby zostać rozpoznana. Jeżeli postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania zostało wydane przez Dyrektora Urzędu Prokuratury (Director of Public Prosecutions) i nie można się w związku z tym od niego odwołać do organu wyższego szczebla, wówczas zażalenie można wnieść do Dyrektora Urzędu Prokuratury. Dalsze szczegółowe informacje na temat prawa do wniesienia środka odwoławczego oraz przebiegu postępowania odwoławczego można uzyskać pod adresem http://www.ppsni.gov.uk/

Czy mogę uczestniczyć w procesie?

Osoba, która posiada jakieś informacje na temat zdarzenia, może zostać wezwana do złożenia zeznań w sądzie jako świadek oskarżenia lub obrony.

Jaka jest moja rola w systemie wymiaru sprawiedliwości? Czy jestem na przykład: ofiarą przestępstwa, świadkiem, powodem cywilnym, oskarżycielem prywatnym?

Na potrzeby karty dotyczącej ofiar przestępstw termin „ofiara przestępstwa” oznacza:

• osobę, która poniosła szkodę, w tym szkodę fizyczną, psychiczną, emocjonalną lub materialną, bezpośrednio w następstwie przestępstwa;
• bliskiego krewnego osoby, która zmarła bezpośrednio w następstwie przestępstwa.

Osoba, która posiada informacje na temat zdarzenia, może zostać wezwana do złożenia zeznań w sądzie jako świadek oskarżenia lub obrony. Osoba, która posiada informacje na temat innych osób zaangażowanych w sprawę, może zostać wezwana do złożenia zeznań, zazwyczaj jako świadek obrony. W każdym z tych przypadków zeznania składane przez świadka mogą okazać się kluczowe dla skazania albo uniewinnienia oskarżonego.

Czy mogę wybrać swoją rolę? Jakie są moje prawa i obowiązki wynikające z tej roli?

W karcie dotyczącej ofiar przestępstw wskazano prawa ofiar. Kartę można znaleźć tutaj: https://www.garda.ie/en/victim-services/garda-victim-service/victim-charter-2020.pdf

Osoba, która była świadkiem przestępstwa, ale nie jest ofiarą przestępstwa, może skorzystać ze wsparcia udzielanego przez służby wymienione w karcie dotyczącej świadków. Kartę można znaleźć tutaj: https://www.justice-ni.gov.uk/publications/witness-charter

Czy mogę składać oświadczenia przed sądem lub przedstawiać dowody? Na jakich warunkach?

Osoba, która posiada informacje na temat zdarzenia, może zostać wezwana do złożenia zeznań w sądzie jako świadek oskarżenia lub obrony. Osoba, która posiada informacje na temat innych osób zaangażowanych w sprawę, może zostać wezwana do złożenia zeznań, zazwyczaj jako świadek obrony.

Ofiara przestępstwa może złożyć osobiste oświadczenie ofiary przestępstwa, wyjaśniając, własnymi słowami, jaki wpływ (fizyczny, emocjonalny, finansowy lub inny) miało na nią przestępstwo. Oświadczenie to różni się od oświadczenia świadka o przebiegu zdarzenia, które zawiera informacje o tym, co świadek widział lub słyszał.

Ofierze przestępstwa zapewnia się możliwość sporządzenia osobistego oświadczenia po podjęciu decyzji o wszczęciu postępowania przeciwko domniemanemu sprawcy przestępstwa.

Dzięki osobistemu oświadczeniu ofiara przestępstwa może przedstawić swój punkt widzenia w toku postępowania karnego. Ofiara przestępstwa nie powinna jednak formułować opinii na temat oskarżonego, jakichkolwiek innych faktycznych lub domniemanych przestępstw ani jakichkolwiek kar, które jej zdaniem powinny zostać nałożone na sprawcę. Opinie takie nie są dopuszczalne w postępowaniu sądowym. Przed przekazaniem oświadczenia sędziemu prokurator może usunąć z niego wszelkie informacje, które nie powinny były się w nim znaleźć.

Osobiste oświadczenie ofiary przestępstwa zostanie wykorzystane w sądzie, jeżeli oskarżony zostanie uznany za winnego zarzucanych mu czynów lub przyzna się do winy. Prawo do zapoznania się z treścią osobistego oświadczenia ofiary przestępstwa przysługuje prokuratorowi, oskarżonemu, jego pełnomocnikowi procesowemu i sędziemu. W przypadku skazania sprawcy w związku z popełnieniem przestępstwa sąd przy wydawaniu wyroku ma obowiązek uwzględnić stosowne informacje zawarte w osobistym oświadczeniu ofiary przestępstwa. W niektórych przypadkach uwzględnienie treści oświadczenia może okazać się niemożliwe – dotyczy to np. sytuacji, w której sądy wydają rozstrzygnięcie w danej sprawie bardzo szybko, np. w przypadku przyznania się oskarżonego do winy na wczesnym etapie postępowania lub rozstrzygnięcia sprawy na pierwszej rozprawie.

Jakie informacje uzyskam w czasie procesu?

Ofiara przestępstwa ma prawo do:

• niezwłocznego otrzymania informacji na temat wyniku każdej rozprawy dotyczącej zwolnienia za poręczeniem majątkowym (informacji o istotnych okolicznościach zwolnienia za poręczeniem majątkowym oraz wszelkich istotnych zmianach tych warunków) wraz z uzasadnieniem;
• otrzymania informacji o terminie, miejscu i wyniku każdej rozprawy sądowej przeprowadzonej w sprawie od odpowiedniego Biura Pomocy Ofiarom Przestępstw i Świadkom (Victim and Witness Care Unit);
• otrzymania informacji o wydaniu nakazu aresztowania podejrzanego oraz o wyniku przesłuchania podejrzanego w przypadku jego ponownego aresztowania. Jeżeli podejrzany zostaje ponownie aresztowany po wydaniu nakazu aresztowania, zazwyczaj zostanie wtedy doprowadzony do sądu;
• jeżeli podejrzany nie przyznaje się do winy – omówienia wszelkich swoich potrzeb z przedstawicielami Biura Pomocy Ofiarom Przestępstw i Świadkom oraz, w stosownych przypadkach, otrzymania skierowania do odpowiedniej grupy lub agencji udzielającej wsparcia.

Świadek składający zeznania w toku rozprawy ma prawo do:

• zwrócenia się do pracowników sądu o udzielenie zgody na wejście do gmachu sądu innym wejściem niż wejście, z którego korzysta podejrzany oraz członkowie jego rodziny i znajomi;
• w przypadkach, w których jest to możliwe, spotkania się z prokuratorem w celu zadania mu pytań o przebieg postępowania sądowego. Prokurator w miarę możliwości poinformuje świadka o przybliżonym czasie oczekiwania na złożenie zeznań;
• w stosownych przypadkach, uzyskania wyjaśnień od prokuratora, jeżeli doszło do opóźnienia postępowania w dniu, w którym świadek miał składać zeznania, a także do uzyskania informacji o przybliżonym czasie oczekiwania na złożenie zeznań;
• oczekiwania na złożenie zeznań na miejscu siedzącym w pomieszczeniu zapewniającym jego odseparowanie od podejrzanego oraz członków jego rodziny i znajomych – sąd zapewni takie warunki w miarę możliwości;
• wystąpienia o zastosowanie wobec niego wszelkich środków szczególnych, jeżeli sąd orzekł o zastosowaniu takich środków;
• otrzymania danych kontaktowych osoby wyznaczonej do kontaktu w sądzie, aby móc otrzymywać na bieżąco informacje na temat przebiegu sprawy.