Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie?

Ofiara może złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, dzwoniąc na policyjny numer alarmowy 112 (również jeśli niezbędna jest pilna pomoc policji), składając pisemne zawiadomienie na najbliższym komisariacie policji lub wysyłając zawiadomienie pocztą elektroniczną do właściwej komendy policji. Więcej informacji na temat możliwości złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa znajduje się tutaj.

W jaki sposób mogę uzyskać informacje o przebiegu sprawy?

Po złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ofiara otrzyma informacje na temat dalszych czynności (np. zostanie wezwana do złożenia zeznań, przekazania informacji na temat możliwych świadków, pomocy w zgromadzeniu materiału dowodowego itd.). W razie konieczności ofiara otrzyma również informacje na temat możliwości otrzymania wsparcia dla ofiar i innych środków ochrony.

Po przesłuchaniu należy zapisać sobie sygnaturę sprawy karnej i dane funkcjonariusza prowadzącego tę sprawę. Ułatwi to późniejsze kierowanie do policji wniosków o udzielenie informacji.

Czy przysługuje mi pomoc prawna (podczas dochodzenia/śledztwa lub w czasie procesu)? Na jakich warunkach?

Ofiara ma prawo do korzystania z usług adwokata w toku postępowania. Jeżeli ofiary nie stać na zatrudnienie adwokata, może wnieść do sądu o przyznanie pomocy prawnej z urzędu.

Wszystkie małoletnie ofiary, których interesy stoją w sprzeczności z interesami ich przedstawicieli ustawowych, mają prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej z urzędu.

Czy mogę ubiegać się o zwrot kosztów (z tytułu uczestnictwa w dochodzeniu/śledztwie/procesie)? Na jakich warunkach?

Ofiary i świadkowie mają prawo do otrzymania zwrotu poniesionych kosztów lub utraconego dochodu w związku z postępowaniem karnym. Przykładowo ofiara może dochodzić zwrotu poniesionych kosztów podróży lub utraty zarobku w związku ze stawiennictwem w celu złożenia zeznań. Aby dochodzić zwrotu kosztów, należy skontaktować się z wzywającym organem, który udzieli pouczenia, w jaki sposób można zgłosić taki wniosek.

Moja sprawa została umorzona zanim trafiła do sądu. Czy mogę się odwołać?

Po umorzeniu postępowania karnego odpis stosownego postanowienia zostanie przesłany bezzwłocznie ofierze lub jej pełnomocnikowi. Ofiara może zażądać dostępu do akt sprawy karnej w ciągu 10 dni od otrzymania postanowienia o umorzeniu postępowania karnego. W tym dziesięciodniowym terminie ofiara ma również prawo do złożenia zażalenia na to postanowienie do prokuratury.

Czy mogę uczestniczyć w procesie?

Ofiara jest stroną postępowania na równi z innymi stronami i ma prawo do uczestniczenia w procesie.

Jaka jest moja rola w systemie wymiaru sprawiedliwości? Czy jestem na przykład: ofiarą przestępstwa, świadkiem, powodem cywilnym, oskarżycielem prywatnym?

Ofiara przestępstwa jest pokrzywdzonym w postępowaniu karnym. W ramach tego samego postępowania ofiara ma również prawo do wytoczenia powództwa adhezyjnego.

Czy mogę wybrać swoją rolę? Jakie są moje prawa i obowiązki wynikające z tej roli?

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego ofiara ma prawo do:

1. zaskarżenia postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania karnego;
2. wytoczenia powództwa adhezyjnego za pośrednictwem organu śledczego lub prokuratury;
3. złożenia zeznań lub odmowy złożenia zeznań przeciwko swoim bliskim;
4. przedstawiania dowodów;
5. zgłaszania wniosków i skarg;
6. zapoznania się z protokołem postępowania i przedstawienia uwag na temat warunków, przebiegu, wyników i protokołu postępowania (uwagi zostaną spisane);
7. zapoznania się z treścią akt sprawy karnej po zakończeniu postępowania przygotowawczego;
8. wzięcia udziału w rozprawie sądowej;
9. wyrażenia zgody lub odmowy wyrażenia zgody na zastosowanie postępowania ugodowego oraz wyrażenia swojej opinii na temat zarzutów i kary, wysokości odszkodowania określonego w zarzutach i powództwa adhezyjnego;
10. wyrażenia zgody na zastosowanie tymczasowego zakazu zbliżania się i złożenia wniosku o wydanie zakazu zbliżania się;
11. złożenia wniosku o przesłuchanie przez osobę tej samej płci w przypadku przemocy seksualnej, przemocy ze względu na płeć lub przestępstwa popełnionego wobec osoby pozostającej w bliskim związku ze sprawcą, chyba że przesłuchanie przeprowadza prokurator lub sędzia lub jeżeli uwzględnienie takiego wniosku byłoby niekorzystne dla przebiegu postępowania.

Ofiara ma obowiązek:

1. stawiać się na wezwanie organu śledczego, prokuratury lub sądu;
2. uczestniczyć w postępowaniu i stosować się do poleceń organu śledczego, prokuratury i sądu.

Czy mogę składać oświadczenia przed sądem lub przedstawiać dowody? Na jakich warunkach?

Ofiara ma prawo składać oświadczenia i wyrażać swoją opinię w trakcie rozprawy. Ofiara ma prawo składać zeznania w sądzie, jeżeli prokuratura wniesie o jej przesłuchanie.

Jakie informacje uzyskam w czasie procesu?

Sąd powiadomi ofiarę o terminie i miejscu posiedzeń sądu oraz o wydanym orzeczeniu, które zostanie przesłane ofierze pocztą, chyba że ofiara stawi się osobiście w sądzie podczas ogłoszenia wyroku.

Czy będę mieć dostęp do akt sądowych?

Ofiara ma prawo do zapoznania się z aktami sądowymi w prokuraturze po zakończeniu postępowania przygotowawczego lub umorzeniu postępowania karnego. Prokuratura pouczy ofiarę o tym prawie i wyjaśni, jak można zapoznać się z aktami.