Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Włochy

Autor treści:
Włochy

W jaki sposób można dochodzić naprawienia szkody od sprawcy (np. w czasie procesu, w drodze dochodzenia roszczenia cywilnego, w postępowaniu adhezyjnym)?

Popełnienie przestępstwa i późniejsze skazanie oznacza, że pokrzywdzony może dochodzić odszkodowania. W prawie włoskim przewidziano dwa tryby dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód poniesionych w wyniku przestępstwa:

  • ofiara może przystąpić do postępowania karnego toczącego się przeciwko sprawcy jako powód cywilny (powództwo adhezyjne);
  • ofiara może wytoczyć odrębne powództwo cywilne.

Wybór jednego z trybów leży w gestii ofiary, ponieważ zgodnie z przepisami prawa są to dwa odrębne postępowania: postępowanie karne i postępowanie cywilne.

Dopiero po złożeniu wniosku o postawienie w stan oskarżenia lub po postawieniu w stan oskarżenia (na rozprawie) ofiara może, przy wsparciu swojego pełnomocnika, wytoczyć powództwo adhezyjne, stając się tym samym pełnoprawną stroną postępowania z pełnią praw w zakresie reprezentacji. Wydając wyrok skazujący, sąd orzekający w sprawach karnych zasądzi na rzecz ofiary przestępstwa określoną sumę pieniężną, tzw. kwotę zaliczkową, pod rygorem natychmiastowej wykonalności, powierzając wydanie orzeczenia w przedmiocie ostatecznej kwoty odszkodowania sądowi cywilnemu, co będzie możliwe dopiero po uprawomocnieniu się wyroku skazującego.

Alternatywnie wobec powództwa adhezyjnego ofiara przestępstwa może wytoczyć odrębne powództwo cywilne, występując o wypłatę odszkodowania z tytułu szkód poniesionych w wyniku czynu popełnionego przez sprawcę.

Sąd zobowiązał sprawcę do wypłacenia mi odszkodowania/zadośćuczynienia. Jak mam skłonić sprawcę do wypłaty odszkodowania?

Nakazując sprawcy wypłacenie zadośćuczynienia/odszkodowania z tytułu krzywd lub szkód wyrządzonych ofierze, która przystąpiła do postępowania w charakterze powoda cywilnego, sąd może: nakazać wypłacenie odszkodowania/zadośćuczynienia, wydać ogólne postanowienie dotyczące odszkodowania/zadośćuczynienia lub nakazać wypłacenie kwoty zaliczkowej. 
Dla ofiary najlepszym rozwiązaniem jest wydanie przez sąd orzeczenia zobowiązującego sprawcę do wypłacenia odszkodowania/zadośćuczynienia w określonej kwocie; w takim przypadku w praktyce można poinformować sprawcę o wydaniu wyroku i nakazu zapłaty (atto di precetto – nakaz zapłaty musi zostać wydany przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego), co jest równoważne z nakazaniem sprawcy wypłacenia należnej kwoty; stanowi to pierwszy krok, który musi zostać podjęty, aby można było zastosować środki egzekucyjne w przypadku uporczywego uchylania się sprawcy od spoczywającego na nim obowiązku zapłaty (w takiej sytuacji zawsze zalecane jest przeprowadzenie wstępnego rozpoznania mającego na celu zidentyfikowanie składników majątku, które można by potencjalnie zająć).

O ile w orzeczeniu przyznającym odszkodowanie/zadośćuczynienie nie zostało wyraźnie wskazane, że jest ono tymczasowo wykonalne, możliwość jego wyegzekwowania na drodze prawnej będzie uzależniona od tego, czy wyrok nie zostanie uchylony, tj. jeżeli w wyznaczonym terminie nie zostanie wniesiony odpowiedni środek zaskarżenia.

Dlatego też nakaz zapłaty może zostać doręczony wraz z wyrokiem – dotyczy to również przypadków, w których wyrok zobowiązuje sprawcę do wypłacenia kwoty zaliczkowej, zawsze pod rygorem natychmiastowej wykonalności. Nie zawsze będzie to jednak satysfakcjonujące z punktu widzenia ofiary przestępstwa. Dlatego też jeżeli ofiara przestępstwa uzna zasądzoną kwotę za niewystarczającą, musi wytoczyć odrębne powództwo cywilne, w toku którego może zostać zasądzona pozostała kwota i nałożona nowa, inna kara na sprawcę.

Postępowanie cywilne jest zawsze konieczne w trzecim możliwym przypadku, tj. w sytuacji, w której sąd orzekający w sprawach karnych wydaje ogólne postanowienie zobowiązujące sprawcę do wypłacenia odszkodowania, ale nie określa kwoty tego odszkodowania z uwagi na brak wystarczających dowodów w tym zakresie.

Jeżeli sprawca nie wypłaci mi odszkodowania, czy mogę uzyskać zaliczkę od Skarbu Państwa? Na jakich warunkach?

Zgodnie dyrektywą 2004/80/WE wdrożoną przez Włochy na mocy przywołanych powyżej przepisów państwo musi zagwarantować obywatelom i cudzoziemcom, którzy padli ofiarą umyślnego przestępstwa z użyciem przemocy (zabójstwa, umyślnego ciężkiego uszkodzenia ciała, napaści na tle seksualnym) popełnionego na terytorium Włoch, możliwość uzyskania sprawiedliwej i odpowiedniej kompensaty w każdym przypadku, gdy nie uda się ustalić tożsamości sprawcy lub pociągnąć go do odpowiedzialności karnej lub gdy sprawca nie będzie dysponował środkami wystarczającymi do wypłacenia ofiarom (lub członkom ich rodzin, jeżeli ofiara zmarła wskutek przestępstwa) odszkodowania z tytułu wyrządzonych im szkód.

Czy mam prawo do odszkodowania od państwa?

(Zob. powyżej).

Czy przysługuje mi odszkodowanie, jeżeli sprawca nie został skazany?

Uniewinnienie oskarżonego w postępowaniu karnym nie uniemożliwia ofierze przestępstwa wytoczenia powództwa o odszkodowanie przed sąd cywilny, chyba że ofiara zrzekła się tego prawa, przystępując do postępowania karnego w charakterze powoda cywilnego.

Czy mam prawo do uzyskania doraźnej płatności w czasie oczekiwania na orzeczenie w sprawie odszkodowania?

Jeżeli ofiara przestępstwa przystąpiła do postępowania karnego w charakterze powoda cywilnego, aby dochodzić naprawienia szkody, sąd, wydając wyrok zgodnie z art. 533 c.p.p., wyda również orzeczenie w przedmiocie aspektów cywilnych sprawy. W przypadkach, w których istnieją dowody świadczące o wyrządzeniu szkody w rezultacie przestępstwa (an debeatur), ale nie o jej wysokości (quantum debeatur), sąd wyda ogólne orzeczenie dotyczące odpowiedzialności cywilnej i skieruje strony do sądu cywilnego, który wyda orzeczenie w przedmiocie wysokości należnego odszkodowania (art. 539 c.p.p.). Powód cywilny może jednak zwrócić się do sądu o przyznanie mu kwoty zaliczkowej proporcjonalnej do wysokości szkody, która została już potwierdzona na podstawie dowodów zgromadzonych w sprawie. Ściślej rzecz ujmując, na mocy tymczasowego orzeczenia sąd nakaże sprawcy lub osobie ponoszącej odpowiedzialność cywilną w danej sprawie wypłacenie określonej kwoty w formie zaliczki na poczet przyszłego odszkodowania przed ustaleniem jego ostatecznej kwoty, pod rygorem natychmiastowej wykonalności. Jest to instrument, który – na wyraźny wniosek ofiary – daje podstawy do nakazania sprawcy wypłacenia kwoty zaliczkowej, jeżeli sąd uzna, że zgromadzone dotychczas w sprawie dowody w ewidentny sposób świadczą o istnieniu długu, którego wysokość ogranicza się do kwoty, w odniesieniu do której przyznano kwotę zaliczkową; w tym zakresie warto podkreślić, że nawet w toku postępowania karnego do celów obliczenia kwoty zaliczkowej nie jest konieczne przedstawienie dowodów potwierdzających samą wysokość szkody, lecz wystarczy potwierdzenie, że taka szkoda została faktycznie wyrządzona i że jej wysokość nie przekracza zasądzonej kwoty (wyrok Sądu Kasacyjnego, izba karna, nr 12634/2001).

Ostatnia aktualizacja: 13/10/2020

Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.