Jakie są etapy dochodzenia w sprawie karnej?

Celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie:

• czy doszło do popełnienia przestępstwa;
• kto powinien być pociągnięty do odpowiedzialności karnej;
• czy można umorzyć postępowanie, zamknąć je, czy też skierować sprawę do sądu.

Postępowanie przygotowawcze składa się z dwóch etapów – dochodzenia i przygotowania aktu oskarżenia.

Dochodzenie prowadzą różne organy ścigania, w tym Policja, Państwowa Agencja Bezpieczeństwa, Policja Skarbowa, Żandarmeria Wojskowa, Służba Więzienna, Biuro ds. Zapobiegania i Zwalczania Korupcji, Straż Graniczna, organy celne, kapitanowie statków na pełnym morzu, dowódcy jednostek wojskowych Narodowych Sił Zbrojnych stacjonujących na terytorium obcego państwa. Dochodzenie prowadzi organ właściwy dla miejsca popełnienia przestępstwa. Dochodzenie może również prowadzić prokuratura.

Oskarżenie przygotowują organy ścigania.

Moje prawa w toku dochodzenia

Aby dowiedzieć się więcej o prawach przysługujących w toku postępowania przygotowawczego, proszę kliknąć na poniższe linki:

• Dochodzenie (1)
• Przygotowanie aktu oskarżenia (2)
• Poszczególne czynności procesowe (3)

Dochodzenie (1)

Cel dochodzenia

Celem dochodzenia jest ustalenie, czy doszło do popełnienia przestępstwa; kogo pociągnąć do odpowiedzialności karnej; czy postępowanie należy umorzyć.

Zajmie się tobą oficer śledczy (zazwyczaj funkcjonariusz policji). Na etapie dochodzenia możesz zostać zatrzymany na 48 godzin, jak również umieszczony w areszcie tytułem środka zapobiegawczego.

Całkowity czas trwania dochodzenia i przygotowania aktu oskarżenia zależy od wagi przestępstwa, o które jesteś podejrzany (maksymalny czas trwania dochodzenia może wynosić 6–22 miesięcy, z możliwością przedłużenia o kolejne 6 miesięcy). Po upływie tych terminów wszystkie nałożone środki zapobiegawcze oraz ograniczenia w korzystaniu z prawa własności podlegają uchyleniu.

Czego dowiem się o podejmowanych czynnościach?

Funkcjonariusz policji prowadzący śledztwo powiadomi cię o podejmowanych czynnościach.

Czy otrzymam pomoc tłumacza, jeśli nie znam języka postępowania?

Otrzymasz pomoc tłumacza; zadba o to funkcjonariusz policji/prokurator. Tłumacz przetłumaczy ci wszystko, co może być niezbędne – dokumenty, wypowiedzi oficera śledczego i adwokata; przetłumaczy także twoje wyjaśnienia.

Na jakim etapie mogę porozmawiać z adwokatem?

Nawet jeśli nie znasz języka, w którym toczy się postępowanie, nie masz obowiązku posiadania adwokata, lecz warto skorzystać z jego usług z uwagi na to, że możesz nie orientować się w zaistniałej sytuacji lub nie znać miejscowych przepisów. Możesz wybrać adwokata samodzielnie lub zwrócić się do oficera śledczego o umożliwienie kontaktu z adwokatem pełniącym dyżur adwokacki.

Jeśli zostałeś zatrzymany, w ciągu 48 godzin zostanie wezwany adwokat, który będzie cię reprezentował. Jeśli w postępowaniu ma uczestniczyć adwokat z innego kraju, zaleca się, by współpracował on z miejscowym adwokatem.

Tłumacz zostanie wezwany niezwłocznie, gdy będzie potrzebny w celu wyjaśnienia ci sytuacji oraz przetłumaczenia przebiegu przesłuchania.

Czy będzie się ode mnie żądać udzielenia informacji? Czy mam udzielić informacji?

Masz prawo do udzielenia informacji, choć nie masz takiego obowiązku. Masz prawo zachować milczenie, a skorzystanie z tego prawa nie może działać na twoją niekorzyść ani być poczytywane za odmowę współpracy w toku dochodzenia.

Co stanie się, jeśli powiem coś, co mnie obciąża?

Twoje wyjaśnienia będą poddawane ocenie wraz z innymi dowodami w sprawie. Nie masz obowiązku składania wyjaśnień, które mogłyby cię obciążać. Masz prawo składać takie oświadczenia, jakie uznasz za konieczne. Masz prawo do odmowy składania wyjaśnień.

Czy mogę skontaktować się z członkiem rodziny lub przyjacielem?

Jeśli zostałeś zatrzymany, masz prawo zwrócić się do oficera śledczego o powiadomienie najbliższej rodziny, krewnych, pracodawcy, placówki edukacyjnej itp.

Czy w razie potrzeby mogę zobaczyć się z lekarzem?

Tak – dochodzenie jest prowadzone z poszanowaniem praw człowieka.

Czy jeśli jestem obywatelem innego państwa, mogę skontaktować się z ambasadą?

Masz prawo żądać powiadomienia twojej ambasady/placówki konsularnej.

Pochodzę z innego państwa. Czy muszę być obecny podczas dochodzenia?

Podczas dochodzenia musisz być obecny. O możliwości udziału w czynnościach dochodzeniowych za pośrednictwem wideołącza lub telekonferencji decyduje oficer śledczy.

Czy mogę zostać odesłany do mojego kraju?

Przepisy nie przewidują takiego wymogu, lecz wydalenie z Republiki Łotewskiej należy do katalogu kar, które mogą zostać wymierzone. Wydalenie może nastąpić wyłącznie na mocy orzeczenia sądu.

Czy będę przebywać w areszcie, czy też zostanę zwolniony?

W ciągu 48 godzin od zatrzymania sędzia śledczy podejmuje decyzję w sprawie tymczasowego aresztowania. Zostaniesz umieszczony w areszcie, jeśli przestępstwo, które popełniłeś, jest zagrożone karą pozbawienia wolności, a inny środek zapobiegawczy nie jest wystarczający do zapewnienia, byś:

• nie uchylał się od dochodzenia/postępowania sądowego/wykonania wyroku;
• nie utrudniał postępowania karnego;
• nie popełnił kolejnego przestępstwa.

Przed wydaniem postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania sędzia śledczy udzieli ci głosu. Masz prawo przedstawić dokumenty wskazujące na to, że zastosowanie wobec ciebie tymczasowego aresztowania byłoby niewłaściwe. Zapewni ci się też obecność adwokata i tłumacza.

Czy mogę opuścić kraj w trakcie dochodzenia?

Możesz opuścić kraj za zgodą oficera śledczego (zwykle udzielaną na piśmie).

Czy zostaną pobrane moje odciski palców, próbki DNA (np. z włosów lub śliny) bądź płyny ustrojowe?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy zostanę poddany przeszukaniu?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy mój dom, lokal użytkowy, samochód lub inne należące do mnie rzeczy mogą zostać przeszukane?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy mogę się odwoływać?

Masz prawo odwołać się od postanowienia sędziego śledczego do prezesa sądu. Masz prawo zaskarżyć czynności oficera śledczego/prokuratora do prokuratora nadzorującego lub odpowiednio do prokuratora przełożonego.

Zażalenia na postanowienia oficera śledczego, prokuratora lub sędziego śledczego można składać w terminie 10 dni od daty wydania postanowienia, natomiast prawo do zaskarżania ich czynności przysługuje przez cały czas trwania postępowania.

Zażalenie możesz złożyć w języku, którym się posługujesz. Zażalenie musi zostać rozpatrzone w ciągu 10 dni od daty wpływu. Jeśli zażalenie nie zostało złożone w języku urzędowym, termin na jego rozpatrzenie rozpoczyna bieg w dniu, w którym gotowe będzie jego tłumaczenie; zostaniesz powiadomiony o tym terminie.

Czy mogę przyznać się do popełnienia wszystkich lub kilku zarzucanych czynów przed rozpoczęciem rozprawy?

W toku dochodzenia/przygotowania aktu oskarżenia masz prawo przyznać się do wszystkich zarzutów, niektórych zarzutów bądź jednego z zarzutów.

Przyznanie się do winy zostanie uznane za okoliczność łagodzącą, która może mieć wpływ na złagodzenie wymiaru kary lub stanowić podstawę do zakończenia postępowania karnego. Twoja współpraca z organami dochodzeniowymi/prokuratorem może przyczynić się do zastosowania łagodniejszych środków zapobiegawczych lub zwolnienia z aresztu.

Czy zarzuty mogą ulec zmianie przed rozprawą główną?

Postawione ci zarzuty mogą ulec zmianie w przypadku, gdy prokurator pozyskał dodatkowe dowody w sprawie. Pierwotnie postawione ci zarzuty muszą zostać zmienione, jeśli okażą się błędne – wówczas prokurator wycofa część oskarżenia zawierającą błędne zarzuty. Zostaną ci przedstawione nowe zarzuty.

Czy można postawić mi zarzut popełnienia przestępstwa, za które odpowiadam w innym państwie członkowskim?

Zarzuty mogą zostać ci postawione, ale nie możesz być sądzony ani zostać skazany, jeśli zostałeś już osądzony lub uniewinniony w sprawie o to samo przestępstwo w innym państwie.

Czy uzyskam informacje o zeznających przeciwko mnie świadkach?

Otrzymasz informacje o zeznających przeciwko tobie świadkach. Po zakończeniu dochodzenia w sprawie prokurator, przed przekazaniem do sądu akt sprawy zawierających zeznania świadków, przedstawi ci je do wglądu. Będziesz mógł zapoznać się z treścią zeznań świadków.

Czy uzyskam informacje o innych obciążających mnie dowodach?

Otrzymasz akta sprawy zawierające materiał dowodowy, który prokurator zamierza wykorzystać przeciwko tobie w sądzie. Prokurator przekaże ci kopię akt sprawy.

Zostałem już skazany za to przestępstwo w innym państwie członkowskim. Co wtedy?

Nie możesz być sądzony za to samo przestępstwo na Łotwie. W państwach członkowskich UE obowiązuje zasada niepociągania do odpowiedzialności karnej dwukrotnie za to samo przestępstwo (ne bis in idem).

Czy pochodzące z rejestru karnego informacje na mój temat zostaną sprawdzone?

Zostanie złożony wniosek o przekazanie informacji na twój temat z rejestru karnego.

Przygotowanie aktu oskarżenia (2)

Cel przygotowania aktu oskarżenia

Celem tego etapu jest ustalenie, jakie przestępstwo zostało popełnione; ustalenie osoby, która ma odpowiadać za to przestępstwo; stwierdzenie, czy należy umorzyć sprawę, czy też zamknąć postępowanie przygotowawcze i przekazać sprawę do sądu. Zajmie się tobą prokurator.

Całkowity czas trwania dochodzenia i przygotowania aktu oskarżenia zależy od wagi przestępstwa, o które jesteś podejrzany (maksymalny czas trwania dochodzenia może wynosić 6–22 miesięcy, z możliwością przedłużenia o kolejne 6 miesięcy). Po upływie tych terminów wszystkie nałożone środki zapobiegawcze oraz ograniczenia w korzystaniu z prawa własności podlegają uchyleniu.

Czego dowiem się o podejmowanych czynnościach?

Prokurator prowadzący czynności śledcze powiadomi cię o podejmowanych czynnościach (z reguły będą to te same czynności, co w toku dochodzenia).

Czy otrzymam pomoc tłumacza, jeśli nie znam języka postępowania?

Otrzymasz pomoc tłumacza; zadba o to prokurator. Tłumacz przetłumaczy ci wszystko, co może być niezbędne – dokumenty, wypowiedzi oficera śledczego i adwokata; przetłumaczy także twoje wyjaśnienia.

Na jakim etapie mogę porozmawiać z adwokatem?

Jeśli nie znasz języka, w którym toczy się postępowanie, nie masz obowiązku posiadania adwokata, lecz warto skorzystać z jego usług z uwagi na to, że możesz nie orientować się w zaistniałej sytuacji lub nie znać obowiązujących przepisów. Jeśli w postępowaniu ma uczestniczyć adwokat z innego kraju, zaleca się, by współpracował on z miejscowym adwokatem. Możesz wybrać adwokata samodzielnie lub zwrócić się do prokuratora o umożliwienie kontaktu z adwokatem pełniącym dyżur adwokacki.

Tłumacz zostanie wezwany niezwłocznie, gdy będzie potrzebny, w celu wyjaśnienia ci sytuacji oraz przetłumaczenia przebiegu przesłuchania itp.

Czy będzie się ode mnie żądać udzielenia informacji? Czy mam udzielić informacji?

Masz prawo do udzielenia informacji, choć nie masz takiego obowiązku. Masz prawo zachować milczenie, a skorzystanie z tego prawa nie może działać na twoją niekorzyść ani być poczytywane za odmowę współpracy.

Co stanie się, jeśli powiem coś, co może zostać użyte przeciwko mnie w sprawie?

Twoje wyjaśnienia będą brane pod uwagę wraz z innymi dowodami w sprawie. Nie masz obowiązku składania wyjaśnień, które mogłyby cię obciążać. Masz prawo składać takie oświadczenia, jakie uznasz za konieczne. Masz prawo do odmowy składania wyjaśnień.

Czy mogę skontaktować się z członkiem rodziny lub przyjacielem?

Jeśli zostałeś zatrzymany, masz prawo zwrócić się do prokuratora o powiadomienie najbliższej rodziny, krewnych, pracodawcy, placówki edukacyjnej itp.

Czy w razie potrzeby mogę zobaczyć się z lekarzem?

Tak – przygotowanie aktu oskarżenia przebiega z poszanowaniem praw człowieka.

Czy jeśli jestem obywatelem innego państwa, mogę skontaktować się z ambasadą?

Masz prawo żądać powiadomienia twojej ambasady/placówki konsularnej.

Pochodzę z innego państwa. Czy muszę być obecny podczas dochodzenia?

Przygotowywanie aktu oskarżenia wymaga twojej obecności. O możliwości udziału w czynnościach dochodzeniowych za pośrednictwem wideołącza lub telekonferencji decyduje prokurator.

Czy mogę zostać odesłany do mojego kraju?

Przepisy nie przewidują takiego wymogu, lecz istnieje kara dodatkowa – wydalenie z Republiki Łotewskiej. Wydalenie może nastąpić wyłącznie na mocy orzeczenia sądu.

Czy będę przebywać w areszcie, czy też zostanę zwolniony?

Postanowienie w sprawie zastosowania tymczasowego aresztowania wydaje sędzia śledczy. Możesz zostać umieszczony w areszcie, jeśli przestępstwo, które popełniłeś, jest zagrożone karą pozbawienia wolności, a inny środek zapobiegawczy nie jest wystarczający do zapewnienia, byś nie uchylał się od dochodzenia/postępowania sądowego/wykonania wyroku; byś nie utrudniał postępowania karnego; byś nie popełnił kolejnego przestępstwa.

Przed wydaniem postanowienia w sprawie zastosowania tymczasowego aresztowania sędzia śledczy udzieli ci głosu. Masz prawo przedstawić dokumenty wskazujące na to, że zastosowanie wobec ciebie tymczasowego aresztowania byłoby niewłaściwe. Zapewni ci się też obecność adwokata i tłumacza.

Czy mogę opuścić kraj w trakcie dochodzenia?

Możesz opuścić kraj za zgodą prokuratora (zwykle udzielaną na piśmie).

Czy zostaną pobrane moje odciski palców, próbki DNA (np. z włosów lub śliny) bądź płyny ustrojowe?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy zostanę poddany przeszukaniu?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy mój dom, lokal użytkowy, samochód lub inne należące do mnie przedmioty mogą zostać przeszukane?

Kliknij na link, aby uzyskać informacje o swoich prawach.

Czy mogę się odwoływać?

Masz prawo odwołać się od postanowienia sędziego śledczego do prezesa sądu. Masz prawo zaskarżyć czynności prokuratora do prokuratora przełożonego.

Zażalenie na postanowienia prokuratora/sędziego śledczego można złożyć w terminie 10 dni od wydania postanowienia. Czynności prokuratora można zaskarżać przez cały czas trwania postępowania przygotowawczego.

Zażalenie możesz złożyć w języku, którym się posługujesz. Zażalenie musi zostać rozpatrzone w ciągu 10 dni od daty wpływu. Jeśli zażalenie nie zostało złożone w języku urzędowym, bieg terminu na jego rozpatrzenie rozpoczyna się w dniu, w którym gotowe będzie jego tłumaczenie; zostaniesz powiadomiony o tym terminie.

Czy mogę przyznać się do popełnienia wszystkich lub kilku zarzucanych czynów przed rozpoczęciem rozprawy?

W toku dochodzenia/przygotowania aktu oskarżenia masz prawo przyznać się do wszystkich zarzutów, niektórych zarzutów bądź jednego z zarzutów.

Przyznanie się do winy zostanie uznane na okoliczność łagodzącą, która może mieć wpływ na złagodzenie wymiaru kary. Jeśli przyznasz się do winy i będziesz współpracował z organami dochodzeniowymi/oskarżeniem, może to przyczynić się do zastosowania łagodniejszych środków zapobiegawczych lub zwolnienia z aresztu.

Przyznanie się do winy może zakończyć postępowanie karne. Możliwy wynik postępowania:

• warunkowe zwolnienie z odpowiedzialności karnej;
• nakaz prokuratorski w sprawie wymiaru kary;
• ugoda z prokuratorem w kwestii przyznania się do winy oraz wymiaru kary, którą następnie zatwierdza sąd itd.

Czy zarzuty mogą ulec zmianie przed rozprawą sądową?

Postawione ci zarzuty mogą ulec zmianie w przypadku, gdy prokurator pozyskał dodatkowe dowody w sprawie. Postawione ci zarzuty mogą ulec zmianie, jeśli prokurator stwierdzi, że są błędne – wówczas prokurator wycofa część oskarżenia zawierającą błędne zarzuty. Zostaną ci przedstawione nowe zarzuty.

Czy można postawić mi zarzut popełnienia przestępstwa, za które odpowiadam w innym państwie członkowskim?

Zarzuty mogą zostać ci postawione, ale nie możesz być sądzony ani zostać skazany, jeśli zostałeś już osądzony lub uniewinniony w sprawie o to samo przestępstwo w innym państwie.

Czy uzyskam informacje o zeznających przeciwko mnie świadkach?

Otrzymasz informacje o zeznających przeciwko tobie świadkach. Po zakończeniu dochodzenia w sprawie prokurator, przed przekazaniem do sądu akt sprawy zawierających zeznania świadków, przedstawi ci je do wglądu.

Czy uzyskam informacje o innych obciążających mnie dowodach?

Otrzymasz akta sprawy zawierające materiał dowodowy, który prokurator zamierza wykorzystać przeciwko tobie w sądzie. Prokurator przekaże ci kopię akt sprawy.

Zostałem już skazany za to przestępstwo w innym państwie członkowskim. Co wtedy?

Nie możesz być sądzony za to samo przestępstwo na Łotwie. W państwach członkowskich UE obowiązuje zasada niepociągania do odpowiedzialności karnej dwukrotnie za to samo przestępstwo (ne bis in idem).

Czy pochodzące z rejestru karnego informacje na mój temat zostaną sprawdzone?

Zostanie złożony wniosek o przekazanie informacji z rejestru karnego na twój temat.

Poszczególne czynności procesowe (3)

Czy zostaną pobrane moje odciski palców, próbki DNA (np. z włosów lub śliny) bądź płyny ustrojowe?

Można od ciebie żądać pobrania odcisków palców lub próbek DNA. Próbek innych płynów ustrojowych można żądać oraz pobrać je, jeśli wymaga tego dochodzenie w sprawie o konkretne przestępstwo.

Masz prawo zapoznać się z postanowieniem o przeprowadzeniu ekspertyzy przez biegłego, zanim zostanie ono przekazane do wykonania, pod warunkiem, że ekspertyza dotyczy ciebie osobiście. Masz prawo zadawać pytania dotyczące ekspertyzy, zanim zostanie ona przeprowadzona.

Masz obowiązek poddania się badaniu przeprowadzanemu przez biegłego. Masz obowiązek oddania lub umożliwienia pobrania próbek do badania porównawczego.

Jeśli oddasz próbki do badania porównawczego dobrowolnie, zostanie to wzięte pod uwagę. Przed podpisaniem protokołu masz prawo dowiedzieć się, jakie informacje zostały zaprotokołowane oraz zażądać dodania do jego treści informacji, które uważasz za istotne. Jeśli nie zgodzisz się na pobranie próbek do badania porównawczego, zostaną one od ciebie pobrane pod przymusem, na podstawie postanowienia sędziego śledczego.

Czy zostanę poddany przeszukaniu?

Możesz zostać poddany oględzinom ciała, jeśli są na nim ślady działań przestępczych, znaki szczególne, cechy charakterystyczne itp. Oględziny ciała może przeprowadzić wyłącznie osoba tej samej płci/lekarz specjalista. Z oględzin ciała zostanie sporządzony protokół. Masz prawo poznać jego treść oraz wnieść swoje uwagi.

Możesz zostać poddany przeszukaniu, jeśli w odzieży, rzeczach osobistych, na twoim ciele lub w otworach ciała ukryte są przedmioty lub dokumenty istotne dla dochodzenia. Przeszukania może dokonać wyłącznie osoba tej samej płci w obecności lekarza. Nakaz przeszukania nie jest wymagany, jeśli przebywasz w areszcie. Nakaz przeszukania osoby nie jest wymagany, jeśli to przeszukanie odbywa się podczas przeszukania pomieszczenia lub miejsca, w którym akurat przebywasz.

Czy mój dom, lokal użytkowy, samochód lub inne należące do mnie przedmioty mogą zostać przeszukane?

Twój dom, lokal użytkowy, samochód lub inne należące do ciebie przedmioty mogą zostać przeszukane. Nakaz przeszukania wydają sędzia śledczy lub sąd. W pilnych przypadkach wystarczy nakaz wydany przez oficera śledczego oraz zatwierdzony przez prokuratora.

Ty lub dorosły członek twojej rodziny macie prawo być obecni podczas przeszukania, zwłaszcza jeśli odbywa się ono w miejscu twojego stałego pobytu/miejscu pracy; nie dotyczy to sytuacji, gdy zostałeś zatrzymany. Jeśli dorosły członek twojej rodziny nie może być obecny podczas przeszukania, wzywa się przedstawiciela władz gminy, kierownika/zarządcę lokalu/budynku.

Przysługuje ci prawo do otrzymania zawiadomienia o nakazie przeszukania przed przeprowadzeniem przeszukania, a oficer śledczy ma obowiązek przedstawić ci taki nakaz. Wszystkie przedmioty znalezione i zatrzymane w toku przeszukania muszą zostać ci pokazane, spisane w protokole, a w stosownych przypadkach zapakowane i opieczętowane.

Masz prawo żądać przywrócenia miejsca przeszukania do poprzedniego stanu, o ile to możliwe. Masz prawo zapoznać się z protokołami przeszukań, wyrazić swoje uwagi oraz zażądać ich umieszczenia w treści protokołów. W toku przeszukania masz prawo do adwokata i tłumacza.

Ciekawe strony

Ustawa o postępowaniu karnym

Ustawa – Prawo karne

Policja

Prokuratura

Ustawa o rejestrze skazanych

Ustawa o procedurach zatrzymania

Ustawa o procedurach tymczasowego aresztowania

Ustawa o adwokaturze