Δικαιώματα των θυμάτων - ανά χώρα

Ποια είναι η διαδικασία για την αξίωση αποζημίωσης από τον δράστη (π.χ. δικαστική προσφυγή, αστική αγωγή, πολιτική αγωγή);

Ποινική δίκη

Α. «Διαταγή αποζημίωσης» («Compensation Order»)

Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 249 έως 253 του νόμου περί ποινικής δικονομίας (Σκωτία) του 1995 [Criminal Procedure (Scotland) Act 1995], κάθε ποινικό δικαστήριο στη Σκωτία έχει, σε δέουσες περιπτώσεις, τη δυνατότητα να διατάξει τον δράστη να καταβάλει στο θύμα της αξιόποινης πράξης αποζημίωση για κάθε βλάβη, απώλεια ή ζημία την οποία υπέστη ως αποτέλεσμα της αξιόποινης πράξης, χωρίς να απαιτείται η άσκηση χωριστής αστικής αγωγής.

Ο εν λόγω νόμος του 1995 δεν προβλέπει δυνατότητα του θύματος να υποβάλει το ίδιο αίτηση στο δικαστήριο για την έκδοση «διαταγής αποζημίωσης»· ωστόσο, ο εισαγγελέας (Procurator Fiscal) μπορεί, σε δέουσες περιπτώσεις, να εγείρει το ζήτημα στο δικαστήριο, ενώ σε όλες τις περιπτώσεις ο εισαγγελέας (Procurator Fiscal) οφείλει να υποβάλει στο δικαστήριο τις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την έκταση και την αποτίμηση κάθε βλάβης, απώλειας ή ζημίας που υπέστη το θύμα.

Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, το θύμα δικαιούται να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης κατά του δράστη ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων ή (εάν έχει υποστεί σωματική ή ψυχική βλάβη) να λάβει αποζημίωση από την Αρχή Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων [Criminal Injuries Compensation Authority (CICA)]. Η επιδίκαση αποζημίωσης από τα ποινικά δικαστήρια δεν θίγει τα δικαιώματα αυτά, αν και κάθε ποσό αποζημίωσης που θα επιδικαστεί στο θύμα από τα πολιτικά δικαστήρια ή θα χορηγηθεί από τη CICA θα εκπέσει από το καταβλητέο βάσει της «διαταγής αποζημίωσης» ποσό.

Στις ποινικές δίκες που διεξάγονται με τη διαδικασία του μικτού ορκωτού δικαστηρίου (solemn criminal proceedings) δεν τίθεται όριο στο ποσό που μπορεί να επιδικαστεί με «διαταγή αποζημίωσης».

Στις ποινικές δίκες που διεξάγονται με τη συνοπτική, χωρίς ενόρκους, διαδικασία (summary criminal proceedings) τίθενται τα ακόλουθα όρια:

• Στο Sheriff Court (τοπικό δικαστήριο), το ανώτατο ποσό που μπορεί να επιδικαστεί για κάθε αξιόποινη πράξη ορίζεται στις 10.000 λίρες στερλίνες (αλλά για τα αδικήματα που διαπράχθηκαν μετά την 28η Μαρτίου 2011, αν η ανώτατη χρηματική ποινή που μπορεί να επιβληθεί υπερβαίνει το ως άνω οριζόμενο ποσό, το ανώτατο ποσό που μπορεί να επιδικαστεί με διαταγή αποζημίωσης είναι το ίδιο με εκείνο της ανώτατης προβλεπόμενης χρηματικής ποινής).
• Στο Justice of the Peace Court (ειρηνοδικείο), το ανώτατο ποσό που μπορεί να επιδικαστεί για κάθε αξιόποινη πράξη αντιστοιχεί στο επίπεδο 4 της τυποποιημένης κλίμακας (Standard Scale) (2.500 λίρες στερλίνες).

Κάθε καταβολή ποσού βάσει «διαταγής αποζημίωσης» πραγματοποιείται στον υπάλληλο του δικαστηρίου, ο οποίος υποχρεούται να μεταφέρει στη συνέχεια το ποσό στον δικαιούχο του.

Β. «Υποχρέωση αποζημίωσης» («Compensation requirement») σε διαταγή αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας (Community Payback Order)

Όταν κατηγορούμενος καταδικάζεται για τη διάπραξη αξιόποινης πράξης, το δικαστήριο μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να εκδώσει σε βάρος του διαταγή αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας [Community Payback Order (CPO)]. Βάσει του άρθρου 227H του νόμου περί ποινικής δικονομίας (Σκωτία) του 1995 [Criminal Procedure (Scotland) Act 1995], η καταβολή αποζημίωσης (μαζί με υποχρέωση επιτήρησης του δράστη) μπορεί να αποτελεί υποχρέωση επιβαλλόμενη με διαταγή αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας.

Για τις «υποχρεώσεις αποζημίωσης» ισχύουν τα ίδια όρια ως προς το ποσό που μπορεί να επιδικαστεί με αυτά που ισχύουν για τις «διαταγές αποζημίωσης» (όπως παρατίθενται ανωτέρω).

Η αποζημίωση μπορεί να καταβληθεί είτε εφάπαξ είτε σε δόσεις, στον υπάλληλο του δικαστηρίου, ο οποίος υποχρεούται να μεταφέρει στη συνέχεια το ποσό στον δικαιούχο του. Η αποζημίωση πρέπει να καταβληθεί ολοσχερώς το αργότερο 18 μήνες μετά την έκδοση της διαταγής αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας ή 2 μήνες πριν από τη λήξη της περιόδου επιτήρησης, ανάλογα με το ποια ημερομηνία είναι προγενέστερη. Άρνηση του δράστη να καταβάλει την πληρωμή μπορεί να συνιστά παραβίαση της διαταγής αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας.

Γ. «Προσφορά αποζημίωσης» («Compensation offer») από τον εισαγγελέα (Procurator Fiscal)

Βάσει του άρθρου 302Α του νόμου περί ποινικής δικονομίας (Σκωτία) του 1995 [Criminal Procedure (Scotland) Act 1995], ο εισαγγελέας (Procurator Fiscal) μπορεί να αποστείλει «προσφορά αποζημίωσης» στον φερόμενο ως δράστη εάν πιθανολογείται ότι έχει διαπραχθεί σχετική αξιόποινη πράξη. Η «προσφορά αποζημίωσης» αποτελεί αποτελεσματικό άμεσο μέτρο για τις αξιόποινες πράξεις που είχαν ως αποτέλεσμα να υποστεί κάποιο πρόσωπο οικονομική ζημία, προσωπική ζημία ή αγωνία και ανησυχία.

Εάν η «προσφορά αποζημίωσης» γίνει δεκτή ρητά ή κατά τεκμήριο (επειδή ο φερόμενος ως δράστης δεν την απέρριψε επισήμως), δεν μπορεί να ασκηθεί δίωξη και δεν θα καταγραφεί καταδίκη.

Σύμφωνα με το διάταγμα του 2008 περί της προσφοράς αποζημίωσης (ανώτατο ποσό) βάσει του νόμου περί ποινικής δικονομίας (Σκωτία) του 1995 [Criminal Procedure (Scotland) Act 1995 Compensation Offer (Maximum Amount) Order 2008], το ανώτατο ποσό που μπορεί να προταθεί ως προσφορά αποζημίωσης ανέρχεται στις 5.000 λίρες στερλίνες.

Κάθε καταβολή ποσού βάσει «προσφοράς αποζημίωσης» πραγματοποιείται στον υπάλληλο του δικαστηρίου, ο οποίος υποχρεούται να μεταφέρει στη συνέχεια το ποσό στον δικαιούχο του.

Πολιτική δίκη

Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, το θύμα δικαιούται να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης κατά του δράστη ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων. Για την περίπτωση που το θύμα αποφασίσει να ασκήσει αγωγή ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων, υπάρχουν διαφορετικές διαδικασίες, οι οποίες διέπονται από διαφορετικούς κανόνες και οι οποίες εξαρτώνται, μεταξύ άλλων, και από το αν η αγωγή θα ασκηθεί ενώπιον Sheriff Court (τοπικού δικαστηρίου) ή του Court of Session (ανώτατου πολιτικού δικαστηρίου). Οι διάφοροι κανόνες μπορούν να ανευρεθούν στον δικτυακό τόπο της Δικαστικής Υπηρεσίας της Σκωτίας (Scottish Courts and Tribunals Service), στην ενότητα «Rules and Practice».

Η σύνταξη οποιουδήποτε δικογράφου ή αίτησης είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη, γεγονός που ισχύει και για τις διάφορες δικαστικές διαδικασίες, και, επομένως, συνιστάται η λήψη νομικής συμβουλής.

Δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής - άνευ αντικειμένου στη Σκωτία

Πρόκειται για διαδικασία μέσω της οποίας το δικαστήριο μπορεί να αποφανθεί επί της αξίωσης αποζημίωσης του θύματος αξιόποινης πράξης. Αντί να επιδιώξει αποζημίωση με χωριστή αστική αγωγή, το θύμα εγείρει την αστικού δικαίου αξίωσή του κατά του δράστη στο πλαίσιο της ποινικής δίκης. Επισημαίνεται ότι το σύστημα αυτό, ενώ είναι γνωστό σε ορισμένες έννομες τάξεις του ηπειρωτικού αστικού δικαίου, δεν προβλέπεται στη Σκωτία.

Το δικαστήριο διέταξε τον δράστη να μου καταβάλει αποζημίωση/αποκατάσταση. Πώς μπορώ να διασφαλίσω ότι ο δράστης θα καταβάλει την αποζημίωση/αποκατάσταση;

Αναγκαστική εκτέλεση της αξίωσης αποζημίωσης σε ποινική υπόθεση

Η καταβολή οποιουδήποτε ποσού καταβλητέου βάσει:

• «διαταγής αποζημίωσης» («Compensation Order»),
• «υποχρέωσης αποζημίωσης» («Compensation Requirement») που περιλαμβάνεται σε διαταγή αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας (Community Payback Order), ή
• «προσφοράς αποζημίωσης» («Compensation offer») από τον εισαγγελέα (Procurator Fiscal)

πραγματοποιείται στον υπάλληλο του δικαστηρίου, ο οποίος υποχρεούται να μεταφέρει στη συνέχεια το ποσό στο δικαιούχο πρόσωπο.

Η πραγματοποίηση των πληρωμών μπορεί να εξαναγκαστεί μόνο από το δικαστήριο και ο δικαιούχος δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να επικοινωνήσει ή να επιχειρήσει να επικοινωνήσει με τον δράστη απευθείας, ή να αποδεχθεί πληρωμές από αυτόν προσωπικά.

Εάν δεν πραγματοποιηθεί πληρωμή η οποία είναι καταβλητέα βάσει «διαταγής αποζημίωσης» ή «προσφοράς αποζημίωσης», το δικαστήριο μπορεί να λάβει περαιτέρω μέτρα για την είσπραξη του ποσού, μεταξύ των οποίων:

• η έκδοση διαταγής παρακράτησης από κοινωνικές παροχές,
• η έκδοση διαταγής κατάσχεσης μισθών,
• η έκδοση διαταγής κατάσχεσης κεφαλαίων και
• η έκδοση διαταγής κατάσχεσης οχήματος.

Εάν δεν πραγματοποιηθεί πληρωμή η οποία είναι καταβλητέα βάσει «υποχρέωσης αποζημίωσης» που περιλαμβάνεται σε διαταγή αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας, το γεγονός αυτό μπορεί να συνιστά παραβίαση της εν λόγω διαταγής και ο δράστης μπορεί να παραπεμφθεί εκ νέου ενώπιον του δικαστηρίου. Το άρθρο 227ZC του νόμου περί ποινικής δικονομίας (Σκωτία) του 1995 [Criminal Procedure (Scotland) Act 1995] περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τις παραβιάσεις διαταγής αποκατάστασης της ζημίας της κοινότητας και προβλέπει μέτρα τα οποία το δικαστήριο μπορεί να λάβει συναφώς.

Αναγκαστική εκτέλεση της αξίωσης αποζημίωσης σε αστική υπόθεση

Εάν το θύμα κερδίσει δίκη στο πολιτικό δικαστήριο και το δικαστήριο του επιδικάσει χρηματική αποζημίωση, το θύμα θα πρέπει να επικοινωνήσει με γραφείο δικαστικών επιμελητών (Sheriff Officers), οι οποίοι θα το ενημερώσουν για τη διαδικασία είσπραξης οφειλών. Περαιτέρω πληροφορίες διατίθενται στον δικτυακό τόπο του Συλλόγου Δικαστικών Επιμελητών (Society of Messengers-at-Arms and Sheriff Officers).

Εάν ο δράστης δεν πληρώσει, μπορεί το κράτος να μου καταβάλει προκαταβολή; Υπό ποιες προϋποθέσεις;

Καταβολή αποζημίωσης από τη CICA

Το κράτος δεν παρέχει προκαταβολή στο θύμα αξιόποινης πράξης εάν ο δράστης έχει διαταχθεί από δικαστήριο να καταβάλει αποζημίωση αλλά δεν συμμορφώνεται. Βλ. επίσης την ενότητα για την αναγκαστική εκτέλεση της αξίωσης αποζημίωσης ανωτέρω.

Δικαιούμαι να λάβω αποζημίωση από το κράτος;

Η Αρχή Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων [Criminal Injuries Compensation Authority (CICA)] χειρίζεται αξιώσεις αποζημίωσης προσώπων που υπέστησαν σωματική ή ψυχική βλάβη λόγω του ότι υπήρξαν το ανυπαίτιο θύμα εγκλήματος βίας στην Αγγλία, στη Σκωτία ή στην Ουαλία. Το δημόσιο Σύστημα Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων (Criminal Injuries Compensation Scheme) καθορίζει τα κριτήρια και τα ποσά αποζημίωσης.

Το Σύστημα Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων του 2012 (Criminal Injuries Compensation Scheme 2012) αποτελεί ένα χρηματοδοτούμενο από το κράτος σύστημα το οποίο υφίσταται για να αποζημιώνει τα ανυπαίτια θύματα εγκλημάτων βίας τα οποία υπέστησαν σοβαρή σωματική ή ψυχική βλάβη συνδεόμενη άμεσα με το γεγονός ότι υπήρξαν άμεσο θύμα εγκλήματος βίας. Οι κανόνες του συστήματος και το ύψος των αποζημιώσεων που καταβάλλονται εγκρίνονται από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ η CICA είναι αρμόδια για τη διαχείριση του συστήματος και όλες τις αποφάσεις επί ατομικών αιτήσεων. Το σύστημα περιλαμβάνει τιμολόγιο βλαβών, το οποίο καθορίζει την καταβλητέα αποζημίωση για τις εκάστοτε προκληθείσες βλάβες.

Υπάρχουν δύο είδη αποζημίωσης (για σωματική βλάβη και για θανατηφόρο τραυματισμό), ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις καταβάλλεται και συμπληρωματική αποζημίωση για απώλεια εισοδημάτων, συντηρούμενα πρόσωπα ή ειδικές δαπάνες, ανάλογα με την περίπτωση.

Αποζημιώσεις μπορούν να χορηγηθούν στα πλέον σοβαρά τραυματισμένα θύματα, στα θύματα βιασμού ή άλλης μορφής σεξουαλικής κακοποίησης, στα παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης και στις οικογένειες των αποθανόντων. Το σύστημα δεν προβλέπει την καταβολή αποζημιώσεων για ελαφρούς τραυματισμούς.

Δεν γίνονται δεκτές όλες οι αιτήσεις αποζημίωσης. Για να γίνει δεκτή αίτηση, ο αιτών πρέπει να είναι επιλέξιμος βάσει των κανόνων του συστήματος. Τίθενται κριτήρια ιθαγένειας και τόπου κατοικίας τα οποία πρέπει να πληρούνται (σημεία 10 έως 16 του συστήματος). Οι αιτήσεις πρέπει να υποβάλλονται το συντομότερο δυνατόν και σε κάθε περίπτωση εντός δύο ετών από το συμβάν το οποίο προκάλεσε τη βλάβη από εγκληματική πράξη (αν και σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις η προθεσμία μπορεί να παραταθεί, βλ. σημεία 87 έως 89). Επιπλέον, υπάρχουν κανόνες που ορίζουν ότι ο αιτών πρέπει να έχει καταγγείλει το συμβάν το οποίο προκάλεσε τη βλάβη από εγκληματική πράξη το συντομότερο δυνατόν και ότι ο αιτών οφείλει να καταβάλει κάθε εύλογη προσπάθεια συνεργασίας για την παραπομπή του δράστη στη δικαιοσύνη (σημεία 22 και 23). Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να μην χορηγηθεί ή να χορηγηθεί μειωμένη αποζημίωση, για παράδειγμα, εάν η συμπεριφορά του αιτούντος καθιστά ανάρμοστη τη χορήγηση αποζημίωσης (σημείο 25) ή εάν ο αιτών βαρύνεται με ποινικές καταδίκες των οποίων τις ποινές δεν έχει αποτίσει κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησής του στη CICA (σημείο 26 και παράρτημα Δ). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το σύστημα διατίθενται εδώ.

Δικαιούμαι πληρωμή έκτακτης ανάγκης εν αναμονή της απόφασης σχετικά με την αίτησή μου για αποζημίωση;

Το Σύστημα Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων του 2012 (Criminal Injuries Compensation Scheme 2012) έχει σχεδιαστεί ως μηχανισμός έσχατης ανάγκης. Οι αποζημιώσεις που χορηγούνται βάσει του συστήματος δεν αποσκοπούν στην κάλυψη άμεσων αναγκών· στις περισσότερες περιπτώσεις, η εκκαθάριση της αίτησης αποζημίωσης πραγματοποιείται αρκετό καιρό μετά το συμβάν. Καμία πληρωμή δεν πραγματοποιείται έως ότου η Αρχή Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων [Criminal Injuries Compensation Authority (CICA)] βεβαιωθεί ότι ο αιτών είναι επιλέξιμος βάσει του συστήματος· στο πλαίσιο αυτό, η CICA επικοινωνεί με την αστυνομία για να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με το συμβάν, καθώς και με τον αιτούντα για να διασφαλίσει ότι η αίτηση πληροί τα κριτήρια επιλεξιμότητας. Αν η CICA έχει πειστεί ότι ο αιτών είναι επιλέξιμος για αποζημίωση, αλλά δεν μπορεί ακόμη να λάβει την οριστική απόφαση, μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο πραγματοποίησης πληρωμής. Αυτό μπορεί να συμβαίνει αν η CICA αναμένει να διευκρινιστούν οι μακροχρόνιες επιπτώσεις του τραυματισμού του αιτούντος.

Δικαιούμαι αποζημίωση αν ο δράστης δεν καταδικαστεί;

Δεν είναι απαραίτητο να ταυτοποιηθεί ή να καταδικαστεί ο δράστης για να είναι το θύμα εγκλήματος βίας επιλέξιμο για αποζημίωση [σημείο 9 του Συστήματος Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων (Criminal Injuries Compensation Scheme)]. Ωστόσο, το σύστημα ορίζει ότι ο αιτών πρέπει να έχει καταγγείλει το συμβάν στην αστυνομία το συντομότερο δυνατόν και να έχει καταβάλει κάθε εύλογη προσπάθεια συνεργασίας για την παραπομπή του δράστη στη δικαιοσύνη (σημεία 22 και 23). Επομένως, αιτών που δεν έχει παράσχει την πλήρη συνεργασία του κατά τη διερεύνηση του εγκλήματος και τη δίωξη που τυχόν ακολούθησε δεν θα είναι επιλέξιμος για αποζημίωση.