Οι αξιόποινες πράξεις μπορούν να καταγγελθούν με την υποβολή ποινικής καταγγελίας σε γραπτή, προφορική ή άλλη μορφή στην αρμόδια εισαγγελία.
Οι ενδιαφερόμενοι που υποβάλλουν ποινική καταγγελία προφορικά προειδοποιούνται για τις συνέπειες της υποβολής ψευδούς καταγγελίας. Οι προφορικές καταγγελίες καταγράφονται σε πρακτικό. Οι καταγγελίες μέσω τηλεφώνου ή άλλου μέσου τηλεπικοινωνίας καταγράφονται, όπου είναι δυνατόν, και συντάσσεται επίσημη έκθεση.
Κατά την υποβολή καταγγελίας, τα θύματα λαμβάνουν γραπτή βεβαίωση παραλαβής της καταγγελίας, η οποία περιέχει τις βασικές λεπτομέρειες της αξιόποινης πράξης. Τα θύματα που δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα που χρησιμοποιείται από τον αρμόδιο φορέα μπορούν να καταγγέλλουν την αξιόποινη πράξη στη γλώσσα τους με τη βοήθεια διερμηνέα ή άλλου προσώπου που ομιλεί και κατανοεί τις γλώσσες του υπαλλήλου και του θύματος. Τα θύματα που δεν ομιλούν ή δεν κατανοούν τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο αρμόδιος φορέας μπορούν να ζητήσουν να μεταφραστεί στη γλώσσα τους η βεβαίωση με έξοδα του φορέα.
Όλες οι ποινικές καταγγελίες που λαμβάνονται από κατά τόπο αναρμόδια δικαστήρια, αστυνομικές υπηρεσίες ή εισαγγελίες διαβιβάζονται αμέσως στην αρμόδια εισαγγελία.
Ο εισαγγελέας καταχωρίζει δεόντως την ποινική καταγγελία στο μητρώο ποινικών καταγγελιών κατά τη στιγμή της παραλαβής της, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που εξαιρούνται βάσει του νόμου.
Όταν ο εισαγγελέας απλώς λάβει πληροφορίες για αξιόποινη πράξη ή λάβει αναφορά από το θύμα, συντάσσει υπηρεσιακό σημείωμα, το καταχωρίζει στο μητρώο ποινικών υποθέσεων και ακολουθεί την περαιτέρω διαδικασία που προβλέπει ο νόμος.
Εάν η ποινική καταγγελία δεν περιέχει επαρκή στοιχεία σχετικά με το αδίκημα, δηλαδή αν ο εισαγγελέας δεν μπορεί να προσδιορίσει την αξιόποινη πράξη που καταγγέλλεται, την καταχωρίζει στο μητρώο ποινικών υποθέσεων και ζητεί από το πρόσωπο που υπέβαλε την καταγγελία να παράσχει συμπληρωματικές πληροφορίες εντός 15 ημερών.
Εάν το πρόσωπο που υποβάλλει την καταγγελία αγνοήσει την αίτηση για συμπληρωματικές πληροφορίες, ο εισαγγελέας συντάσσει σχετική έκθεση. Μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής συμπληρωματικών πληροφοριών, ο εισαγγελέας οφείλει να υποβάλει σχετική αναφορά στον ιεραρχικά ανώτερό του εισαγγελέα εντός οκτώ ημερών. Ο ανώτερος εισαγγελέας μπορεί να διατάξει την καταχώριση της ποινικής καταγγελίας στο μητρώο ποινικών καταγγελιών.
Δύο μήνες μετά την υποβολή ποινικής καταγγελίας ή την αναφορά αξιόποινης πράξης, το θύμα ή ο πολιτικώς ενάγων μπορεί να στείλει στην εισαγγελία αίτηση παροχής πληροφοριών σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί σε συνέχεια της καταγγελίας/αναφοράς. Ο εισαγγελέας οφείλει να απαντήσει εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, το αργότερο όμως εντός 30 ημερών από την ημερομηνία παραλαβής της γραπτής αίτησης, εκτός εάν μια τέτοια απάντηση θα μπορούσε να βλάψει τη διαδικασία. Σε περίπτωση που ο εισαγγελέας αποφασίσει να μην παράσχει τις εν λόγω πληροφορίες, οφείλει να ενημερώσει σχετικά το θύμα/τον πολιτικώς ενάγοντα.
Το θύμα που συμμετέχει σε ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων δικαιούται να ενημερωθεί για την έκβαση της διαδικασίας.
Εκτός από τα ανωτέρω δικαιώματα, τα θύματα αξιόποινων πράξεων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και τα θύματα εμπορίας ανθρώπων έχουν δικαίωμα σε δωρεάν νομική συμβουλή και μπορεί να διοριστεί εκπρόσωπός τους προτού καταθέσουν. Το κόστος του νομικού συμβούλου/εκπροσώπου βαρύνει το κράτος.
Τα θύματα που είναι παιδιά έχουν όλα τα ανωτέρω δικαιώματα, καθώς και το δικαίωμα σε εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπο, το κόστος του οποίου βαρύνει το κράτος.
Τα θύματα αξιόποινων πράξεων έχουν δικαίωμα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας νομικής συνδρομής. Η συνδρομή αυτή παρέχεται δωρεάν στα θύματα βίαιων αξιόποινων πράξεων κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ώστε να μπορέσουν να λάβουν αποζημίωση για τη ζημία/προσβολή που υπέστησαν ως θύματα αξιόποινης πράξης.
Ο νόμος περί δωρεάν νομικής συνδρομής προβλέπει την παροχή πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας νομικής συνδρομής.
Η πρωτοβάθμια νομική συνδρομή καλύπτει την παροχή γενικών νομικών πληροφοριών, την παροχή νομικών συμβουλών, την υποβολή εγγράφων σε δημόσιους οργανισμούς, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και σε διεθνείς οργανισμούς σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες και τους εσωτερικούς κανονισμούς λειτουργίας τους, την εκπροσώπηση σε διαδικασίες ενώπιον δημόσιων οργανισμών, καθώς και την παροχή νομικής συνδρομής για την εξωδικαστική επίλυση διαφορών.
Πρωτοβάθμια νομική συνδρομή μπορεί να παρασχεθεί σε κάθε νομική υπόθεση:
Όσοι επιθυμούν να λάβουν πρωτοβάθμια νομική συνδρομή θα πρέπει να επικοινωνήσουν απευθείας με πάροχο πρωτοβάθμιας νομικής συνδρομής.
Η δευτεροβάθμια νομική συνδρομή καλύπτει την παροχή νομικών συμβουλών, την υποβολή εγγράφων σε διαδικασία για την προστασία των δικαιωμάτων εργαζομένου ενώπιον του εργοδότη του, την υποβολή εγγράφων σε δικαστικές διαδικασίες, την εκπροσώπηση σε δικαστικές διαδικασίες, την παροχή νομικής συνδρομής για τον φιλικό διακανονισμό διαφορών και την απαλλαγή από την καταβολή νομικών και δικαστικών εξόδων.
Δευτεροβάθμια νομική συνδρομή μπορεί να παρασχεθεί:
Η δευτεροβάθμια νομική συνδρομή εγκρίνεται χωρίς προηγούμενη αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης του αιτούντος, εφόσον ο αιτών είναι:
Οι αιτούντες που ζητούν δευτεροβάθμια νομική συνδρομή πρέπει να υποβάλουν την αίτησή τους στην αρμόδια υπηρεσία σε ειδικό έντυπο.
Οι κατηγορούμενοι που κρίνονται ένοχοι διατάσσονται από το δικαστήριο να καλύψουν τα δικαστικά έξοδα, εκτός εάν δικαιούνται πλήρη ή μερική απαλλαγή.
Όταν η ποινική διαδικασία αναστέλλεται ή όταν το δικαστήριο απαλλάσσει τον κατηγορούμενο ή αποσύρει τις κατηγορίες, η απόφαση του δικαστηρίου πρέπει να ορίζει ότι το κόστος της ποινικής διαδικασίας σύμφωνα με το άρθρο 145 παράγραφος 2 σημεία 1-5 του παρόντος νόμου, τα αναπόφευκτα έξοδα του κατηγορουμένου και τα αναπόφευκτα έξοδα και η αμοιβή του συνηγόρου υπεράσπισης βαρύνουν το κράτος, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά από τον νόμο.
Τα θύματα των οποίων οι ποινικές καταγγελίες έχουν απορριφθεί μπορούν να ασκήσουν τα ίδια την ποινική δίωξη.
Εάν ο εισαγγελέας κρίνει ότι δεν υπάρχει βάση για τη δίωξη αδικήματος αυτεπαγγέλτως ή για τη δίωξη προσώπου που έχει υποδειχθεί ως δράστης αξιόποινης πράξης, οφείλει να ενημερώσει το θύμα εντός οκτώ ημερών και να του γνωρίσει ότι μπορεί να ασκήσει το ίδιο τη δίωξη. Το ίδιο πρέπει να πράξει το δικαστήριο αν αναστείλει τη διαδικασία για τον λόγο ότι ο εισαγγελέας έχει αποσύρει την ποινική δίωξη σε άλλες υποθέσεις.
Δυνάμει του παρόντος νόμου, στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, ο πολιτικώς ενάγων έχει το δικαίωμα:
Ως θύμα αξιόποινης πράξης νοείται φυσικό πρόσωπο που έχει υποστεί σωματική ή ψυχολογική βλάβη, υλική ζημία ή σοβαρή προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του ως άμεση συνέπεια της αξιόποινης πράξης. Θεωρούνται επίσης θύματα αξιόποινης πράξης ο/η σύζυγος, ο/η σύντροφος, ο/η σύντροφος συμβίωσης, ο/η άτυπος/-η σύντροφος συμβίωσης, οι κατιόντες ή, ελλείψει τέτοιων, οι ανιόντες ή τα αδέλφια προσώπου του οποίου ο θάνατος οφείλεται άμεσα στην εν λόγω αξιόποινη πράξη, καθώς και κάθε πρόσωπο που διατρέφεται κατά τον νόμο από τον θανόντα.
Ως πολιτικώς ενάγων νοείται θύμα αξιόποινης πράξης ή νομικό πρόσωπο που υπέστη ζημία λόγω της αξιόποινης πράξης και συμμετέχει στην ποινική διαδικασία υπό την ιδιότητα του πολιτικώς ενάγοντα.
Η ιδιότητα του διαδίκου ή του συμμετέχοντος στη διαδικασία δεν εξαρτάται από την επιθυμία του οικείου προσώπου, αλλά από τον ρόλο του στη συγκεκριμένη ποινική υπόθεση. Υπό τις περιστάσεις που προβλέπει ο νόμος, οποιοδήποτε πρόσωπο μπορεί να παρασταθεί με οποιονδήποτε από τους ανωτέρω ρόλους η επιλογή του αφορά τα δικαιώματα που επιθυμεί να ασκήσει ως πολιτικώς ενάγων ή ως θύμα της αξιόποινης πράξης.
Το θύμα αξιόποινης πράξης έχει δικαίωμα:
Θύμα που συμμετέχει στην ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων έχει δικαίωμα:
Εκτός από τα ανωτέρω δικαιώματα, τα θύματα αξιόποινων πράξεων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και τα θύματα εμπορίας ανθρώπων έχουν τα πρόσθετα δικαιώματα που αναφέρονται στο σημείο 12.
Εάν το θύμα της αξιόποινης πράξης είναι παιδί, έχει πρόσθετα τα δικαιώματα που αναφέρονται στο σημείο 13, επιπλέον των προαναφερόμενων δικαιωμάτων του θύματος.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, τα θύματα αξιόποινης πράξης που έχουν ασκήσει αστική αγωγή ή είναι πολιτικώς ενάγοντες μπορούν να εφιστούν την προσοχή σε όλα τα γεγονότα και να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία που είναι ουσιώδη για να αποδειχθεί η αξιόποινη πράξη, να ταυτοποιηθεί ο δράστης ή οι δράστες και να θεμελιωθούν τα αιτήματά τους στη σχετική αγωγή αποζημίωσης.
Τόσο πριν όσο και σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας, η εισαγγελία και το δικαστήριο πρέπει να εξετάζουν τις δυνατότητες να αποζημιώσει ο κατηγορούμενος τον πολιτικώς ενάγοντα για κάθε ζημία που υπέστη εξαιτίας της αξιόποινης πράξης. Οφείλουν επίσης να ενημερώσουν τον πολιτικώς ενάγοντα για ορισμένα δικαιώματά του που προβλέπονται από τον νόμο (το δικαίωμα του πολιτικώς ενάγοντα να χρησιμοποιεί τη μητρική του γλώσσα, το δικαίωμα να ασκήσει συναφή αγωγή αποζημίωσης κ.λπ.)
Τα πρόσωπα που ενδέχεται να έχουν πληροφορίες για την αξιόποινη πράξη, τον δράστη ή άλλες συναφείς περιστάσεις μπορούν να κλητευθούν ως μάρτυρες.
Ως μάρτυρες μπορούν να καταθέσουν οι κάτωθι: ο πολιτικώς ενάγων, ο πολιτικώς ενάγων ως κατήγορος και ο ιδιώτης κατήγορος.
Ο ιδιώτης κατήγορος έχει τα ίδια δικαιώματα με τον εισαγγελέα, με εξαίρεση τα δικαιώματα που ανήκουν αποκλειστικά σε κρατική αρχή.
Ο πολιτικώς ενάγων σε ποινική διαδικασία έχει τα δικαιώματα που αναφέρονται στο σημείο 25.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, τα θύματα αξιόποινης πράξης που είναι ιδιώτες κατήγοροι ή πολιτικώς ενάγοντες μπορούν να εφιστούν την προσοχή σε όλα τα γεγονότα και να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία που είναι ουσιώδη για να αποδειχθεί η αξιόποινη πράξη, να ταυτοποιηθεί ο δράστης ή οι δράστες και να θεμελιωθούν τα αιτήματά τους στη σχετική αγωγή αποζημίωσης.
Θύμα που συμμετέχει σε ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων έχει το δικαίωμα:
Θύμα που συμμετέχει σε ποινική διαδικασία ως πολιτικώς ενάγων έχει το δικαίωμα πρόσβασης στα δικαστικά αρχεία.
Την έκδοση αυτής της σελίδας στην εθνική γλώσσα διαχειρίζεται το εκάστοτε κράτος μέλος. Οι μεταφράσεις έχουν γίνει από την αρμόδια υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι τυχόν αλλαγές που επιφέρει η αρμόδια εθνική αρχή στο πρωτότυπο ενδέχεται να μην έχουν περιληφθεί ακόμα στις μεταφράσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αναλαμβάνει καμία ευθύνη όσον αφορά τις πληροφορίες ή τα στοιχεία που περιλαμβάνονται ή για τα οποία γίνεται λόγος στο παρόν έγγραφο. Βλ. την ανακοίνωση νομικού περιεχομένου για τους κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας που ισχύουν στο κράτος μέλος που είναι αρμόδιο για την παρούσα σελίδα.