Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

W jaki sposób można dochodzić naprawienia szkody od sprawcy? (np. w czasie procesu, w drodze dochodzenia roszczenia cywilnego, w postępowaniu adhezyjnym)

W toku postępowania karnego ofiara może dochodzić odszkodowania/zadośćuczynienia za szkody poniesione wskutek czynu zarzucanego w akcie oskarżenia przede wszystkim jako powód cywilny. W takim przypadku postępowanie prowadzone w ramach postępowania karnego w celu dochodzenia roszczenia cywilnego nazywane jest postępowaniem adhezyjnym. Roszczeń cywilnych można dochodzić również za pomocą innych środków prawnych. Fakt, że ofiara nie wytoczyła powództwa adhezyjnego, nie wyklucza możliwości dochodzenia roszczenia. Na warunkach określonych w kodeksie postępowania cywilnego roszczenia cywilnego może dochodzić również prokurator zamiast ofiary.

Sąd zobowiązał sprawcę do wypłacenia mi odszkodowania/zadośćuczynienia. Jak mam skłonić sprawcę do wypłaty odszkodowania?

Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego można wnieść w ciągu 30 dni od upływu terminu na wypełnienie obowiązków nałożonych przez sąd. W tym celu sąd wyda nakaz egzekucji na podstawie tej części postanowienia wydanego w postępowaniu karnym, która dotyczy roszczenia cywilnego.

Jeżeli sprawca nie wypłaci mi odszkodowania, czy mogę uzyskać zaliczkę od Skarbu Państwa? Na jakich warunkach?

Skarb Państwa nie może wypłacić zaliczki. Niemniej osoba, która padła ofiarą umyślnego przestępstwa z użyciem przemocy, wskutek którego doznała uszczerbku na zdrowiu, może ubiegać się o kompensatę od państwa. Kompensata jest niezależna od roszczenia cywilnego, ale jeżeli w ciągu trzech lat od uprawomocnienia się postanowienia sądu w przedmiocie złożonego przez ofiarę wniosku o kompensatę ofiara uzyska odszkodowanie z innego źródła (np. na mocy postanowienia sądu lub od zakładu ubezpieczeniowego), będzie musiała zwrócić kompensatę wypłaconą przez państwo.

Czy mam prawo do odszkodowania od państwa?

Ofiara ma prawo do kompensaty państwowej, jeżeli popełniono wobec niej umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, wskutek którego doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Ponadto prawo do kompensaty przysługuje również bliskim członkom rodziny ofiary lub osobom pozostającym na jej utrzymaniu, a także osobom, które opłaciły pogrzeb zmarłej ofiary.

Kompensata państwowa przysługuje tylko tym ofiarom, które jej potrzebują z uwagi na trudną sytuację finansową lub inne warunki określone w prawie.

Wniosek o kompensatę państwową można złożyć do dowolnych służb udzielających wsparcia ofiarom przestępstw (biura rejonowe). Rozpatrując wniosek, organ zbada związek przyczynowy między wysokością odszkodowania a przestępstwem.

Wnioski o kompensatę można zasadniczo składać w terminie trzech miesięcy od dnia popełnienia przestępstwa, a w 2017 r. maksymalna kwota kompensaty wynosiła 1 599 105 HUF.

Czy przysługuje mi odszkodowanie, jeżeli sprawca nie został skazany?

W przypadku odmowy przyjęcia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa postępowanie przygotowawcze zostaje umorzone lub gdy oskarżony zostanie oczyszczony z zarzutów ze względu na określone w prawie przesłanki wyłączenia odpowiedzialności karnej (tj. niepełnoletniość, poważne zakłócenie czynności psychicznych, przymus, błąd co do faktu, obrona konieczna, stan wyższej konieczności lub polecenie zwierzchnika), ofiara ma prawo do kompensaty państwowej.

Kompensata jest niezależna od roszczenia cywilnego, ale jeżeli w ciągu trzech lat od uprawomocnienia się postanowienia sądu w przedmiocie złożonego przez ofiarę wniosku o kompensatę ofiara uzyska odszkodowanie z innego źródła (np. na mocy postanowienia sądu lub od zakładu ubezpieczeniowego), będzie musiała zwrócić kompensatę wypłaconą przez państwo.

Jeżeli ofiara dochodzi roszczenia cywilnego poza postępowaniem karnym, wówczas sprawa odpowiedzialności karnej i sprawa odszkodowania będą prowadzone oddzielnie, tj. oba postępowania mogą zakończyć się ogłoszeniem wyroków o odmiennej treści.

Czy mam prawo do uzyskania doraźnej płatności w czasie oczekiwania na orzeczenie w sprawie odszkodowania?

Ofiara przestępstwa ma prawo do otrzymania doraźnej pomocy pieniężnej w celu naprawienia sytuacji kryzysowej, która powstała niedługo po popełnieniu przestępstwa. Ofiara może złożyć wniosek do służb udzielających wsparcia ofiarom przestępstw (w biurze rejonowym), a warunkiem otrzymania odszkodowania/zadośćuczynienia jest złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na policji. Doraźna pomoc pieniężna jest przyznawana w oparciu o zasadę słuszności i może zostać wypłacona ofiarom bez przeprowadzania oceny ich sytuacji. W toku postępowania należy jednak zbadać, czy sytuacja osobista ofiary będąca skutkiem przestępstwa uzasadnia tego rodzaju pomoc pieniężną. Doraźna pomoc pieniężna nie stanowi kompensaty i nie ma na celu naprawienia ani złagodzenia szkody powstałej na skutek przestępstwa. Może zostać przyznana na pokrycie kosztów wyżywienia, zakwaterowania, podróży, odzieży, opieki medycznej i pogrzebu ofiary. Kwotę doraźnej pomocy pieniężnej ustala się w oparciu o sytuację ofiary, która powstała wskutek przestępstwa, oraz okresu, przez jaki ofiara nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać swoich problemów finansowych. W 2017 r. maksymalna kwota pomocy wynosiła 106 607 HUF.