Prawa ofiar – w poszczególnych państwach

Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie?

Ofiara przestępstwa może zgłosić jego popełnienie (złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa):

• na policji wielkoksiążęcej;
• we właściwej miejscowo prokuraturze.

Chociaż każdy jest uprawniony do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jeżeli ofiara ma zamiar wytoczyć powództwo adhezyjne, musi złożyć takie zawiadomienie osobiście lub za pośrednictwem swojego adwokata.

Ofiara może również bezpośrednio wezwać sprawcę (citation directe) do stawiennictwa przed sądem policyjnym lub izbą poprawczą sądu okręgowego (chambre correctionnelle du tribunal d’arrondissement).

Zawiadomienie należy złożyć w jednym z języków urzędowych Luksemburga, tj. w języku luksemburskim, francuskim lub niemieckim. Jeżeli ofiara nie posługuje się żadnym z tych języków, ma prawo do nieodpłatnego skorzystania z usług tłumacza ustnego. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa należy złożyć najlepiej na piśmie, bez konieczności zachowania jakiejkolwiek szczególnej formy, przy czym należy w nim podać:

• nazwisko, imię, miejsce i datę urodzenia, zawód i miejsce zamieszkania osoby składającej zawiadomienie;
• zdarzenie powodujące powstanie szkody;
• charakter tej szkody.

Termin, w którym ofiara może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, zależy przede wszystkim od terminu przedawnienia karalności przestępstwa. Termin ten może wynosić od jednego roku do dziesięciu lat.

W jaki sposób mogę uzyskać informacje o przebiegu sprawy?

Ofiara jest uprawniona do:

• otrzymania z urzędu informacji na temat umorzenia postępowania i powodów umorzenia;
• otrzymania informacji – na wniosek – o wszczęciu postępowania w sprawie;
• otrzymania informacji – na wniosek – na temat etapu, na jakim znajduje się postępowanie karne;
• otrzymania z urzędu informacji od prokuratury na temat terminu rozprawy, na której będzie rozstrzygana przedmiotowa sprawa;
• uzyskania informacji – na wniosek – na temat wszystkich prawomocnych orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym.

W terminie 18 miesięcy od dnia złożenia do prokuratury zawiadomienia lub doniesienia o popełnieniu przestępstwa prokuratura informuje ofiarę o czynnościach podjętych w sprawie, w tym – w stosownych przypadkach – o umorzeniu postępowania i powodach umorzenia.

Czy przysługuje mi pomoc prawna (podczas dochodzenia/śledztwa lub w czasie procesu)? Na jakich warunkach mogę skorzystać z mediacji?

Aby ofiara, która nie dysponuje wystarczającymi środkami, w szczególności w zakresie minimalnego gwarantowanego wynagrodzenia, miała zapewniony dostęp do wymiaru sprawiedliwości, przysługuje jej prawo do skorzystania z nieodpłatnej i pełnej pomocy prawnej w celu obrony jej interesów. Pomoc tę zapewnia Rada Adwokacka na wniosek ofiary, jeżeli ofiara jest:

• obywatelem Luksemburga;
• cudzoziemcem posiadającym prawo do pobytu długoterminowego w Luksemburgu;
• obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE);
• cudzoziemcem, którego na mocy traktatu międzynarodowego należy traktować równorzędnie z obywatelami luksemburskimi pod względem uprawnienia do pomocy prawnej.

Aby ustalić środki finansowe ofiary, uwzględnia się cały jej dochód brutto i posiadany majątek, a także dochody osób, które zamieszkują z ofiarą we wspólnym gospodarstwie domowym. Z pomocy prawnej mogą skorzystać nie tylko ofiary posiadające niewystarczające środki, ale również takie ofiary, w przypadku których istnieją uzasadnione przesłanki dopuszczenia tego rodzaju pomocy związane z ich sytuacją społeczną, rodzinną lub materialną.

Przy sporządzaniu wniosku o pomoc prawną należy skorzystać z kwestionariusza dostępnego w Centralnym Biurze Pomocy Społecznej (http://www.guichet.public.lu/citoyens/fr/organismes/service-central-assistance-sociale/index.html), a następnie opatrzyć wniosek własnoręcznym podpisem i zaadresować go do dziekana właściwej miejscowo Izby Adwokackiej (w Diekirch lub w Luksemburgu).

Kwestionariusz, który należy wypełnić, obejmuje w szczególności następujące informacje:

• dane osobowe (nazwisko, imiona, miejsce i datę urodzenia, zawód, miejsce zamieszkania, stan cywilny, obywatelstwo) ofiary;
• charakter postępowania, którego dotyczy wnioskowana pomoc prawna;
• sytuację rodzinną ofiary;
• sytuację majątkową ofiary.

Ofiara może również wskazać imię i nazwisko adwokata lub adwokatów, z których usług chciałaby skorzystać w ramach pomocy prawnej, lub – w stosownych przypadkach – imię i nazwisko adwokata, z którego usług obecnie korzysta.

Dokumenty, które ofiara powinna dołączyć do wniosku:

• kopia dowodu tożsamości;
• zaświadczenie o zarejestrowaniu się we Wspólnym Ośrodku ds. Zabezpieczenia Społecznego (Centre commun de la Sécurité sociale, CCSS), również w odniesieniu do osób zamieszkujących z ofiarą we wspólnym gospodarstwie domowym;
• w odniesieniu do ofiary i wszystkich osób zamieszkujących z nią we wspólnym gospodarstwie domowym: paski wynagrodzenia (lub zaświadczenie o dochodach wydane przez CCSS), zaświadczenia o pobieraniu gwarantowanego dochodu minimalnego, o statusie bezrobotnego lub o pobieraniu emerytury bądź renty lub inne zaświadczenia dotyczące ostatnich 3 miesięcy i wskazujące kwoty brutto (wyciągi bankowe nie są wystarczające);
• zaświadczenie o niepobieraniu środków z Krajowego Funduszu Solidarności (Fonds national de solidarité) w odniesieniu do każdej osoby zamieszkującej w gospodarstwie domowym, jeżeli gospodarstwo domowe nie pobiera żadnych środków z funduszu;
• jeżeli gospodarstwo domowe otrzymuje lub wypłaca alimenty – dokument wskazujący uiszczoną lub otrzymaną kwotę (np. wyciągi bankowe z 3 ostatnich miesięcy);
• zaświadczenie o posiadaniu lub nieposiadaniu prawa własności nieruchomości wydane przez Administrację Podatków Bezpośrednich (Administration des contributions directes) w odniesieniu do każdego członka gospodarstwa domowego;
• w stosownych przypadkach – dokumenty potwierdzające prawo własności nieruchomości położonych za granicą;
• dokumenty potwierdzające posiadanie majątku ruchomego (środków pieniężnych, oszczędności, udziałów/akcji, obligacji itd.);
• jeżeli na potrzeby gospodarstwa domowego wynajmowany jest lokal mieszkalny – odpis umowy najmu i potwierdzenie zapłaty czynszu z 3 ostatnich miesięcy;
• jeżeli gospodarstwo domowe spłaca kredyt hipoteczny – dowód płatności miesięcznej raty;
• dokumenty potwierdzające dochody uzyskane z nieruchomości i ruchomości;
• dokumenty dotyczące przedmiotowej sprawy.

Czy mogę ubiegać się o zwrot kosztów (z tytułu uczestnictwa w dochodzeniu/śledztwie/procesie)? Na jakich warunkach mogę skorzystać z mediacji?

Po sprawdzeniu, czy ofiara dysponuje wystarczającymi środkami, dziekan lub członek Rady Adwokackiej wyznaczony w tym celu przez dziekana powiadamia ofiarę o uwzględnieniu lub oddaleniu jej wniosku o pomoc prawną pismem nadanym przesyłką zwykłą, jeżeli wniosek uwzględniono, lub przesyłką poleconą, jeżeli wniosek oddalono. Dziekan wyznacza następnie adwokata wybranego przez ofiarę lub – jeżeli ofiara nie wybrała adwokata lub jeżeli dziekan uzna taki wybór za nieodpowiedni – wyznacza adwokata samodzielnie.

Notariusze i komornicy sądowi są wyznaczani z urzędu przez sąd rozpatrujący sprawę w ramach pomocy prawnej.

Jeżeli pomoc prawna zostanie przyznana w toku postępowania, koszty poniesione przez ofiarę zostaną zwrócone.

Koszty niepodlegające zwrotowi

Jeżeli ofiara otrzyma pomoc sądową i zostanie obciążona kosztami postępowania, koszty te zostaną pokryte przez państwo.

W sprawach karnych pomoc prawna nie obejmuje kosztów i grzywien wynikających z orzeczeń skazujących.

Moja sprawa została umorzona, zanim trafiła do sądu. Czy mogę się odwołać?

Jeżeli postępowanie zostanie umorzone, zanim sprawa trafi do sądu, w postanowieniu o umorzeniu zamieszcza się pouczenie wskazujące przesłanki wszczęcia postępowania przez ofiarę przestępstwa przez bezpośrednie wezwanie domniemanego sprawcy do stawiennictwa przed sądem (citation directe) lub wytoczenie powództwa adhezyjnego.

Jeżeli kary przewidziane w prawie za określone czyny obejmują kary za zbrodnie (peines criminelles) lub kary za występki (peines correctionnelles), w postanowieniu poucza się ofiarę, że przysługuje jej prawo do zwrócenia się do Prokuratury Generalnej, która może zobowiązać prokuratora do wszczęcia postępowania.

Jeżeli izba doradcza sądu okręgowego (chambre du conseil) postanowi o niekierowaniu sprawy karnej do sądu, który rozstrzygnąłby o winie domniemanego sprawcy, ofiara może wnieść środek odwoławczy do izby doradczej Sądu Apelacyjnego (Chambre du conseil de la Cour d’appel). Ofiara może również składać do tej izby wnioski i przedstawiać jej swoje uwagi.

Jeżeli izba doradcza postanowi umorzyć sprawę ze względu na przesłanki faktyczne, a nie prawne, ofiara może zawsze wytoczyć powództwo przed sąd cywilny, aby uzyskać odszkodowanie za poniesioną szkodę.

Czy mogę uczestniczyć w procesie?

Podobnie jak w przypadku postępowania przygotowawczego ofiara może również uczestniczyć w postępowaniu głównym bez konieczności posiadania szczególnego statusu lub w charakterze powoda cywilnego.

Ofiara może uczestniczyć zarówno w rozprawach odbywających się na zasadzie jawności (audiences publiques), jak i w rozprawach, których jawność wyłączono (audiences non publiques), jednak wyłącznie wówczas, gdy zostanie wezwana w charakterze świadka. Ofiara może również zostać wezwana w charakterze świadka na rozprawę (l’audience de plaidoiries). W tym celu ofiara otrzymuje od prokuratury pisemne wezwanie do stawienia się przed sądem i musi odpowiedzieć zarówno na pytania sądu, jak i na pytania zadawane przez adwokata strony przeciwnej. W trakcie procesu ofiara zajmuje miejsce w głębi sali, tak aby uniknąć bezpośredniego kontaktu z oskarżonymi.

Powód cywilny otrzymuje wezwanie do stawienia się na rozprawie (l’audience des plaidoiries). Podobnie powód cywilny ma prawo do uczestnictwa zarówno w rozprawach odbywających się na zasadzie jawności, jak i w rozprawach, których jawność wyłączono, i musi być obecny w celu zgłoszenia swoich wniosków. Co do zasady podczas rozprawy powód cywilny zabiera głos po przesłuchaniu świadków. Ponadto powód cywilny może powoływać się na wszelkie kwestie związane ze swoimi roszczeniami cywilnoprawnymi i składać zeznania na temat okoliczności faktycznych.

Jaka jest moja rola w systemie wymiaru sprawiedliwości? Czy jestem na przykład: ofiarą przestępstwa, świadkiem, powodem cywilnym, oskarżycielem prywatnym? Czy mogę wybrać swoją rolę?

Oficjalną rolą w systemie wymiaru sprawiedliwości jest rola ofiary przestępstwa bez szczególnego statusu. Ofierze przysługuje prawo do wytoczenia powództwa adhezyjnego.

Jakie są moje prawa i obowiązki wynikające z tej roli?

Ofiara jest uprawniona w szczególności do:

• tego, by postępowanie było prowadzone w języku zrozumiałym dla ofiary, a także do skorzystania z usług tłumacza ustnego przy składaniu na policji zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa;
• nieodpłatnego otrzymania odpisu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i dokumentów przedstawionych przez ofiarę na jego poparcie;
• otrzymania pokwitowania w języku zrozumiałym dla ofiary, zawierającego sygnaturę akt oraz informacje na temat terminu i miejsca złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, a także otrzymania potwierdzenia wpływu zawiadomienia do prokuratury;
• otrzymania pomocy adwokata lub bycia reprezentowaną przez adwokata;
• otrzymania z urzędu informacji na temat umorzenia postępowania i powodów umorzenia;
• otrzymania informacji – na wniosek – o wszczęciu postępowania w sprawie;
• otrzymania informacji – na wniosek – na temat etapu, na jakim znajduje się postępowanie karne;
• otrzymania z urzędu informacji od prokuratury na temat terminu rozprawy, na której będzie rozstrzygana przedmiotowa sprawa;
• uzyskania informacji – na wniosek – na temat wszystkich prawomocnych orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym.
• zwrócenia się do sędziego orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych o przyznanie zaliczki, jeżeli istnienie zobowiązania strony przeciwnej nie budzi uzasadnionych wątpliwości.

Powód cywilny jest ponadto uprawniony do:

• dochodzenia odszkodowania od oskarżonego;
• uczestnictwa w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez sędziego śledczego;
• wniesienia do sędziego śledczego o przeprowadzenie dodatkowych czynności dochodzeniowo-śledczych;
• wniesienia zażalenia do odpowiedniej izby sądu na niektóre czynności dochodzeniowo-śledcze, które mają wpływ na roszczenia cywilnoprawne ofiary;
• wyłącznie jednokrotnego przesłuchania na wniosek ofiary;
• konfrontacji z oskarżonym, jeżeli jest to konieczne;
• dostępu do akt sprawy w biurze sędziego śledczego po pierwszym przesłuchaniu oskarżonego i w przeddzień każdej czynności dochodzeniowo-śledczej, do której przeprowadzenia konieczna jest pomoc prawna;
• wniesienia do sędziego śledczego o wydanie odpisu akt po zakończeniu postępowania przygotowawczego;
• wniesienia o wydanie opinii przez biegłego, przesłuchanie świadków i zwrot rzeczy zatrzymanych do celów postępowania;
• uczestnictwa w oględzinach miejsca zdarzenia.

Czy mogę składać oświadczenia przed sądem lub przedstawiać dowody? Na jakich warunkach mogę skorzystać z mediacji?

Świadek może uczestniczyć w rozprawach i pod przyrzeczeniem ujawnić sądowi wszystko, co wiadomo mu na temat okolicznościach faktycznych sprawy. Świadek musi odpowiedzieć zarówno na pytania sądu, jak i na pytania zadawane przez adwokata strony przeciwnej.

Powód cywilny może powoływać się na wszelkie kwestie związane ze swoimi roszczeniami cywilnoprawnymi i składać zeznania na temat okoliczności faktycznych, a adwokat powoda cywilnego może zadawać pytania biegłym i świadkom obrony.

Co do zasady dopuszczalny jest każdy dowód, pod warunkiem że z zasad logiki i doświadczenia wynika, iż może on pomóc sędziemu w wydaniu wyroku. Strony mogą przedstawiać dowody, o ile mogły być one przedmiotem posiedzenia przeprowadzonego w celu wysłuchania obydwu stron (débat contradictoire).

Jakie informacje uzyskam w czasie procesu?

Ofiara otrzyma następujące informacje:

• na wniosek: na temat etapu, na jakim znajduje się postępowanie karne;
• z urzędu: na temat terminu rozprawy, na której będzie rozstrzygana przedmiotowa sprawa;
• na wniosek: na temat wszystkich prawomocnych orzeczeń w sprawie przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego.

Czy będę mieć dostęp do akt sądowych?

Po złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na policji składający otrzymuje nieodpłatnie odpis zawiadomienia bezzwłocznie lub w ciągu jednego miesiąca od dnia złożenia zawiadomienia. Osoba składająca zawiadomienie może również zwrócić się do sądu prowadzącego postępowanie o dokonanie określonych czynności procesowych.

Jeżeli osoba składająca zawiadomienie wytoczy powództwo adhezyjne, ma ona prawo do uzyskania dostępu do akt sprawy w biurze sędziego śledczego po pierwszym przesłuchaniu oskarżonego i przed każdą czynnością dochodzeniowo-śledczą, do której przeprowadzenia konieczna jest pomoc prawna.

Po zakończeniu postępowania sędzia śledczy przekazuje akta sprawy do prokuratury. Powód cywilny ma prawo wglądu do akt na co najmniej 8 dni roboczych przed rozpoznaniem sprawy przez izbę doradczą.

Powód cywilny lub osoba, która wykaże uzasadniony interes osobisty, ma prawo otrzymać odpis akt – z wyjątkiem zajętych dokumentów – w rozsądnym terminie przed wyznaczonym terminem rozprawy. W tym celu osoba ta musi złożyć wniosek do prokuratury.