L-ewwel nett, għandek tirrapporta reat lill-pulizija.
Tista’ tagħmel dan b’għadd ta’ modi:
Emerġenza: F’emerġenza, ċempel 999 jew 18000 għall-utenti ta’ telefon testwali. Emerġenza hija meta jkun ġie kkawżat reat serju jew meta jkun qed isir reat u l-persuni suspettati jkunu fuq ix-xena tar-reat.
Servizz ta’ messaġġ testwali (SMS) f’każ ta’ emerġenza: Il-pulizija joperaw skema ta’ reġistrazzjoni ta’ messaġġi testwali (SMS) f’każ ta’ emerġenza sabiex jgħinu lil dawk b’ċerti diżabbiltajiet jikkuntattjawhom f’emerġenza. Dan is-servizz jippermetti wkoll lill-pulizija jgħaddu t-talbiet għal assistenza lis-servizzi tat-tifi tan-nar u tal-ambulanza. Is-servizz huwa disponibbli biss għall-utenti prereġistrati li jkunu mlew formola ta’ applikazzjoni (aktar dettalji u formola ta’ applikazzjoni huma disponibbli fuq is-sit web tal-pulizija http://www.psni.police.uk/).
Mhux Emerġenza: Meta l-inċident ma jkunx urġenti, ċempel fuq 101.
Reat ta’ mibegħda: Meta l-inċident ma jkunx urġenti, ċempel fuq 101, imbagħad iddajlja 2.
Dan huwa b’żieda mal-modi l-oħrajn ta’ rapportar tar-reat stabbilit f’din it-taqsima.
Rapportar minn partijiet terzi: Jekk tassew ma tridx jew ma tistax tirrapporta r-reat inti stess, dan jista’ jiġi rrapportat minn xi ħadd ieħor għalik, bħal membru tal-familja jew organizzazzjoni volontarja. Huma jagħmlu l-kuntatt inizjali mal-pulizija. Inti xorta tkun involut aktar tard fil-proċedimenti.
Żur l-għassa tal-pulizija lokali tiegħek: Meta l-inċident ma jkunx urġenti, tista’ wkoll tirrapportah fl-għassa tal-pulizija lokali tiegħek, matul il-ħinijiet tal-ftuħ.
Ir-reat jista’ jiġi rrapportat ukoll bil-modi li ġejjin:
Crimestoppers: Jekk ma tridx tagħti ismek, tista’ tirrapporta reat b’mod anonimu billi ċċempel fuq il-linja telefonika ta’ għajnuna karitatevoli mingħajr ħlas ta’ Crimestoppers fuq 0800 555 111. Dan is-servizz mhuwiex parti mill-pulizija.
Inċident f’Port jew Ajruport: Meta l-inċident ikun seħħ fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Belfast jew fil-Port ta’ Belfast, għandek tikkuntattja lill-Pulizija fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Belfast fuq 028 9448 4400 (bl-estensjoni 4412) / telefon ċellulari 077 1081 9183 jew lill-Pulizija fil-Port ta’ Belfast fuq 028 9055 3000. Meta jseħħ inċident kbir jew serju bħal omiċidju, att ta’ terroriżmu jew serq bl-użu tal-armi, dan jista' jiġi rrapportat ukoll lis-Servizz tal-Pulizija tal-Irlanda ta’ Fuq. L-inċidenti fl-Ajruport tal-Belt ta’ Belfast jiġu ttrattati mis-Servizz tal-Pulizija tal-Irlanda ta’ Fuq, permezz tan-numri ta’ kuntatt li jidhru hawn fuq.
L-Ombudsman tal-Pulizija: Jekk temmen li ġie kommess reat minn uffiċjal tal-pulizija, għandek tirrapportah lill-Ombudsman tal-Pulizija, li min-naħa tiegħu jinvestigah u jkun jista’ jagħmel rakkomandazzjonijiet lid-Direttur tal-Prosekuzzjonijiet Pubbliċi għal prosekuzzjoni kriminali.
Jekk inti vittma ta’ reat, għandek id-dritt li tiġi informat(a) mill-pulizija bl-informazzjoni li ġejja u li tingħata spjegazzjoni mingħajr dewmien bla bżonn tar-raġunijiet għala persuna suspettata tkun ġiet:
Inti għandek id-dritt li tiġi informat(a) mill-pulizija bl-informazzjoni li ġejja mingħajr dewmien bla bżonn minn meta jirċevuha l-pulizija:
Il-vittmi u x-xhieda mhumiex partijiet fil-proċeduri kriminali u, għalhekk, mhumiex eliġibbli għal għajnuna legali fl-Irlanda ta’ Fuq.
Jekk tintalab tattendi l-qorti sabiex tagħti x-xhieda tiegħek, jista’ jkollok tħallas għal aspetti bħall-ivvjaġġar tiegħek. Inti tista’ tapplika sabiex dawn il-flus jitħallsu lura. Dan huwa soġġett għal limiti ta’ żmien sabiex il-flus jintalbu lura u għal rati standard għall-ispejjeż tal-ivvjaġġar u tas-sussistenza, kif ukoll ammonti massimi ta’ kuljum għal telf ta’ qligħ. L-ispejjeż ma jitħallsux sabiex issir dikjarazzjoni lill-pulizija dwar ir-reat kriminali.
Id-dettalji dwar kif u taħt liema kundizzjonijiet jistgħu jiġu rrimborżati l-ispejjeż mis-Servizz tal-Prosekuzzjoni Pubblika, kif ukoll ir-rati li japplikaw jistgħu jinstabu fuq http://www.ppsni.gov.uk/Publications-7873.html.
Jekk tittieħed deċiżjoni mis-servizz tal-Prosekuzzjoni Pubblika li ma ssirx prosekuzzjoni, u inti ma taqbilx ma’ din id-deċiżjoni, għandek id-dritt li titlob li ssir reviżjoni tad-deċiżjoni tas-Servizz tal-Prosekuzzjoni Pubblika.
Id-dritt għal reviżjoni ta’ deċiżjoni tas-Servizz tal-Prosekuzzjoni Pubblika li ma ssirx prosekuzzjoni japplika irrispettivament mit-tip ta’ reat jew mill-grad potenzjali tal-qorti. Meta d-deċiżjoni li ma ssirx prosekuzzjoni tittieħed mid-Direttur tal-Prosekuzzjonijiet Pubbliċi, u dik id-deċiżjoni ma tkunx tista’ tiġi riveduta minn awtorità ogħla, ir-reviżjoni tista’ titwettaq mid-Direttur tal-Prosekuzzjonijiet Pubbliċi. Aktar dettalji dwar id-dritt għal reviżjoni u kif din taħdem jistgħu jinstabu fuq http://www.ppsni.gov.uk/.
Jekk inti taf xi ħaġa dwar inċident, tista’ tintalab tixhed fil-qorti għall-prosekuzzjoni jew għad-difiża.
Għall-finijiet tal-Karta tal-Vittmi, “vittma” hija:
Jekk taf xi ħaġa dwar inċident, tista’ tintalab tixhed fil-qorti għall-prosekuzzjoni jew għad-difiża. Jekk taf waħda mill-persuni involuti fil-każ, tista’ tintalab tipprovdi x-xhieda tiegħek bħala xhud tal-karattru, ġeneralment mid-difiża. Fi kwalunkwe każ, ix-xhieda tiegħek tista’ tkun kruċjali sabiex jiġu garantiti l-kundanna jew il-ħelsien tal-akkużat.
Il-Karta tal-Vittmi tistabbilixxi l-intitolamenti għall-vittmi. Din hija disponibbli hawnhekk: https://www.justice-ni.gov.uk/publications/victim-charter.
Jekk kont xhud ta’ reat kriminali, iżda m'intix vittma, jista’ jkollok aċċess għas-servizzi skont il-Karta tax-Xhieda. Din hija disponibbli hawnhekk: https://www.justice-ni.gov.uk/publications/witness-charter.
Jekk taf xi ħaġa dwar inċident, tista’ tintalab tixhed fil-qorti għall-prosekuzzjoni jew għad-difiża. Jekk taf waħda mill-persuni involuti f’każ, tista’ tintalab tipprovdi x-xhieda tiegħek bħala xhud tal-karattru, ġeneralment mid-difiża.
Jekk inti vittma ta’ reat, Dikjarazzjoni Personali tal-Vittma (Victim Personal Statement - VPS) tagħtik opportunità li tispjega fi kliemek stess kif affettwak reat, kemm jekk fiżikament, emozzjonalment, finanzjarjament jew bi kwalunkwe mod ieħor. Din hija differenti minn dikjarazzjoni ta’ xhud dwar x’ġara f’dak il-mument, bħal dak li rajt jew smajt.
Inti għandek id-dritt li tiġi offrut(a) l-opportunità li tagħmel VPS ladarba tkun ittieħdet deċiżjoni li ssir prosekuzzjoni kontra xi ħadd għar-reat.
Il-VPS tagħtik leħen fil-proċess tal-ġustizzja kriminali. Madankollu, ma għandekx tagħti l-fehmiet tiegħek dwar l-akkużat, kwalunkwe reat allegat jew reat ieħor, jew dwar kwalunkwe piena li taħseb li għandha tingħata. Dan minħabba li dawn il-fehmiet mhumiex ammissibbli fil-qorti. Qabel ma tingħata d-dikjarazzjoni lill-imħallef, is-Servizz tal-Prosekuzzjoni Pubblika għandu jneħħi kwalunkwe informazzjoni li ma għandhiex tkun fiha.
Id-dikjarazzjoni personali tal-vittma tintuża fil-qorti jekk l-akkużat jinstab ħati jew iwieġeb li huwa ħati. Din tiġi eżaminata mill-prosekutur, mill-akkużat, mir-rappreżentant legali tiegħu u mill-imħallef. Meta persuna tinstab ħatja ta’ reat, il-qorti għandha tikkunsidra l-partijiet rilevanti tad-dikjarazzjoni personali tal-vittma meta tiġi biex tiddetermina s-sentenza. F’xi każijiet, jista’ ma jkunx possibbli li tiġi kkunsidrata dikjarazzjoni, jekk il-każ jiġi ttrattat malajr ħafna mill-qrati, pereżempju, jekk ikun hemm dikjarazzjoni ta’ ħtija bikrija jew jekk il-każ jiġi ttrattat mal-ewwel dehra fil-qorti.
Inti intitolat(a) li:
Jekk inti xhud matul il-proċess, inti intitolat(a) li:
Il-verzjoni bil-lingwa nazzjonali hija ġestita mill-Istat Membru rispettiv. It-traduzzjonijiet saru mis-servizz tal-Kummissjoni Ewropea. Jista' jkun hemm xi tibdil imdaħħal fl-oriġinal mill-awtorità nazzjonali kompetenti li jkun għadu ma jidhirx fit-traduzzjonijiet. Il-Kummissjoni Ewropea ma taċċettax responsabbilta jew kwalunkwe tip ta' tort fir-rigward ta' kull informazzjoni jew dejta li tinsab jew li hemm referenza għaliha f'dan id-dokument. Jekk jogħġbok irreferi għall-avviż legali sabiex tiċċekkja r-regoli dwar id-drittijiet tal-awtur għall-Istati Membri responsabbli minn din il-paġna.