You will be considered a victim of crime if you have suffered as the result of an offence which carries a penalty under criminal law; for example, if you suffer injury or your property is lost due to damage or theft. As a victim of crime, you have certain legal rights both during and after criminal proceedings. You may also receive various forms of assistance and support and receive compensation or damages arising from the offence.
In Poland, criminal proceedings consist of a preliminary investigation and court proceedings. Preliminary investigations are undertaken before court proceedings. Their purpose is to determine the facts of the offence committed and identify the perpetrators. The police and the prosecution service gather evidence. If the evidence they gather is sufficient, the perpetrators will be charged. If not, the case will be dropped. The prosecution service’s indictment will be examined by the court.
During the trial, the court examines the evidence gathered to establish whether the accused is guilty. If the accused is found guilty as charged, he or she will be subject to the penalty provided for by law. If not, he or she will be cleared of all charges.
Click on the links below to find the information that you need:
1 - My rights as a victim of crime
2 - Reporting a crime and my rights during the investigation or trial
The national language version of this page is maintained by the respective Member State. The translations have been done by the European Commission service. Possible changes introduced in the original by the competent national authority may not be yet reflected in the translations. The European Commission accepts no responsibility or liability whatsoever with regard to any information or data contained or referred to in this document. Please refer to the legal notice to see copyright rules for the Member State responsible for this page.
Pokrzywdzony jest pouczany na piśmie o jego uprawnieniach przed pierwszym przesłuchaniem, które ma miejsce po złożeniu zawiadomienia o przestępstwie. Do tego czasu organ może przekazać pokrzywdzonemu informacje o jego uprawnieniach, które będą przydatne w danych okolicznościach.
Prawa obywateli państw trzecich są chronione tak samo, jak prawa obywateli państw członkowskich UE z wyjątkiem prawa do państwowej kompensaty przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych - kompensata przysługuje wyłącznie obywatelom państw członkowskich UE.
Przed pierwszym przesłuchaniem pokrzywdzony otrzymuje na piśmie informacje dotyczące jego najważniejszych uprawnień, w tym jego statusu w postępowaniu przygotowawczym, możliwości składania wniosków o przeprowadzenie określonych czynności (np. przesłuchania świadków), korzystania z pomocy pełnomocnika oraz ubiegania się o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, prawie do skierowania sprawy do mediacji, dostępu do akt, wnoszenia zażaleń na decyzje o umorzeniu postępowania, możliwościach naprawienia szkody przez oskarżonego lub uzyskania kompensaty państwowej, dostępie do pomocy prawnej, dostępnych środkach ochrony i pomocy, dostępie do pomocy finansowanej ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, możliwości wydania europejskiego nakazu ochrony, organizacjach wsparcia pokrzywdzonych oraz o możliwości zwrotu kosztów poniesionych w związku z udziałem w postępowaniu.
W toku postępowania, do czynności prowadzonej z udziałem pokrzywdzonego, który nie włada jeżykiem polskim, wzywa się tłumacza. Pisma kierowane do tej osoby lub otrzymywane od tej osoby są tłumaczone. Pokrzywdzony nie ponosi kosztów tłumaczenia.
Dzieci – ofiary przestępstw są reprezentowane przez rodziców lub osoby, które faktycznie się nimi opiekują. W przypadku osób nieporadnych (np. starszych) ich uprawnienia może wykonywać osoba faktycznie sprawująca nad nimi opiekę. Rodzice lub faktyczni opiekunowie powinni czuwać, by pozostający pod ich opieką pokrzywdzeni prawidłowo uczestniczyli w czynnościach procesowych, a w razie wątpliwości co do rozumienia znaczenia czynności przez ich podopiecznych, mogą o tym informować organ prowadzący postępowanie.
Usługi wsparcia dla ofiar przestępstw
W Polsce funkcjonuje Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, który gromadzi środki, między innymi, na pomoc dla ofiar przestępstw i osób im najbliższych. Dysponentem Funduszu jest Minister Sprawiedliwości, który przekazuje dotacje wybranym w drodze konkursu organizacjom pozarządowym specjalizującym się w pomocy dla pokrzywdzonych. Pomoc finansowana ze środków Funduszu obejmuje pomoc prawną, psychologiczną oraz materialną.
Organ prowadzący postepowania ma obowiązek pouczenia pokrzywdzonego przed pierwszym przesłuchaniem o możliwości uzyskania pomocy finansowanej z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Dane dotyczące miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy pokrzywdzonych nie są dostępne dla sprawcy.
W odniesieniu do świadków – a więc z reguły do wszystkich pokrzywdzonych – prokurator lub sąd w szczególnie poważnych przypadkach może zadecydować o utajnieniu jego danych osobowych i innych okoliczności umożliwiających identyfikację. Może to nastąpić, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach dla tej osoby lub osoby dla niej najbliższej.
Dostęp do wsparcia dla ofiar przestępstw nie wymaga złożenia zawiadomienia o przestępstwie. Osoba, która chciałaby skorzystać z pomocy powinna jedynie uprawdopodobnić, że na jej szkodę popełniono przestępstwo.
Środki ochrony osobistej - jeśli jestem w niebezpieczeństwie
Pokrzywdzonemu oraz osobom najbliższym w razie zagrożenia życia lub zdrowia przysługuje:
Ochrony udziela komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji.
Oceny, czy stosowanie i kontynuowanie środków ochrony i pomocy jest konieczne dokonuje komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji.
Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek prowadzenia czynności z udziałem pokrzywdzonego w taki sposób, aby nie wywoływały negatywnych następstw. Powinien zawsze reagować w sytuacji, kiedy pokrzywdzony nie jest traktowany z należytym szacunkiem albo kiedy nie czuje się bezpiecznie.
W sprawach o zgwałcenie i podobne przestępstwa pokrzywdzonego przesłuchuje się na posiedzeniu, w specjalnym pomieszczeniu, bez udziału sprawcy.
Podczas rozprawy przewodniczący składu sądu może zadecydować, że oskarżony opuści salę rozpraw na czas składania zeznań przez pokrzywdzonego.
Jeżeli pokrzywdzony jest nieporadny, np. ze względu na wiek lub stan zdrowia, i nie jest w stanie czynnie uczestniczyć w procesie, jego uprawnienia może wykonywać osoba faktycznie sprawująca nad nim opiekę.
W przypadku pokrzywdzonych małoletnich, ich uprawnienia wykonują przedstawiciele ustawowi albo osoba, która faktycznie sprawuje opiekę. Jeżeli sprawcami przestępstwa są rodzice, małoletniego pokrzywdzonego reprezentuje w procesie ustanowiony przez sąd kurator.
W razie śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe mogą występować zamiast niego w toczącym się postępowaniu. Przysługują im wtedy wszystkie uprawnienia pokrzywdzonych.
Osoby najbliższe dla pokrzywdzonych mają prawa do korzystania z pomocy prawnej, psychologicznej oraz materialnej finansowanej ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. W najpoważniejszych przypadkach, jeżeli istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia tych osób, mogą zostać im przydzielone środki ochrony i pomocy (ochrona na czas czynności procesowej, ochrona osobista, pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu).
Sprawa może zostać skierowana do mediacji na etapie postępowania przygotowawczego lub sądowego pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez pokrzywdzonego oraz oskarżonego. Postępowanie mediacyjne jest prowadzone przez mediatora w sposób bezstronny i poufny. W trakcie mediacji pokrzywdzony ma możliwość przedstawienia swojego stanowiska, tj. wskazać, czego oczekuje od sprawcy. Mediacja nie kończy postępowania karnego, ale jej wyniki są brane pod uwagę zarówno przez prokuratora, jak i sąd.
Przepisy regulujące prawa osób pokrzywdzonych przestępstwem są zamieszczone w Kodeksie postepowania karnego, Kodeksie karnym, Kodeksie karnym wykonawczym, ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 325), ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz. U. z 2015, poz. 21), rozporządzeniu z dnia 29 września 2015 r. w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 683), ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 75 z pózn. zm.).
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Zawiadomienie o przestępstwie składa się w prokuraturze lub na policji na piśmie lub ustnie do protokołu. Pismo z zawiadomieniem o przestępstwie można złożyć osobiście lub dostarczyć za pośrednictwem poczty (również elektronicznej).
Osoba, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa powinna zostać powiadomiona w ciągu 6 tygodni o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. W razie braku takiej informacji może złożyć zażalenie do prokuratora nadrzędnego.
Pokrzywdzony może w postępowaniu przygotowawczym oraz sądowym korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika - adwokata lub radcy prawnego. Pokrzywdzony może go ustanowić samodzielnie, a jeżeli jego sytuacja finansowa na to nie pozwala, może ubiegać się o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. W tym celu należy złożyć do sądu lub prokuratora pismo, w którym należy wykazać, że pokrzywdzony nie jest w stanie sam uiścić wynagrodzenia pełnomocnika.
Jeżeli pokrzywdzony występował w postępowaniu wyłącznie w charakterze świadka, przysługuje mu zwrot kosztów przejazdu, noclegu, utrzymania oraz utraconego zarobku lub dochodu.
Jeżeli pokrzywdzony występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego, przysługuje mu zwrot innych uzasadnionych wydatków, w tym związanych z ustanowieniem pełnomocnika.
Aby uzyskać zwrot kosztów należy złożyć wniosek oraz – o ile jest to możliwe - przedstawić dokumenty potwierdzające poniesione wydatki.
Pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postepowania przygotowawczego oraz na postanowienie o umorzeniu postepowania przygotowawczego. Pouczenie o sposobie składania zażalenia doręcza się wraz z tymi postanowieniami.
Pokrzywdzony uczestniczy w postępowaniu przygotowawczym w charakterze strony bez konieczności składania specjalnego oświadczenia.
W postępowaniu przed sądem w sprawach z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać w charakterze strony – oskarżyciela posiłkowego, jeżeli złoży oświadczenie, że zamierza występować w takiej roli.
W sprawie z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony jako oskarżyciel prywatny jest stroną.
Pokrzywdzony jest ofiarą przestępstwa.
W postępowaniu przygotowawczym z mocy prawa jest jego stroną.
W postępowaniu przed sądem w sprawach z oskarżenia publicznego może występować w charakterze strony, jeżeli tak zadecyduje i wtedy jest oskarżycielem posiłkowym.
W sprawach z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony jest stroną - oskarżycielem prywatnym.
Pokrzywdzony niezależnie od tego, czy działa w charakterze strony, praktycznie zawsze jest przesłuchiwany w charakterze świadka.
Obecnie w postępowaniu karnym nie możliwości występowania w charakterze powoda cywilnego.
Pokrzywdzony, nawet jeżeli nie działa przed sądem w charakterze strony, ma prawo uczestniczyć w czynnościach sądu, które mają istotne znaczenie z punktu widzenia ochrony jego interesów. Ma prawo uczestniczenia w rozprawie oraz w posiedzeniu dotyczącym warunkowego umorzenia postępowania, skazania oskarżonego bez rozprawy oraz umorzenia postępowania z powodu niepoczytalności oskarżonego i zastosowania środków zabezpieczających z powodu niepoczytalności sprawcy. Podczas rozprawy pokrzywdzony może sprzeciwić się wnioskowi oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego, może złożyć wniosek o nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia.
W razie warunkowego umorzenia postepowania karnego pokrzywdzony może złożyć wniosek o jego podjęcie.
Pokrzywdzony, jeżeli zdecydował się działać przed sądem w charakterze strony, może dokonywać określonych czynności procesowych: składać wnioski dowodowe, zadawać pytania świadkom i biegłym, przedstawić stanowisko, np. podać, jakiego rozstrzygnięcia sądu oczekuje. Ma prawo odwoływania się od orzeczeń.
Pokrzywdzony, który otrzyma wezwanie w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Jeżeli nie stawi się bez usprawiedliwienia może zostać ukarany.
Pokrzywdzony może składać wnioski dowodowe jeżeli występuje w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego.
Przed pierwszym przesłuchaniem pisemnie poucza się pokrzywdzonego o posiadaniu statusu strony procesowej w postępowaniu przygotowawczym oraz o wynikających z tego uprawnieniach.
Pokrzywdzony jest informowany pisemnie o skierowaniu do sądu aktu oskarżenia, o terminach i miejscu rozpraw bądź posiedzeń sądu, w których ma prawo uczestniczyć.
Jeżeli na rzecz pokrzywdzonego orzeczono obowiązek naprawienia szkody, sąd doręcza mu odpis wyroku.
W toku postępowania przygotowawczego pokrzywdzonemu udostępnia się akta za zgodą organu prowadzącego postępowanie.
W toku postępowania przed sądem pokrzywdzonemu udostępnia się akta sprawy sądowej jeżeli działa jako oskarżyciel prywatny lub oskarżyciel posiłkowy. Jeżeli pokrzywdzony nie działa w takim charakterze, akta zostaną udostępnione, jeżeli prezes sądu wyrazi na to zgodę.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
W sprawie z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może odwołać się od orzeczenia, jeżeli występował jako oskarżyciel posiłkowy.
Jeżeli wobec sprawcy umorzono warunkowo postępowanie karne i orzeczenie zostało wydane na posiedzeniu, pokrzywdzony może odwołać się nawet jeśli nie był oskarżycielem posiłkowym.
Pokrzywdzony może odwołać się od wyroku w sprawie z oskarżenia prywatnego, ponieważ występuje wtedy jako oskarżyciel.
Jeżeli na sprawcę nałożono obowiązek naprawienia szkody, sąd doręczy pokrzywdzonemu odpis orzeczenia. W przypadku gdy sprawca nie naprawi szkody a został skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, pokrzywdzony może domagać się zarządzenia wykonania kary.
Jeżeli wobec sprawcy umorzono warunkowo postępowanie karne, pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu dotyczącym podjęcia postepowania.
Po zakończeniu postępowania pokrzywdzony ma prawo do środków ochrony i pomocy, jeżeli istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia jago albo osób mu najbliższych. Środki ochrony i pomocy stosuje się dopóki istnieje to zagrożenie.
Pokrzywdzony uzyska od sądu informacje, które są zawarte w wyroku – na jaką karę został skazany sprawca, w jakim wymiarze i czy karę warunkowo zawieszono, o nałożonych na skazanego obowiązkach, w tym obowiązku naprawienia szkody.
Pokrzywdzony ma prawo złożyć wniosek o informowanie go o opuszczeniu zakładu karnego przez skazanego. Będzie wówczas zawiadamiany o zwolnieniu skazanego z zakładu po odbyciu kary, o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, o ucieczce skazanego z zakładu karnego, o udzieleniu skazanemu przepustki, przerwy w wykonaniu kary i warunkowego zwolnienia.
Pokrzywdzony nie bierze udziału w posiedzeniu dotyczącym warunkowego zwolnienia z zakładu karnego i nie może wnieść od tego orzeczenia odwołania.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Osoba pokrzywdzona przestępstwem może skorzystać z następujących możliwości dochodzenia naprawienia szkody od sprawcy:
W razie uchylania się przez sprawcę od wykonania obowiązku naprawienia szkody, pokrzywdzony nie może skutecznie ubiegać się o uregulowanie tych należności przez Skarb Państwa.
Pokrzywdzony może skorzystać z doraźnej pomocy materialnej finansowanej ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, której udzielają podmioty specjalizujące się w pomocy ofiarom przestępstw.
Specjalne świadczenie wypłacane ze środków Skarbu Państwa przysługuje ofiarom najpoważniejszych przestępstw, bądź ich najbliższym. Przysługuje osobom mającym miejsce stałego pobytu na terenie Polski lub innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, które na skutek czynu zabronionego doznały ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni bądź osobom najbliższym osób, które na skutek czynu zabronionego poniosły śmierć.
Kompensata przysługuje również w przypadku, gdy sprawca nie został skazany.
Pokrzywdzony uprawniony do uzyskania kompensaty ma prawo do uzyskania tzw. zabezpieczenia, tj. jednorazowej sumy wypłacanej zanim zapadanie rozstrzygnięcie. Suma ta może być przeznaczona w części na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.
Wsparcia ofiarom przestępstw i osobom im najbliższym udzielają organizacje pozarządowe, które otrzymują na ten cel dotacje ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Dotacje przyznaje Minister Sprawiedliwości.
O możliwości uzyskania takiej pomocy pokrzywdzony jest informowany przed pierwszym przesłuchaniem.
Wykaz wszystkich organizacji, które otrzymały dotacje na pomoc pokrzywdzonym i im najbliższym oraz pełny zakres pomocy znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości w zakładce "Co robimy - Dla obywateli - Udzielamy pomocy - Fundusz Sprawiedliwości - Pomoc pokrzywdzonym", pod aresem.
Obecnie działa ogólnopolska Linia Pomocy Pokrzywdzonym pod numerem + 48 222 309 900.
Wsparcie dla ofiar przestępstw jest udzielane bezpłatne.
Organy państwowe udzielają osobom pokrzywdzonym przestępstwem informacji o miejscach, gdzie udzielane jest wsparcie. Pewne kategorie pokrzywdzonych – ze względu na wiek i sytuacje materialną – są uprawnione do otrzymania darmowej pomocy prawnej. Pokrzywdzonym w wyniku przestępstwa przysługuje na ogólnych zasadach pomoc medyczna.
Pokrzywdzony może uzyskać w organizacjach pozarządowych, finansowanych z dotacji z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, pomoc prawną, psychologiczną oraz materialną, w tym pokrywanie kosztów żywności lub bonów żywnościowych oraz odzieży, bielizny, obuwia, środków czystości i higieny osobistej, pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielania schronienia, pokrywanie kosztów związanych z nauka i kształceniem, dostosowanie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego do potrzeb osoby pokrzywdzonej przestępstwem, finansowanie przejazdów.
Innym rodzajem wsparcia jest finansowanie pomocy tłumacza, w tym tłumacza języka migowego.
Pomoc o charakterze medycznym obejmuje pokrywanie kosztów świadczeń zdrowotnych, lekarstw, wyrobów medycznych w zakresie niezbędnym w procesie leczniczym doznanego wskutek przestępstwa uszczerbku na zdrowiu.
Za wersję tej strony w języku danego kraju odpowiada właściwe państwo członkowskie. Tłumaczenie zostało wykonane przez służby Komisji Europejskiej. Jeżeli właściwy organ krajowy wprowadził jakieś zmiany w wersji oryginalnej, mogły one jeszcze nie zostać uwzględnione w tłumaczeniu. Komisja Europejska nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności w odniesieniu do danych lub informacji, które niniejszy dokument zawiera, lub do których się odnosi. Informacje na temat przepisów dotyczących praw autorskich, które obowiązują w państwie członkowskim odpowiedzialnym za niniejszą stronę, znajdują się w informacji prawnej.