Δικαιώματα των θυμάτων - ανά χώρα

Ποιες πληροφορίες θα μου παράσχει η αρμόδια αρχή (π.χ. αστυνομία, εισαγγελέας) ύστερα από τη διάπραξη της αξιόποινης πράξης, αλλά πριν από την καταγγελία της;

Από την πρώτη επαφή σας με την Αστυνομία ή άλλη αρμόδια αρχή, θα σας χορηγηθούν χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, με κάθε δυνατό μέσο, πληροφορίες για τους όρους και τις προϋποθέσεις του παραδεκτού της υποβολής έγκλησης και του δικαιώματος δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις παροχής νομικής βοήθειας, για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις διεκδίκησης αποζημίωσης, για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις παροχής του δικαιώματος διερμηνείας και μετάφρασης, για τις υφιστάμενες διαδικασίες αποκαταστατικής δικαιοσύνης και τις αρμόδιες προς τούτο αρχές που θα εργασθούν για την επανόρθωση της ζημίας που προκλήθηκε, διαμεσολαβώντας ανάμεσα σε εσάς και τον δράστη, για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις επιστροφής τυχόν εξόδων που κατεβλήθησαν για την συμμετοχή στην ποινική διαδικασία, για τις υφιστάμενες διαδικασίες υποβολής καταγγελιών σε βάρος της αρμόδιας αρχής αν τα δικαιώματά σας δε γίνονται σεβαστά.

Ακόμη εκτός των δικαιωμάτων που άπτονται της ποινικής διαδικασίας, θα σας παρασχεθούν πληροφορίες σχετικά με την πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, οποιαδήποτε ειδική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογικής βοήθειας και της στέγασης σε ξενώνες, για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις παροχής μέτρων προστασίας.

Εάν διαμένετε σε έτερο κράτος - μέλος, θα ενημερωθείτε ειδικά για τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις άσκησης των δικαιωμάτων σας.

Η έκταση και η εξειδίκευση των πληροφοριών διαφοροποιείται ανάλογα με τις ειδικές ανάγκες και την προσωπική κατάστασή σας, καθώς και με το είδος ή τη φύση της αξιόποινης πράξης, ενώ κατά την εκτίμηση κάθε αρμόδιας αρχής, παρέχονται πρόσθετες λεπτομέρειες σε μεταγενέστερα στάδια ανάλογα με τις ανάγκες σας [Άρθρο 57 Ν. 4478/2017 Δικαίωμα λήψης πληροφοριών από την πρώτη επαφή με την αρμόδια αρχή (άρθρο 4 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Δεν διαμένω στη χώρα της ΕΕ όπου διαπράχθηκε η αξιόποινη πράξη (πολίτες της ΕΕ και πολίτες τρίτων χωρών). Πώς προστατεύονται τα δικαιώματά μου;

Εάν κατοικείτε σε κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφορετικό από εκείνο της τέλεσης της αξιόποινης πράξης, θα κληθείτε να καταθέσετε αμέσως μετά την καταγγελία της αξιόποινης πράξης και θα αναλόγως οι διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για τη χρήση τεχνολογίας επικοινωνιών, όπως η τηλεδιάσκεψη, το τηλέφωνο ή το διαδίκτυο (233 παρ. 1 ΚΠΔ).

Εάν κατοικείτε στην ημεδαπή και η αξιόποινη πράξη σε βάρος σας, τελέσθηκε σε άλλο κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορείτε να υποβάλλετε την έγκλησή σας στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών του τόπου κατοικίας σας, ο οποίος, εφόσον τα ελληνικά ποινικά δικαστήρια δεν έχουν δικαιοδοσία, τη διαβιβάζει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση στην αρμόδια δικαστική αρχή του αντίστοιχου κράτους - μέλους, διά του Εισαγγελέως Εφετών. Δεν υπάρχει υποχρέωση διαβίβασης της έγκλησης στο κράτος - μέλος του τόπου τέλεσης της αξιόποινης πράξης, σε περίπτωση που εφαρμόζονται οι ελληνικοί ποινικοί νόμοι και έχει κινηθεί η ποινική δίωξη. Σε αυτήν την περίπτωση για σκοπούς ενημέρωσης και προκειμένου να ενισχυθεί η αμοιβαία δικαστική συνδρομή, ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών του δικαστηρίου στο οποίο εκκρεμεί η δικογραφία, ενημερώνει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση και διά του Εισαγγελέως Εφετών, την αρμόδια δικαστική αρχή του κράτους - μέλους στο οποίο τελέσθηκε η αξιόποινη πράξη.

Άρθρο 64 Ν. 4478/2017 - Δικαιώματα θυμάτων που κατοικούν σε άλλο κράτος - μέλος της Ε.Ε. (άρθρο 17 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Εάν καταγγείλω μια αξιόποινη πράξη, τί πληροφορίες θα μου παρασχεθούν;

Κατά την υποβολή της έγκλησης, ο αρμόδιος υπάλληλος, υποχρεούται να σας πληροφορήσει ότι μπορείτε να λάβετε αντίγραφο αυτής.

[Άρθρο 58, Δικαίωμα των θυμάτων κατά την υποβολή καταγγελίας, (άρθρο 5 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Μετά την κατάθεση της έγκλησης/μήνυσή σας, η τελευταία θα λάβει έναν αριθμό με τον οποίο ταυτοποιείται η υπόθεσή σας, τον «αριθμό βιβλίου μήνυσης» (ΑΒΜ). Χρησιμοποιώντας αυτό τον αριθμό, μπορείτε να παρακολουθείτε, με βάση το αρχείο που τηρείται στα Εισαγγελικά γραφεία, ή το αρμόδιο τμήμα μηνύσεων, την πορεία της υπόθεσής σας. Μπορείτε επίσης να ζητήσετε και να λάβετε ένα πιστοποιητικό (πιστοποιητικό πορείας) που δείχνει σε ποιο σημείο βρίσκεται (αν π.χ ερευνάται η βασιμότητά της και εκκρεμεί στο στάδιο προκαταρκτικής εξέτασης) και ακόμη ποια ήταν η εξέλιξή της σε όλα τα στάδια και η έκβασή της (αν αρχειοθετήθηκε με διάταξη, εάν ασκήθηκε ποινική δίωξη και παραπέμφθηκε στο ακροατήριο, το χρόνο και τον τόπο διεξαγωγής της δίκης και τη φύση των κατηγοριών κατά του δράστη, αν διενεργείται κυρία ανάκριση ή εκδόθηκε βούλευμα το οποίο αποφαίνεται να μη γίνει η κατηγορία ή να παύσει η ποινική δίωξη, αν εκδόθηκε δικαστική απόφαση εφόσον καταστείτε νόμιμα διάδικος στην ποινική δίκη.

[Άρθρο 59, Δικαίωμα των θυμάτων να λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με την υπόθεσή τους - (άρθρο 6 και άρθρο 11, παρ. 3 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Εάν η υπόθεσή σας φτάσει στο δικαστήριο ο δικηγόρος σας μπορεί επίσης να ελέγξει την πρόοδο της υπόθεσης μέσω της ιστοσελίδας του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών - για υποθέσεις υπάγονται στην αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου Αθηνών. Εσείς ο ίδιος/ η ίδια δεν μπορείτε να ελέγξετε την ιστοσελίδα γιατί απαιτεί κωδικό πρόσβασης.

Δικαιούμαι δωρεάν υπηρεσίες διερμηνείας ή μετάφρασης (όταν έρχομαι σε επαφή με την αστυνομία ή άλλες αρχές, ή στη διάρκεια της έρευνας και της δίκης);

Εφόσον δεν κατανοείτε ή δε μιλάτε την ελληνική γλώσσα μπορείτε να υποβάλλετε την έγκλησή σας σε γλώσσα την οποία κατανοείτε ή να λάβετε την αναγκαία γλωσσική βοήθεια, πάντοτε όμως με τους όρους και τις προϋποθέσεις που καθορίζονται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ή σε άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους, για τους οποίους σχετικά θα ενημερώνεστε από τον αρμόδιο υπάλληλο. Μπορείτε να ζητήσετε να λάβετε δωρεάν μετάφραση του αντιγράφου της έγκλησής σας.

[Άρθρο 58 - Δικαίωμα των θυμάτων κατά την υποβολή καταγγελίας (άρθρο 5 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας, όταν πρόκειται να εξετασθείτε ως μάρτυρας και δεν ομιλείτε ή δεν κατανοείτε επαρκώς την ελληνική γλώσσα σας παρέχεται διερμηνεία χωρίς καθυστέρηση. Το δικαίωμα σε διερμηνεία περιλαμβάνει την προσήκουσα συνδρομή, εάν έχετε πρόβλημα ακοής ή ομιλίας. Εφόσον απαιτείται, μπορεί να γίνεται χρήση τεχνολογίας επικοινωνιών, όπως η τηλεδιάσκεψη, το τηλέφωνο ή το διαδίκτυο, εκτός αν η προσωπική παρουσία του διερμηνέα κριθεί από τον εξετάζοντα απαραίτητη (233 παρ.1 ΚΠΔ)

Πώς προτίθεται να εξασφαλίσει η αρμόδια αρχή ότι κατανοώ και γίνομαι κατανοητός (σε περίπτωση παιδιού ή ατόμου με αναπηρία);

Κατά την πρώτη επαφή μαζί σας, η Αστυνομία ή άλλη αρμόδια αρχή θα λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να βοηθήσει να κατανοήσετε και να γίνει κατανοητό από την πρώτη σας επαφή και σε κάθε περαιτέρω αναγκαία επικοινωνία σας, στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας. Στις επικοινωνίες αυτές θα ληφθούν υπόψη τα προσωπικά χαρακτηριστικά σας ιδίως, η ηλικία, η ωριμότητα, οι πνευματικές και διανοητικές ικανότητες, το μορφωτικό επίπεδο, η γλωσσική επάρκεια, τυχόν προβλήματα ακοής ή όρασης, καθώς και πιθανή, έντονη συναισθηματική φόρτιση, που ενδεχομένως επηρεάζει την ικανότητά σας να κατανοείτε ή να γίνεστε κατανοητός. Για αυτόν τον σκοπό διατίθεται οδηγός δικαιωμάτων διατυπωμένος στις πιο συχνά καθομιλούμενες γλώσσες, καθώς και στη γραφή Mπράιγ (Braille). [ Άρθρο 56 παρ. 2 Ν. 4478/2017, (άρθρο 3 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]. Επίσης, εφόσον υπάρχει πρόβλημα ακοής ή ομιλίας, θα σας παρασχεθεί η προσήκουσα συνδρομή με διερμηνέα (233 παρ. 1 ΚΠΔ).

Είμαι ανήλικος — έχω πρόσθετα δικαιώματα;

Εάν είστε ανήλικος (κάτω των 18 ετών) , ο νόμιμος αντιπρόσωπός σας (γονέας σας ή ο κηδεμόνας σας) μπορεί να καταγγείλει το έγκλημα για εσάς. Εάν είστε μεγαλύτερος των 12 ετών, μπορείτε να καταγγείλετε το έγκλημα μαζί με το νόμιμο αντιπρόσωπό σας (118 παρ. 2 ΠΚ).

Από τη φύση της αξιόποινης πράξης εξαρτάται, αν θα σας χορηγηθούν πρόσθετα δικαιώματα, κατά την ποινική διαδικασία. Εάν είστε ιδίως, θύμα προσβολής της προσωπικής και γενετήσιας ελευθερίας, εμπορίας ανθρώπων, σεξουαλικού τουρισμού, αρπαγής, απαγωγής ή σεξουαλικών εγκλημάτων, μπορείτε:

• Να έχετε πρόσβαση στα έγγραφα της υπόθεσης, ακόμη και αν δεν συμμετέχετε ως πολιτικώς ενάγων (108Α ΚΠΔ).
• Να καταχωρηθεί η κατάθεσή σας σε οπτικοακουστικό υλικό, έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτό κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, απαλλάσσοντας σας από την υποχρέωση να εμφανιστείτε ξανά ενώπιον του εισαγγελέα ή του δικαστηρίου (226 Α ΚΠΔ).
• Να έχετε βοήθεια ψυχολόγου ή παιδοψυχιάτρου, όταν εξετάζεστε ως μάρτυρας.
• Να λαμβάνετε πληροφορίες σχετικά με την απόλυση του δράστη (108 Α ΚΠΔ).
• να ζητήσετε να επιβληθεί στο δράστη περιοριστικός όρος απαγόρευσης κάθε επικοινωνίας μαζί σας ή μετάβασης στην περιοχή στην οποία κατοικείτε.
• Επίσης σε κάθε περίπτωση δικαιούσθε:
• Να γίνει ατομική αξιολόγηση, ώστε να ληφθούν ειδικά μέτρα προστασίας αν διαπιστωθεί ότι υπάρχει ανάγκη λόγω ιδιαιτέρου κινδύνου να θυματοποιηθείτε και πάλι [Άρθρο 68 Ν. 4478/2017 Ατομική αξιολόγηση των θυμάτων για τον προσδιορισμό ειδικών αναγκών προστασίας, (άρθρο 22 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ).
• Να διορισθεί από την αρμόδια εισαγγελική ή δικαστική αρχή, ανάλογα με το στάδιο της ποινικής διαδικασίας, όπου εκκρεμεί η υπόθεση, ως ειδικός εκπρόσωπό σας ένας Επιμελητής Ανηλίκων, αν οι γονείς σας δεν μπορούν να σας εκπροσωπήσουν ή αν είστε ασυνόδευτος, ή αν ζείτε χωριστά από την οικογένεια σας, [Άρθρο 69 παρ. 7 Ν. 4478/2017 - Δικαίωμα προστασίας θυμάτων με ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας (άρθρα 23 και 24 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ).
• Να παραστείτε ως πολιτικώς ενάγων με το νόμιμο αντιπρόσωπό σας (82 παρ.2 ΚΠΔ).

Τι πληροφορίες μπορώ να πάρω από την αστυνομία ή από οργανισμούς στήριξης των θυμάτων κατά τη διερεύνηση του εγκλήματος;

Μπορείτε να ζητάτε πληροφορίες για το δικονομικό στάδιο που βρίσκεται η υπόθεσή σας από τον αρμόδιο εισαγγελέα, εφόσον η δικογραφία που έχει σχηματισθεί, έχει υποβληθεί σε αυτόν.

Εάν έχετε κάνει δήλωση πολιτικής αγωγής, μπορείτε να έχετε πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας και να σας ανακοινωθούν τα σχετικά έγγραφα, μόλις ο κατηγορούμενος κληθεί σε απολογία, ή εκδοθεί εναντίον του ένταλμα σύλληψης ή βιαίας προσαγωγής (108 ΚΠΔ) ή αν το πρόσωπο στο οποίο αποδίδεται η τέλεση της αξιόποινης πράξης κληθεί από τις αρχές για παροχή εξηγήσεων. Μέχρι τότε, τηρείται μυστικότητα στη διαδικασία.

Οι υπηρεσίες γενικής υποστήριξης και φροντίδας θυμάτων, μπορούν να σας παρέχουν πληροφορίες, συμβουλές και υποστήριξη σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων σας μεταξύ άλλων και της δυνατότητας να αξιώσετε αποζημίωση για τη ζημία που έχετε υποστεί από την αξιόποινη πράξη, καθώς και τον τρόπο συμμετοχής στην ποινική διαδικασία, είτε ως πολιτικώς ενάγων, είτε ως μάρτυρας, [Άρθρο 62 Ν. 4478/2017, Υποστήριξη από τις υπηρεσίες υποστήριξης θυμάτων, (άρθρο 9 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)]

Ποια είναι τα δικαιώματα μου ως μάρτυρας;

Αν πρέπει εξεταστείτε ως μάρτυρας ο εισαγγελέας ή ο αρμόδιος για την υπόθεση σας αστυνομικός, ως προανακριτικός υπάλληλος, ο Πταισματοδίκης ή ο Ανακριτής θα σας στείλει σχετική πρόσκληση (κλήση). Μετά την παραλαβή της κλήσης θα πρέπει να εμφανιστείτε για να ληφθεί η κατάθεσή σας. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης θα κληθείτε να πείτε τι συνέβη και ενδέχεται να σας ζητηθεί να απαντήσετε σε επιπλέον ερωτήσεις. Μπορείτε να αρνηθείτε να καταθέσετε, εάν είστε συγγενής του φερόμενου ως δράστη (222 ΚΠΔ).

Εάν έχετε προβλήματα ακοής ή ομιλίας, η εξέταση μπορεί να γίνει γραπτά. Αν δε μιλάτε Ελληνικά, έχετε δικαίωμα για διερμηνέα χωρίς χρέωση.

Αν ανήκετε σε ειδική κατηγορία μαρτύρων (θύμα εμπορίας ανθρώπων και σωματεμπορίας), ψυχολόγος ή ο ψυχίατρος θα σας προετοιμάσει για την εξέταση, συνεργαζόμενος με τους προανακριτικούς υπαλλήλους και με τους δικαστικούς λειτουργούς, χρησιμοποιώντας κατάλληλες διαγνωστικές μεθόδους, ώστε να αποφανθεί για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική σας κατάσταση. Κατά την εξέταση σας παρίσταται ο ψυχίατρος ή ο ψυχολόγος και θα μπορείτε να συνοδεύεσθε από τον νόμιμο εκπρόσωπό σας, εκτός εάν ο ανακριτής απαγορεύσει την παρουσία του προσώπου αυτού με αιτιολογημένη απόφαση.

Η κατάθεσή σας θα συνταχθεί εγγράφως και θα καταχωρηθεί και σε ηλεκτρονικό οπτικοακουστικό μέσο, όταν αυτό είναι δυνατόν, ώστε με την ηλεκτρονική προβολή αυτής, να μην απαιτηθεί η φυσική παρουσία σας στα επόμενα στάδια της διαδικασίας.

Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, ως μέλος της οικογένειας θα εξετασθείτε χωρίς όρκο. Αν είστε ανήλικος, κατά την εκδίκαση της υπόθεσης δεν θα κλητευθείτε ως μάρτυρας στο ακροατήριο, αλλά θα αναγνωσθεί η κατάθεσή σας, εφόσον υπάρχει, εκτός εάν η εξέτασή σας κριθεί αναγκαία από το δικαστήριο

Μετά την εξέταση σας μπορείτε να ζητήσετε από την αρχή που σας κάλεσε να σας αποζημιώσει για τα έξοδα που σχετίζονται μεν μετάβασή σας (οδοιπορικά, διαμονή) [288 ΚΠΔ].

Πώς μπορώ να τύχω προστασίας, αν βρίσκομαι σε κίνδυνο;

Μπορείτε να λάβετε προστασία ανάλογα με τη φύση του εγκλήματος και το ρόλο σας στην ποινική διαδικασία.

Εάν είστε θύμα οργανωμένου εγκλήματος ή τρομοκρατίας και έχετε κληθεί για να εξεταστείτε ως ουσιώδης μάρτυρας κατά τη διάρκεια της ανάκρισης για την αποκάλυψη εγκληματικών δραστηριοτήτων, μπορείτε να ζητήσετε ειδική προστασία από πιθανή εκδίκηση ή εκφοβισμό. Ανάλογα με την υπόθεσή σας, η προστασία που θα λάβετε ενδέχεται να περιλαμβάνει αστυνομική προστασία, διατήρηση ανωνυμίας (μη αναγραφή του ονόματος σας, του τόπου γέννησης, της διεύθυνσης της κατοικίας και της εργασίας σας, του επαγγέλματος και της ηλικίας σας κ.λπ.), ακόμη και μεταβολή των στοιχείων ταυτότητας και μετεγκατάσταση σε άλλες χώρες, η κατάθεση με χρήση ηλεκτρονικών οπτικοακουστικών μέσων. Εάν εργάζεστε σε μια δημόσια υπηρεσία, μπορείτε επίσης να ζητήσετε μετάθεση, μετάταξη ή απόσπαση για αόριστο χρονικό διάστημα, σε κάποια άλλη θέση. Τα μέτρα προστασίας θα ληφθούν με την σύμφωνη γνώμη σας, δεν περιορίζουν την ατομική ελευθερία σας πέρα από το αναγκαίο για την ασφάλειά σας μέτρο και μπορούν να διακοπούν αν το ζητήσετε εγγράφως ή δεν συνεργαστείτε για την επιτυχία τους [άρθρο 9 Ν 2928/2001,Προστασία μαρτύρων].

Εάν είστε θύμα ενδοοικογενειακής βίας οι αρμόδιοι για τη διερεύνηση της υπόθεσης σας αστυνομικοί δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ανακοινώσουν το όνομά σας, την ταυτότητα του δράστη, τη διεύθυνση σας ή οποιαδήποτε άλλα στοιχεία μπορούν να αποκαλύψουν την ταυτότητά σας [άρθρο 20 Ν. 3500/2006].

Ως θύμα μπορείτε να ζητήσετε εγγράφως τη λήψη μέτρων για την αποφυγή της επαφής σας και εφόσον απαιτείται, των μελών της οικογένειάς σας και του δράστη στους χώρους διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας. Για την αίτησή σας αποφαίνεται αμετακλήτως το Τριμελές Πλημμελειοδικείο του τόπου διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας, σε οποιοδήποτε στάδιο και αν αυτή ευρίσκεται, δικάζοντας με την αυτόφωρη διαδικασία.

[Άρθρο 65 Ν. 4478/2017 Δικαίωμα να αποφεύγεται η επαφή μεταξύ θύματος και δράστη «Προστασία θυμάτων και οικείων τους» (άρθρο 19 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ)].