Krajowe systemy wymiaru sprawiedliwości

Sądy – zasady ogólne

Artykuł 202 i nast. konstytucji portugalskiej określają podstawowe zasady wymiaru sprawiedliwości oraz pracy sądów w Portugalii. Sądy są niezależnymi organami uprawnionymi do wymierzania sprawiedliwości w imieniu społeczeństwa. Do zadań sądów należy zapewnianie ochrony praw i prawnie chronionych interesów obywateli, zwalczanie naruszeń zasady demokratycznych rządów prawa oraz rozstrzyganie wszelkich sporów publicznych lub prywatnych.

Sądy są niezawisłe i podlegają tylko prawu. Ich orzeczenia są wiążące dla wszystkich podmiotów publicznych oraz prywatnych i mają pierwszeństwo przed decyzjami wszystkich innych organów.

Rozprawy sądowe są jawne, chyba że dany sąd, w celu zapewnienia ochrony godności osobistej lub porządku publicznego bądź zapewnienia prawidłowej pracy sądu, zadecyduje inaczej pisemnym zarządzeniem zawierającym uzasadnienie.

Organizacja wymiaru sprawiedliwości – system sądownictwa

Na mocy art. 209 i nast. konstytucji w Portugalii sądownictwo dzieli się na – sądownictwo powszechne i administracyjne. Działają również inne sądy – Trybunał Konstytucyjny (Tribunal Constitucional), Trybunał Obrachunkowy (Tribunal de Contas), sądy arbitrażowe (tribunais arbitrais) oraz sądy pokoju (julgados de paz).

Trójinstancyjne sądownictwo powszechne obejmuje sądy zwykłe właściwe do rozstrzygania spraw cywilnych i karnych. Poniższe sądy zostały uszeregowane w kolejności malejącej według miejsca w hierarchii i zakresu terytorialnego: Sąd Najwyższy (Supremo Tribunal de Justiça, którego właściwość obejmuje cały kraj), sądy apelacyjne (tribunais da relação, po jednym w każdym okręgu sądowym; jedynie w okręgu sądowym Porto są dwa sądy apelacyjne) oraz sądy okręgowe (tribunais de comarca, sądy pierwszej instancji).

Sądy powszechne pierwszej instancji dzielą się na trzy kategorie w zależności od przedmiotu postępowania oraz spornej kwoty: sądy o właściwości ogólnej, sądy wyspecjalizowane (sprawy karne, rodzinne, sprawy małoletnich, prawo pracy, sprawy gospodarcze, sprawy morskie i wykonywanie wyroków karnych) lub o właściwości szczególnej (wydziały cywilne, karne lub połączone wydziały; izby do spraw cywilnych lub karnych; izby do spraw cywilnych lub karnych dotyczących nieletnich).

Do sądów administracyjnych należą sądy administracyjne i podatkowe pierwszej instancji, centralne sądy administracyjne (dla Północy i Południa) oraz Najwyższy Sąd Administracyjny (Supremo Tribunal Administrativo, którego właściwość obejmuje cały kraj).

Spory o właściwość pomiędzy sądami są rozstrzygane przez Tribunal de Conflitos, którego działanie jest uregulowane prawem.

Rodzaje sądów – krótki opis

W portugalskim systemie sądownictwa istnieją następujące kategorie sądów:

• Trybunał Konstytucyjny, którego głównym zadaniem jest ocena konstytucyjności lub zgodności z prawem ustaw i przepisów wykonawczych, a także konstytucyjności zaniechania działań ustawodawczych;
• Trybunał Obrachunkowy, który jest najwyższym organem władnym badać zgodność z prawem wydatków publicznych i kontrolować dokumenty finansowe, które zgodnie z prawem muszą mu być przedkładane;
• Sądy powszechne, które posiadają właściwość ogólną w sprawach cywilnych i karnych, jak również we wszystkich sprawach niezastrzeżonych dla innych sądów. Do sądów powszechnych należą Sąd Najwyższy, sądy powszechne drugiej instancji (co do zasady sądy apelacyjne) i sądy powszechne pierwszej instancji (co do zasady sądy rejonowe).
• Sądy administracyjne i podatkowe, które mają za zadanie rozstrzygać spory wynikające z administracyjnych i podatkowych stosunków prawnych. Należą do nich Najwyższy Sąd Administracyjny, centralne sądy administracyjne, okręgowe sądy administracyjne i sądy podatkowe.
• Sądy pokoju, będące sądami o szczególnych cechach, właściwymi w sprawach cywilnych, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 15 000 EUR.
• Podczas stanu wojennego tworzone mogą być również sądy wojskowe (tribunais militares).

Przydatne linki

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Obrachunkowy

Sąd Najwyższy

Sąd Apelacyjny w Lizbonie

Sąd Apelacyjny w Porto

Sąd Apelacyjny w Coimbrze

Sąd Apelacyjny w Guimarães

Najwyższy Sąd Administracyjny

Centralny Sąd Administracyjny dla Południa