Jakie są etapy dochodzenia?
- Celem dochodzenia jest ustalenie, czy doszło do popełnienia przestępstwa, a jeśli tak, również ustalenie sprawcy.
- Po wszczęciu dochodzenia przeciwko osobie, co do której istnieje podejrzenie, że popełniła konkretne przestępstwo, osobę tę uważa się za osobę podejrzaną.
- Określone czynności w dochodzeniu podejmuje sąd. Sąd przeprowadza rekonstrukcję zdarzeń oraz tzw. postępowanie sporne. W postępowaniu tym biorą udział prokurator oraz oskarżony wraz ze swoim adwokatem. Przysługuje im prawo zadawania pytań osobie przesłuchiwanej. Prokuratura może również wnioskować do sądu o przeprowadzenie kolejnych dowodów, jeśli uzna, że jest to konieczne dla dobra publicznego.
- Prokuratura lub wydział dochodzeniowy policji mogą podejmować większość czynności dochodzeniowych z własnej inicjatywy, bez zgody sądu. Do tych czynności należą m.in. rozpytania i przesłuchania, jak również ustalanie tożsamości osób, przeszukania itp.
- Zastosowanie i przedłużenie tymczasowego aresztowania wymaga postanowienia sądu. To samo dotyczy środków ingerujących w prywatność, które mają związek z prawami podstawowymi (m.in. przeszukanie miejsc chronionych prawem własności nieruchomości, dostęp do rachunków bankowych, kontrola rozmów telefonicznych lub analiza danych z rozmów telefonicznych).
- Prokuratura musi umorzyć dochodzenie, jeśli nie doszło do popełnienia przestępstwa, bądź ustalone okoliczności faktyczne nie dają dostatecznych podstaw do skazania osoby podejrzanej. We wszystkich pozostałych przypadkach, w których okoliczności faktyczne ustalono w dostatecznym stopniu, prokuratura wnosi akt oskarżenia do właściwego sądu.
- Prokuratura może odstąpić od prowadzenia dalszych czynności i podjąć decyzję o zastosowaniu postępowania alternatywnego wobec oskarżenia (diversion)) w postępowaniu, którego nie można umorzyć, ale doprowadzenie do skazania nie wydaje się konieczne, jako że osoba podejrzana będzie musiała (w większości przypadków) uiścić grzywnę. Zastosowanie postępowania alternatywnego wobec oskarżenia nie jest możliwe, jeśli skutkiem przestępstwa była czyjaś śmierć, bądź sprawa objęta jest właściwością sądu ławniczego lub sądu przysięgłych, innymi słowy (co do zasady) w sprawach o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze powyżej 5 lat.
Moje prawa w toku dochodzenia
Przysługują ci różne prawa w toku rozmaitych czynności dochodzeniowych oraz na poszczególnych etapach dochodzenia:
Na każdym etapie postępowania przysługują ci następujące prawa:
- Musisz zostać niezwłocznie powiadomiony o wszczęciu dochodzenia przeciwko tobie, o przestępstwie, o popełnienie którego jesteś podejrzany oraz o podstawowych prawach procesowych.
- Na każdym etapie postępowania masz prawo samodzielnie wybrać adwokata, bądź wystąpić o przyznanie obrońcy z urzędu (patrz arkusz informacyjny 1). Jeśli okoliczności faktyczne lub prawne sprawy są zawiłe, możesz wystąpić o przyznanie obrońcy z urzędu na cały czas trwania postępowania. Z takiej możliwości można skorzystać zwłaszcza w postępowaniach karnych przeciwko cudzoziemcom nieznającym austriackiego systemu prawnego. We wszystkich sprawach, w których istnieje tzw. przymus adwokacki, jeśli nie powołasz adwokata samodzielnie, zostanie ci przyznany obrońca z urzędu. W przypadku gdy nie reprezentuje cię obrońca przyznany z urzędu w ramach pomocy prawnej, musisz ponieść koszty usług powołanego adwokata.
Najważniejsze etapy wymagające udziału adwokata to: cały okres tymczasowego aresztowania, postępowanie o umieszczenie w zakładzie zamkniętym sprawcy upośledzonego umysłowo, postępowanie przed sądem ławniczym lub sądem przysięgłych, rozprawa przed sądem w kładzie jednoosobowym, jeśli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności w wymiarze powyżej trzech lat.
- prawo zapoznania się z aktami sprawy;
- prawo do odpowiedzi na postawione zarzuty lub zachowania milczenia;
- prawo składania wniosków dowodowych;
- prawo składania zażaleń na środki podejmowane przez prokuraturę lub wydział dochodzeniowy policji, jak również na postanowienia sądu;
- prawo do pomocy tłumacza ustnego/pisemnego.
Dochodzenie i gromadzenie materiału dowodowego (1)
Kto prowadzi dochodzenie?
Za prowadzenie dochodzenia odpowiada prokuratura, która kieruje pracą wydziału dochodzeniowego. Wydział dochodzeniowy wszczyna dochodzenie z własnej inicjatywy w następstwie zawiadomienia o przestępstwa złożonego na policji przez osobę trzecią lub z polecenia prokuratora.
Jakie informacje otrzymam?
Prokuratura lub wydział dochodzeniowy muszą zawsze powiadomić cię, że toczy się przeciwko tobie dochodzenie oraz o przyczynach jego wszczęcia. Ponadto muszą pouczyć cię, że jako osoba podejrzana nie masz obowiązku składania wyjaśnień, a jeśli złożysz wyjaśnienia, to mogą one posłużyć jako dowody przeciwko tobie.
Jeśli popełniłeś przestępstwo, o popełnienie którego się ciebie podejrzewa i przyznasz się do jego popełnienia (przyznanie się do winy), sąd potraktuje to jako istotny czynnik łagodzący przy orzekaniu kary. Jednakże przyznanie się do winy nie wpływa na bieg rozprawy.
Co dzieje się, jeśli nie znam języka niemieckiego?
Jeśli nie posługujesz się językiem niemieckim w wystarczającym stopniu, masz prawo wystąpić o tłumacza, który zostanie ci przyznany bezpłatnie na czas przesłuchania. Nie musisz i nie powinieneś odpowiadać na pytania bez obecności tłumacza. Tłumacz przetłumaczy ci zadawane pytania na język, który znasz. Przetłumaczy również twoje odpowiedzi na język niemiecki.
Tłumacz ma obowiązek przetłumaczyć ci informacje oraz pouczenia dotyczące aspektów prawnych, które według prawa muszą ci zostać przekazane. Na życzenie tłumacz udzieli ci również pomocy w kontaktach z obrońcą z urzędu (ale nie z adwokatem, którego sam wybrałeś).
Jeśli otrzymałeś nakaz z prokuratury lub postanowienie sądu, możesz również wystąpić o pomoc w przetłumaczeniu tych dokumentów. Jeśli chcesz zapoznać się z aktami sprawy, tłumacz udzieli ci pomocy tylko w przypadku, gdy nie posiadasz obrońcy z urzędu i nie można oczekiwać, że samodzielnie poradzisz sobie z tłumaczeniem istotnych części akt sprawy.
Czy mogę skontaktować się z adwokatem?
Nie potrzebujesz adwokata, z wyjątkiem spraw objętych przymusem adwokackim. Jednakże bez względu na to, czy zostałeś aresztowany, masz prawo skonsultować się z adwokatem w dowolnym czasie, jeśli tego zechcesz. Do twojej dyspozycji na potrzeby kontaktów z obrońcą z urzędu musi pozostawać również tłumacz.
Jeśli zostałeś zatrzymany i znasz nazwisko adwokata, który ma cię reprezentować, możesz skontaktować się z nim samodzielnie lub za pośrednictwem policji. Jeśli nie znasz żadnego adwokata, możesz skorzystać z usługi świadczonej przez członków izby adwokackiej w ramach dyżuru adwokackiego (arkusz informacyjny 1).
Czy zostaną pobrane moje odciski palców lub próbki DNA?
Policja ma prawo przeszukać twoje ubranie oraz wszystkie rzeczy będące w twoim posiadaniu. Do dalszego przeszukania wymagana jest zgoda sądu oraz nakaz prokuratora.
Policja może pobrać twoje odciski palców, jeśli jest to konieczne do ustalenia twojej tożsamości. Wydział dochodzeniowy policji może pobrać próbki śliny do celów analizy DNA. Do przeprowadzenia samej analizy DNA potrzebna jest zgoda sądu.
Czy mój dom, biuro, samochód lub inne mienie podlegają przeszukaniu?
Miejsca i przedmioty podlegają przeszukaniu, jeśli zachodzi przypuszczenie, że pozwoli to na znalezienie podejrzanych osób lub na zabezpieczenie dowodów. Do przeszukania miejsc chronionych prawem własności nieruchomości potrzebna jest zgoda sądu. Policja może przeszukać inne miejsca i przedmioty na podstawie nakazu prokuratora.
Czy uzyskam informacje o obciążających mnie dowodach?
Jako osoba podejrzana masz prawo zapoznać się z aktami sprawy. W ten sposób dowiesz się o dowodach, które cię obciążają. W wyjątkowych przypadkach można odmówić ci dostępu do poszczególnych części akt sprawy. Masz prawo do przedstawienia własnych dowodów w dowolnym czasie.
Jakie środki odwoławcze przysługują mi podczas dochodzenia?
Jeśli uznasz, że twoje prawa zostały naruszone, możesz zaskarżyć dowolny środek podjęty przez wydział dochodzeniowy policji lub prokuraturę w toku dochodzenia, składając zażalenie (nie obowiązuje przy tym ściśle określony termin).
Sąd rozpatrzy twoje zażalenie, chyba że wcześniej prokuratura przychyli się do twojego stanowiska. Od rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie zażalenia możesz odwołać się do sądu krajowego wyższej instancji. Zażalenie składa się do prokuratury.
Od rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie zażalenia możesz odwołać się do sądu krajowego wyższej instancji, zwłaszcza w przypadku naruszenia twoich praw podstawowych.
Odwołanie można złożyć do prokuratury lub sądu pierwszej instancji w terminie 14 dni.
Czy muszę być obecny podczas dochodzenia?
Nie masz obowiązku przebywania w Austrii przez cały czas trwania dochodzenia. O poszanowanie twoich praw w toku dochodzenia może również zadbać twój adwokat (na twoje polecenie).
Musisz stawić się w Austrii na przesłuchanie. Obowiązujące przepisy nie przewidują stosowania wideokonferencji w toku dochodzenia; nie przewidziano również takiej możliwości technicznej.
Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie (w tym europejski nakaz aresztowania) (2)
Dlaczego mogę trafić do aresztu?
Tymczasowe aresztowanie może być zastosowane tylko wówczas, gdy istnieją dowody świadczące o popełnieniu przez ciebie przestępstwa oraz zachodzą przesłanki tymczasowego aresztowania (zachodzi obawa ucieczki, obawa zniszczenia dowodów, obawa popełnienia przestępstwa). Do tymczasowego aresztowania wymagana jest zgoda sądu (aresztowania dokonują funkcjonariusze wydziału dochodzeniowego), chyba że zostałeś ujęty na gorącym uczynku przestępstwa lub zachodzi bezpośrednie niebezpieczeństwo popełnienia przestępstwa)
Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydaje sąd, a tymczasowo aresztowanego umieszcza się w zakładzie karnym. Wydział dochodzeniowy policji może zatrzymać cię na okres nieprzekraczający 48 godzin, a następnie niezwłocznie przekazać do dyspozycji sądu.
Przepisy prawa nie określają, kiedy i w jaki sposób możesz zawiadomić rodzinę lub znajomych o zastosowaniu wobec ciebie tymczasowego aresztowania. W każdym zakładzie karnym zatrudnieni są pracownicy socjalni, którzy udzielą ci pomocy w tym zakresie.
Jakie informacje muszę otrzymać w razie tymczasowego aresztowania?
Musi ci zostać odczytane postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, jeśli to konieczne, przy pomocy tłumacza. Musisz otrzymać odpis tego postanowienia. Postanowienie powinno zawierać kwalifikację prawną przestępstwa, o które jesteś podejrzany. Należy w nim również wymienić wszystkie okoliczności faktyczne, które zdaniem sądu stanowią przesłanki tymczasowego aresztowania.
Prze cały okres tymczasowego aresztowania musisz być reprezentowany przez adwokata. Jeśli nie powołasz adwokata samodzielnie, zostanie ci on wyznaczony z urzędu.
Postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania zapada na rozprawie ustnej.
W terminie trzech dni możesz zaskarżyć postanowienie o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania do sądu wyższej instancji.
Jak długo może trwać tymczasowe aresztowanie?
Każde postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania jest wydawane na określony czas. Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania traci moc po 14 dniach. Postanowienie o pierwszym przedłużeniu tymczasowego aresztowania traci moc po miesiącu. Każde następne postanowienie o przedłużeniu aresztowania traci moc po dwóch miesiącach.
Łączny okres tymczasowego aresztowania nie powinien przekraczać sześciu miesięcy, lecz może ulec przedłużeniu z uwagi na wagę przestępstwa. Więcej informacji znajdziesz tutaj.
Czy mam prawo do widzeń w czasie tymczasowego aresztowania? Czy otrzymam opiekę medyczną?
Każda osoba tymczasowo aresztowana ma prawo do widzeń dwa razy w tygodniu. Twój adwokat może cię odwiedzać w dowolnym czasie, bez względu na to, czy otrzymałeś zgodę na inne widzenia.
Służba medyczna funkcjonuje w każdym zakładzie karnym. Przepisy przewidują, że w razie potrzeby masz prawo do leczenia specjalistycznego.
Czy jako obywatel innego państwa mogę skontaktować się z ambasadą?
Masz prawo skontaktować się ze swoją ambasadą, której adres znajdziesz tutaj. Na twoje żądanie policja i prokurator skontaktują się z przedstawicielem twojej placówki dyplomatycznej
Co dzieje się w przypadku gdy zostałem aresztowany na podstawie europejskiego nakazu aresztowania?
W przypadku, gdy państwo członkowskie wyda europejski nakaz aresztowania, możesz zostać aresztowany w innym państwie członkowskim, a następnie przekazany do wnioskującego państwa członkowskiego. Prawo austriackie przewiduje umieszczenie cię w areszcie do czasu przekazania. Sąd wyda stosowne postanowienie. Masz prawo do adwokata oraz w razie potrzeby do tłumacza w czasie przesłuchania.
Zarzuty (3)
Po przeprowadzeniu dochodzenia prokuratura stwierdza, czy zachodzi prawdopodobieństwo skazania. Jeśli tak, wnosi oskarżenie do właściwego sądu.
Jeżeli przestępstwo, o które jesteś oskarżony, jest zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym pięć lat, akt oskarżenia zawierający określenie zarzucanego czynu oraz uzasadnienie wnosi się do sądu ławniczego albo sądu przysięgłych. W sprawach o przestępstwa zagrożone karą łagodniejszą prokuratura wnosi zarzuty na piśmie bez uzasadnienia do sądu krajowego lub rejonowego orzekającego w składzie jednoosobowym.
Jak mogę bronić się przed zarzutami?
Możesz wnieść sprzeciw od aktu oskarżenia w ciągu czternastu dni od jego doręczenia. Wyższy sąd krajowy rozpatrzy twój sprzeciw (więcej informacji o podstawach sprzeciwu znajduje się tutaj). Sprzeciw możesz wnieść pisemnie lub ustnie.
Jeśli sąd krajowy wyższej instancji uzna twój sprzeciw za zasadny, może zawiesić postępowanie karne lub nakazać prokuraturze dalsze prowadzenie czynności dochodzeniowych.
W razie oddalenia lub niewniesienia sprzeciwu zawarte w akcie oskarżenia zarzuty nabierają mocy prawnej i sąd właściwy w sprawie przygotowuje rozprawę.
Jeśli sprawę wniesiono do sądu w formie samych zarzutów, nie możesz wnieść sprzeciwu. Prawo wymaga jednak, aby sąd właściwy w sprawie zbadał zasadność zarzutów. Jeśli sąd uzna zarzuty za bezpodstawne z przyczyn określonych prawem, może postanowić o umorzeniu postępowania.
Przygotowanie obrony (4)
Co dzieje się przed rozprawą?
Po wniesieniu przeciwko tobie zarzutów nie jest możliwe dalsze ograniczenie ci dostępu do akt sprawy. Ponadto najpóźniej po wniesieniu zarzutów uzyskasz dostęp do całości akt sprawy, którymi dysponuje również sąd. Sąd przygotowuje się do przeprowadzenia rozprawy.
Możesz złożyć wniosek o przeprowadzenie dowodów pomocnych ci w przygotowaniu się do rozprawy. Możesz w szczególności złożyć wniosek o przesłuchanie świadków. We wniosku dowodowym musisz wskazać okoliczności faktyczne, których chcesz dowieść za pomocą danego dowodu. Możesz również zostać wezwany do podania powodów, dla których twoim zdaniem dany dowód jest zasadny.
W jaki sposób powinienem współpracować z moim adwokatem?
W razie wniesienia aktu oskarżenia przeciwko tobie na rozprawie musisz być reprezentowany przez adwokata. Jeśli nie powołasz adwokata samodzielnie, zostanie ci on wyznaczony z urzędu.
Nie ma obowiązku powołania adwokata do rozprawy przed sądem w składzie jednoosobowym lub sądem rejonowym, do którego wniesiono same zarzuty. Zawsze możesz jednak być reprezentowany przez wybranego przez siebie adwokata, bądź wystąpić o wyznaczenie obrońcy z urzędu w szczególnie skomplikowanych sprawach. Co do zasady dotyczy to spraw z udziałem podsądnych będących cudzoziemcami, którzy nie znają austriackiego systemu prawnego.
Powinieneś powiadomić swojego adwokata o wszelkich dostępnych dowodach, które twoim zdaniem pozwolą ci oczyścić się z zarzutów. Twój adwokat złoży wówczas stosowne wnioski dowodowe w przepisanej formie.
Co dzieje się w przypadku gdy uprzednio zostałem skazany lub uniewinniony w sprawie o przestępstwo, o które teraz jestem oskarżony w innym państwie członkowskim?
Jeśli sąd w państwie członkowskim wydał prawomocne orzeczenie dotyczące tych samych zarzutów, nie można ich ponownie wnieść przeciwko tobie w innym państwie członkowskim.
W takich okolicznościach należy jak najszybciej (w toku dochodzenia) złożyć odpowiedni wniosek. I odwrotnie, jeśli zostałeś skazany lub uniewinniony w Austrii, nie możesz być sądzony za to samo przestępstwo w innym państwie członkowskim.
Ciekawe strony
Tymczasowe aresztowanie
Ustawa o naprawianiu szkód w prawie karnym
