Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Czy mogę zaskarżyć orzeczenie?

Ofiarom przestępstw nie przysługuje prawo do odwołania się od wyroku skazującego co do winy sprawcy lub wymiaru kary.

Jakie są moje prawa po wydaniu wyroku?

Po zakończeniu postępowania sądowego ofiara przestępstwa ma prawo do:

• otrzymania zwrotu wszelkich poniesionych wydatków związanych z koniecznością stawienia się przed sądem w celu złożenia zeznań, które prokuratura uznała za należne, najpóźniej w ciągu 10 dni roboczych od dnia otrzymania prawidłowo wypełnionego formularza wniosku przez prokuraturę;
• otrzymania od Biura Pomocy Świadkom (Witness Care Unit) informacji o wyniku postępowania sądowego, a w stosownych przypadkach zwięzłego streszczenia uzasadnienia wydanego orzeczenia. Biuro Pomocy Świadkom przekaże takie informacje w terminie 1 dnia roboczego od dnia ich otrzymania od sądu;
• skierowania - w stosownych przypadkach i w miarę możliwości - przez Biuro Pomocy Świadkom do służb udzielających wsparcia ofiarom przestępstw.

(i) W przypadku odwołania się do Sądu Koronnego (Crown Court) od wyroku skazującego wydanego przez sąd pokoju (Magistrates’ Court) lub orzeczonego przez ten sąd wymiaru kary.

Ofiara przestępstwa jest uprawniona do otrzymywania następujących informacji od Biura Pomocy Świadkom w terminie 1 dnia roboczego od dnia, w którym Biuro Pomocy Świadkom uzyska je od sądu:

• informacji o wniesionej apelacji;
• informacji o terminie, godzinie i miejscu ewentualnej rozprawy;
• informacji o wyniku apelacji, w tym o wszelkich zmianach pierwotnego wyroku.

Ofiara przestępstwa ma również prawo do:

• oczekiwania na złożenie zeznań w sądzie na miejscu siedzącym w pomieszczeniu zapewniającym jej odseparowanie od osoby wnoszącej apelację oraz członków jej rodziny i znajomych. Sąd dopilnuje zapewnienia takich warunków w miarę możliwości;
• otrzymania danych kontaktowych osoby wyznaczonej do kontaktu w Sądzie Koronnym;
• otrzymywania - w stosownych przypadkach i w miarę dostępności - informacji na temat służb udzielających wsparcia ofiarom przestępstw.

(ii) W przypadku wniesienia apelacji od wyroku skazującego co do winy lub kary do Sądu Apelacyjnego lub wniesienia kasacji w sprawie karnej do Sądu Najwyższego Zjednoczonego Królestwa.

Ofiara przestępstwa ma prawo do:

• uzyskania informacji o tym, że skarżący otrzymał zgodę na wniesienie apelacji, w terminie 5 dni roboczych od dnia, w którym Biuro Pomocy Świadkom otrzymało taką informację od sądu. Osoba, która padła ofiarą przestępstwa najcięższego rodzaju, jest obiektem uporczywego nękania, należy do grupy osób wymagających szczególnego traktowania lub jest zastraszana, ma prawo do otrzymania takich informacji w terminie jednego dnia roboczego;
• otrzymania informacji o terminie, godzinie i miejscu rozprawy od Biura Pomocy Świadkom w terminie jednego dnia roboczego od dnia, w którym Biuro to otrzymało stosowne informacje z sądu;
• otrzymania od Biura Pomocy Świadkom informacji o planowanym zwolnieniu skarżącego za poręczeniem majątkowym przed wniesieniem apelacji lub o zmianach w warunkach zwolnienia w terminie jednego dnia roboczego od dnia, w którym Biuro Pomocy Świadkom otrzymało taką informację od sądu;
• otrzymywania od Biura Pomocy Świadkom aktualnych informacji na temat wszelkich zmian terminów rozpraw w terminie jednego dnia roboczego od dnia przekazania Biuru stosownych informacji przez sąd;
• otrzymania, od Biura ds. Apelacji w Sprawach Karnych, danych kontaktowych osoby wyznaczonej do kontaktu w Biurze ds. Apelacji w Sprawach Karnych (Criminal Appeal Office) lub Sądu Najwyższego Zjednoczonego Królestwa;
• uzyskania informacji o wyniku apelacji w terminie pięciu dni roboczych od dnia, w którym Biuro Pomocy Świadkom otrzymało stosowną informację od sądu. Obejmuje to wszelkie zmiany pierwotnego wyroku. Osoba, która padła ofiarą przestępstwa najcięższego rodzaju, jest obiektem uporczywego nękania, należy do grupy osób wymagających szczególnego traktowania lub jest zastraszana, ma prawo do otrzymania takich informacji w terminie jednego dnia roboczego;
• oczekiwania na złożenie zeznań w sądzie na miejscu siedzącym w pomieszczeniu zapewniającym jej odseparowanie od osoby wnoszącej apelację oraz członków jej rodziny i znajomych. Pracownicy sądu dopilnują w miarę możliwości, by udogodnienia te zostały zastosowane. Skarżący co do zasady nie uczestniczy w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Jeżeli skarżący stawił się w sądzie, a ofiara przestępstwa nie chce przebywać z nim na sali sadowej, sąd nakaże zastosowanie środków szczególnych w odniesieniu do ofiary przestępstwa;
• wystąpienia po ogłoszeniu wyroku o sporządzenie jego odpisu przez pracowników Biura ds. Apelacji w Sprawach Karnych lub Sądu Najwyższego Zjednoczonego Królestwa.

Po udzieleniu zgody na wniesienie apelacji osoba będąca bliskim krewnym zmarłego ma, w stosownych przypadkach, prawo spotkać się z przedstawicielem prokuratury w celu uzyskania informacji na temat charakteru apelacji i przebiegu postępowania sądowego.

Komisja ds. Nadzoru Spraw Karnych (Criminal Cases Review Commission)

Po otrzymaniu wniosku od sprawcy Komisja ds. Nadzoru Spraw Karnych bada co do winy i kary wyroki skazujące, które zostały wydane w związku z popełnionym przez niego przestępstwem. Komisja może przekazać wyrok skazujący w zakresie rozstrzygnięcia co do winy lub kary do ponownego rozpoznania w przypadku pojawienia się nowych informacji na temat okoliczności sprawy lub nowej przesłanki, które mogą podać orzeczenie o winie w wątpliwość lub świadczyć o tym, że wymiar kary jest zbyt surowy. Każdego roku komisja otrzymuje około 1000 wniosków od osób skazanych i kieruje około 30-40 spraw do ponownego rozpoznania. Dokonując kontroli wyroku, komisja oceni potencjalny wpływ tego postępowania na ofiarę przestępstwa i podejmie decyzję, czy należy o tym powiadomić ofiarę. Komisja odnotuje przyczyny, dla których zdecydowała się wybrać określoną formę kontaktu z ofiarą przestępstwa, i w stosownych przypadkach przekaże policji stosowne informacje.

• Ofiara przestępstwa ma prawo do otrzymania stosownych informacji od komisji, jeśli - zdaniem komisji - istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że ofiara dowie się o kontroli wyroku z innego źródła.
• Jeżeli komisja stwierdzi, że skontaktowanie się z ofiarą przestępstwa w toku kontroli jest uzasadnione, powiadomi ofiarę przestępstwa o otrzymaniu wniosku i kontroli wyroku w danej sprawie. Po zakończeniu kontroli wyroku komisja zdecyduje, czy należy skierować wyrok skazujący w zakresie rozstrzygnięcia o co do winy lub wymiaru kary do ponownego rozpoznania przez sądy i powiadomi ofiarę przestępstwa o podjętej przez siebie decyzji, chyba że ofiara wyraźnie zastrzegła, że nie chce otrzymywać takich informacji.
• Jeżeli w trakcie kontroli wyroku komisja uznała, że kontaktowanie się z ofiarą przestępstwa nie jest właściwe, lecz następnie zdecyduje się przekazać wyrok skazujący co do winy lub wymiaru kary do ponownego rozpoznania przez sądy, zakłada się, że komisja poinformuje ofiarę przestępstwa o tym fakcie.

Czy mam prawo do ochrony po zakończeniu procesu? Przez jaki okres?

Jakie informacje uzyskam, jeżeli sprawca zostanie skazany?

• Ofiara przestępstwa ma prawo do otrzymania od Biura Pomocy Świadkom informacji o wydaniu wyroku skazującego wobec podejrzanego (jeżeli doszło do jego skazania) w terminie 1 dnia roboczego od dnia, w którym Biuro Pomocy Świadkom uzyska stosowne informacje od sądu. Informacje takie obejmują krótkie wyjaśnienie znaczenia i skutków wyroku skazującego.
• Ofiara przestępstwa ma prawo do wystąpienia o skierowanie jej do prokuratury, która udzieli odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące wyroku skazującego, na które Biuro Pomocy Świadkom nie jest w stanie udzielić odpowiedzi.
• Niezależnie od wymienionych powyżej uprawnień, osobie będącej bliskim krewnym zmarłego - w stosownych przypadkach -również może przysługiwać prawo do spotkania się z przedstawicielem prokuratury, który wyjaśni jej treść wydanego wyroku skazującego. Takie spotkanie organizuje się zazwyczaj w sądzie.

Czy uzyskam informację o tym, że sprawca został zwolniony (w tym o wcześniejszym lub warunkowym zwolnieniu) lub że zbiegł z zakładu karnego?

Ofiary przestępstw z użyciem przemocy i przestępstw przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności mogą przystąpić do programu kontaktu z ofiarami przestępstw (Victim Contact Scheme, VCS) - ustanowionego na podstawie ustawy - którym zarządza służba kuratorska, jeżeli sprawca przestępstwa został skazany na karę co najmniej dwunastu miesięcy pozbawienia wolności. Celem programu kontaktu z ofiarami przestępstw jest udzielanie kwalifikującym się ofiarom przestępstw informacji i porad na temat wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych za pośrednictwem urzędnika łącznikowego wyznaczonego do kontaktów z ofiarami przestępstw. Udział w programie zapewnia ofierze przestępstwa możliwość otrzymywania informacji na temat kluczowych etapów odbywania kary przez sprawcę - za zgodą Krajowej Służby Kuratorskiej (National Probation Service) - takich jak zapewnienie skazanemu możliwości odbywania kary w warunkach otwartych lub zwolnienie skazanego, a także składania oświadczeń na temat określonych przez tę ofiarę warunków, które powinny zostać uwzględnione w zasadach warunkowego zwolnienia sprawcy.

Ofiara pokrzywdzona przez sprawcę, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy lub przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności [1] i który został skazany na karę co najmniej dwunastu miesięcy pozbawienia wolności lub został umieszczony w zakładzie psychiatrycznym zgodnie z ustawą z 1983 r. o zdrowiu psychicznym, jest uprawniona do uzyskania informacji na temat programu kontaktu z ofiarami przestępstw od Biura Pomocy Świadkom oraz do otrzymania informacji o tym, że jej dane zostaną automatycznie przekazane Krajowej Służbie Kuratorskiej w terminie 20 dni roboczych, chyba że ofiara przestępstwa nie wyrazi na to zgody.

Jeżeli ofiara przestępstwa wyrazi zgodę na objęcie jej programem kontaktu z ofiarami przestępstw, będzie miała prawo do:

• zdecydowania, czy chciałaby otrzymywać informacje na temat kluczowych etapów odbywania kary przez sprawcę;
• korzystania z usług urzędnika łącznikowego do kontaktów z ofiarami przestępstw, który będzie pełnił funkcję jej punktu kontaktowego z Krajową Służbą Kuratorską, chyba że sprawcą jest pacjent, który nie został przymusowo umieszczony w zakładzie psychiatrycznym (zob. poniżej);
• otrzymywania od Krajowej Służby Kuratorskiej informacji oraz przekazywania tej służbie oświadczeń na temat określonych przez tę ofiarę warunków, które powinny zostać uwzględnione w zasadach warunkowego zwolnienia sprawcy lub zwolnienia po odbyciu kary. Jednym z takich warunków może być np. nałożenie na sprawcę zakazu kontaktowania się z ofiarą przestępstwa lub członkami jej rodziny;
• otrzymywania od Krajowej Służby Kuratorskiej informacji o wszelkich warunkach, na których sprawca został zwolniony warunkowo lub po odbyciu kary, a które wywierają wpływ na ofiarę przestępstwa lub członków jej rodziny;
• uzyskiwania informacji o terminie wygaśnięcia tych warunków;
• uzyskiwania wszelkich innych informacji, których przekazanie Krajowa Służba Kuratorska uzna za stosowne, biorąc pod uwagę okoliczności danej sprawy, w tym informacji o kluczowych etapach odbywania kary przez sprawcę lub kluczowych etapach procesu leczenia sprawcy będącego pacjentem przymusowo umieszczonym w zakładzie psychiatrycznym lub pacjentem, który nie został przymusowo umieszczony w takim zakładzie.

Bliscy krewni osoby zmarłej w rezultacie przestępstwa z użyciem przemocy lub przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności, którego sprawca został skazany na karę

co najmniej dwunastu miesięcy pozbawienia wolności lub na karę przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym o zaostrzonym rygorze w celu leczenia, również będą mogli zostać objęci programem kontaktu z ofiarami przestępstw. W przypadku osoby niebędącej krewnym ofiary przestępstwa decyzję w tej kwestii podejmie Krajowa Służba Kuratorska.

Rodzic, kurator lub opiekun ofiary przestępstwa, która nie ukończyła 18. roku życia, osoby dorosłej należącej do grupy osób wymagających szczególnego traktowania lub osoby, która z innych względów nie jest w stanie w pełni uczestniczyć w programie kontaktu z ofiarami przestępstw, mogą co do zasady zostać objęci tym programem w imieniu ofiary przestępstwa. Rodzicowi lub opiekunowi ofiary przestępstwa nie można jednak zaproponować udziału w programie kontaktu z ofiarami przestępstw, jeżeli nie będzie to leżało w najlepszym interesie ofiary przestępstwa.

Środki ochrony ofiary przestępstwa w przypadku ucieczki sprawcy

W mało prawdopodobnym przypadku ucieczki sprawcy policja - powziąwszy wiadomość o ucieczce lub otrzymawszy informację o ucieczce przekazaną przez zakład karny, zespół ds. młodocianych przestępców (Youth Offending Team), szpital lub ośrodek detencyjny dla migrantów - w miarę możliwości powiadomi ofiarę przestępstwa o takiej ucieczce oraz o wszelkich środkach zastosowanych w celu zapewnienia ochrony ofierze przestępstwa, jeżeli uznaje się, iż grozi jej poważne niebezpieczeństwo ze strony sprawcy.

[1] Zgodnie z definicją przedstawioną w art. 45 ust. 2 ustawy z 2004 r. o przemocy domowej, przestępczości i ofiarach przestępstw.

Czy będę brać udział w wydaniu postanowienia o zwolnieniu lub warunkowym zwolnieniu? Czy mogę na przykład złożyć oświadczenie lub wnieść odwołanie?

Jeżeli ofiara przestępstwa zdecydowała się wziąć udział w programie kontaktu z ofiarami przestępstw, a Komisja ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych rozważa możliwość zwolnienia sprawcy lub zapewnienia mu możliwości odbywania kary w warunkach otwartych, ofiara przestępstwa ma prawo do:

• otrzymywania informacji od Krajowej Służby Kuratorskiej o planowanych posiedzeniach Komisji ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych;
• składania oświadczeń dotyczących warunków zwolnienia sprawcy (zob. glosariusz) Komisji ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych;
• uzyskania wyjaśnień, w przypadku gdy zgłoszone przez nią warunki zwolnienia sprawcy nie zostały uwzględnione w zasadach zwolnienia sprawcy;
• zwrócenia się do urzędnika ds. kontaktów z ofiarami przestępstw o udzielenie wyjaśnień w kwestii osobistego oświadczenia ofiary przestępstwa, w tym w jaki sposób takie osobiste oświadczenie może zostać wykorzystane przez Komisję ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych;
• sporządzenia osobistego oświadczenia ofiary przestępstwa, które zostanie przekazane Komisji ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych;
• wystąpienia z wnioskiem o zapewnienie jej możliwości udziału w ustnym przesłuchaniu przed Komisją ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych, aby mogła ona przedstawić osobiste oświadczenie, jeżeli Komisja ds. Przedterminowych Zwolnień Warunkowych uzna zorganizowanie takiego ustnego przesłuchania za stosowne.